Tài liệu Biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học huyện vĩnh tường, tỉnh vĩnh phúc đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRƢƠNG QUANG CƢỜNG BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN VĨNH TƢỜNG, TỈNH VĨNH PHÚC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2013 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRƢƠNG QUANG CƢỜNG BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN VĨNH TƢỜNG, TỈNH VĨNH PHÚC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 60 14 05 Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. PHAN VĂN KHA HÀ NỘI - 2013 LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu các thầy giáo, cô giáo, cán bộ quản lý Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình giảng dạy, trang bị cho tôi hệ thống tri thức quý báu về khoa học quản lý giáo dục, những phương pháp nghiên cứu khoa học; tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS. Phan Văn Kha đã trực tiếp tận tình dạy bảo, hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm Sở Giáo dục và Đào tạo Vĩnh Phúc, UBND huyện Vĩnh Tường, Phòng Giáo dục- Đào tạo và các trường tiểu học huyện Vĩnh Tường cùng bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu để hoàn thành được luận văn. Mặc dù có nhiều cố gắng, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, khiếm khuyết. Kính mong sự góp ý, chỉ bảo của quý thầy, cô cùng các bạn đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn. Vĩnh Phúc, tháng 11 năm 2013 Tác giả Trƣơng Quang Cƣờng i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN Ban chấp hành Trung ương Cán bộ Cán bộ quản lý Cán bộ quản lý giáo dục Cán bộ quản lý tiểu học Cán bộ quản lý nhà nước Cán bộ, giáo viên, nhân viên Chủ nghĩa Xã hội Công nghiệp hoá, hiện đại hoá Xã hội chủ nghĩa Cơ sở vật chất Dự án phát triển giáo viên tiểu học Giáo dục và Đào tạo Giáo viên Học sinh Kém Khá Kinh tế-xã hội Mầm non Nghiệp vụ quản lý giáo dục Nhà xuất bản Quản lý Quản lý giáo dục Quản lý nhà nước Trung bình Tiểu học Trung học cơ sở Trung học phổ thông Uỷ ban nhân dân Vụ giáo dục Tiểu học Xuất sắc BCHTW CB CBQL CBQLGD CBQLTH CBQLNN CB, GV, NV (CBGVNV) CNXH CNH-HĐH XHCN CSVC DAPTGVTH GD&ĐT GV HS K Kh KT-XH MN NVQLGD NXB QL QLGD QLNN TB TH THCS THPT UBND VGDTH XS ii MỤC LỤC Lời cảm ơn…………………………………………………………………………...i Danh mục các chữ viết tắt………………………………………………………...…ii Mục lục……………………………………………………………………………..iii Danh mục bảng biểu ……………………………………………………….............vi Danh mục sơ đồ………………………………………………………....................vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TIỂU HỌC .......................................................................................6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..............................................................................6 1.2. Một số khái niệm ..................................................................................................7 1.2.1. Đội ngũ, đội ngũ cán bộ quản lý .......................................................................7 1.2.2. Phát triển ...........................................................................................................7 1.2.3. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường .................................................8 1.2.4. Khái niệm nguồn nhân lực ..............................................................................13 1.3. Trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân ...........................................14 1.3.1. Vị trí của trường tiểu học ................................................................................14 1.3.2. Mục tiêu giáo dục tiểu học ..............................................................................14 1.3.3. Nhiệm vụ, quyền hạn và hoạt động quản lý của trường tiểu học........................15 1.3.4. Quy định hạng trường tiểu học .......................................................................16 1.4. Phát triển nguồn nhân lực ..................................................................................16 1.5. Nội dung quản lý phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay ............................................................................................................19 1.5.1. Quản lý của phòng GD&ĐT đối với sự phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học ..........................................................................................................19 1.5.2 Yêu cầu về phẩm chất và năng lực của người cán bộ quản lý trường tiểu học giai đoạn hiện nay. ....................................................................................................26 1.6. Các yếu tố tác động đến quản lý phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học .............................................................................................................................31 1.6.1 Nhân tố khách quan ..........................................................................................31 1.6.2. Nhân tố chủ quan ............................................................................................33 iii Tiểu kết chương 1......................................................................................................34 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN VĨNH TƢỜNG, TỈNH VĨNH PHÚC .............35 2.1. Đặc điểm KT-XH huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc .....................................35 2.1.1. Vị trí địa lý, dân số, lao động huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc ................35 2.1.2. Tình hình phát triển KT-XH huyện Vĩnh Tường ............................................35 2.2. Thực trạng giáo dục huyện Vĩnh Tường ............................................................35 2.2.1. Quy mô mạng lưới trường lớp ........................................................................35 2.2.2. Chất lượng giáo dục ........................................................................................38 2.2.3. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên ..................................................................40 2.3. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trường Tiểu học huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc ..................................................................................................................43 2.3.1. Số lượng, cơ cấu giới và độ tuổi .....................................................................43 2.3.2. Cơ cấu trình độ được đào tạo-bồi dưỡng ........................................................44 2.3.4. Phẩm chất chính trị, đạo đức, trình độ chuyên môn và năng lực quản lý của đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Vĩnh Tường............................................47 2.3.5. Thực trạng những khó khăn của đội ngũ CBQL trong quá trình làm công tác quản lý .......................................................................................................................55 2.4. Thực trạng biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc...........................................................................................................61 2.4.1. Nhận thức về tầm quan trọng và mức độ thực hiện việc phát triển đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc ............................................61 2.4.2. Thực trạng phát triển đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc ..................................................................................................................63 Tiểu kết chương 2......................................................................................................69 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN VĨNH TƢỜNG, TỈNH VĨNH PHÚC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY ..........................................70 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ......................................................................70 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và khả thi.................................................70 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ. .................................................................70 iv 3.2. Biện pháp triển đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay .........................................................................................70 3.2.1. Biện pháp 1: Cụ thể hóa tiêu chuẩn cán bộ quản lý trường tiểu học trên cơ sở chuẩ n hiê ̣u trưởng HT tiể u ho ̣c do ngành giáo dục quy đinh ̣ và phù hợp với nhiệm vụ phát triển sự nghiệp giáo dục huyện Vĩnh Tường................................................70 3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng quy hoạch đội ngũ CBQL cho các trường tiểu học. .73 3.2.3. Biện pháp 3: Thực hiện công tác tuyển chọn, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, luân chuyển, bãi miễn. ......................................................................................................75 3.2.4. Biện pháp 4: Đẩy mạnh công tác đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý, cán bộ dự nguồn theo chuẩn ...................................................................81 3.2.5. Biện pháp 5: Cải tiến nội dung, hình thức thanh tra, kiểm tra, đánh giá cán bộ quản lý trường tiểu học. ............................................................................................84 3.2.6. Biện pháp 6: Tạo môi trường và động lực cho cán bộ quản lý trường tiểu học phát triển ....................................................................................................................89 3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp .....................................................................91 3.3. Thăm dò tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .....................92 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ....................................................................................92 3.3.2. Nội dung khảo nghiệm ....................................................................................92 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm ..............................................................................93 3.3.4. Kết quả khảo nghiệm ......................................................................................93 3.3.5. Đánh giá tính tương quan giữa mức độ cần thiết và tính khả thi của biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường trong giai đoạn hiện nay .95 Tiểu kết chương 3......................................................................................................97 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .........................................................................98 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................102 PHỤ LỤC ...............................................................................................................104 v DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Quy định hạng trường tiểu học. ................................................................16 Bảng 2.1: Tình hình trường, lớp, HS từ năm học 2008-2009 đến năm học 2012-2013 ..37 Bảng 2.2: Học sinh tốt nghiệp phổ thông từ năm học 2008-2009 đến năm học 2012-2013 ...39 Bảng 2.3: HS đạt giải cấp huyện, cấp tỉnh của huyện Vĩnh Tường từ năm học 20082009 đến năm học 2012-2013 ...................................................................................40 Bảng 2.4: Tình hình đội ngũ CBQL, GV huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc ........41 Bảng 2.5: Số lượng, cơ cấu và độ tuổi đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc ...........................................................................................................44 Bảng 2.6: Trình độ chuyên môn, lý luận chính trị, QLGD của đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc ....................................................................45 Bảng 2.7: Thực trạng về đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc được đi bồi dưỡng CBQL trong các giai đoạn .................................................45 Bảng 2.8: Trình độ ngoại ngữ, tin học của đội ngũ CBQLGD huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc...........................................................................................................46 Bảng 2.9: Thâm niên quản lý của đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc...........................................................................................................47 Bảng 2.10: Các tiêu chí đánh giá đội ngũ CBQL trường TH ...................................48 Bảng 2.11: Tổng hợp ý kiến đánh giá về phẩm chất, năng lực của đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. ...............................................52 Bảng 2.12: Xếp thứ bậc về phẩm chất chính trị, đạo đức, trình độ chuyên môn, năng lực quản lý của đội ngũ CBQL trường TH ...............................................................54 Bảng 2.13: Tự đánh giá những khó khăn của CBQL trong công tác quản lý ...........55 Bảng 2.14: Xếp thứ bậc những khó khăn của đội ngũ CBQL trường TH ................56 Bảng 2.15: Những khó khăn hiện nay đội ngũ CBQL trường TH gặp phải trong việc nâng cao trình độ, chuyên môn nghiệp vụ ................................................................57 Bảng 2.16: Đánh giá về tầm quan trọng và thực trạng biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường trong giai đoạn hiện nay ..............................61 Bảng 3.1: Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của giải pháp ........................93 phát triển đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường trong giai đoạn hiện nay ...93 Bảng 3.2: Xét thứ bậc và tính tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường trong giai đoạn hiện nay .....................................................................................................................96 vi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Mối quan hệ các chức năng quản lý ........................................................11 Sơ đồ: 1.2: Mối quan hệ giữa các khâu trong quá trình phát triển CBQL ................26 Sơ đồ 3.1: Mối quan hệ giữa các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL ở các trường tiểu học. .....................................................................................................................92 vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bất kỳ ở một giai đoạn lịch sử nào, giáo dục - đào tạo luôn đóng một vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển của mỗi cá nhân, tập thể, cộng đồng, dân tộc và cả nhân loại. Kế thừa truyền thống văn hoá lịch sử của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá của nhân loại mà điển hình là Chủ nghĩa Mác-Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm và đề cao vai trò của giáo dục - đào tạo. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi con người là vốn quý nhất, là nhân tố quyết định của sự nghiệp cách mạng. Chính vì vậy mà toàn bộ tư tưởng và cuộc đời hoạt động của người đều nhằm thực hiện mục tiêu giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội, giải phóng con người, vì con người và cho con người. Việt Nam đang bước vào thế kỷ XXI trước những thách thức vô cùng gay gắt. Thế giới đang tiến như vũ bão trên các mặt trận sản xuất vật chất và tinh thần trong khi nước ta đang ở tình trạng lạc hậu về nhiều mặt. Để vượt qua những thách thức đó phải phát huy nguồn lực con người, GD&ĐT phải phát huy được tiềm năng trí tuệ của toàn dân tộc để vượt qua thách thức và vượt qua được nguy cơ tụt hậu, bắt nhịp kịp trình độ phát triển, hoà nhập vào trình độ các nước trong khu vực và trên thế giới. Sự nghiệp giáo dục được Đảng và nhà nước ta đặc biệt coi trọng. Điều 35 Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam đã nêu: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Nhà nước và xã hội phát triển giáo dục nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Hội nghị TW4 (Khoá VII - 1/1993) có Nghị quyết “Tiếp tục đổi mới sự nghiệp GD&ĐT” và chỉ rõ vị trí của giáo dục là quốc sách hàng đầu. Luật giáo dục của Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam số 38/2005/QH11 ngày 14 tháng 6 năm 2005 khẳng định: "Cán bộ quản lý giáo dục giữ vai trò quan trọng trong việc tổ chức, quản lý, điều hành các hoạt động giáo dục". Kết luận Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá XI yêu cầu "Phát triển và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục”. Kết luận 242-TB/TW ngày 15/4/2009 của Bộ Chính trị tiếp tục khẳng định “xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đủ về số lượng, đáp ứng 1 yêu cầu về chất lượng”[15]. Đại hội XI của Đảng xác định: "Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt"[16]. Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam 2011 - 2020 đã xác định 8 biện pháp cần được thực hiện đồng bộ, trong đó biện pháp then chốt là Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Tiểu học là cấp học quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, là cấp học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành phát triển toàn diện nhân cách con người, đặt nền móng vững chắc cho giáo dục phổ thông. Với xu hướng cải cách và phát triển của ngành giáo dục hiện nay, vai trò của đội ngũ CBQL có tính chất quyết định đến chất lượng tổ chức giảng dạy, học tập, quản lý và thúc đẩy sự phát triển toàn diện của nhà trường. Công việc của cán bộ QLGD khá phức tạp, đôi khi căng thẳng và nhiều áp lực. Một ngày làm việc của hiệu trưởng đầy ắp những yếu tố bất ngờ. Những sự kiện đa dạng và linh hoạt vừa thách thức vừa chứng minh khả năng lãnh đạo, ra quyết định, cải thiện tình hình và nâng cao chất lượng được diễn ra liên tục. Cán bộ QLGD nói chung, CBQL cấp TH nói riêng có vai trò quan trọng trong việc hoạch định sự phát triển của nhà trường, đề xướng sự thay đổi của nhà trường, thu hút và phát triển nguồn lực của nhà trường, thúc đẩy sự phát triển và duy trì sự phát triển bền vững cho nhà trường. Nếu có được một đội ngũ cán bộ quản lý mạnh, đều tay, xứng tầm và có tâm thì đó là cơ sở hết sức quan trọng đem lại chất lượng và hiệu quả cao. Quản lý không triệt để sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của một trường và xa hơn nữa là sự phát triển đất nước. Để đáp ứng được những yêu cầu trên cần phải xây dựng đội ngũ CBQL đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng, nhất là trình độ và năng lực quản lý đáp ứng được yêu cầu của nhiệm vụ giáo dục nói chung và ở trường tiểu học nói riêng. Nhận thức rõ vị trí, tầm quan trọng của cán bộ và công tác cán bộ, trong những năm qua phòng GD&ĐT huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc luôn bám sát đường lối công tác cán bộ của Đảng, có sự vận dụng sáng tạo phù hợp với thực tiễn địa phương. Mặc dù, công tác xây dựng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục đã có sự chuyển biến mạnh mẽ, nhưng nhìn chung đội ngũ cán bộ quản lý trường 2 tiểu học huyện Vĩnh Tường hiện nay xét về số lượng, cơ cấu và chất lượng chưa đáp ứng tốt yêu cầu ngày càng cao của giáo dục và nhiệm vụ đặt ra trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Trong thực tiễn công tác quản lý, đội ngũ này nặng về hành động và giải quyết công việc theo tình thế, hình thức, hướng đến quyền hạn nhiều hơn là quy trách nhiệm. Trong lãnh đạo, chỉ đạo, họ thường quán triệt chung chung, đại khái hơn là chú ý tính chính xác và chi tiết,... Vì vậy, vấn đề phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học huyện Vĩnh Tường tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn hiện nay là rất quan trọng đối với ngành giáo dục và đào tạo huyện nhà. Chính vì những lý do nêu trên nên tôi chọn đề tài nghiên cứu “Biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay”. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường tiểu học của huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc nhằm phát huy năng lực quản lý của đội ngũ hiệu trưởng, phó hiệu trưởng phù hợp với đổi mới giáo dục phổ thông trong giai đoạn mới. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Tổng quan lý luận về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trong trường tiểu học. 3.2. Đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2008-2013, nguyên nhân của thực trạng. 3.3. Đề xuất biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc và khảo nghiệm về mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. 3 5. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu - Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu biện pháp phát triển đội ngũ CBQL ở các trường TH huyện Vĩnh Tường của phòng GD&ĐT huyện Vĩnh Tường. - Giới hạn địa bàn khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ CBQL 34 trường tiểu học huyện Vĩnh Tường giai đoạn 2008 - 2013. - Đối tượng khảo sát là đội ngũ CBQL, GV các trường tiểu học, lãnh đạo, chuyên viên phòng GD&ĐT huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp văn kiện, tài liệu khoa học để tổng quan về phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. 6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.1.1 Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp tài liệu, phân loại và hệ thống hoá lý thuyết xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 6.2.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.2.1. Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động quản lý của Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn của các trường TH trong toàn huyện. 6.2.2.2. Phương pháp điều tra Phỏng vấn trực tiếp các lãnh đạo quản lý giáo dục. Dùng phiếu hỏi để trưng cầu ý kiến của CBQL phòng GD& ĐT, CBQL và GV các trường TH, trao đổi với CBQL của trường TH và của phòng GD&ĐT nhằm thu thập thông tin. 6.2.2.3. Xin ý kiến chuyên gia Tổ chức đàm thoại với đội ngũ chuyên gia, có trình độ và kinh nghiệm trong QLGD, để nghiên cứu rút ra kết luận tốt nhất cho vấn đề nghiên cứu. 6.2.2.4. Phương pháp so sánh Công tác phát triển đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường với một số huyện trong tỉnh để thấy được những ưu, nhược điểm và tìm ra những biện pháp hợp lý phát triển đội ngũ CBQL trường TH huyện Vĩnh Tường trong giai đoạn hiện nay. 4 6.2.2.5 Phương pháp hệ thống Xem xét vấn đề phát triển đội ngũ CBQL trường TH với các vấn đề khác về KT-XH của địa phương. 6.2.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ Dùng phương pháp toán thống kê và xử lý số liệu SpearMan để xử lý, tổng hợp số liệu thu được, trên cơ sở đó rút ra kết luận khoa học, nhận xét mang tính khái quát. 7. Giả thuyết nghiên cứu Công tác quản lý trường tiểu học huyện Vĩnh Tường hiện nay còn nhiều hạn chế và bất cập. Một trong những nguyên nhân dẫn tới bất cập và yếu kém là do vấn đề nhận thức, công tác quy hoạch, đào tạo bồi dưỡng đội ngũ quản lý và các chế độ chính sách có liên quan. Nếu tìm ra và thực hiện hợp lý các biện pháp phát triển đội ngũ quản lý sẽ góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục tiểu học ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học. Chƣơng 2: Thực trạng phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. Chƣơng 3: Biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn hiện nay. 5 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Trên thế giới có rất nhiều công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục của các tác giả như: "Những vấn đề về quản lý trường học" (P.V Zimin, M.I Kônđakốp), "Quản lý vấn đề quốc dân trên địa bàn huyện" (M.I Kônđakốp). Nhà giáo dục học Xô-viết V.A Xukhomlinxki khi tổng kết những kinh nghiệm quản lý chuyên môn trong vai trò là Hiệu trưởng nhà trường cho rằng " Kết quả hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào công việc tổ chức đúng đắn các hoạt động dạy học". Cùng với nhiều tác giả khác ông đã nhấn mạnh đến sự phân công, sự phối hợp chặt chẽ, thống nhất quản lý giữa Hiệu trưởng và Phó hiệu trưởng để đạt được mục tiêu đề ra. Ở Việt Nam, đã xuất hiện nhiều công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục có giá trị đó là: "Giáo trình khoa học quản lý" của tác giả Phạm Trọng Mạnh (NXB ĐHQG Hà Nội năm 2011); "Khoa học tổ chức và quản lý một số vấn đề lý luận và thực tiễn" của Trung tâm nghiên cứu khoa học tổ chức quản lý (NXB thống kê Hà Nội 1999); "Tâm lý xã hội trong quản lý" của Ngô Công Hoàn (NXB ĐHQG Hà Nội năm 2002); "Đại cương khoa học quản lý" của tác giả Nguyễn Quốc Chí và tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc(NXB ĐHQG Hà Nội năm 2010); “Quản lý giáo dục : một số vấn đề lý luận và thực tiễn” do tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc làm chủ biên (NXB ĐHQG Hà Nội năm 2012); Bên cạnh đó còn một số bài viết đề cập đến quản lý giáo dục như: " Vấn đề kinh tế thị trường, quản lý nhà nước và quyền tự chủ các trường học" của tác giả Trần Thị Bích Liễu - Viện KHGD đăng trên tạp chí giáo dục số 43 tháng 11 năm 2002.... Đối với cấp độ luận văn thạc sỹ, trong những năm gần đây cũng đã có nhiều công trình đi sâu nghiên cứu về công tác xây dựng, qui hoạch và phát triển đội ngũ CBQL giáo dục các cấp của một số địa phương như: Phùng Quang Thơm: “Một số biện pháp bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng trường THCS huyện Mê Linh – tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn hiện nay”. Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục năm 2005. 6 Lưu Bích Thuận: Quy hoạch xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang (Giai đoạn từ 2006 đến 2015). Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục năm 2006. Nguyễn Thanh Tú: “Biện pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường THCS của phòng giáo dục huyện U Minh Thượng, Kiên Giang. Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục năm 2008... Mặc dù đã có nhiều đề tài nghiên cứu về việc phát triển đội ngũ CBQL trường học nói chung và CBQL trường tiểu học nói riêng. Tuy nhiên trên địa bàn huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc chưa có đề tài nào đi sâu nghiên cứu về biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học. Việc nghiên cứu đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc có ý nghĩa to lớn về mặt lý luận và thực tiễn trong việc đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục tiểu học của địa phương trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Một số khái niệm 1.2.1. Đội ngũ, đội ngũ cán bộ quản lý Theo Từ điển Tiếng Việt: Đội ngũ là tập hợp gồm số đông người cùng chức năng, nhiệm vụ, nghề nghiệp hợp thành lực lượng hoạt động trong hệ thống (tổ chức) và cùng chung một mục đích nhất định. [25, tr.32] Có thể hiểu đội ngũ là một tập thể gắn kết với nhau, cùng chung lý tưởng, mục đích, ràng buộc nhau về vật chất, tinh thần và hoạt động theo một nguyên tắc. Ví dụ: " Đội ngũ trí thức"; " Đội ngũ nhà giáo"; " Đội ngũ y, bác sỹ"...Khi xem xét đội ngũ người ta thường chú ý tới ba yếu tố tạo thành đó là: Số lượng, cơ cấu đội ngũ; trình độ đội ngũ; phẩm chất, năng lực đội ngũ. Theo đó, đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học được hiểu là tập hợp những người làm công tác quản lý ở các trường tiểu học, là những người thực hiện điều hành quá trình giáo dục diễn ra trong nhà trường tiểu học, đây là những chủ thể quản lý bên trong nhà trường. 1.2.2. Phát triển Theo Đại từ điển Tiếng Việt năm 1999 của Nhà Xuất bản văn hóa thông tin, phát triển là " vận động, tiến triển theo chiều hướng tăng lên" [31, tr.1321]. Phát triển là thuật ngữ được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như phát triển kinh tế, phát triển 7 xã hội, phát triển nguồn nhân lực, phát triển đội ngũ. Còn theo quan điểm triết học, phát triển là khái niệm biểu hiện sự thay đổi tăng tiến cả về chất, cả về không gian lẫn thời gian của sự vật, hiện tượng và con người trong xã hội. Như vậy, phát triển được hiểu là sự tăng trưởng, là sự chuyển biến theo chiều hướng tích cực, tiến lên. Theo tác giả Đặng Bá Lãm, " Phát triển là một quá trình vận động từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, theo đó cái cũ chuyển biến mất và cái mới ra đời...v.v. Phát triển là một quá trình nội tại: bước chuyển từ thấp lên cao xảy ra bởi vì trong cái thấp đã chứa đựng dưới dạng tiềm tàng những khuynh hướng dẫn đến cái cao. Còn cái cao là cái thấp đã phát triển". [22, tr. 20] 1.2.3. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường 1.2.3.1. Quản lý Khái niệm Trong lịch sử phát triển của xã hội loài người, mọi hoạt động của đời sống xã hội đều cần tới quản lý, nhà sử học Daniel A.Wren đã từng nhận xét “quản lý cũng xưa cũ như chính con người vậy”, có nghĩa là hoạt động quản lý xuất hiện gắn liền với sự xuất hiện của loài người. Trải qua các thời kỳ phát triển của xã hội loài người, từ nền văn minh mông muội, đến nền văn minh lúa nước, nền văn minh công nghiệp và hiện nay xã hội loài người đang bước vào nền văn minh tri thức thì hoạt động quản lý càng trở lên phổ biến và tiếp tục khẳng định vai trò của mình trong các hoạt động của đời sống con người. Có nhiều định nghĩa khác nhau về khoa học quản lý tùy theo các quan điểm tiếp cận: Nói đến hoạt động quản lý người ta hay nhắc đến ý tưởng sâu sắc của K. Mác (1818-1883): “Một nghệ sỹ vĩ cầm tự điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần nhạc trưởng” Thuật ngữ quản lý (từ Hán Việt) lột tả bản chất của hoạt động này trong thực tiễn nó gồm hai quá trình đan xen và hòa quyện vào nhau. “Quản” là quá trình bao hàm sự coi sóc, giữ gìn nhằm duy trì hệ thống ở trạng thái “Ổn định”; “Lý” là quá trình bao hàm sự sửa sang sắp xếp đổi mới nhằm đưa hệ thống vào thế “Phát triển”. Nếu trong hoạt động quản lý nhà quản lý chỉ chú trọng đến “Quản” thì tổ chức dễ 8 dẫn đến trì trệ, bảo thủ. Ngược lại nếu chỉ chú ý đến “ Lý” thì tổ chức dễ rơi vào thế mất cân bằng bất ổn định. Chính vì vậy người quản lý phải luôn xác định và biết điều phối sao cho trong “Quản” phải có “Lý” và trong “Lý” phải có “Quản” làm cho trạng thái hệ thống luôn ở vị trí cân bằng động. Theo F.W Taylor (1856-1915), được coi là cha đẻ của thuyết quản lý khoa học đã định nghĩa “Quản lý là biết chính xác điều bạn muốn người khác làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất"[10, tr. 29]. Theo H. Fayor (1841-1925), tác giả của thuyết tổng quát, định nghĩa như sau: “ Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động: kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra” [10, tr. 31] Theo M.P Follett (1868- 1933), đại diện của thuyết hành vi trong quản lý cho rằng: “ quản lý là quá trình động, liên tục, kế tiếp nhau chứ không tĩnh tại. Bởi một vấn đề đã được giải quyết, thì trong giải quyết đó, người quản lý sẽ phải đương đầu với những vấn đề mới nảy sinh” [10, tr. 39] Một số tác giả khác cho rằng,"quản lý là một tập hợp các hoạt động (bao gồm cả lên kế hoạch, ra quyết định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra) để sử dụng tất cả các nguồn lực của tổ chức (con người, tài chính, vật chất và thông tin) nhằm đạt được những mục tiêu đề ra của tổ chức một cách hiệu quả" (Griffin, 1998) [6, tr.11]. Theo quan điểm chính trị xã hội: Quản lý là sự tác động liên tục, có tổ chức, có định hướng của chủ thể (người quản lý, người tổ chức quản lý) lên khách thể (đối tượng quản lý) về các mặt chính trị, văn hoá, xã hội, kinh tế...bằng một hệ thống luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và các biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng. Các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc đã đưa ra khái niệm: “Hoạt động quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra” [10, tr. 9] Từ các định nghĩa chúng ta có thể hiểu như sau: Quản lý là sự tác động có mục đích của người quản lý đến tập thể người bị quản lý nhằm đạt được mục tiêu quản lý. Trong giáo dục nhà trường đó là tác động của người quản lý đến tập thể 9 giáo viên, học sinh và các lực lượng khác nhằm thực hiện hệ thống các mục tiêu giáo dục. Chức năng quản lý Chức năng quản lý là một hoạt động quản lý chuyên biệt, cơ bản mà thông qua chủ thể quản lý tác động điều hành ở mọi cấp. Quản lý có bốn chức năng cơ bản: Kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Kế hoạch hoá Kế hoạch hoá có nghĩa là xác định mục tiêu, mục đích đối với thành tựu tương lai của tổ chức và các con đường, biện pháp, cách thức để đạt được mục tiêu, mục đích đó. Có ba nội dung chủ yếu của chức năng kế hoạch hoá: i) xác định, hình thành mục tiêu đối với tổ chức; ii) xác định và đảm bảo (có tính chắc chắn, có tính cam kết) về các nguồn lực của tổ chức để đạt được các mục tiêu này; iii) quyết định xem những hoạt động nào là cần thiết để đạt được các mục tiêu đó. Tổ chức Khi người quản lý đã lập xong kế hoạch, họ cần phải chuyển hoá những ý tưởng khá trừu tượng ấy thành hiện thực. Một tổ chức lành mạnh sẽ có ý nghĩa quyết định đối với sự chuyển hoá như thế. Xét về mặt chức năng quản lý, tổ chức là quá trình hình thành nên cấu trúc các quan hệ giữa các thành viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức nhằm làm cho họ thực hiện thành công các kế hoạch và đạt được mục tiêu tổng thể của tổ chức. Nhờ việc tổ chức có hiệu lực, người quản lý có thể phối hợp, điều phối tốt hơn các nguồn vật lực và nhân lực. Thành tựu của một tổ chức phụ thuộc rất nhiều vào năng lực của người quản lý sử dụng các nguồn lực này sao cho có hiệu quả và có kết quả. Chỉ đạo Chỉ đạo là phương thức hoạt động thực hiện mục tiêu kế hoạch. Về thực chất, chỉ đạo là những hoạt động xác lập quyền chỉ huy và sự can thiệp của người lãnh đạo trong toàn bộ quá trình quản lý, huy động mọi lực lượng vào việc thực hiện kế hoạch nhằm đảm bảo các hoạt động của tổ chức diễn ra trong kỷ cương trật tự. Kiểm tra Kiểm tra là một chức năng cuối cùng trong quá trình quản lý và cũng là điểm khởi đầu làm tiền đề cho việc ra quyết định, lập kế hoạch… Đó là công việc đo 10 lường và điều chỉnh các hoạt động của các bộ phận trong tổ chức, là việc đánh giá kết quản thực hiện các mục tiêu của tổ chức, nhằm tìm ra những mặt ưu điểm, mặt hạn chế để điều chỉnh việc kế hoạch hoá, tổ chức, lãnh đạo. Các chức năng của quản lý được minh họa được minh họa ở sơ đồ 1.1 dưới đây. Kế hoạch Kiểm tra đánh giá Thông Tổ chức tin Chỉ đạo Sơ đồ 1.1: Mối quan hệ các chức năng quản lý Trong đó các chức năng của quản lý có liên quan mật thiết với nhau, chúng luôn được thực hiện liên tiếp, đan xen vào nhau, phối hợp và bổ sung cho nhau tạo thành chu trình quản lý. Trong chu trình này, yếu tố thông tin luôn có mặt ở tất cả các giai đoạn, nó vừa là điều kiện, vừa là phương tiện không thể thiếu khi thực hiện chức năng quản lý. Quản lý vừa được xem như một “khoa học”, sử dụng tri thức của rất nhiều môn khoa học tự nhiên và xã hội khác nhau như toán học, thống kê, tâm lý học, xã hội học...Đồng thời quản lý được xem như là một “nghệ thuật”, do đó đòi hỏi các nhà quản lý trong quá trình quản lý phải luôn chủ động, khéo léo, linh hoạt, tổ chức, điều khiển, hướng dẫn mọi thành viên trong tổ chức của mình cùng hướng tới mục tiêu xác định. 1.2.3.2. Quản lý giáo dục QLGD có quản lý cấ p vi ̃ mô đó là quản lý nhà nước về giáo dục và quản lý cấ p vi mô là quản lý nhà trường. Quản lý nhà nước về giáo dục là tập hợp những tác động hợp quy luật được thể chế hoá bằng pháp luật của chủ thể quản lý nhằm tác 11