Tài liệu Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông tỉnh hưng yên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRẦN QUỐC HIỆU BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH HƢNG YÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2013 1 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRẦN QUỐC HIỆU BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH HƢNG YÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS.Đặng Bá Lãm HÀ NỘI - 2013 2 LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên trong luận văn này, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, đội ngũ Cán bộ quản lý, các Thầy giáo, Cô giáo Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS. Đặng Bá Lãm, người đã trực tiếp hướng dẫn và tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Hưng Yên, các phòng chức năng của Sở, Ban Giám hiệu các trường THPT trong tỉnh đã cung cấp các số liệu quí báu, động viên và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong quá trình viết luận văn. Xin cám ơn các đồng nghiệp và những người thân yêu trong gia đình đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã rất cố gắng, song luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được những ý kiến góp ý, chỉ bảo của các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Hưng Yên, tháng 12 năm 2013 TÁC GIẢ TRẦN QUỐC HIỆU 3 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt BCH BGH CBQL CB, GV, NV CĐ, ĐH CNH, HĐH CNTT CSTĐ CSVN ĐHQG ĐNGV GD&ĐT GDCD GDQP GDTX GS GV HS KHTN KHXH&NV LĐTT NCKH QLGD TB TD-GDQP THCS THPT TS TTSP TW UBND Viết đầy đủ Ban chấp hành Ban giám hiệu Cán bộ quản lý Cán bộ, giáo viên, nhân viên Cao đẳng, đại học Công nghiệp hóa, hiện đại hóa Công nghệ thông tin Chiến sĩ thi đua Cộng sản Việt Nam Đại học Quốc gia Đội ngũ giáo viên Giáo dục và đào tạo Giáo dục công dân Giáo dục quốc phòng Giáo dục thường xuyên Giáo sư Giáo viên Học sinh Khoa học tự nhiên Khoa học xã hội và nhân văn Lao động tiên tiến Nghiên cứu khoa học Quản lý giáo dục Trung bình Thể dục - Giáo dục quốc phòng Trung học cơ sở Trung học phổ thông Tổng số Tập thể sư phạm Trung ương Ủy ban nhân dân 4 MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn ...................................................................................................... i Danh mục viết tắt ............................................................................................ ii Mục lục............................................................................................................ iii Danh mục các bảng ......................................................................................... vi Danh mục các biểu đồ, sơ đồ .......................................................................... vii MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH HƢNG YÊN ................................................................................................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................. 7 1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài .................................................................... 8 1.2.1. Quản lý ................................................................................................. 8 1.2.2. Quản lý giáo dục ................................................................................... 13 1.2.3. Quản lý nhà trường ............................................................................... 16 1.2.4. Đội ngũ giáo viên ................................................................................. 18 1.2.5. Phát triển đội ngũ giáo viên .................................................................. 19 1.2.6. Phát triển con người .............................................................................. 19 1.2.7. Phát triển nguồn nhân lực .................................................................... 19 1.3. Vị trí và vai trò của giáo viên trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân .......................................................................................... 22 1.3.1. Một số đặc điểm của trường trung học phổ thông ............................... 22 1.3.2. Vị trí, vai trò và nhiệm vụ của giáo viên trung học phổ thông ............ 25 1.4. Quan niệm và yêu cầu phát triển đội ngũ giáo viên THPT .................... 26 1.4.1. Quan niệm về phát triển đội ngũ giáo viên .......................................... 26 1.4.2. Yêu cầu về phát triển đội ngũ giáo viên ............................................... 26 1.4.3. Các thành tố cơ bản của phát triển đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông ....................................................................................... 27 Kết luận chương 1 ........................................................................................... 33 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH HƢNG YÊN ................................................................................................... 35 2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế xã hội và phát triển giáo dục ở tỉnh Hưng Yên ............................................................................... 35 5 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 35 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ..................................................................... 35 2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục ............................................................... 36 2.2. Khái quát quá trình hình thành và phát triển của các trường THPT tỉnh Hưng Yên ................................................................................................. 39 2.2.1. Trường THPT Mỹ Hào ......................................................................... 40 2.2.2. Trường THPT Trần Quang Khải .......................................................... 46 2.3. Định hướng phát triển các trường THPT tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2013- 2015 tầm nhìn đến năm 2020 ............................................................... 51 2.4. Thực trạng đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông tỉnh Hưng Yên từ năm 2008 đến 2013 ................................................................... 53 2.4.1. Về số lượng .......................................................................................... 53 2.4.2. Về cơ cấu đội ngũ giáo viên ................................................................. 55 2.4.3. Về chất lượng đội ngũ giáo viên ........................................................... 58 2.5. Thực trạng về các điều kiện phục vụ cho đội ngũ giáo viên .................. 64 2.6. Đánh giá chung về thực trạng trường và đội ngũ giáo viên các trường THPT trong tỉnh .................................................................................. 64 2.6.1. Thành tựu đạt được .............................................................................. 64 2.6.2. Những thuận lợi ................................................................................... 65 2.6.3. Khó khăn tồn tại ................................................................................... 65 2.7. Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên THPT tỉnh Hưng Yên............... 65 2.7.1. Về xây dựng quy hoạch phát triển giáo viên các trường THPT tỉnh Hưng Yên ................................................................................................. 66 2.7.2. Về tuyển chọn giáo viên các trường THPT tỉnh Hưng Yên ................. 67 2.7.3. Về sử dụng giáo viên các trường THPT tỉnh Hưng Yên ...................... 68 2.7.4. Về đào tạo, bồi dưỡng giáo viên các trường THPT tỉnh Hưng Yên theo Chuẩn nghề nghiệp .......................................................................... 69 2.7.5. Về đánh giá giáo viên các trường THPT tỉnh Hưng Yên theo Chuẩn nghề nghiệp.......................................................................................... 74 2.7.6. Về chính sách đối với giáo viên ............................................................ 75 2.7.7. Về các điều kiện đảm bảo cho công tác phát triển đội ngũ giáo viên ............77 2.8. Đánh giá chung về thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên của các trường THPT tỉnh Hưng Yên ......................................................................... 78 2.8.1. Những điểm mạnh, nguyên nhân ......................................................... 78 2.8.2. Những điểm yếu, nguyên nhân ............................................................ 79 2.8.3. Thời cơ ................................................................................................. 80 6 2.8.4. Thách thức ............................................................................................ 80 Kết luận chương 2 ........................................................................................... 81 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH HƢNG YÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC............................................ 82 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp ....................................................... 82 3.2. Các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông tỉnh Hưng Yên ............................................................................... 83 3.2.1. Đẩy mạnh việc nâng cao nhận thức vai trò quan trọng của đội ngũ giáo viên trong quá trình tiến hành giáo dục ........................................... 83 3.2.2. Hoàn thiện quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu phát triển của nhà trường trong giai đoạn hiện nay ................................. 85 3.2.3. Đổi mới công tác tuyển chọn và sử dụng đội ngũ giáo viên nhằm phát huy tối đa tiềm năng của đội ngũ ........................................................... 87 3.2.4. Thực hiện nghiêm túc, hiệu quả công tác đánh giá, xếp loại giáo viên theo quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT đáp ứng với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay ................................................................ 89 3.2.5. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng ĐNGV bảo đảm đủ số lượng và cân đối về cơ cấu và đảm bảo chất lượng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .................................................................................................... 90 3.2.6. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách nhằm tạo động lực cho đội ngũ giáo viên ...................................................................................... 95 3.2.7. Xây dựng môi trường văn hóa, thân thiện, đảm bảo các điều kiện phát triển đội ngũ giáo viên của nhà trường ................................................... 96 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất .................................................100 3.4. Thăm dò về tính khả thi, tính cấp thiết của các biện pháp đề xuất .........101 Kết luận chương 3 ...........................................................................................102 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...............................................................103 1. Kết luận ......................................................................................................103 2. Khuyến nghị ...............................................................................................104 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................106 PHỤ LỤC .......................................................................................................108 7 DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Quy mô, mạng lưới trường, lớp, học sinh trên địa bàn tỉnh Hưng Yên năm học 2012-2013 ...................................................................... 37 Bảng 2.2: Số lượng ĐNGV trên địa bàn tỉnh Hưng Yên (năm học 2012-2013) ...................................................................................... 38 Bảng 2.3: Trình độ đào tạo của ĐNGV các cấp học trên địa bàn tỉnh Hưng Yên Năm học 2012-2013 ...................................................................... 39 Bảng 2.4: Tổng số lớp, HS, CB, GV, NV theo năm học từ 2008-2013 ................42 Bảng 2.5: Tổng số lớp, học sinh và CB, GV, NV theo năm học từ 2008-2009 đến năm học 2012-2013 ............................................................... 47 Bảng 2.6: Tương quan giữa số lượng GV thực tế của nhà trường với định mức của Bộ (Từ năm học 2008- 2009 đến 2012- 2013)........................ 54 Bảng 2.7: Giáo viên nghỉ chế độ hưu trí và thuyên chuyển công tác ............ 55 Bảng 2.8: Số lượng và tỷ lệ GV theo độ tuổi của 2 nhà trường ..................... 55 Bảng 2.9: Tỷ lệ nam, nữ của Đội ngũ GV trường THPT .............................. 57 Bảng 2.10: Số lượng Đội ngũ giáo viên được bồi dưỡng, đào tạo ................. 58 Bảng 2.11: Thống kê trình độ của Đội ngũ giáo viên .................................... 59 Bảng 2.12: Trình độ được đào tạo theo từng bộ môn của đội ngũ giáo viên các trường THPT tỉnh Hưng Yên........................................................... 59 Bảng 2.13: Thống kê chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ Đội ngũ giáo viên của 2 nhà trường ...................................................................................... 61 Bảng 2.14: Trình độ ngoại ngữ và tin học của Đội ngũ giáo viên ................. 62 Bảng 2.15: Xếp loại đạo đức, lối sống của Đội ngũ giáo viên 2 nhà trường (Từ năm học 2008- 2009 đến năm học 2012- 201 .............................. 62 Bảng 2.16: Trình độ chính trị và số lượng đảng viên của các nhà trường (Năm học 2012 - 2013) ....................................................................... 63 Bảng 2.17: Thống kê công tác nghiên cứu khoa học của Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên các trường THPT trong tỉnh ................................... 63 Bảng 2.18: Bảng tổng hợp khảo sát về thực trạng phát triển ĐNGV các trường THPT tỉnh Hưng Yên .......................................................................... 66 Bảng 3.1: Kết quả thống kê nhận thức về tính khả thi, tính cấp thiết của các biện pháp ...................................................................................................101 8 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1: Số lượng GV thực tế của nhà trường với định mức của Bộ ..............54 Biểu đồ 2.2: Tỉ lệ trung bình 5 năm theo độ tuổi của ĐNGV các trường THPT trong tỉnh ...........................................................................................................56 Biểu đồ 2.3: Tỉ lệ nam, nữ trung bình của ĐNGV của các trường THPT tỉnh Hưng Yên ............................................................................................................57 Biểu đồ 2.4: Trình độ đào tạo của ĐNGV năm học 2012- 2013 ....................60 Biểu đồ 3.1: Tỷ lệ nhận thúc về tính khả thi, cấp thiết của các biện pháp ................ 102 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Trang Sơ đồ 1.1: Mô hình quản lý.............................................................................10 Sơ đồ 1.2: Quan hệ các chức năng quản lý .....................................................13 Sơ đồ 1.3: Các yếu tố trong quản lý nhân lực ở nhà trường ..........................21 Sơ đồ 1.4: Mối quan hệ giữa các khâu của quá trình phát triển đội ngũ giáo viên ..........................................................................................................33 Sơ đồ 2.1: Tổ chức bộ máy Trường THPT Mỹ Hào.......................................41 Sơ đồ 2.2: Tổ chức bộ máy Trường THPT Trần Quang Khải ........................47 Sơ đồ 3.1.Nội dung đào tạo, bồi dưỡng ĐNGV .............................................95 Sơ đồ 3.2. Mối quan hệ giữa các biện pháp ....................................................100 9 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong thời đại ngày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ hiện đại, nền kinh tế trên thế giới đang có xu thế chuyển sang nền kinh tế tri thức. Trong nền kinh tế đó không phải tài nguyên, tiền vốn mà là trí tuệ con người, chất lượng nguồn nhân lực mới chính là yếu tố quyết định sự phát triển. Do đó phát triển nguồn nhân lực cần được coi trọng và phải xem đó là nhiệm vụ trọng yếu của từng đơn vị, từng ngành, từng quốc gia. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X khẳng định: “Giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh, căn cứ vào thực tiễn tình hình GD&ĐT của đất nước, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng khẳng định: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt”. Đây là tư duy mang tầm chiến lược, thể hiện quan điểm toàn diện, khách quan, khoa học của Đảng Cộng sản Việt Nam. Bởi hơn lúc nào hết, phát triển đội ngũ giáo viên vững mạnh, toàn diện, vừa hồng vừa chuyên là yêu cầu cấp thiết của giáo dục Việt Nam hiện tại. Yêu cầu phát triển đội ngũ giáo viên được Đại hội chỉ rõ là phải "xây dựng đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đáp ứng yêu cầu về chất lượng", là khâu then chốt, là tiền đề trong đổi mới GD&ĐT. Ngành giáo dục và đào tạo giữ một nhiệm vụ hết sức quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước. Do vậy các cấp quản lý giáo dục từ Trung ương đến địa phương phải xây dựng được những định hướng, giải pháp có tính khả thi để thực hiện được mục tiêu của Đảng, Nhà nước đề ra trong đường lối đổi mới phát triển kinh tế - xã hội hiện nay. Đội 10 ngũ giáo viên có một vai trò quan trọng quyết định đến chất lượng giáo dục và đào tạo. Vì vậy việc quan tâm, xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo là việc làm cần thiết trước mắt cũng như lâu dài. Chỉ thị 40 CT/TW, ngày 15/6/2006 của Ban Bí thư Trung ương Đảng nêu rõ: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề nhà giáo, thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”. Đội ngũ nhà giáo đã được khẳng định một cách chắc chắn có vai trò quan trọng trong việc quyết định chất lượng giáo dục. Để đáp ứng trách nhiệm nặng nề trước yêu cầu cấp thiết của thời đại, đội ngũ nhà giáo phải đủ về số lượng, cân đối về cơ cấu, có phẩm chất tốt, đạt chất lượng, hiệu quả cao trong công việc giảng dạy, giáo dục đào tạo, bồi dưỡng theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá. Nghị quyết TW VI khoá IX đã chỉ ra: “Để thực hiện được mục tiêu giáo dục đào tạo là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện có đạo đức, tri thức, sức khoẻ thẩm mỹ nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Để đạt được mục tiêu GD&ĐT đó cần coi việc xây dựng đội ngũ nhà giáo là một nhiệm vụ quan trọng, trọng tâm của ngành giáo dục nói chung và các nhà trường nói riêng. Yêu cầu của Đất nước trong việc đào tạo nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, đòi hỏi người giáo viên vừa phải biết thiết kế vừa phải biết thi công, nhằm làm cho người học biết cách tự học kiến thức, tự học nghề, tự học phương pháp, tự học thái độ. Để thực hiện nhiệm vụ quan trọng này, công tác xây dựng, đào tạo đội 11 ngũ giáo viên được coi là một nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu. Đảng và Nhà nước ta đánh giá giáo dục và đào tạo về quy mô và chất lượng đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong những năm gần đây. Tuy nhiên, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục chưa đáp ứng được nhiệm vụ giáo dục trong thời kỳ mới. Đội ngũ nhà giáo vừa thừa, vừa thiếu, vừa không đồng bộ về cơ cấu. Phương thức đào tạo trong các nhà trường sư phạm chậm đổi mới, chất lượng đào tạo còn thấp dẫn đến tình trạng trình độ chuyên môn và nghiệp vụ của một bộ phận nhà giáo chưa đáp ứng được yêu cầu nâng cao chất lượng. Bên cạnh sự nỗ lực của tuyệt đại bộ phận, một số nhà giáo còn có biểu hiện vi phạm đạo đức lối sống, làm ảnh hưởng xấu tới uy tín của người thầy trong xã hội. Công tác bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ nhà giáo còn thiếu hiệu quả. Các chế độ chính sách đối với nhà giáo chưa thỏa đáng, chưa tạo được động lực phấn đấu vươn lên trong bản thân mỗi người thầy. Trong những năm qua, dưới sự chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo Hưng Yên các trường THPT trong tỉnh đã làm tốt công tác tổ chức cán bộ, song bên cạnh đó công tác phát triển nhân lực của nhà trường, đặc biệt là vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên vẫn còn một số tồn tại, đó là: chưa phát huy được sự say mê sáng tạo, lòng nhiệt huyết của toàn thể đội ngũ giáo viên; vẫn còn một số giáo viên năng lực chuyên môn hạn chế, một số giáo viên được đào tạo qua các thời kỳ khác nhau, nhất là những thầy cô giáo tuổi cao, chưa đảm bảo chuẩn trình độ gặp khó khăn rất lớn trong việc tiếp thu, cập nhật kiến thức mới, đặc biệt là đổi mới phương pháp giảng dạy; đội ngũ giáo viên “trẻ” nhiều, còn ít kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy. Hiện nay toàn ngành Giáo dục tiếp tục triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Hưng Yên lần thứ XVII; Chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2011- 2015, Chiến lược phát triển Giáo dục giai đoạn 2011- 2020; Chỉ thị số 03-CT/TW ngày 14 tháng 5 năm 2011 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh cuộc 12 vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, gắn kết với cuộc vận động “Mỗi thầy cô giáo là tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo” và phong trào thi đua "Xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực". Năm học 2012- 2013 với mục tiêu: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế” Ngành GDĐT Hưng Yên luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo của Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh, sự ủng hộ của các cấp chính quyền địa phương; công tác xã hội hoá giáo dục được đẩy mạnh, tạo động lực thúc đẩy phát triển sự nghiệp giáo dục. Hệ thống giáo dục đào tạo của tỉnh tiếp tục kiện toàn và phát triển; Một trong những yếu tố ảnh hưởng nhất đến sự phát triển của giáo dục đào tạo là Giáo viên; Tìm ra các biện pháp để phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông trong tỉnh Hưng Yên cả về số lượng và chất lượng là một trong những yêu cầu bức thiết hiện nay. Xuất phát từ những lý do nêu trên, được sự đồng ý của phòng Đào tạoTrường Đại học Giáo dục –ĐHQG Hà Nội và dưới sự hướng dẫn của PGSTS Đặng Bá Lãm, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “ Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông tỉnh Hưng Yên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ”. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất những biện pháp chủ yếu để phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông tỉnh cả về số và chất lượng tạo điều kiện để giáo dục THPT của tỉnh phát triển vững chắc 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông tỉnh Hưng Yên. 13 3.2. Đối tượng nghiên cứu Phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. - Điều tra, khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông tỉnh Hưng Yên. - Đề xuất biện pháp có tính khả thi để phát triển và nâng cao chấtlượng đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thôngđáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5. Giả thuyết khoa học Việc phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông là việc làm cần thiết, quan trọng và thường xuyên của các nhà quản lý; Nếu đề xuất được những biện pháp phù hợp có tính khả thi thì chất lượng đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông sẽ được nâng cao và sẽ đóng góp một phần không nhỏ trong sự nghiệp đổi mới giáo dục ở tỉnh Hưng Yên. 6. Giới hạn, Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông công lập (Vì biên chế của các trường dân lập thường không ổn định; có cả giáo viên cơ hữu và thỉnh giảng và Sở không quản lý nhà nước đội ngũ này) tỉnh Hưng Yên từ năm 2008-2013 và đề ra biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên từ năm 2013 đến năm 2015, định hướng đến năm 2020. Cấp quản lý trực tiếp đối với đội ngũ giáo viên trên là Sở giáo dục và đào tạo Hưng Yên. 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa lý luận: Trên cơ sở thực tiễn công tác quản lý đội ngũ giáo viên tỉnh Hưng Yên nâng cao lên thành lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung 14 học phổ thông của tỉnh Hưng Yên nói riêng và các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ nói chung. - Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng cho khâu quản lý cán bộ của Sở Giáo dục và Đào tạo Hưng Yên và cho các tỉnh khác trong cả nước. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu Quá trình thực hiện đề tài kết hợp các nhóm phương pháp nghiên cứu: - Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận. Phân tích, tổng hợp các vấn đề lý luận từ các tài liệu khoa học, các văn bản nghị quyết của Đảng, Chính phủ, Bộ Giáo dục và đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo Hưng Yên, các trường trung học phổ thông công lập trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Sử dụng các phương pháp quan sát, đàm thoại, điều tra, phỏng vấn, thống kê, tổng hợp, so sánh, phương pháp tổng kết kinh nghiệm, phương pháp thử nghiệm. - Dùng các phần mềm thống kê để xử lý số liệu. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của việc phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông tỉnh Hưng Yên. Chương 2: Thực trạng công tác phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông tỉnh Hưng Yên. Chương 3: Biện pháp phát triển và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông tỉnh Hưng Yên. 15 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH HƢNG YÊN 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đã có nhiều công trình đề cập đến vấn đề quản lý, phát triển đội ngũ giáo viên. Ở nước ngoài có các tác giả như: M.I. Kônđacốp - Cơ sở lý luận khoa học quản lý giáo dục - Trường Cán bộ quản lý giáo dục và Viện Khoa học giáo dục, 1984; H- Koontz - Những vấn đề cốt yếu về quản lý - nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật, 1992. Thế kỷ XXI là thế kỷ của nền văn minh tri thức mà nòng cốt là cách mạng công nghệ thông tin. Khoa học - công nghệ trở thành động lực cơ bản của sự phát triển kinh tế - xã hội. Giáo dục là nền tảng của sự phát triển khoa học – công nghệ. Năng lực của đội ngũ ngành giáo dục quyết định chất lượng và hiệu quả giáo dục; chất lượng và hiệu quả giáo dục sẽ quyết định năng lực đội ngũ nhân lực đáp ứng nhu cầu của xã hội. Bác Hồ đã nói: “Người thầy giáo tốt - thầy giáo xứng đáng là thầy giáo - là người vẻ vang nhất. Dù tên tuổi không đăng trên báo, không được thưởng huân chương, song những người thầy giáo tốt là những người anh hùng vô danh”. Khoa học quản lý giáo dục ở nước ta còn là một ngành khoa học mới nhưng được quan tâm đặc biệt nên phát triển nhanh cả về lý luận và thực tiễn. Các công trình nghiên cứu, các bài viết của các tác giả: Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Bá Lãm, Đặng Quốc Bảo, Đặng Xuân Hải, Trần Khánh Đức và một số tác giả khác về công tác quản lý giáo dục đã thật sự góp phần không nhỏ trong sự nghiệp phát triển nền giáo dục nước nhà. Ở nước ta có các tác giả nghiên cứu về vấn đề này như: Nguyễn Ngọc Quang - Những khái niệm cơ bản về quản lý giáo dục - Trường Cán bộ quản lý GD-ĐT Trung ương I, Hà Nội, 1989; [25] ; Đặng Quốc Bảo - Một số khái 16 niệm về quản lý giáo dục - Trường Cán bộ quản lý GD- ĐT Trung ương I, Hà Nội, 1997. [3] Những năm qua, nhiều học viên đã chọn đề tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực quản lý nguồn nhân lực, quản lý đội ngũ giáo viên trong lĩnh vực giáo dục làm luận văn tốt nghiệp: - “Phát triển đội ngũ giáo viên ở trường THPT chuyên tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn hiện nay của Nguyễn Thị Lệ Chung” (2008). [8] - “Quản lý đội ngũ giáo viên trung học phổ thông huyện vùng cao Tràng Định tỉnh Lạng Sơn trong giai đoạn hiện nay của Hoàng Văn Chương” (2010). [9] Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu về phát triển ĐNGV các trường THPT tỉnh Hưng Yên. Tình trạng này dẫn đến công tác phát triển ĐNGV các trường THPT tỉnh Hưng Yên chưa có những biện pháp dựa trên các cơ sở lý luận và có giá trị về thực tiễn. Do đó, chúng tôi thấy cần có một nghiên cứu nghiêm túc về vấn đề này và tìm ra một số biện pháp quản lý khả thi để phát triển ĐNGV các trường mầm non công lập đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lý Khi sự phân công lao động trong xã hội xuất hiện và phát triển sâu rộng thì sự liên kết giữa những con người cá thể với nhau ngày càng cao, con người cá thể một mặt vừa có khả năng tự chủ, mặt khác mối liên hệ cá thể thành hệ thống xã hội ngày càng lớn mà không thể đứng ngoài hệ thống xã hội đó, đặc biệt khi xã hội có và còn giai cấp. Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công và hợp tác lao động. Lao động muốn đạt hiệu quả, năng xuất cao hơn thì đòi hỏi phải có sự chỉ huy phối hợp, điều hành, kiểm tra, điều chỉnh ... Hoạt động quản lý là hoạt động của người lãnh đạo phối hợp và phát huy hết sức mạnh của các thành viên trong nhóm, trong tổ chức để đạt được mục tiêu đề ra. 17 Ngay từ thời cổ xưa, Khổng Tử đã đề cao và xác định rõ vai trò cá nhân của người quản lý, ông quan niệm: Người quản lý mà chính trực thì không cần phải tốn nhiều công sức mà vẫn điều khiển được người ta làm theo. K.Marx (1818 - 1883) đã nêu ý tưởng: “Một nghệ sỹ vỹ cầm thì tự điều khiển mình còn dàn nhạc thì cần nhạc trưởng”. Theo W.Taylor (1856-1915) thì “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng chính xác cái cần làm và làm cái đó thế nào, bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất” [10, tr. 1] Theo Henry Fayol (1841-1925) thì “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động: Kế hoạch hóa, tổ chức ,chỉ đạo (Lãnh đạo) và kiểm tra” Ông còn khẳng định “Khi con người lao động hợp tác thì điều tối quan trọng là họ cần phải xác định rõ công việc mà họ phải hoàn thành và các nhiệm vụ của mỗi cá nhân phải là mắt lưới dệt lên mục tiêu của tổ chức” [10, tr. 46] Theo Mary Parker Pollett thì quản lý là “Nghệ thuật hoàn thành công việc thông qua người khác” là “Quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra công việc của các thành viên của tổ chức và sử dụng tất cả các nguồn lực sẵn có của tổ chức để đạt được các mục tiêu của tổ chức Trong khoa học quản lý, khái niệm quản lý được nêu: Quản lý là hoạt động có ý thức của con người nhằm phối hợp hành động của một nhóm người hay một cộng đồng người để đạt được các mục tiêu đề ra một cách hữu hiệu. Theo Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc thì định nghĩa kinh điển nhất về quản lý là: các tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức [6, tr.9]. Hoạt động quản lý bao gồm hai quá trình luôn đan xen và hoà quyện nhau. “Quản” là quá trình bao hàm sự coi sóc, gìn giữ nhằm duy trì hệ thống ở trạng thái “Ổn định”. 18 “Lý” là quá trình bao hàm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới nhằm đưa hệ thống vào thế “Phát triển”. Nếu trong hoạt động quản lý, nhà quản lý chỉ chú trọng đến “Quản” thì tổ chức dễ dẫn đến trì trệ, bảo thủ. Ngược lại nếu chỉ chú trọng đến “Lý” thì tổ chức lại dễ rơi vào thế mất cân bằng, bất ổn định. Chính vì thế người quản lý phải luôn xác định và biết điều phối tốt sao cho trong “Quản” phải có “Lý” và trong “Lý” phải có “Quản”, làm cho trạng thái của hệ thống luôn ở vị trí cân bằng động. Như vậy: Quản lý chính là quá trình giữ gìn sự ổn định để phát triển và sự phát triển luôn tạo ra được thế ổn định của hệ. Đến nay, một định nghĩa được chấp nhận rộng rãi khác là “quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra công việc của các thành viên trong tổ chức và sử dụng mọi nguồn lực sẵn có của tổ chức để đạt những mục tiêu của tổ chức” [2, tr.11]. Bản chất của hoạt động quản lý là sự tác động có mục đích của người quản lý đến tập thể người bị quản lý nhằm đạt được mục tiêu quản lý. Trong giáo dục nhà trường đó là tác động của người quản lý đến tập thể giáo viên, ọc sinh và các lực lượng khác nhằm thực hiện hệ thống các mục tiêu giáo dục. Bản chất của hoạt động quản lý có thể mô hình hoá qua sơ đồ sau: Công cụ Chủ thể quản lý Mục tiêu quản lý Nội dung, phƣơng pháp Sơ đồ 1.1: Mô hình quản lý 19 Khách thể quản lý Trong đó: Chủ thể quản lý có thể là một cá nhân, một nhóm hay một tổ chức; Khách thể quản lý là những con người cụ thể và sự hình thành tự nhiên các quan hệ giữa những con người, giữa các nhóm người khác nhau; Công cụ quản lý là phương tiện tác động của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý như: Mệnh lệnh, quyết định, chính sách, luật lệ…. Phương pháp quản lý được xác định theo nhiều cách khác nhau. Nó có thể là do nhà quản lý áp đặt hoặc do sự cam kết giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Các chức năng cơ bản của quản lý - Chức năng kế hoạch hoá; Chức năng quản lý là các hoạt động xác định được chuyên môn hoá, nhờ đó chủ thể quản lý tác động vào đối tượng quản lý. Hay nói một cách khác, chức năng quản lý là một dạng hoạt động quản lý đặc biệt thông qua đó chủ thể quản lý tác động vào khách thể quản lý nhằm đạt được một mục tiêu nhất định. Có thể nói là quản lý có bốn chức năng chính như sau: Kế hoạch hoá có nghĩa là xác định mục tiêu, mục đích đối với thành tựu tương lai của tổ chức và các con đường, biện pháp, cách thức để đạt được mục tiêu, mục đích đó. Có ba nội dung chủ yếu của chức năng kế hoạch hoá: (a) Xác định, hình thành mục tiêu (phương hướng) đối với tổ chức: (b) Xác định và đảm bảo (có tính chắc chắn, tính cam kết) về các nguồn lực của tổ chức để đạt được các mục tiêu này: (c) Quyết định xem những hoạt động nào là cần thiết để đạt được các mục tiêu đó. - Chức năng tổ chức Khi người quản lý đã lập xong kế hoạch, họ cần phải chuyển hoá những ý tưởng tương đối trừu tượng đó thành hiện thực. Một tổ chức lành mạnh sẽ có ý nghĩa quyết định đối với sự chuyển hoá như thế. Xét về mặt chức năng quản lý, tổ chức hình thành nên cấu trúc các quan hệ giữa các thành viên, giữa các bộ phận trong tổ chức nhằm làm cho họ thực 20