Tài liệu Biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên trường trung học phổ thông yên hòa, hà nội trong giai đoạn hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ĐÀM LIÊN QUÂN BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG YÊN HÒA, HÀ NỘI TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 05 Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Hà Nhật Thăng HÀ NỘI-2012 1 MỤC LỤC Trang i ii iii iv v 1 Lời cảm ơn ................................................................................................ Danh mục viết tắt ....................................................................................... Danh mục các bảng .................................................................................... Danh mục các sơ đồ ................................................................................... Mục lục...................................................................................................... MỞ ĐẦU .................................................................................................. Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP VÀ VIỆC QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP CHO GIÁO VIÊN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.......................... 6 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ........................................................ 6 1.2. Những khái niệm cơ bản của đề tài ................................................... 9 1.2.1. Quản lý .......................................................................................... 9 1.2.2. Quản lý giáo dục ............................................................................ 12 1.2.3. Quản lý nhà trường ........................................................................ 14 1.2.4. Biện pháp quản lý .......................................................................... 17 1.2.5. Bồi dưỡng đội ngũ giáo viên .......................................................... 17 1.2.6. Bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp……………………………….. 18 1.2.7. Kỹ năng sư phạm………………………………………………….. 19 1.3. Giáo viên chủ nhiệm lớp và công tác chủ nhiệm lớp ......................... 20 1.3.1. Giáo viên chủ nhiệm lớp ................................................................ 20 1.3.2. Công tác chủ nhiệm lớp ................................................................. 20 1.3.3. Vị trí, vai trò, chức năng của giáo viên chủ nhiệm trong trường phổ thông…………………………………………………………… ....… 20 1.3.4. Nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm lớp, nội dung công tác giáo viên chủ nhiệm lớp..…… .... ……………………………………………… 24 1.4. Quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trong nhà trường trung học phổ thông……….. .............................................. .... 25 1.4.1. Nhiệm vụ, quyền hạn của Hiệu trưởng ....................................... ... 25 1.4.2. Quản lý công tác chủ nhiệm lớp.............................. .... ..................... 26 1.4.3. Quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên................................. 27 1.5. Những yêu cầu về phẩm chất và năng lực đối với giáo viên chủ nhiệm lớp hiện nay…………… .............................………………………………………. 28 1.6. Đặc điểm lứa tuổi học sinh trung học phổ thông………… .... ………. 30 Tiểu kết chương 1 ................................................................................. ……………………… 32 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG VỀ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP VÀ 6 VIỆC QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP CHO GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG YÊN HÒA .......... 2.1. Khái quát về trường THPT Yên Hòa .................................................. 2.1.1. Khái quát quá trình xây dựng và phát triển của trường THPT Yên Hòa, Quận Cầu Giấy -Hà Nội. .................................................................. 2.1.2. Trường THPT Yên Hòa trong mối quan hệ với các cơ quan chức năng, các tổ chức ...................................................................................... 2.2 . Tình hình phát triển giáo dục đào tạo của trường THPT Yên Hòa .... 2.2.1. Cơ sở vật chất của nhà trường ......................................................... 2.2.2. Chất lượng giáo dục của nhà trường ................................................ 2.2.3. Đội ngũ giáo viên………………………………………… ... …….. 2.3. Thực trạng về công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT Yên Hòa ....... 2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh về vai trò của GVCN lớp .......................................................................... 2.3.2. Thực trạng về việc thực hiện nội dung công tác GVCN lớp ............ 2.3.3. Thực trạng về mối quan hệ giữa GCVN lớp với học sinh và phụ huynh học sinh .......................................................................................... 2.3.4. Các biện pháp giáo dục của GVCN lớp qua nhận xét của học sinh.. 2.3.5. Thực trạng về năng lực của đội ngũ GVCN lớp của nhà trường. .... . 2.3.6. Những biện pháp quản lý của nhà trường đã thực hiện trong hoạt động quản lý công tác chủ nhiệm lớp ........................................................ 2.4. Thực trạng về việc quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên của trường THPT Yên Hòa.…………………………………… 2.4.1. Thực trạng bồi dưỡng kĩ năng công tác chủ nhiệm lớp cho GVCN lớp của nhà trường.................................................... ............... ................. 2.4.2. Thực trạng về công tác quản lý của lãnh đạo nhà trường trong hoạt động bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp........... ............ .............................. 2.4.3. Tìm hiểu những nội dung công tác GVCN lớp cần được bồi dưỡng 2.4.4. Thực trạng chế độ chính sách của nhà nước đối với GVCN lớp...... 2.5. Nhận xét chung về công tác giáo viên chủ nhiệm lớp và việc quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT Yên Hòa .................... 2.5.1. Những ưu điểm, thuận lợi ............................................................... 2.5.2. Những hạn chế tồn tại cần giải quyết .............................................. 2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại………………………….. Tiểu kết chương 2 ..................................................................................... Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP CHO GIÁO VIÊN CỦA HIỆU TRƢỞNG 7 33 33 33 34 35 35 36 39 43 44 46 48 49 51 52 53 53 55 56 57 59 59 60 62 64 TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG YÊN HÒA ........................... 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý .......................................... 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ ..................................................... 3.1.2. Đảm bảo tính khoa học, sáng tạo ..................................................... 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển .................................................. 3.1.4. Đảm bảo tính khả thi phù hợp với tình hình thực tế của nhà trường 3.1.5. Phát huy được vai trò quản lý của nhà trường, vai trò chủ động của GVCN lớp .......................................................................................... 3.2. Đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên của Hiệu trưởng nhà trường ................................................ 3.2.1. Nhóm biện pháp Tổ chức bồi dưỡng nâng cao phẩm chất, đạo đức nghề nghiệp, nhận thức hiểu biết về công tác chủ nhiệm lớp .................... 3.2.2.Nhóm biện pháp Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực công tác cho đội ngũ GVCN lớp ............................................................................. 3.2.3. Nhóm biện pháp bổ trợ ................................................................... 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ......................................................... 3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các nhóm biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên trường THPT Yên Hòa... . KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................... 1. Kết luận ................................................................................................ 2. Khuyến nghị ......................................................................................... TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... PHỤ LỤC ................................................................................................ 8 65 65 65 65 65 65 65 65 67 70 98 102 103 106 106 107 109 111 DANH MỤC NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN TT KÍ HIỆU VIẾT TẮT CỤM TỪ VIẾT TẮT 1 BGH Ban giám hiệu 2 CBQL Cán bộ quản lý 3 CMHS Cha mẹ học sinh 4 CSVC Cơ sở vật chất 5 GD Giáo dục 8 GD & ĐT Giáo dục và Đào tạo 6 GV Giáo viên 7 GVCN Giáo viên chủ nhiệm 9 HĐNGLL Hoạt động ngoài giờ lên lớp 10 HS Học sinh 13 KNS Kĩ năng sống 12 KT-XH Kinh tế- Xã hội 11 NXB Nhà xuất bản 15 QL Quản lý 14 QLGD Quản lý giáo dục 16 THPT Trung học phổ thông 17 UBND Ủy ban nhân dân 3 DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Chất lượng văn hóa của học sinh trường THPT Yên Hòa ........ 36 Bảng 2.2: Chất lượng giáo dục đạo đức học sinh trường THPT Yên Hòa .......... 37 Bảng 2.3: Kết quả thi tốt nghiệp THPT và Đại học trong 5 năm gần đây .......... 37 Bảng 2.4: Kết quả khảo sát nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của GVCN lớp .......................................................................... 44 Bảng 2.5: Kết quả khảo sát nhận thức của học sinh, phụ huynh học sinh về vai trò của GVCN lớp ................................................................... 45 Bảng 2.6: GVCN lớp tự đánh giá về nội dung công tác GVCN lớp. ......... 46 Bảng 2.7: Đánh giá kết quả thực hiện nội dung công tác giáo viên chủ nhiệm lớp của Ban giám hiệu ................................................................... 48 Bảng 2.8: Kết quả khảo sát học sinh về mối quan hệ giữa GVCN lớp với học sinh và gia đình học sinh .............................................................. 49 Bảng 2.9: Kết quả khảo sát học sinh về các biện pháp giáo dục của GVCN lớp ............................................................................................... 50 Bảng 2.10: Kết quả khảo sát năng lực của đội ngũ GVCN lớp.... .......... .... 51 Bảng 2.11: Đánh giá những biện pháp quản lý của nhà trường đã thực hiện trong hoạt động quản lý công tác GVCN lớp………....................... ...... 52 Bảng 2.12 : Thực trạng bồi dưỡng kĩ năng công tác chủ nhiệm lớp cho GVCN lớp………………………………………………………… 54 Bảng 2.13: Đánh giá về công tác quản lý của lãnh đạo nhà trường trong hoạt động bồi dưỡng công tác GVCN lớp.................. ............... ....... 55 Bảng 2.14: Kết quả khảo sát về những nội dung công tác GVCN lớp cần được bồi dưỡng. ................................................................................. 57 Bảng 2.15: Thực trạng về chế độ chính sách đối với GVCN lớp.. ........... .. 58 Bảng 3.1: Kết quả khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi của nhóm biện pháp tổ chức bồi dưỡng nâng cao phẩm chất, đạo đức nghề nghiệp, nhận thức hiểu biết về công tác chủ nhiệm lớp. ........................... . 103 Bảng 3.2: Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của nhóm biện pháp tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực công tác cho đội ngũ GVCN lớp. .............................................................................................. . 104 Bảng 3.3: Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của nhóm biện pháp bổ trợ. ...................................................................................... . 105 4 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Trang Sơ đồ 1.1: Cấu trúc của một hệ thống quản lý ........................................... 10 Sơ đồ 1.2: Chu trình quản lý ..................................................................... 12 Sơ đồ 1.3: Mối quan hệ giữa GVCN lớp với một số tổ chức đoàn thể trong nhà trường ....................................................................................... 21 5 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay, xu thế toàn cầu hóa, quốc tế hóa đang diễn ra mạnh mẽ trên phạm vi toàn thế giới. Ở đó nguồn lực con người-nhân tố hàng đầu của sự phát triển kinh tế-xã hội đang được các quốc gia quan tâm đặc biệt. Trong bối cảnh đó, vai trò của giáo dục càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, bởi chính giáo dục và đào tạo sẽ tạo ra nguồn lực người vô tận, tạo ra động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển, tiến bộ của xã hội. Ở Việt Nam, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX. Đảng ta đã khẳng định:” Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa-hiện đại hóa, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người-yếu tố cơ bản của sự phát triển xã hội, tăng trưởng nhanh và bền vững”. Đây là yêu cầu cấp bách đối với toàn xã hội nói chung, ngành giáo dục nói riêng. Chỉ thị 40-CT/TW của Ban bí thư trung ương Đảng đã nêu: ”Phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa-hiện đại hóa đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt, có vai trò quan trọng”. Như vậy Đảng và nhà nước ta đã xác định phát triển giáo dục và đào tạo là mục tiêu chiến lược trong công cuộc đổi mới và xây dựng đất nước, được xem là cuộc cách mạng có tính thời đại sâu sắc. Để đạt được mục tiêu này, vấn đề cấp thiết đặt ra cho ngành giáo dục là phải ” Tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học”. Trong giáo dục, nhân tố làm nên bộ mặt nhà trường, quyết định chất lượng giáo dục toàn diện chính là đội ngũ giáo viên, những người được xã hội giao phó trọng trách đào tạo thế hệ trẻ, người chủ tương lai của xã hội. Trong nhà trường phổ thông, giáo viên chủ nhiệm có một vai trò hết sức quan trọng trong các hoạt động giáo dục của nhà trường, trong việc hình thành 9 và phát triển nhân cách của học sinh. Nói một cách hình ảnh giáo viên chủ nhiệm trong trường phổ thông, là linh hồn của lớp học, là người lĩnh xướng của dàn nhạc giao hưởng hình thành nhân cách toàn vẹn cho thế hệ trẻ. Và ngày nay, với sự nhận thức về quản lý giáo dục, có thể coi giáo viên chủ nhiệm như một nhà quản lý với các vai trò: Người lãnh đạo lớp học; Người điều khiển lớp học; Người làm công tác tổ chức lớp học; Người giúp hiệu trưởng thực hiện việc kiểm tra sự tu dưỡng và rèn luyện của học sinh; Người có trách nhiệm phản hồi tình hình lớp… Như vậy có thể thấy rõ tầm quan trọng của giáo viên chủ nhiệm trong các hoạt động giáo dục toàn diện của nhà trường phổ thông. Sự phát triển của nhà trường gắn liền với sự tiến bộ và trưởng thành của từng tập thể lớp học, gắn liền với sự tiến bộ và trưởng thành của đội ngũ giáo viên, đặc biệt là đội ngũ giáo viên chủ nhiệm. Chất lượng giáo dục của nhà trường phụ thuộc nhiều vào chất lượng của đội ngũ giáo viên nói chung và đội ngũ giáo viên chủ nhiệm nói riêng. Chính vì vậy việc xây dựng, phát triển và bồi dưỡng năng lực công tác chủ nhiệm cho giáo viên trong các nhà trường phổ thông là một việc làm hết sức có ý nghĩa, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. Là một giáo viên công tác ở trường phổ thông, nhiều năm làm công tác giảng dạy, công tác chủ nhiệm, công tác quản lý, gắn bó với nhà trường, với học sinh. Tôi có nhiều suy nghĩ, trăn trở về việc bồi dưỡng, nâng cao trình độ cho đội ngũ giáo viên nói chung và đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm nói riêng sao cho họ xứng tầm với trách nhiệm vẻ vang của người giáo viên. Đây là lý do chính để tôi lựa chọn đề tài : “Biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên trường trung học phổ thông Yên Hòa, Hà Nội trong giai đoạn hiện nay” làm luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu Khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên trường trung học phổ thông Yên Hòa, Hà Nội trong giai đoạn hiện nay. 10 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài và các vấn đề liên quan. - Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng công tác chủ nhiệm lớp và việc quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông Yên Hòa, Hà Nội. - Đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên trường trung học phổ thông Yên Hòa, Hà Nội trong giai đoạn hiện nay nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh trong nhà trường . 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên ở trường trung học phổ thông. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên trường trung học phổ thông Yên Hòa của Hiệu trưởng nhà trường. 5. Phạm vi nghiên cứu 5.1. Phạm vi về nội dung Các biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên của Hiệu trưởng. 5.2. Phạm vi về không gian, thời gian Địa điểm nghiên cứu chính là trường trung học phổ thông Yên Hòa, Hà Nội trong những năm gần đây. 6. Giả thuyết khoa học Công tác chủ nhiệm lớp là một trong những hoạt động quan trọng thường xuyên trong nhà trường phổ thông, nếu tìm ra các biện pháp quản lý phù hợp góp phần nâng cao năng lực sư phạm của người giáo viên chủ nhiệm thì chắc chắn sẽ góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện ở trường trung học phổ thông. 11 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Đề tài nghiên cứu góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận của việc quản lí bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên ở trường trung học phổ thông. - Đề xuất được một số biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên trong nhà trường THPT phù hợp với thực tiễn trên cơ sở đúc kết những kinh nghiệm quản lý bồi dưỡng công tác giáo viên chủ nhiệm đã có, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả quản lý của nhà trường. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu: Có 3 nhóm nghiên cứu chính Quá trình thực hiện đề tài sử dụng kết hợp các nhóm phương pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích các công trình nghiên cứu đã được đăng tải trên sách báo, tạp chí, tài liệu liên quan đến đề tài. Nghiên cứu các văn bản pháp quy, những qui định của ngành có liên quan đến công tác chủ nhiệm lớp. Phân tích các nguồn tư liệu, số liệu, các công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài vấn đề quản lý giáo dục, xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên, giáo viên chủ nhiệm và tổ chức bồi dưỡng năng lực sư phạm cho đội ngũ giáo viên. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 8.2.1. Phương pháp quan sát Quan sát thu thập dữ liệu từ thực tiễn công tác chủ nhiệm lớp và thực tiễn quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp. 8.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Xây dựng các phiếu điều tra, bằng hệ thống câu hỏi để khảo sát các đối tượng: cán bộ quản lý, giáo viên, giáo viên chủ nhiệm lớp, tổ trưởng chuyên môn, cha mẹ học sinh, học sinh và các đối tượng có liên quan. 8.2.3. Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm giáo dục Tổng kết kinh nghiệm công tác chủ nhiệm lớp từ những giáo viên chủ nhiệm lớp và kinh nghiệm quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm từ những 12 người đã kinh qua công tác quản lí giáo dục và đặc biệt là những người đang làm công tác quản lí giáo dục. 8.2.4. Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến góp ý của các nhà chuyên môn về cách xử lý kết quả điều tra, các biện pháp tổ chức, cách thực nghiệm. 8.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học và các phần mềm tin học để xử lí các số liệu thông qua phiếu điều tra và thực nghiệm sư phạm. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương Chƣơng 1: Cở sở lý luận về công tác chủ nhiệm lớp và việc quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên ở trường trung học phổ thông. Chƣơng 2: Thực trạng về công tác chủ nhiệm lớp và việc quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên trường trung học phổ thông Yên Hòa. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông Yên Hòa. 13 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP VÀ VIỆC QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP CHO GIÁO VIÊN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Chỉ thị số 40/CT-TW của Ban bí thư trung ương Đảng nhấn mạnh: ”Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu…đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Muốn phát triển kinh tế xã hội thì trước hết phải xây dựng và thực hiện tốt chiến lược phát triển toàn diện con người. Nguồn lực con người là sự kết hợp hài hòa giữa trí lực, thể lực và tâm lực(nhân cách). Vì thế trong nhiệm vụ phát triển nguồn nhân lực luôn đặt ra mục tiêu phát triển con người. Con người phát triển đầy đủ và toàn diện thì mới có nhân lực chất lượng cao. Đất nước ta hiện nay, đang tiến hành công cuộc công nghiệp hóa-hiện đại hóa đất nước, nền kinh tế chuyển sang nền kinh tế thị trường, đời sống vật chất của nhân dân ta được cải thiện và ngày càng được nâng cao về nhiều mặt, bên cạnh những mặt tích, cũng đã xuất hiện nhiều tiêu cực, hạn chế, ảnh hưởng không nhỏ đến công tác giáo dục trong nhà trường. Tình trạng suy thoái về đạo đức, lối sống của một phận học sinh như: chán học, bỏ học, sống hưởng thụ, ích kỷ, mắc các tệ nạn xã hội, mục đích học tập, động cơ không rõ ràng, tình trạng bạo lực học đường, mắc các tội phạm nghiêm trọng ở tuổi học trò,…đang có chiều hướng gia tăng trong những năm gần đây và không phù hợp với các truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Vì vậy nhà trường, gia đình và xã hội cần có sự liên kết chặt chẽ trong việc giáo dục học sinh. Trong nhà trường vai trò chính trong công tác quản lý, giáo dục học sinh là đội ngũ giáo viên, đặc biệt là đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp. Khi đề cập đến giáo viên chủ nhiệm lớp, công tác giáo viên chủ nhiệm lớp(hay công tác chủ nhiệm lớp) đã có nhiều tài liệu, công trình nghiên cứu, tìm hiểu, phân tích, có thể kể đến các công trình tiêu biểu như: 14 - Giáo dục học 2004 (Chương XVI, Người giáo viên chủ nhiệm) của Phạm Viết Vượng- Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội. - Phương pháp công tác của người giáo viên chủ nhiệm ở trường Trung học phổ thông của Hà Nhật Thăng (chủ biên)- Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội, 2004. - Công tác giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường phổ thông của Hà Nhật Thăng (chủ biên) - Nhà xuất bản Giáo dục, 2009. - Những tình huống giáo dục học sinh của người giáo viên chủ nhiệm của Hà Nhật Thăng (chủ biên) - Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội, 2000. - Công tác giáo viên chủ nhiệm ở trường phổ thông - NXBGD, 1998. - Kỷ yếu hội thảo - Công tác giáo viên chủ nhiệm ở trường phổ thông – NXBGD, 2010. - Một số vấn đề trong Công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT hiện nayNguyễn Thanh Bình(chủ biên), Nhà xuất bản ĐHSP, 2011. - Rèn luyện kĩ năng sư phạm-Hà Nhật Thăng-Phạm Quang Sơn, năm 2010 Ở đây các tác giả đề cập đến những vấn đề cơ bản của công tác chủ nhiệm lớp như: vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ và những nội dung trong công tác của người giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông hiện nay từ góc nhìn của chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. Tác giả Nguyễn Thị Kim Dung cũng thể hiện quan điểm của mình trong đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên sư phạm( Kỷ yếu hội thảo khoa học - Nâng cao chất lượng nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên các trường Đại học sư phạm, 2010 ) Một số tác giả còn đi sâu vào nghiên cứu những khía cạnh khác có liên quan đến công tác chủ nhiệm như Nguyễn Thanh Bình với tác phẩm Giáo dục kỹ năng sống - Nhà xuất bản Đại học sư phạm Hà Nội - 2011; Nguyễn Thị Kim Dung và cộng sự Hướng dẫn tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (Tài liệu dành cho lớp 11); Nguyễn Thị Kim Dung với đề tài Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm của học sinh tiểu học thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp -2007, mã số: B 2006-17-01-2007. 15 Một số không nhiều bài báo, tài liệu khác viết về công tác GVCN lớp như: Rèn luyện một số kỹ năng làm công tác giáo viên chủ nhiệm lớp cho sinh viên Cao đẳng sư phạm của Vũ Đình Mạnh. Tạp chí Giáo dục số 126 (11/2005); Một số biện pháp rèn luyện kỹ năng làm công tác giáo viên chủ nhiệm lớp cho sinh viên Cao đẳng sư phạm của Vũ Đình Mạnh. Tạp chí Giáo dục số 135 (kỳ 1 – 4/2006). Nghiên cứu về biện pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp có Một số biện pháp tăng cường quản lý của Hiệu trưởng đối với công tác chủ nhiệm lớp trong các trường THPT tỉnh Bắc Ninh – 2005 của Nguyễn Khắc Hiền. Vấn đề này cũng đã được nghiên cứu qua các luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục như: -Tác giả Nguyễn Xuân Tuyên với luận văn:Biện pháp quản lý công tác giáo viên chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường Trung học phổ thông ở tỉnh Yên Bái trong giai đoạn hiện nay năm 2006. -Tác giải Ngô Thị Chuyên với đề tài :Biện pháp quản lý nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm lớp tại trường THPT Mạc Đĩnh Chi quận Dương Kinh -Hải Phòng năm 2009. -Tác giả Vũ Thị Hải với đề tài: Biện pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông cơ sở Ngô Quyền thành phố Hải Phòng năm 2011. -Tác giả Hà Quang Vinh với đề tài: Biện pháp quản lý công tác giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông Đức Hợp tỉnh Hưng Yên năm 2011. Các tác giả đã nghiên cứu thực trạng về công tác chủ nhiệm ở các đơn vị công tác của mình và trên cơ sở đó đề xuất ra các biện pháp quản lý công tác giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường phổ thông nhằm nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm lớp. Tuy nhiên vấn đề bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho đội ngũ giáo viên ở trường trung học phổ thông thì chưa được các tác giả đề cập nhiều và nghiên cứu sâu vấn đề. Trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu trên, kết hợp với 16 thực tiễn, kinh nghiệm công tác của mình ở trường phổ thông, tôi đã chọn đề tài:” Biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên trường trung học phổ thông Yên Hòa,Hà Nội trong giai đoạn hiện nay” để nghiên cứu trong luận văn tốt nghiệp của mình. 1. 2. Những khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lý 1.2.1.1. Khái niệm quản lý Mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, con người muốn tồn tại và phát triển đều phải dựa vào sự nỗ lực của một tổ chức, bất luận tổ chức có mục đích gì, cơ cấu và qui mô ra sao, đều cần đến hoạt động quản lý và có con người quản lý để tổ chức hoạt động và đạt được mục đích của mình. Vậy hoạt động quản lý là gì? Theo Đại từ điển tiếng Việt, quản lý là: “Tổ chức, điều khiển hoạt động của một đơn vị, một cơ quan: quản lý lao động, quản lý cán bộ, quản lý công việc” hoặc quản lý là: “Trông coi, giữ gìn, theo dõi việc gì: quản lý lý lịch, quản lý vật tư”.[25] Theo Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý(người quản lý) đến khách thể quản lý(người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”.[6] Các nhà lý luận quản lý trên thế giới như: Frederick Winslow Taylor, [Mỹ,(1856-1915)]; Henri Fayol, [Pháp,(1841-1925)]; Max Weber, [Đức,(18641920)]; đều đã khẳng định: Quản lý là khoa học đồng thời là nghệ thuật thúc đẩy sự phát triển xã hội. Nói đến hoạt động quản lý người ta thường nhắc đến ý tưởng sâu sắc của K-Marx :“Một nghệ sĩ vĩ cầm thì tự điều khiển mình còn dàn nhạc thì cần nhạc trưởng”. Quản lý có thể xét theo ngữ nghĩa: Quản lý=Quản+Lý, quá trình “Quản” gồm sự coi sóc, giữ gìn duy trì hệ ở trạng thái “ổn định”, quá trình “Lý” gồm sự sửa sang, sắp xếp đổi mới hệ vào thế “phát triển”. Nếu người đứng đầu chỉ lo việc “Quản”, tức là chỉ lo việc coi sóc, giữ gìn thì tổ chức dễ trì trệ, tuy 17 nhiên, nếu chỉ quan tâm đến việc “Lý” tức là chỉ lo việc sắp xếp tổ chức, đổi mới mà không đặt trên nền tảng của sự ổn định thì sự phát triển của tổ chức không bền vững. trong “Quản” phải có “Lý”, trong “Lý” phải có “Quản” để động thái của hệ ở thế cân bằng động: Hệ vận động phù hợp, thích ứng và có hiệu quả trong mối tương tác giữa các nhân tố bên trong (nội lực) với các nhân tố bên ngoài (ngoại lực). Các định nghĩa khác: - Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý để chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích, đúng ý chí nhà quản lý, phù hợp với qui luật khách quan. - Hoạt động quản lý là sự tác động qua lại một cách tích cực giữa chủ thể và đối tượng quản lý qua con đường tổ chức; là sự tác động điều khiển, điều chỉnh tâm lý và hành động của các đối tượng quản lý, lãnh đạo cùng hướng vào việc hoàn thành những mục tiêu nhất định của tập thể và xã hội. Môi trường quản lý Mục tiêu quản lý Chủ thể quản lý Khách thể quản lý Sơ đồ 1.1. Cấu trúc của một hệ thống quản lý 1.2.1.2. Chức năng quản lý Xét theo quá trình quản lý có bốn chức năng quản lý cơ bản mà người quản lý dù ở cấp quản lý nào cũng phải thực hiện, đó là: * Chức năng kế hoạch là quá trình xác định các mục tiêu và lựa chọn các biện pháp tốt nhất để đạt các mục tiêu đó. Nội dung thực hiện chức năng kế hoạch: - Phân tích bối cảnh, xác định mục tiêu phát triển tổ chức; - Lập các kế hoạch thực hiện mục tiêu; 18 - Triển khai thực hiện kế hoạch; - Đánh giá, điều chỉnh kế hoạch (nếu cần). * Chức năng tổ chức là quá trình tiếp nhận, phân phối, sắp xếp các nguồn lực tạo ra một cơ cấu tổ chức thích hợp đảm bảo thực hiện tốt mục tiêu đề ra để tổ chức phát triển. Nội dung chức năng tổ chức bao gồm: - Xây dựng cơ cấu tổ chức hợp lý và năng động, phù hợp với yêu cầu thực thi nhiệm vụ; - Xây dựng, phát triển đội ngũ đảm bảo yêu cầu của tổ chức; - Xác lập mối quan hệ và cơ chế hoạt động; - Tổ chức công việc khoa học. * Chức năng chỉ đạo là quá trình tác động, ảnh hưởng tới hành vi thái độ của cấp dưới thông qua các hoạt động hướng dẫn, giúp đỡ, đôn đốc, động viên và thúc đẩy những người dưới quyền làm việc với hiệu quả cao nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra. Nội dung chức năng chỉ đạo: - Thực hiện quyền chỉ huy, giao việc và hướng dẫn triển khai nhiệm vụ; - Đôn đốc, động viên, kích thích tạo động lực làm việc cho nhân viên; - Giám sát, sửa chữa đảm bảo các hoạt động đúng hướng, bám sát yêu cầu thực thi kế hoạch của tổ chức; - Xây dựng môi trường thúc đẩy các hoạt động phát triển. * Chức năng kiểm tra là quá trình xem xét thực tiễn, đánh giá thực trạng, khuyến khích những cái tốt, phát hiện những sai phạm, điều chỉnh nhằm đạt tới những mục tiêu đặt ra và góp phần đưa toàn bộ hệ thống được quản lý lên một trình độ cao hơn. Nội dung thực hiện chức năng kiểm tra: - Xác định các tiêu chuẩn để đánh giá; - Đánh giá kết quả thực tế: thu thập thông tin về đối tượng được kiểm tra; - So sánh kết quả đo đạc thực tế với chuẩn để phát hiện mức độ thực hiện 19 tốt, vừa, xấu của các đối tượng quản lý; - Điều chỉnh. Bao gồm: tư vấn (uốn nắn, sửa chữa); thúc đẩy (phát huy thành tích tốt); hoặc xử lý. Bốn chức năng này được coi như bốn công đoạn tạo nên một chu trình quản lý. Các chức năng này có quan hệ chặt chẽ với nhau, đan xen với nhau và đều cần đến thông tin quản lý. Ta có thể mô hình hóa hoạt động quản lý như một chu trình với các chức năng đó như sau: Lập kế hoạch Thông tin quản lý Kiểm tra Tổ chức Chỉ đạo thực hiện Sơ đồ 1.2. Chu trình quản lý 1.2.2. Quản lý giáo dục 1.2.2.1. Khái niệm giáo dục Sơ khai, giáo dục xuất hiện như một hiện tượng tự phát, sau đó trở thành một hoạt động có ý thức. Ngày nay, giáo dục đã trở thành một hoạt động được tổ chức đặc biệt, đạt tới trình độ cao, có chương trình, kế hoạch, có nội dung, phương pháp hiện đại và trở thành động lực thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của xã hội loài người. Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt. Bản chất của nó là sự truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử - xã hội của các thế hệ loài người. Nhờ có 20 giáo dục mà các thế hệ nối tiếp nhau phát triển, tinh hoa văn hoá dân tộc, nhân loại được kế thừa, bổ sung và trên cơ sở đó xã hội loài người không ngừng tiến lên. Theo Từ điển Giáo dục- NXB Từ điển bách khoa: “Giáo dục là hoạt động hướng tới con người thông qua một hệ thống các biện pháp tác động nhằm truyền thụ những tri thức và kinh nghiệm, rèn luyện kỹ năng và lối sống, bối dưỡng tư tưởng và đạo đức cần thiết cho đối tượng, giúp hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất, nhân cách, phù hợp với mục đích, mục tiêu chuẩn bị cho đối tượng tham gia lao động sản xuất và đời sống xã hội”. Theo Nguyễn Sinh Huy, Nguyễn Văn Lê : - Nghĩa rộng: “Giáo dục là sự hình thành có mục đích và tổ chức những sức mạnh thể chất và tinh thần của con người, hình thành thế giới quan, bộ mặt đạo đức và thị hiếu thẩm mỹ cho con người, với nghĩa rộng nhất khái niệm này bao hàm cả giáo dưỡng, dạy học và tất cả những yếu tố tạo nên những nét tính cách và phẩm hạnh của con người đáp ứng các yêu cầu kinh tế- xã hội”[13]. - Nghĩa hẹp: “Giáo dục bao gồm quá trình hoạt động nhằm tạo ra cơ sở khoa học của thế giới quan, lý tưởng đạo đức, thái độ thẩm mỹ đối với hiện thực của con người kể cả việc phát triển nâng cao thể lực. Qúa trình này xem như một bộ phận của giáo dục tổng thể”[13]. 1.2.2.2. Khái niệm quản lý giáo dục Nhà nước quản lý mọi hoạt động của xã hội, trong đó có hoạt động giáo dục. Nhà nước quản lý giáo dục thông qua tập hợp các tác động hợp quy luật được thể chế hoá bằng pháp luật của chủ thể quản lý, nhằm tác động đến các phân hệ quản lý để thực hiện mục tiêu giáo dục mà kết quả cuối cùng là chất lượng, hiệu quả đào tạo thế hệ trẻ. Đã có nhiều nghiên cứu về quản lý nói chung cho nên cũng có nhiều quan niệm khác nhau về QLGD. - QLGD theo nghĩa tổng quát là “Hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội”. Ngày nay, với sứ mệnh phát triển giáo dục thường xuyên, công tác giáo dục không 21