tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu
2
PhÇn I- C¸c phÐp biÖn chøng tríc triÕt häc M¸c
3
1. PhÐp biÖn chøng tù ph¸t ng©y th¬ thêi cæ ®¹i
3
1.1 TriÕt häc Trung hoa cæ ®¹i
3
1.2 TriÕt häc Ên §é cæ ®¹i
5
1.3 TriÕt häc Hy L¹p cæ ®¹i
6
2. PhÐp biÖn chøng T©y ¢u thÕ kû XIV - XVIII
3. PhÐp biÖn chøng cæ ®iÓn §øc
9
10
PhÇn II. PhÐp biÖn chøng duy vËt hay phÐp biÖn chøng M¸c – xit
11
1. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cho sù ra ®êi cña phÐp duy vËt biÖn
chøng
11
2. Néi dung chÝnh cña phÐp biÖn chøng duy vËt
PhÇn III. PhÐp biÖn chøng duy vËt trong sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña
nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay
12
13
KÕt luËn
15
Tµi liÖu tham kh¶o
16
1
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
Lêi nãi ®Çu
BiÖn chøng vµ siªu h×nh lµ hai ph¬ng ph¸p t duy tr¸i ngîc nhau trong
triÕt häc. Ph¬ng ph¸p siªu h×nh lµ ph¬ng ph¸p xem xÐt sù vËt trong tr¹ng
th¸i ®øng im, kh«ng vËn ®éng, t¸ch rêi c« lËp vµ t¸ch biÖt nhau. C¸ch xem xÐt
cho chóng ta nh×n thÊy sù tån t¹i cña sù vËt hiÖn tîng ë tr¹ng th¸i ®øng im
t¬ng ®èi, nhng nÕu tuyÖt ®èi ho¸ ph¬ng ph¸p nµy sÏ dÉn ®Õn sai lÇm phñ
nhËn sù ph¸t triÓn, kh«ng nhËn thÊy mèi liªn hÖ gi÷a c¸c sù vËt hiÖn tîng.
Trong khi ®ã tr¸i l¹i, ph¬ng ph¸p biÖn chøng lµ: lµ ph¬ng ph¸p xem xÐt
nh÷ng sù vËt hiÖn tîng vµ nh÷ng ph¶n ¸nh cña chóng vµo t duy, chñ yÕu lµ
trong mèi liªn hÖ qua l¹i cña chóng, trong sù ph¸t sinh vµ sù tiªu vong cña
chóng".
Trong lÞch sö triÕt häc cã nh÷ng thêi gian, t duy siªu h×nh chiÕm u thÕ
so víi t duy biÖn chøng. Nhng xÐt trong toµn bé lÞch sö triÕt häc, th× phÐp
biÖn chøng lu«n chiÕm mét vÞ trÝ ®Æc biÖt trong ®êi sèng tinh thÇn x· héi.
PhÐp biÖn chøng lµ mét khoa häc triÕt häc, v× vËy nã còng ph¸t triÓn tõ thÊp tíi
cao mµ ®Ønh cao lµ phÐp biÖn chøng duy vËt M¸c - xÝt cña triÕt häc M¸c Lªnin. Chñ nghÜa M¸c - Lªnin lu«n ®¸nh gi¸ cao phÐp biÖn chøng, nhÊt lµ
phÐp biÖn chøng duy vËt, coi ®ã lµ mét c«ng cô t duy s¾c bÐn ®Ó ®Êu tranh
víi thuyÕt kh«ng thÓ biÕt, t duy siªu h×nh, cñng cè niÒm tin vµo søc m¹nh vµ
kh¶ n¨ng cña con ngêi trong nhËn thøc vµ c¶i t¹o thÕ giíi.
ViÖc nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn cña phÐp biÖn chøng sÏ cho chóng ta
thÊy râ h¬n b¶n chÊt cña phÐp biÖn chøng vµ sù ph¸t triÓn cña t duy biÖn
chøng cña nh©n lo¹i. XuÊt ph¸t tõ môc ®Ých ®ã, t«i chän ®Ò tµi tiÓu luËn vÒ:
lÞch sö ph¸t triÓn cña phÐp biÖn chøng trong triÕt häc, ®Ó nghiªn cøu.
2
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
Néi dung
PhÇn I- C¸c phÐp biÖn chøng tríc triÕt häc M¸c
1. PhÐp biÖn chøng thêi cæ ®¹i
PhÐp biªn chøng thêi cæ ®¹i lµ phÐp biÖn chøng tù ph¸t, ng©y th¬i vµ mang
nÆng tÝnh trùc quan ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së quan s¸t tù nhiªn, x· héi hoÆc
th«ng qua kinh nghiÖm cña b¶n th©n. Ba trung t©m triÕt häc lín nhÊt thêi bÊy
giê lµ: TriÕt häc Trung Hoa cæ ®¹i, triÕt häc Ên §é cæ ®¹i vµ triÕt häc Hy L¹p
cæ ®¹i. Bªn c¹nh nh÷ng ®Æc ®iÓm chung, do ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ còng nh hoµn
c¶nh lÞch sö kh¸c nhau nªn sù thÓ hiÖn t tëng biÖn chøng trong häc thuyÕt
triÕt häc mçi trung t©m ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng kh«ng gièng nhau.
1.1 TriÕt häc Trung Hoa cæ ®¹i
TriÕt häc Trung hoa cæ ®¹i lµ mét nÒn triÕt häc lín cña nh©n lo¹i, cã tíi 103
trêng ph¸i triÕt häc. Do ®Æc ®iÓm cña bèi c¶nh lÞch sö Trung Hoa lóc ®ã lµ x·
héi lo¹n l¹c, ®êi sèng nh©n d©n c¬ cùc, ®¹o ®øc suy ®åi nªn triÕt häc Trung
hoa cæ ®¹i tËp trung vµo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ chÝnh trÞ - x· héi. Nh÷ng t
tëng biÖn chøng thêi nµy chØ thÓ hiÖn khi c¸c nhµ triÕt häc kiÕn gi¶i nh÷ng
vÊn ®Ò vÒ vò trô quan.
Mét trong nh÷ng häc thuyÕt triÕt häc mang t tëng biÖn chøng s©u s¾c lµ
Häc thuyÕt ¢m - D¬ng. §©y lµ mét häc thuyÕt triÕt häc ®îc ph¸t triÓn trªn
c¬ së mét bé s¸ch cã tªn lµ Kinh DÞch. Mét trong nh÷ng nguyªn lý triÕt häc c¬
b¶n nhÊt lµ nh×n nhËn mäi tån t¹i kh«ng ph¶i trong tÝnh ®ång nhÊt tuyÖt ®èi,
mµ còng kh«ng ph¶i trong sù lo¹i trõ biÖt lËp kh«ng thÓ t¬ng ®ång. Tr¸i l¹i
tÊt c¶ ®Òu bao hµm sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp - ®ã lµ ¢m vµ D¬ng.
¢m - D¬ng kh«ng lo¹i trõ, kh«ng biÖt lËp, mµ bao hµm nhau, liªn hÖ t¬ng
t¸c lÉn nhau, chÕ íc lÉn nhau. Kinh dÞch viÕt: "C¬ng nhu t¬ng th«i nhi sinh
biÕn ho¸", "Sinh sinh chi vi dÞch". Sù t¬ng t¸c lÉn nhau gi÷a ¢m vµ D¬ng,
c¸c mÆt ®èi lËp, lµm cho vò trô biÕn ®æi kh«ng ngõng. §©y lµ quan ®iÓm thÓ
hiÖn t tëng biÖn chøng s©u s¾c. Häc thuyÕt nµy còng cho r»ng chu tr×nh vËn
®éng, biÕn dÞch cña v¹n vËt trong vò trô diÔn ra theo nguyªn lý ph©n ®«i c¸i
3
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
thèng nhÊt nh: Th¸i cùc (thÓ thèng nhÊt) ph©n ®«i thµnh lìng nghi (©m d¬ng), sau ®ã ©m - d¬ng l¹i tiÕn hµnh ph©n thµnh tø tîng (th¸i ©m - thiÕu
©m, th¸i d¬ng - thiÕu d¬ng), tø tîng l¹i sinh ra b¸t qu¸i, vµ tõ ®ã b¸t qu¸i
sinh ra v¹n vËt.
Tuy nhiªn, häc thuyÕt ¢m - D¬ng cho r»ng sù vËn ®éng cña v¹n vËt diÔn
ra theo chu kú lÆp l¹i vµ ®îc ®¶m b¶o bëi nguyªn t¾c c©n b»ng ¢m - D¬ng.
ë ®iÓm nµy th× häc thuyÕt ¢m - D¬ng phñ nhËn sù ph¸t triÓn biÖn chøng theo
híng ®i lªn mµ cho r»ng sù vËn ®éng cña c¸c hiÖn tîng chØ dõng l¹i khi ®¹t
®îc tr¹ng th¸i c©n b»ng ¢m -D¬ng. H¬n n÷a, trong häc thuyÕt ¢m - D¬ng
cßn nhiÒu yÕu tè duy t©m thÇn bÝ nh quan ®iÓm "Thiªn t«n ®Þa ty" cho r»ng
trËt tù sang hÌn trong x· héi b¾t nguån tõ trËt tù cña "trêi ®Êt", hä ®em trËt tù
x· héi g¸n cho giíi tù nhiªn, råi l¹i dïng h×nh thøc bÞa ®Æt ®ã ®Ó chøng minh
cho sù hîp lý vÜnh viÔn cña chÕ ®é ®¼ng cÊp x· héi.
Tãm l¹i, häc thuyÕt ¢m - D¬ng lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh kh¸i qu¸t ho¸
nh÷ng kinh nghiÖm thùc tiÔn l©u dµi cña nh©n d©n Trung Quèc thêi cæ ®¹i.
MÆc dï cßn nh÷ng tÝnh chÊt trùc quan, chÊt ph¸c ng©y th¬ vµ tån t¹i nh÷ng
quan ®iÓm duy t©m thÇn bÝ vÒ x· héi, nhng häc thuyÕt ¢m - D¬ng ®· béc lé
râ khuynh híng duy vËt vµ t tëng biÖn chøng tù ph¸t cña m×nh trong quan
®iÓm vÒ c¬ cÊu vµ sù vËn ®éng, biÕn ho¸ cña sù vËt, hiÖn tîng trong tù nhiªn
vµ x· héi.
1.2 TriÕt häc Ên ®é cæ ®¹i
§©y lµ hÖ thèng triÕt häc cã sù ®an xen hoµ ®ång gi÷a triÕt häc víi t«n
gi¸o vµ gi÷a c¸c trêng ph¸i kh¸c nhau. C¸c t tëng triÕt häc ®îc thÓ hiÖn
díi h×nh thøc lµ mét t«n gi¸o. Theo c¸ch ph©n chia truyÒn thèng, triÕt häc Ên
§é cæ ®¹i cã 9 trêng ph¸i, trong ®ã cã 6 trêng ph¸i lµ chÝnh thèng vµ 3
trêng ph¸i phi chÝnh thèng. Trong tÊt c¶ c¸c häc thuyÕt triÕt häc ®ã th× häc
thuyÕt triÕt häc thÓ hiÖn trong PhËt gi¸o lµ häc thuyÕt mang tÝnh duy vËt vµ
biÖn chøng s©u s¾c tiªu biÓu cña nÒn triÕt häc Ên §é cæ ®¹i.
PhËt gi¸o h×nh thµnh tõ thÕ kû VI TCN do TÊt §¹t §a, tªn hiÖu lµ ThÝch Ca
MÇu Ni (563 - 483 TCN), khai s¸ng. PhËt gi¸o cho r»ng v¹n vËt trong thÕ giíi
4
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
kh«ng do mét ®Êng thÇn linh nµo ®ã t¹o ra mµ ®îc t¹o ra bëi hai yÕu tè lµ
Danh (tinh thÇn) vµ S¾c (vËt chÊt). Trong ®ã Danh bao gåm t©m vµ thøc, cßn
S¾c bao gåm 4 ®¹i (®¹i ®Þa, ®¹i thuû, ®¹i ho¶, ®¹i phong). ChÝnh nhê t tëng
nªu trªn mµ PhËt gi¸o ®îc coi lµ t«n gi¸o duy vËt duy nhÊt chèng l¹i thø t«n
gi¸o thÇn häc ®¬ng thêi. §ång thêi PhËt gi¸o ®a ra t tëng "nhÊt thiÕt duy
t©m tao", "v« thêng", "v« ng·". "V« ng·" nghÜa lµ "kh«ng cã c¸i ta, c¸i t«i bÊt
biÕn", theo ®ã kh«ng cã c¸i g× lµ trêng tån lµ bÊt biÕn, lµ vÜnh h»ng, kh«ng cã
c¸i g× tån t¹i biÖt lËp. §©y lµ t tëng biÖn chøng chèng l¹i ®¹o Bµlam«n vÒ sù
tån t¹i cña c¸i t«i - ¸tman bÊt biÕn. "V« thêng" tøc lµ biÕn, biÕn ë ®©y ®îc
hiÓu nh lµ sù biÕn ®æi cña v¹n vËt theo chu kú: Sinh - Trô - DÞ - DiÖt (®èi víi
sinh vËt); Thµnh - Trô - Ho¹i - Kh«ng (con ngêi). PhËt gi¸o còng cho r»ng sù
t¬ng t¸c cña hai mÆt ®èi lËp Nh©n vµ Duyªn chÝnh lµ ®éng lùc cho lµm cho
thÕ giíi vËn ®éng chø kh«ng ph¶i lµ mét thÕ lùc siªu nhiªn nµo ®ã n»m ngoµi
con ngêi, thÕ giíi lµ vßng nh©n qu¶ v« cïng v« tËn. Nãi c¸ch kh¸c mét vËt
tån t¹i ®îc lµ nhê héi ®ñ Nh©n, Duyªn.
1.3 TriÕt häc Hy L¹p cæ ®¹i
MÆc dï h·y cßn nhiÒu tÝnh "c¾t khóc", nhng triÕt häc Hy L¹p cæ ®¹i ®· cã
nh÷ng ph¸t hiÖn míi ®èi víi phÐp biÖn chøng. ChÝnh trong thêi kú nµy thuËt
ng÷ "biÖn chøng" ®· h×nh thµnh. Cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ
thêi kú chiÕm h÷u n« lÖ, Hy L¹p cæ ®¹i ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín vÒ
v¨n ho¸, nghÖ thuËt, mµ tríc hÕt lµ c¸c thµnh tùu trong khoa häc tù nhiªn
nh: Thiªn v¨n häc, vËt lý häc, to¸n häc ®· lµm c¬ së thùc tiÔn cho sù ph¸t
triÓn cña triÕt häc trong thêi kú nµy. TriÕt häc Hy L¹p cæ ®¹i ®· ph¸t triÓn hÕt
søc rùc rì, trë thµnh nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn cña triÕt häc ph¬ng T©y sau
nµy.
Mét trong nh÷ng nhµ triÕt häc ®iÓn h×nh cã t tëng biÖn chøng lµ Heraclit
(540 - 480 TCN). Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ kinh ®iÓn M¸c - Lªnin th×
Heraclit lµ ngêi s¸ng lËp ra phÐp biÖn chøng. ¤ng còng lµ ngêi ®Çu tiªn x©y
dùng phÐp biÖn chøng dùa trªn lËp trêng duy vËt.
PhÐp biÖn chøng cña Heraclit cha ®îc tr×nh bµy díi d¹ng mét hÖ thèng
c¸c luËn ®iÓm khoa häc mµ hÇu nh c¸c luËn ®iÓm cèt lâi cña phÐp biÖn chøng
5
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
®îc ®Ò cËp díi d¹ng c¸c c©u danh ng«n mang tÝnh thi ca vµ triÕt lý. T tëng
biÖn chøng cña Heraclit ®îc thÓ hiÖn nh sau:
Mét lµ Quan niÖm vÒ sù vËn ®éng vÜnh cöu cña vËt chÊt. Theo Heraclit th×
kh«ng cã sù vËt, hiÖn tîng nµo cña thÕ giíi lµ ®øng im tuyÖt ®èi, mµ tr¸i l¹i,
tÊt c¶ ®Òu trong tr¹ng th¸i biÕn ®æi vµ chuyÓn ho¸. ¤ng nãi: "Chóng ta kh«ng
thÓ t¾m hai lÇn trªn mét dßng s«ng v× níc míi kh«ng ngõng ch¶y trªn s«ng";
"Ngay c¶ mÆt trêi còng mçi ngµy mét míi". Theo quan ®iÓm cña Heraclit th×
löa chÝnh lµ b¶n nguyªn cña thÕ giíi, lµ c¬ së duy nhÊt vµ phæ biÕn nhÊt cña tÊt
c¶ mäi sù vËt, hiÖn tîng. §ång thêi löa còng chÝnh lµ gèc cña mäi vËn ®éng,
tÊt c¶ c¸c d¹ng kh¸c nhau cña vËt chÊt chØ lµ tr¹ng th¸i chuyÓn ho¸ cña löa mµ
th«i.
Hai lµ Heraclit nªu lªn t tëng vÒ sù tån t¹i phæ biÕn cña c¸c m©u thuÉn
trong mäi sù vËt, hiÖn tîng. §iÒu ®ã thÓ hiÖn trong nh÷ng pháng ®o¸n vÒ vai
trß cña nh÷ng mÆt ®èi lËp trong sù biÕn ®æi phæ biÕn cña tù nhiªn vÒ "sù trao
®æi cña nh÷ng mÆt ®èi lËp", vÒ "sù tån t¹i vµ thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp".
¤ng nãi: "cïng mét c¸i ë trong chóng ta - sèng vµ chÕt, thøc vµ ngñ, trÎ vµ giµ.
V× r»ng c¸i nµy biÕn ®æi lµ c¸i kia; vµ ngîc l¹i, c¸i kia mµ biÕn ®æi thµnh c¸i
nµy ...". Heraclit ®· pháng ®o¸n vÒ sù ®Êu tranh vµ thèng nhÊt cña nh÷ng mÆt
®èi lËp. Lª nin viÕt: "Ph©n ®«i c¸i thèng nhÊt vµ nhËn thøc c¸c bé phËn ®èi lËp
cña nã lµ thùc chÊt cña phÐp biÖn chøng. §iÒu nµy chóng ta ®· thÊy xuÊt hiÖn
ngay tõ nhµ biÖn chøng Heraclit".
Ba lµ Theo Heraclit th× sù vËn ®éng ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña thÕ giíi do
quy luËt kh¸ch quan (mµ «ng gäi lµ Logos) quy ®Þnh. Logos kh¸ch quan lµ trËt
tù kh¸ch quan lµ mäi c¸i ®ang diÔn ra trong vò trô. Logos chñ quan lµ tõ ng÷
häc thuyÕt cña con ngêi. Logos chñ quan ph¶i phï hîp víi logos kh¸ch quan.
Ngêi nµo cµng tiÕp cËn ®îc logos kh¸ch quan bao nhiªu th× cµng th«ng th¸i
bÊy nhiªu. Lý luËn nhËn thøc cña Heraclit mang tÝnh biÖn chøng vµ duy vËt s¬
khai nhng c¬ b¶n lµ ®óng.
ë thêi cæ ®¹i, xÐt trong nhiÒu hÖ thèng triÕt häc kh¸c kh«ng cã ®îc t
tëng biÖn chøng s©u s¾c nh vËy. ChÝnh lµ nh÷ng t tëng biÖn chøng s¬ khai
cña Heraclit sau nµy ®· ®îc c¸c nhµ biÖn chøng cæ ®iÓn §øc kÕ thõa vµ c¸c
6
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
nhµ s¸ng lËp triÕt häc MacxÝt ®¸nh gi¸ cao. C.M¸c vµ Ph.¡nghen ®· ®¸nh gÝa
mét c¸ch ®óng ®¾n gi¸ trÞ triÕt häc cña Heraclit vµ coi «ng lµ ®¹i biÓu xuÊt s¾c
nhÊt cña phÐp biÖn chøng Hy L¹p cæ ®¹i: "Quan niÖm vÒ thÕ giíi mét c¸ch
nguyªn thuû, ng©y th¬ nhng c¨n b¶n lµ ®óng Êy, lµ quan niÖm cña c¸c nhµ Hy
L¹p thêi cæ vµ ngêi ®Çu tiªn diÔn ®¹t ®îc râ rµng quan niÖm Êy lµ Heraclit".
1
Trong häc thuyÕt vÒ nguyªn tö cña m×nh, §ªm«crit (460 - 370 TCN) ®· kÕ
thõa quan ®iÓm cña Heraclit vÒ vËn ®éng. ¤ng cho r»ng vËn ®éng cña nguyªn
tö lµ vÜnh cöu vµ «ng ®· cè g¾ng gi¶i thÝch nguyªn nh©n vËn ®éng cña nguyªn
tö lµ ë b¶n th©n nguyªn tö, ë ®éng lùc tù th©n. ¤ng cho r»ng cßn kho¶ng trèng
hay cßn "ch©n kh«ng" trong nguyªn tö lµ ®iÒu kiÖn vËn ®éng cña nã. Tuy
nhiªn §ªm«crit ®· kh«ng lý gi¶i ®îc nguån gèc cña vËn ®éng.
Sau §ªm«crit lµ Arixtèt (384 - 322 TCN) «ng cho r»ngvËn ®éng g¾n liÒn
víi c¸c vËt thÓ víi mäi sù vËt, hiÖn tîng cña giíi tù nhiªn. ¤ng còng kh¼ng
®Þnh vËn ®éng lµ kh«ng thÓ bÞ tiªu diÖt "§· cã vËn ®éng vµ m·i m·i sÏ cã vËn
®éng". Arixtèt lµ ngêi ®Çu tiªn ®· hÖ thèng ho¸ c¸c h×nh thøc vËn ®éng
thµnh 6 d¹ng: Ph¸t sinh, tiªu diÖt, thay ®æi tr¹ng th¸i, t¨ng, gi¶m, di chuyÓn vÞ
trÝ .
Tuy nhiªn Arixtèt l¹i d¬i vµo duy t©m v× cho r»ng thÇn th¸nh lµ nguån gèc
cña mäi vËn ®éng.
Tãm l¹i, phÐp biÖn chøng thêi cæ ®¹i vÒ c¨n b¶n lµ ®óng nhng chñ yÕu
míi dùa trªn nh÷ng pháng ®o¸n, nh÷ng trùc kiÕn thiªn tµi. PhÐp biÖn chøng tù
ph¸t thêi cæ ®¹i ®· nh×n thÊy bøc tranh chung cña thÕ giíi trong sù t¸c ®éng,
liªn hÖ cña c¸c mÆt ®èi lËp, song cha ®i s©u vµo chi tiÕt cña bøc tranh. V× vËy,
nã kh«ng tr¸nh khái bÞ phñ ®Þnh bëi phÐp siªu h×nh trong thêi kú cËn ®¹i.
2. PhÐp biÖn chøng T©y ¢u thÕ kû XIV - XVIII
1
Ph. ¡nghen: Chèng §uyrinh, NXB Sù ThËt Hµ néi, 1971, tr33.
7
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
Suèt trong 4 thÕ kû (tõ thÕ kû XIV ®Õn thÕ kû XVIII), sù trëng thµnh cña
t tëng biÖn chøng T©y ¢u mang nhiÒu ý nghÜa ®éc ®¸o. PhÐp biÖn chøng
trong thêi kú nµy ph¸t triÓn trong thêi kú thèng trÞ cña t duy siªu h×nh.
Sau ®ªm trêng Trung cæ, triÕt häc lµ thø triÕt häc kinh viÖn gi¸o ®iÒu g¾n
víi ®¹o Thiªn chóa. §Õn thêi kú Phôc hng, triÕt häc thêi kú nµy ®· kh«i phôc
l¹i nh÷ng t tëng duy vËt cæ ®¹i nhng vÉn cßn mang tÝnh phiÕm thÇn, yÕu tè
duy vËt xen lÉn duy t©m. Tuy nhiªn phÐp biÖn chøng thêi kú nµy vÉn cã bíc
ph¸t triÓn nh t tëng vÒ "sù phï hîp cña c¸c mÆt ®èi lËp" cña Gioocdan¬
Brun« (1548 -1600). Theo G.Brun« mäi c¸i ®Òu liªn hÖ víi nhau vµ ®Òu vËn
®éng, kÓ tõ c¸c h¹t vËt chÊt nhá nhÊt - nguyªn tö ®Õn v« sè thÕ giíi cña vò trô
v« tËn, c¸i nµy tiªu diÖt c¸i kia ra ®êi. NÕu kh«ng theo nguyªn t¾c "c¸c mÆt ®èi
lËp phï hîp víi nhau" th× dï lµ nhµ to¸n häc, nhµ vËt lý, c¶ nhµ triÕt häc còng
kh«ng lµm viÖc ®îc.
Mét trong nh÷ng ®¹i biÓu cña triÕt häc T©y ¢u thêi kú cËn ®¹i lµ Ph.Bªc¬n
(1561 - 1626). Ph.Bªc¬n kh¼nh ®Þnh vËt chÊt kh«ng t¸ch rêi vËn ®éng, nhËn
thøc b¶n chÊt cña sù vËt lµ nhËn thøc sù vËn ®éng cña chóng. ¤ng ®· tiÕn hµnh
ph©n vËn ®éng thµnh 19 lo¹i. Tuy nhiªn tÝnh chÊt siªu h×nh cña «ng thÓ hiÖn:
¤ng quy mäi lo¹i vËn ®éng vÒ vËn ®éng c¬ häc. Song cèng hiÕn cña «ng lµ ë
chç coi ®øng yªn lµ mét h×nh thøc cña vËn ®éng, coi vËn ®éng lµ ®Æc tÝnh cè
h÷u cña vËt chÊt, «ng lµ ngêi ®Çu tiªn nhËn thÊy tÝnh b¶o toµn vËt chÊt cña thÕ
giíi.
Trong thêi kú cËn ®¹i, khoa häc tù nhiªn ®· ph¸t triÓn vµ ®i s©u mæ xÎ ph©n
tÝch giíi tù nhiªn thµnh nh÷ng bé phËn nhá ®Ó nghiªn cøu. Nh÷ng ph¬ng
ph¸p ®ã ®· t¹o ra thãi quen nghiªn cøu xem xÐt sù vËt trong tr¹ng th¸i c« lËp,
t¸ch rêi vµ bÊt biÕn. Tõ khi Ph.Bªc¬n vµ Lècc¬ ®em ph¬ng ph¸p trong khoa
häc tù nhiªn ¸p dông vµo triÕt häc th× ph¬ng ph¸p siªu h×nh trë thµnh ph¬ng
ph¸p thèng trÞ trong triÕt häc.
Ph¬ng ph¸p siªu h×nh ®ã ®ãng mét vai trß tÝch cùc nhÊt ®Þnh trong qu¸
tr×nh nhËn thøc giíi tù nhiªn, ph¬ng ph¸p ®ã chØ thÝch øng víi tr×nh ®é su
tËp, m« t¶ giíi tù nhiªn. Do ®ã khi khoa häc chuyÓn sang nghiªn cøu c¸c qu¸
tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn tîng th× nã béc lé râ nh÷ng h¹n
8
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
chÕ. V× vËy nã kh«ng tr¸nh khái bÞ phñ ®Þnh bëi phÐp biÖn chøng cña triÕt häc
cæ ®iÓn §øc víi ®Ønh cao lµ phÐp biÖn chøng Hªghen.
3. PhÐp biÖn chøng cæ ®iÓn §øc
Nh Lªnin ®· tõng ®¸nh gi¸: Dï cã sù thÇn bÝ ho¸ duy t©m, nhng phÐp
biÖn chøng cæ ®iÓn §øc ®· ®Æt ra sù thèng nhÊt gi÷a phÐp biÖn chøng vµ logic
häc vµ lý luËn nhËn thøc. Trong c¸c nÒn triÕt häc tríc C. M¸c th× triÕt häc cæ
®iÓn §øc cã tr×nh ®é kh¸i qu¸t ho¸ vµ trõu tîng ho¸ cao víi kÕt cÊu hÖ thèng
chÆt chÏ, logic. §©y lµ tiÕn bé cña nÒn triÕt häc §øc so víi c¸c nÒn triÕt häc
kh¸c. NÒn triÕt häc cæ ®iÓn §øc b¾t ®Çu tõ Kant¬, ®¹t ®Ønh cao ë Hªghen sau
®ã suy tµn ë triÕt häc Phoi¬b¾c.
Kant¬ (1724 - 1804) lµ ngêi s¸ng lËp ra trêng ph¸i triÕt häc cæ ®iÓn §øc.
¤ng cho r»ng chØ khi nhËn thøc ë tr×nh ®é lý tÝnh th× míi cã m©u thuÉn mµ
cha thÊy ®îc r»ng m©u thuÉn lµ vèn cã trong hiÖn thùc kh¸ch quan. M©u
thuÉn cha ph¶i lµ m©u thuÉn biÖn chøng gi÷a chÝnh ®Ò vµ ph¶n ®Ò, cha cã sù
thèng nhÊt vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. MÆc dï cßn nhiÒu h¹n chÕ nhng trong
vÊn ®Ò nµy Kant¬ ®· tiÕn gÇn ®Õn phÐp biÖn chøng.
Hªghen (1770 -1831) lµ nhµ biÖn chøng lçi l¹c. PhÐp biÖn chøng cña «ng lµ
mét tiÒn ®Ò lý luËn quan träng cña triÕt häc M¸cxit. TriÕt häc cña «ng cã ¶nh
hëng rÊt m¹nh ®Õn t tëng cña níc §øc vµ c¶ Ch©u ¢u ®¬ng thêi, triÕt
häc cña «ng ®îc gäi lµ "tinh thÇn Phæ". PhÐp biÖn chøng cña Hªghen lµ phÐp
biÖn chøng duy t©m tøc lµ phÐp biÖn chøng vÒ sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña
c¸c kh¸i niÖm ®îc «ng ®ång nhÊt víi biÖn chøng sù vËt. ¤ng viÕt: "phÐp biÖn
chøng nãi chóng lµ nguyªn t¾c cña mäi vËn ®éng, mäi sù sèng vµ mäi ho¹t
®éng trong ph¹m vi hiÖn thùc. C¸i biÖn chøng lµ linh hån cña mäi nhËn thøc
khoa häc ch©n chÝnh "1. LuËn ®iÓm xuyªn suèt trong hÖ thèng triÕt häc cña
1
TriÕt häc dµnh cho cao häc vµ nghiªn cøu sinh kh«ng thuéc chuyªn nghµnh triÕt häc, NXB ChÝnh trÞ quèc
gia, 1997, tËp 1, tr331.
(2) C.M¸c -Ph.¡nghen, TuyÓn tËp, NXB Sù ThËt, Hµ néi, 1984, tr361.
9
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
Hªghen lµ: "TÊt c¶ c¸i g× lµ hiÖn thùc ®Òu lµ hîp lý vµ tÊt c¶ nh÷ng g× hîp lý
®Òu lµ tån t¹i"2.
Hªghen lµ ngêi ®· cã c«ng trong viÖc phª ph¸n t duy siªu h×nh vµ lµ
ngêi ®Çu tiªn tr×nh bµy toµn bé giíi tù nhiªn, x· héi vµ t duy mét c¸ch biÖn
chøng, cã nghÜa lµ trong sù vËn ®éng, biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng.
Trong logic häc, Hªghen kh«ng chØ tr×nh bµy c¸c ph¹m trï triÕt häc nh lîng
- chÊt, vËt chÊt - vËn ®éng mµ cßn ®Ò cËp ®Õn c¸c quy luËt kh¸c nh lîng ®æi
dÉn ®Õn chÊt ®æi, quy luËt phñ ®Þnh biÖn chøng. Nhng tÊt c¶ chØ lµ nh÷ng quy
luËt vËn ®éng, ph¹m trï cña t duy, cña kh¸i niÖm.
Khi nghiªn cøu x· héi, Hªghen kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn cu¶ x· héi lµ sù ®i
lªn. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö cã tÝnh kÕ thõa. LÞch sö lµ tÝnh thèng nhÊt
gi÷a tÝnh kh¸ch quan vµ chñ quan trong ho¹t ®éng cña con ngêi. Hªghen ®·
cã c«ng x©y dùng mét hÖ thèng c¸c ph¹m trï vµ quy luËt cña phÐp biÖn chøng
nh lµ nh÷ng c«ng cô cña t duy biÖn chøng.
Trong khi hÖ thèng triÕt häc cña Hªghen chøa ®ùng nh÷ng t tëng biÖn
chøng s©u s¾c th× c¸ch tr×nh bµy cña «ng l¹i mang tÝnh duy t©m b¶o thñ, thÓ
hiÖn ë: Sù vËn ®éng cña x· héi lµ do sù vËn ®éng cña t duy (ý niÖm tuyÖt ®èi)
sinh ra. Do ®ã mµ C.M¸c gäi phÐp biÖn chøng cña Hªghen lµ: "PhÐp biÖn
chøng ®i lén ®Çu xuèng ®Êt". V× vËy, cÇn ph¶i ®Æt nã ®øng b»ng hai ch©n trªn
m¶nh ®Êt hiÖn thùc, nghÜa lµ trªn quan ®iÓm duy vËt.
II. PhÐp biÖn chøng duy vËt hay phÐp biÖn chøng M¸c - xit
1. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cho sù ra ®êi cña phÐp biÖn
chøng duy vËt
PhÐp biÖn chøng duy vËt ra ®êi trong ®iÒu kiÖn ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n
chñ nghÜa ®ang ph¸t triÓn, cuéc ®Êu tranh giai cÊp gi÷a v« s¶n vµ t s¶n ®·
cung cÊp thùc tiÔn cho C.M¸c vµ Ph.¡nghen ®Ó ®óc kÕt vµ kiÓm nghiÖm lý
luËn vÒ phÐp biÖn chøng. Dùa trªn c¬ së thµnh tùu khoa häc tù nhiªn (cuèi thÕ
kû XVIII, ®Çu thÕ kû XIX) ®i vµo hÖ thèng ho¸ tµi liÖu khoa häc thùc nghiÖm.
10
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
§©y lµ hai tiÒn ®Ò thùc tiÔn rÊt quan träng cho sù ra ®êi cña phÐp biÖn chøng
duy vËt.
TiÒn ®Ò lý luËn cña phÐp biÖn chøng duy vËt chÝnh lµ phÐp biÖn chøng duy
t©m cña Hªghen. C¸c «ng ®· t¸ch ra c¸i h¹t nh©n hîp lý vèn cã cña nã lµ phÐp
biÖn chøng vµ vøt bá c¸ch gi¶i thÝch hiÖn tîng tù nhiªn x· héi vµ t duy mét
c¸ch thÇn th¸nh ho¸ t duy, nãi c¸ch kh¸c c¸c «ng ®· c¶i t¹o mét c¸ch duy vËt
phÐp biÖn chøng duy t©m Hªghen.
PhÐp biÖn chøng duy vËt lµ sù thèng nhÊt gi÷a chñ nghÜa duy vËt vµ phÐp
biÖn chøng, trong khi ®ã c¸c häc thuyÕt triÕt häc tríc ®©y duy vËt nhng siªu
h×nh (TriÕt häc cËn ®¹i) hoÆc biÖn chøng nhng duy t©m (cæ ®iÓn §øc). PhÐp
biÖn chøng duy vËt kh«ng chØ duy vËt trong tù nhiªn mµ ®i ®Õn cïng trong lÜnh
vùc x· héi, do ®ã c¸c «ng ®· x©y dùng s¸ng lËp ra chñ nghÜa duy vËt lÞch sö.
2. Néi dung chÝnh cña phÐp biÖn chøng duy vËt
Theo C.M¸c: BiÖn chøng kh¸ch quan lµ c¸i cã tríc, cßn biÖn chøng chñ
quan (t duy biÖn chøng) lµ c¸i cã sau vµ lµ ph¶n ¸nh cña biÖn chøng kh¸ch
quan, ®©y lµ sù kh¸c nhau gi÷a phÐp biÖn chøng duy vËt cña «ng víi phÐp biÖn
chøng duy t©m cña Hªghen. C.M¸c cho r»ng «ng chØ lµm c¸i c«ng viÖc lµ ®Æt
phÐp biÖn chøng duy t©m cña Hªghen "®øng trªn hai ch©n cña m×nh" tøc lµ
®øng trªn nÒn t¶ng duy vËt.
Theo C.M¸c th× phÐp biÖn chøng chÝnh lµ "khoa häc vÒ mèi liªn hÖ phæ
biÕn trong tù nhiªn x· héi vµ tù nhiªn, trong t duy". Theo Lªnin th× phÐp biÖn
chøng lµ "häc thuyÕt vÒ sù ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, s©u s¾c vµ toµn diÖn nhÊt, häc
thuyÕt vÒ tÝnh t¬ng ®èi cña sù vËt".
Ba mèi liªn hÖ chñ yÕu trong phÐp biÖn chøng duy vËt lµ: 1. Mèi liªn hÖ
cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn; 2. Mèi liªn hÖ th©m nhËp lÉn nhau tuy cã sù kh¸c
nhau nhng vÉn cã sù gièng nhau; 3. Mèi liªn hÖ vÒ sù chuyÓn ho¸ vËn ®éng
vµ ph¸t triÓn. C¸c mèi liªn hÖ ®îc kh¸i qu¸t thµnh c¸c cÆp ph¹m trï nh(
phÇn tö - hÖ thèng, nguyªn nh©n - kÕt qu¶, lîng - chÊt) vµ c¸c quy luËt (quy
luËt lîng - chÊt, quy luËt ®Êu tranh vµ thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp, quy
luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh).
11
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö triÕt häc, M¸c ®· c«ng khai tÝnh giai cÊp cña ®Ó
b¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp c«ng nh©n vµ toµn thÓ nh©n d©n lao ®éng. Trong khi
®ã c¸c nÒn triÕt häc tríc M¸c che dÊu lîi Ých cña nã, b¶o vÖ lîi Ých cña giai
cÊp thèng trÞ, cña mét nhãm ngêi thiÓu sè trong x· héi.
TriÕt häc C.M¸c lµ mét hÖ thèng s¸ng t¹o, lµ mét hÖ thèng më, kh«ng
ngõng ®îc bæ sung, ®îc lµm phong phó thªm bëi chÝnh thùc tiÔn vµ ph¸t
triÓn. Cïng víi chÝnh sù ph¸t triÓn thùc tiÔn, häc thuyÕt cña C.M¸c lµ kim chØ
nam cho hµnh ®éng.
Nh÷ng néi dung chÝnh cña phÐp biÖn chøng ®îc C.M¸c vµ Ph.¡nghen
luËn chøng trong t¸c phÈm: "BiÖn chøng cña tù nhiªn" (1873 - 1883),
"Chèng §uy -rinh" (1876 -1878), "Lót-vich Phoi¬ B¾c vµ sù c¸o chung cña
triÕt häc cæ ®iÓn §øc" vµ mét sè t¸c phÈm do V.I.Lªnin viÕt nh: "Chñ nghÜa
duy vËt vµ chñ nghÜa kinh nghiÖm phª ph¸n" (1908 -1909), "Bót ký triÕt häc".
Tãm l¹i, phÐp biÖn chøng duy vËt M¸c - xÝt lµ kÕt qu¶ cña sù chÝn muåi vÒ
mÆt lÞch sö cña nhËn thøc khoa häc vµ cña thùc tiÔn x· héi. Sù ra ®êi cña nã
®¸p øng nhu cÇu vÒ mÆt lý luËn cña giai cÊp c«ng nh©n. Giai ®o¹n míi trong
sù ph¸t triÓn cña phÐp biÖn chøng g¾n víi tªn tuæi cña V.I.Lªnin ®· vËn dông
thµnh c«ng phÐp biÖn chøng M¸c-xÝt trong cuéc c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa
th¸ng Mêi Nga n¨m 1917. Sù ph¸t triÓn cña V.I.Lªnin vÒ phÐp biÖn chøng
duy vËt thÓ hiÖn trong lý luËn c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa nh lµ mét c«ng cô
s¾c bÐn ®Ó c¶i t¹o thÕ giíi mét c¸ch c¸ch m¹ng nhÊt.
Iii. phÐp biÖn chøng duy vËt trong sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ níc ta
hiÖn nay.
PhÐp biÖn chøng lµ mét ph¬ng ph¸p nghiªn cøu xem xÐt c¸c sù vËt hiÖn
tîng trong mèi liªn hÖ gi÷a c¸c mÆt vµ gi÷a c¸c sù vËt hiÖn tîng ®ã vµ trong
sù ®øng im t¬ng ®èi.
ViÖt Nam qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi (CNXH) bá qua sù ph¸t triÓn cña
CNTB, xuÊt ph¸t tõ mét nÒn kinh tÕ l¹c hËu, chËm ph¸t triÓn. §ã lµ con ®êng
qu¸ ®é l©u dµi, mµ cã thÓ nãi m©u thuÉn c¬ b¶n cña thêi kú nµy lµ m©u thuÉn
12
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
gi÷a xu híng tù ph¸t lªn chñ nghÜa t b¶n víi xu híng tù gi¸c lªn chñ nghÜa
x· héi. Qu¸ tr×nh ®Êu tranh gi¶i quyÕt m©u thuÉn c¬ b¶n trªn ®©y cña c¸ch
m¹ng níc ta lµ qu¸ tr×nh võa ph¶i kÕ thõa nh÷ng mÆt cÇn thiÕt hîp lý cña chñ
nghÜa t b¶n ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt l¹i võa ph¶i ®Êu tranh lo¹i bá
nh÷ng mÆt tiªu cùc, mÊt nh©n tÝnh cña chñ nghÜa t b¶n. Con ®êng qu¸ ®é lªn
CNXH ë níc ta ®ßi hái ph¶i chñ ®éng vµ tù gi¸c ph¸t triÓn vµ sö dông CNTB
lµm kh©u trung gian, lµm ph¬ng tiÖn ®Ó ®i lªn CNXH, nhÊt lµ híng t b¶n ®i
vµo con ®êng t b¶n Nhµ níc. §ã chÝnh lµ sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp
th«ng qua c¸c biÖn ph¸p trung gian vµ qu¸ ®é.
Trong c«ng cuéc x©y dùng CNXH, chóng ta kh«ng thÓ phñ ®Þnh s¹ch tr¬n
CNTB, kh«ng thÓ cho r»ng c¸i g× ®ã cã trong CNTB lµ kh«ng thÓ cã trong
CNXH, cµng kh«ng thÓ ¸p dông nguyªn vÑn m« h×nh CNXH ë níc kh¸c ®Ó
x©y dùng níc ta. Chóng ta ph¶i nhËn thøc ®îc tÝnh tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn.
Do ®ã, ®Ó x©y dùng thµnh c«ng CNXH, chóng ta ph¶i lÊy lý luËn cña C.M¸c Lªnin lµm kim chi nam cho hµnh ®éng, ®ång thêi ph¶i häc hái, nghiªn cøu
t×nh h×nh thùc tÕ cña c¸c XHCN, TBCN trªn thÕ giíi ®Ó ¸p dông vµo ®iÒu kiÖn,
hoµn c¶nh cô thÓ cña níc ta.
Trong qu¸ tr×nh vËn hµnh nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ trêng, chóng ta l¹i
gÆp ph¶i mét m©u thuÉn cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ®ã lµ: M©u thuÉn gi÷a ph¸t triÓn
kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi. NÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ho¹t
®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng. C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña thÞ
trêng th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã. C¬ chÕ thÞ
trêng cã u ®iÓm ë chç lµ ph¸t huy ®îc tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña mäi
chñ thÓ kinh tÕ trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng phong phó cña x· héi.
Tuy nhiªn c¬ chÕ thÞ trêng ®ång thêi kÝch thÝch ®Çu c¬, lµm sai lÖch c¸c quan
hÖ thÞ trêng, g©y ra khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, « nhiÔm m«i trêng, tÖ
n¹n x· héi. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ XHCN lµ x©y dùng mét
Nhµ níc "cña d©n, do d©n, v× d©n", x©y dùng mét x· héi "c«ng b»ng v¨n
minh". Trong v¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc §¶ng céng s¶n ViÖt Nam
lÇn thø VIII ®· kh¼ng ®Þnh: "S¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng ®èi lËp víi chñ nghÜa x·
héi, mµ lµ thµnh tùu cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i tån t¹i kh¸ch quan, cÇn thiÕt
13
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ ngay c¶ khi chñ nghÜa x· héi ®·
®îc x©y dùng"1. §Ó gi÷ v÷ng b¶n chÊt CNXH trong ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ
níc cÇn sö dông c¸c c«ng cô cña m×nh ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tiÕt lîi Ých gi÷a c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ, ®¶m b¶o mäi thµnh viªn trong x· héi ®îc hëng thµnh
qu¶ trong ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhµ níc cã thÓ sö dông c¸c c«ng cô nh thuÕ thu
nhËp cao, trî cÊp, b¶o hiÓm ®Ó tiÕn hµnh ph©n phèi l¹i thu nhËp x· héi; x©y
dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®i liÒn víi x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn x·
héi. §©y chÝnh lµ c«ng cô, ph¬ng tiÖn quan träng ®Ó t¸c ®éng gi¶i quyÕt m©u
thuÉn trªn lµm cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN.
1
V¨n kiÖn §¹i héi lÇn thø VIII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 1997, tr25
14
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
KÕt luËn
B»ng viÖc tr×nh bµy lÞch sö ph¸t triÓn cña phÐp biÖn chøng trong triÕt häc,
cã thÓ kh¼ng ®Þnh: Xuyªn suèt chiÒu dµi lÞch sö nhiÒu thÕ kû h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn tõ phÐp biÖn chøng tù ph¸t, th« s¬ cæ ®¹i cho ®Õn phÐp biÖn
chøng duy t©m Hªghen cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc vµ ®¹t ®Õn ®Ønh cao lµ
phÐp biÖn chøng duy vËt m¸c - xÝt th× phÐp biÖn chøng lu«n lµ c«ng cô s¾c
bÐn, lµ ch×a kho¸ gióp con ngêi nhËn thøc vµ c¶i t¹o thÕ giíi ®Ó phôc vô
nhu cÇu chÝnh b¶n th©n con ngêi.
HiÖn nay, ®Êt níc ta ®ang tiÕp tôc thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, tiÕn hµnh
c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, th× viÖc nghiªn cøu phÐp biÖn chøng mét c¸ch
cã hÖ thèng, nhÊt lµ viÖc n¾m v÷ng c¸c nguyªn t¾c vµ vËn dông nh÷ng nguyªn
t¾c c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt ®Ó ®æi míi
t duy, lµ ®Þnh híng t tëng vµ mang l¹i cho chóng ta c«ng cô t duy s¾c
bÐn ®Ó ®Êu tranh chèng l¹i t duy siªu h×nh, b¶o thñ l¹c hËu vµ thùc hiÖn th¾ng
lîi môc tiªu XHCN cña c¸ch m¹ng níc ta.
PhÐp biÖn chøng lµ mét ph¸t hiÖn lín cña nh©n lo¹i trong qu¸ tr×nh nhËn
thøc tù nhiªn, x· héi vµ t duy. Nghiªn cøu lÞch sö cña phÐp biÖn chøng trong
triÕt häc lµ mét vÊn ®Ò rÊt lín trong triÕt häc, ®ßi hái cã nhiÒu c«ng søc cña
c¸c nhµ triÕt häc víi nhiÒu c«ng tr×nh kh¶o cøu s©u s¾c. Trong khu«n khæ mét
bµi viÕt nhá kh«ng thÓ ®Ò cËp ®îc hÕt c¸c khÝa c¹nh cña mét vÊn ®Ò lín ®Æc
biÖt lµ phÐp biÖn chøng duy vËt m¸c-xÝt, do ®ã t«i rÊt mong sù ®ãng gãp ý kiÕn
khoa häc cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n häc viªn ®Ó bµi viÕt ®îc hoµn chØnh
h¬n.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
15
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
Tµi liÖu tham kh¶o
1. TËp bµi gi¶ng triÕt häc dµnh cho häc viªn cao häc vµ nghiªn cøu sinh
kh«ng thuéc chuyªn nghµnh triÕt häc. NXB ChÝnh trÞ quèc gia 1997
2. LÞch sö phÐp biÖn chøng
(tËp 1, 2, 3), ViÖn triÕt häc Liªn X« (cò)
16
- Xem thêm -