Tài liệu Chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các doanh nghiệp ngoài nhà nước tại thành phố phủ lý, tỉnh hà nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- TRƢƠNG HỮU BÁCH CHỐNG THẤT THU THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP NGOÀI NHÀ NƢỚC TẠI THÀNH PHỐ PHỦ LÝ, TỈNH HÀ NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- TRƢƠNG HỮU BÁCH CHỐNG THẤT THU THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP NGOÀI NHÀ NƢỚC TẠI THÀNH PHỐ PHỦ LÝ, TỈNH HÀ NAM Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN QUANG TUYẾN XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2016 LỜI CAM ĐOAN Học viên xin cam đoan luận văn này là sản phẩm nghiên cứu độc lập của bản thân; Luận văn này đƣợc hoàn thành dựa trên quá trình học tập, cố gắng tìm tòi của bản thân và có sự hƣớng dẫn của TS.Trần Quang Tuyến Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này do bản thân học viên thực hiện điều tra, phân tích và tổng kết là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. LỜI CẢM ƠN Trƣớc tiên, xin trân trọng cảm ơn các giảng viên Khoa Kinh tế chính trị Đại học Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội đã truyền đạt nhiều kiến thức và kinh nghiệm trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, xin gửi lời biết ơn sâu sắc tới TS. Trần Quang Tuyến đã tận tình hƣớng dẫn thực hiện Đề tài nghiên cứu này. Xin cảm ơn bạn bè, gia đình và đồng nghiệp đã luôn ủng hộ Tôi về thời gian cũng nhƣ tinh thần để giúp Tôi hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................... i DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ ii PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THẤT THU THUẾ VÀ CHỐNG THẤT THU THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP ............................................................................................. 5 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ............................................................. 5 1.2 Một số vấn đề chung về thất thu thuế, chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp ............................................................................................... 6 1.2.1 Khái niệm, nguyên nhân và tác hại của thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp ........................................................................................... 6 1.2.2 Chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp .............................. 10 1.2.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp ................................................................................ 13 1.2.4. Đặc điểm của thất thu thuế và công tác chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các doanh nghiệp ngoài nhà nước............ 17 1.2.5. Nội dung chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp ............... 19 1.2.6 Kinh nghiệm chống thất thu thuế doanh nghiệp ngoài nhà nước ỏ một số địa phương và bài học cho Phủ Lý, Hà Nam ............................ 22 CHƢƠNG 2: THIẾT KẾ VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................. 26 2.1. Nguồn tài liệu và dữ liệu:................................................................... 26 2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................... 26 2.2.1 Phương pháp nghiên cứu tài liệu ................................................ 27 2.2.2 Phương pháp phân tích - tổng hợp ............................................. 27 2.2.3 Phương pháp thống kê mô tả ....................................................... 28 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG THẤT THU VÀ CHỐNG THẤT THU THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP NGOÀI NHÀ NƢỚC TẠI CHI CỤC THUẾ THÀNH PHỐ PHỦ LÝ – TỈNH HÀ NAM................................................................................................................ 29 3.1 Khái quát về tình hình phát triển của doanh nghiệp ngoài nhà nƣớc ở thành phố Phủ Lý ...................................................................................... 29 3.1.1 Hoạt động của các doanh nghiệp ngoài nhà nước tại thành phố Phủ Lý ................................................................................................... 29 3.1.2 Đóng góp của các doanh nghiệp ngoài nhà nước tại thành phố Phủ Lý ................................................................................................... 31 3.2. Phân tích thực trạng thất thu thuế và chống thất thu thuế đối với các doanh nghiệp ngoài nhà nƣớc ở Chi cục Thuế Thành phố Phủ Lý .......... 33 3.2.1 Khái quát về bộ máy tổ chức thu thuế ở Chi cục Thuế Thành phố Phủ Lý ................................................................................................... 33 3.2.2. Tình hình thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các doanh nghiệp ngoài nhà nước tại Thành phố Phủ Lý .......................... 34 3.2.3 Công tác chống thất thu thuế hiện nay tại Chi cục Thuế Thành phố Phủ Lý ............................................................................................ 44 3.3. Đánh giá chung về công tác chống thất thu thuế tại Chi cục thuế Thành phố Phủ Lý ..................................................................................... 56 3.3.1. Những thành công....................................................................... 56 3.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân .................................................. 59 CHƢƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC CHỐNG THẤT THU THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP NGOÀI NHÀ NƢỚC TẠI CHI CỤC THUẾ THÀNH PHỐ PHỦ LÝ – TỈNH HÀ NAM ................................................................... 62 4.1 Mục tiêu của công tác chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với doanh nghiệp ngoài nhà nƣớc ở thành phố Phủ Lý, Hà Nam............. 62 4.2 Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác chống thất thu thuế. ...... 63 4.2.1 Tổ chức tốt công tác cán bộ......................................................... 63 4.2.2 Tiếp tục sửa đổi và hoàn thiện hệ thống pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp. ............................................................................... 67 4.2.3 Tăng cường công tác tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế. ........ 70 4.2.4 Quản lý chặt chẽ doanh nghiệp đăng ký thuế, kê khai thuế ........ 72 4.2.5 Đẩy mạnh công tác ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu thuế .................................................................................................. 73 4.2.6 Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra doanh nghiệp ............. 79 4.2.7 Tăng cường công tác quản lý nợ thuế và cưỡng chế nợ thuế...... 82 4.2.8 Tăng cường sự phối hợp của các cấp, các ngành trong tổ chức quản lý thu thuế ..................................................................................... 84 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 88 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 DNNNN Doanh nghiệp ngoài nhà nƣớc 2 DN Doanh nghiệp 3 TNDN Thu nhập doanh nghiệp 4 GTGT Giá trị gia tăng 5 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 7 NNT Ngƣời nộp thuế 8 TSCĐ Tài sản cố định 9 UBND Ủy ban nhân dân 10 TK Tài khoản 11 TMS Hệ thống quản lý thuế tập trung i DANH MỤC CÁC BẢNG Stt Bảng 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2 Nội dung Bảng số lƣợng các DNNNN theo loại hình DN tại thành phố Phủ Lý năm 2010 - 2014 Số lƣợng các DNNNN mới thành lập theo loại hình doanh nghiệp tại thành phố Phủ Lý năm 2010 - 2014 Trang 39 30 Cơ cấu ngành nghề và đóng góp của các doanh 3 Bảng 3.3 nghiệp ngoài nhà nƣớc trên địa bàn thành phố năm 31 2010 - 2014 Bảng số liệu tạm nghỉ kinh doanh của các doanh 4 Bảng 3.4 nghiệ ngoài nhà nƣớc tại thành phố Phủ Lý năm 47 2010 – 2014 5 Bảng 3.5 6 Bảng 3.6 7 Bảng 3.7 8 Bảng 3.8 Kết quả kiểm tra thuế tại trụ sở doanh nghiệp năm 2010 - 2014. Tình hình ghi thu và nợ đọng thuế TNDN của các doanh ngiệp ngoài nhà nƣớc năm 2010 – 2014 Kết quả thu thuế TNDN của các doanh nghiệp ngoài nhà nƣớc năm 2010 – 2014 Kết quả thu thuế TNDN theo từng loại hình doanh nghiệp năm 2011 - 2104. ii 52 54 57 58 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài. Thuế không chỉ là công cụ quan trọng của nhà nƣớc để quản lý nền kinh tế mà còn là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nƣớc.Thông qua việc thu thuế, nhà nƣớc có thể tập trung một phần nguồn lực xã hội vào tay mình để có thể thực hiện chức năng của mình. Trong hệ thống chính sách thuế hiện hành của Việt Nam, thuế thu nhập doanh nghiệp là một trong những sắc thuế có vai trò rất quan trọng không chỉ trên góc độ là công cụ rất mạnh của Nhà nƣớc trong việc điều tiết vĩ mô nền kinh tế , khuyến khích đầu tƣ mở rộng sản vuất kinh doanh hợp lý , mà sắc thuế này còn đóng góp số thu lớn cho ngân sách nhà ƣớc hàng năm. Từ khi nƣớc ta thực hiện đổi mới, Việt Nam đã có những chính sách tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các thành phần kinh tế có thể tự do sản xuất, kinh doanh theo pháp luật trong đó có việc tự do lựa chọn loại hình doanh nghiệp. Nhà nƣớc cho phép các cá nhân, tổ chức trong xã hội đƣợc tự do sản xuất kinh doanh theo quy định của pháp luật. Nhờ chính sách thông thoáng của nhà nƣớc đặc biệt là khi Luật doanh nghiệp 2005 đƣợc áp dụng và sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế nƣớc ta, cùng với sự hội nhập ngày càng sâu rộng vào kinh tế thế giới, các DN nhất là các DNNNN phát triển ngày càng mạnh mẽ cả về quy mô, số lƣợng và lĩnh vực hoạt động. Các DNNNN kinh doanh trong nhiều lĩnh vực khác nhau, ở nhiều địa bàn khác nhau do vậy cũng đã góp phần vào sự tăng trƣởng và phát triển kinh tế của đất nƣớc. Tuy nhiên ở nƣớc ta hiện nay việc quản lý thuế đối với các DNNNN vẫn còn nhiều bất cập. Mặc dù Luật thuế thu nhập doanh nghiệp đã thực hiện đƣợc một thời gian khá dài nhƣng công tác quản lý chƣa chặt chẽ vẫn còn nhiều kẽ hở vì vậy một số DN đã lợi dụng để trốn, lậu thuế, do đó một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành thuế nói chung và Chi cục Thuế Thành phố Phủ Lý nói riêng là phải tăng cƣờng chống thất thu thuế TNDN đối với 1 các DN, tổ chức có hoạt động sản xuất, kinh doanh nhất là đối với các DNNNN nhằm tránh thất thoát cho NSNN và đảm bảo sự công bằng cho các DN trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế với nhà nƣớc. Hiện nay nƣớc ta ngày càng hội nhập sâu với kinh tế thế giới do vậy nhiều loại thuế đang đƣợc cắt giảm theo những hiệp định đã ký kết nhất là các loại thuế xuất nhập khẩu, đồng nghĩa với việc cắt giảm các loại thuế này là NSNN sẽ mất đi một khoản thu đáng kể do vậy mà việc chống thất thu thuế ngày càng trở nên cấp thiết. Trong thời gian qua, Chi cục Thuế thành phố Phủ Lý , tỉnh Hà Nam đã triển khai và thực hiện quyết liệt công tác chống thất thu thuế TNDN, tuy nhiên câu hỏi đặt ra là “Chi cục Thuế đã đã thực hiện công tác này nhƣ thế nào? Có đạt đƣợc kết quả nhƣ mong đợi không? Cần những giải pháp nào để hạn chế tối đa việc thất thu thuế TNDN?” thì đến nay vẫn chƣa đƣợc đánh giá một cách có hệ thống, đầy đủ. Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của công tác chống thất thu thuế, đặc biệt là thuế TNDN đối với các DNNNN, trong thời gian công tác tại Chi cục Thuế thành phố Phủ Lý tôi nhận thấy đây là vấn đề hấp dẫn, có chiều sâu, phù hợp với chuyên ngành Quản lý kinh tế tôi đã học nên tôi chọn đề tài “Chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các doanh nghiệp ngoài nhà nƣớc tại Thành phố Phủ Lý – Tỉnh Hà Nam” để làm luận văn Thạc sỹ Quản lý kinh tế. Câu hỏi nghiên cứu của luận văn là: Chi cục Thuế TP Phủ Lý, Tỉnh Hà Nam cần những giải pháp gì nhằm hoàn thiện tốt hơn công tác chống thất thu thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các DNNNN? 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu. Mục tiêu nghiên cứu chính của luận văn nhằm đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện công tác chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các DNNNN tại Chi cục Thuế Thành phố Phủ Lý – Tỉnh Hà Nam. 2 Để đạt đƣợc mục tiêu nghiên cứu này, có ba nhiệm vụ nghiên cứu chính sau đây luận văn cần thực hiện: 1. Phân tích và xây dựng khung phân tích, cơ sở lý luận về công tác chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp nói chung, doanh nghiệp ngoài nhà nước nói riêng. 2. Phân tích, đánh giá thực trạng thất thu thuế và công tác chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các doanh nghiệp ngoài nhà nước, xác định rõ những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế củ công tác trên ở địa bàn nghiên cứu. 3. Đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện công tác chống thất thu thuế đối với các doanh nghiệp ngoài nhà nước, xác định rõ những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế củ công tác trên ở địa bàn nghiên cứu. 3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu. Đối tƣợng nghiên cứu: Là thực trạng thất thu và công tác chống thất thu thuế TNDN của các DNNNN của Chi cục Thuế thành phố Phủ Lý , tỉnh Hà Nam - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Các DNNNN tại Thành phố Phủ Lý – Tỉnh Hà Nam do Chi cục Thuế thành phố Phủ Lý trực tiếp quản lý. DNNNN trong nghiên cứu này không bao gồm các doanh nghiệp FDI. + Về thời gian: Từ năm 2010 đến năm 2014 4. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu , phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc thiết kế gồm bốn chƣơng bao gồm: - Chương 1 : Tổng quan nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về thất thu thuế và chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp. - Chương 2: Thiết kế và phương pháp nghiên cứu. 3 - Chương 3: Thực trạng thất thu và chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các doanh nghiệp ngoài nhà nước tại Chi cục Thuế Thành phố Phủ Lý – Tỉnh Hà Nam. - Chương4: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các doanh nghiệp ngoài nhà nước tại Chi cục thuế Thành phố Phủ Lý – Tỉnh Hà Nam. 4 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THẤT THU THUẾ VÀ CHỐNG THẤT THU THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Tài liệu liên quan đến kết quả nghiên cứu về chống thất thu thuế TNDN và các sắc thuế khác có thể nêu những công trình nghiên cứu sau đây: - Nguyễn Mai Linh (2012), Giải pháp tăng cƣờng công tác quản lý thuế TNDN đối với các Doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh Nghệ An, Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Học viện Hành chính quốc gia, Hà Nội. Tác giả đã đề cập một số dạng thất thu thuế TNDN mà cơ quan thuế địa phƣơng đã tổng kết trong quá trình thực thi quản lý thuế trên địa bàn tỉnh Nghệ An. - Phạm Thanh Bình (2013), Hoàn thiện công tác Thanh tra, Kiểm tra thuế đối với các doanh nghiệp tại Văn phòng Cục Thuế tỉnh Hƣng Yên, Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Học Viện Tài Chính, Hà Nội. Tác giả đã đƣa ra một số giải pháp chống thất thu ngân sách qua công tác thanh tra, kiểm tra thuế . - Vũ Cẩm Nhung (2013), Quản lý chống thất thu thuế GTGT và thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các doanh nghiệp tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh, Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Đại học Nông nghiệp, Hà Nội. Tác giả đã đi sâu phân tích thực trạng thu và thất thu thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các doanh nghiệp tại Cục thuế tỉnh Bắc Ninh đồng thời đƣa ra các giải pháp chống thất thu có thể áp dụng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. - Nguyễn Quang Úy (2014), Tăng cƣờng chống thất thu thuế GTGT trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Đại học Tài chính Marketing, TP Hồ Chí Minh. Tác giả đã tập trung phân tích các nhân tố tác động đến công tác chống thất thu thuế giá trị gia tăng và đánh giá thực trạng công tác chống thất thu thuế giá trị gia tăng trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. 5 - Nguyễn Thị Thu Thủy (2015), Quản lý chống thất thu thuế giá trị gia tăng đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh, Đại học kinh tế và quản trị kinh doanh, Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Thái Nguyên. Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm chống thất thu thuế của Singapor, kinh nghiệm chống thất thu thuế tại Cục Thuế Hà Nội và thực trạng công tác quản lý chống thất thu thuế GTGT đối với DN ngoài quốc doanh tại Cục thuế Tỉnh Bắc Ninh, tác giả đã đƣa ra những giải pháp nhằm tăng cƣờng công tác quản lý chống thất thu thuế GTGT đối với các DN ngoài quốc doanh do Cục thuế Tỉnh Bắc Ninh đang quản lý. Tuy nhiên chƣa có công trình nào nghiên cứu về chống thất thu thuế TNDN đối với các DNNNN trên địa bàn thành phố Phủ Lý cũng nhƣ địa bàn tỉnh Hà Nam. 1.2 Một số vấn đề chung về thất thu thuế, chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp 1.2.1 Khái niệm, nguyên nhân và tác hại của thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp 1.2.1.1 Khái niệm thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc từ các thể nhân và pháp nhân cho nhà nƣớc theo mức độ và thời hạn đƣợc pháp luật quy định nhằm sử dụng cho mục đích công. Lịch sử đã chứng minh thuế ra đời là cần thiết khách quan gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát triển của nhà nƣớc. Thất thu thuế đƣợc hiểu là hiện tƣợng trong đó những khoản tiền từ các cá nhân, tổ chức có tiến hành các hoạt động sản xuất, kinh doanh hay có những điều kiện cơ sở vật chất nhất định so với khả năng của họ cần phải động viên vào NSNN, song vì những lý do xuất phát từ phía nhà nƣớc hay NNT mà những khoản tiền đó không đƣợc nộp vào NSNN. 6 Nhƣ vậy có thể hiểu thất thu thuế có hai hình thức đó là: Thất thu thực và thất thu tiềm năng. - Thất thu thuế thực: Đƣợc hiểu là những khoản tiền phải thu vào NSNN đã đƣợc quy định trong luật nhƣng thực tế vì lý do nào đó không đƣợc nộp vào NSNN. - Thất thu thuế tiềm năng: Đƣợc hiểu là những khoản tiền thuộc khả năng tiềm tàng trong nền kinh tế đáng lẽ phải đƣợc khai thác động viên vào NSNN nhƣng không đƣợc quy định trong các luật thuế. 1.2.1.2 Nguyên nhân dẫn tới thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp Tình trạng thất thu thuế nói trên do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có một số nguyên nhân chủ yếu sau: Thứ nhất: Do xuất phát từ NNT: Trong lịch sử phát triển của xã hội nhà nƣớc ra đời là tất yếu khách quan trong xã hội có giai cấp. Để có thể đảm bảo quyền lợi của giai cấp thống trị, nhà nƣớc cần có nguồn tài chính để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của mình. Nguồn này đƣợc lấy bằng cách động viên một phần thu nhập của các tầng lớp trong xã hội. Với quyền lực của mình nhà nƣớc đặt ra các loại thuế buộc mọi cá nhân và tổ chức trong xã hội phải tuân theo. Nhu cầu chi tiêu của nhà nƣớc càng nhiều thì mức động viên của thuế càng cao. Tuy nhiên trong nền kinh tế thị trƣờng mục tiêu của các nhà kinh doanh là tối đa hóa lợi nhuận, vì vậy họ luôn tìm cách để làm tăng doanh thu, giảm chi phí trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình, mà thuế cũng là một khoản chi mà họ phải nộp cho nhà nƣớc nên sẽ làm giảm lợi nhuận mà họ thu đƣợc. Do đó vì lợi ích của mình họ luôn tìm cách làm giảm số thuế đáng lẽ phải nộp mà trốn đƣợc thuế không phải nộp thì càng tốt. Nhƣ vậy trong thuế luôn tồn tại mâu thuẫn giữa lợi ích của nhà nƣớc và lợi ích của ngƣời kinh doanh, vì lẽ đó tình trạng thất thu thuế là không thể tránh khỏi. 7 Thứ hai: Các cơ quan quản lý nhà nƣớc chƣa có sự phối hợp chặt chẽ trong công tác quản lý thuế. Chính quyền các cấp chƣa tích cực tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan thuế làm việc. Thứ ba: Nguyên nhân từ cơ quan thuế: Có thể do trình độ quản lý còn yếu, bộ máy tổ chức kém hiệu quả, hay có thể do trình độ chuyên môn của cán bộ quản lý chƣa cao hoặc có thể do chính sách thuế thay đổi liên tục, diễn giải không rõ ràng, còn có những thiếu sót, sơ hở dẫn đến việc hiểu sai luật thuế do đó sẽ dẫn đến thực hiện sai. Hoặc cũng có thể do trình độ cán bộ còn yếu nên không thể phát hiện ra những gian lận, sai sót trong các hóa đơn, chứng từ, sổ sách do vậy NNT có thể trốn thuế. Thủ tục hành chính trong lĩnh vực thuế đã đƣợc cải thiện nhiều song vẫn còn nhiều phiền hà, gây khó khăn cho NNT. Nhiều quy trình quản lý thuế chƣa đƣợc rà soát, xem xét sửa đổi do vậy gây tâm lý sợ đến cơ quan thuế của NNT. Công tác kiểm tra, thanh tra thuế mặc dù đã đƣợc cải thiện nhƣng hiệu quả chƣa cao. Tình trạng chƣa nắm bắt đủ thông tin, đánh giá đúng đối tƣợng mà vẫn tiến hành kiểm tra, thanh tra do vậy không phát hiện đƣợc vi phạm của các cơ sở. Bên cạnh đó việc xử lý các hành vi trốn thuế, lậu thuế còn chƣa nghiêm, mức xử phạt còn quá nhẹ không có tính răn đe khiến cho tình trạng trốn thuế, buôn lậu vẫn tái phạm. Hệ thống thuế ngày càng tăng cả về số lƣợng và thể loại, nhiều loại thuế có mức thuế suất còn quá cao, nhƣng nhiều loại thuế lại có mức thuế suất lại quá thấp do vậy chƣa đảm bảo hài hòa lợi ích giữa nhà nƣớc, DN và ngƣời lao động chính vì vậy mà việc thực hiện thuế còn gặp nhiều khó khăn. 1.2.1.3 Tác hại của thất thu thuế, thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp Thất thu thuế xảy ra sẽ có ảnh hƣởng rất lớn đến mọi mặt của đất nƣớc nhƣ: Thứ nhất: Ảnh hƣởng tới chi tiêu của nhà nƣớc Thuế là nguồn thu chủ yếu của nhà nƣớc, ở nƣớc ta thu từ thuế đóng góp khoảng 80% vào ngân sách (trừ thu từ dầu). Thông qua việc thu thuế nhà 8 nƣớc tập trung một phần nguồn lực xã hội vào tay mình để tiến hành hoạt động, tuy nhiên khi xảy ra tình trạng thất thu thuế thì nguồn thu của nhà nƣớc sẽ giảm đi, khi đó sẽ ảnh hƣởng đến kế hoạch chi tiêu của nhà nƣớc. Đứng trƣớc tình hình đó nhà nƣớc buộc phải: - Giảm bớt các khoản chi đã dự định: Khi đó kế hoạch của nhà nƣớc sẽ phải thay đổi, do vậy các chỉ tiêu về kinh tế, xã hội có thể sẽ không đạt đƣợc nhƣ kế hoạch đã đề ra. - In thêm tiền chi tiêu để thực hiện theo kế hoạch đã đề ra: Khi đó lƣợng tiền đƣa vào lƣu thông quá nhiều sẽ dẫn đến tình trạng lạm phát ảnh hƣởng nghiêm trọng tới sự ổn định và phát triển của đất nƣớc. - Vay nợ của các cá nhân, tổ chức trong và ngoài nƣớc: Khi đó sẽ để lại ghánh nặng nợ trong tƣơng lai nhất là khi các khoản đầu tƣ này không mang lại hiệu quả nhƣ mong muốn. Thứ hai: Ảnh hƣởng đến việc điều chỉnh, định hƣớng cơ cấu nền kinh tế Thông qua chính sách thuế nhà nƣớc có thể điều chỉnh cơ cấu nền kinh tế theo vùng, theo lãnh thổ, theo lĩnh vực đảm bảo sự phát triển hài hòa, đồng đều giữa các vùng trong cả nƣớc. Để thúc đẩy phát triển ở một vùng có kinh tế lạc hậu, bằng việc thi hành chính sách ƣu đãi đối với nhà đầu tƣ ở vùng đó, nhƣ miễn thuế trong một khoảng thời gian, ƣu đãi về thuế suất…để kêu gọi đầu tƣ, tuy nhiên mục tiêu của nhà kinh doanh là tối đa hóa lợi nhuận do vậy khi nghiên cứu họ thấy là nếu tiến hành kinh doanh tại địa bàn đang đƣợc khuyến khích mặc dù có lợi nhuận nhƣng nếu thấp hơn ở vùng mà họ đang kinh doanh do họ đã tìm đƣợc cách trốn thuế, lậu thuế thì rất khó để thu hút họ đầu tƣ vào đó. Hoặc để thúc đẩy những ngành nghề, lĩnh vực mà nhà nƣớc cần phát triển mặc dù có những ƣu đãi về thuế nhƣng ở lĩnh vực mà họ đang kinh doanh mà họ trốn lậu đƣợc thuế thì cũng khó để họ đầu tƣ vào lĩnh vực mà nhà nƣớc khuyến khích do vậy có thể làm cho nền kinh tế phát triển không bền vững. 9 Thứ ba: Ảnh hƣởng đến mọi mặt xã hội Một trong những mục tiêu của thuế là đảm bảo công bằng xã hội, tuy nhiên khi xảy ra tình trạng thất thu thuế thì có DN nhà nƣớc thu đủ thuế, có DN nhà nƣớc chỉ thu đƣợc một phần thuế, thậm chí có DN nhà nƣớc không thu đƣợc thuế do đó sẽ có sự không công bằng trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế đối với nhà nƣớc. Ngoài ra thông qua thu thuế, nhà nƣớc có nguồn tài chính để thực hiện phân bổ lại của cải xã hội. Ví dụ nhƣ xây dựng cơ sở hạ tầng cho vùng còn khó khăn, chi trợ cấp cho ngƣời nghèo…nhƣng khi thất thu thuế xảy ra thì nhà nƣớc có thể sẽ không có khả năng để thực hiện. Bên cạnh đó khi xảy ra tình trạng thất thu thuế còn tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các DN, những DN trốn đƣợc thuế sẽ có lợi thế hơn những DN không trốn đƣợc thuế. Khi đó còn ảnh hƣởng đến kỷ cƣơng xã hội, những DN trốn thuế họ tìm cách lẩn tránh sự kiểm tra của nhà nƣớc, thậm chí còn tìm cách khác để trốn thuế tiếp, còn các DN trƣớc kia không trốn thuế nhƣng thấy DN khác trốn đƣợc, có lợi thế trong kinh doanh thì họ có thể noi gƣơng mà vi phạm. Nhƣ vậy có thể thấy rằng thất thu thuế có ảnh hƣởng nghiêm trọng đến mọi mặt của xã hội, đến sự phát triển bền vững của đất nƣớc. Do vậy chống thất thu thuế là đòi hỏi khách quan của mọi nền kinh tế. 1.2.2 Chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp 1.2.2.1 Khái niệm chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp Chống thất thu đƣợc hiểu là toàn bộ những hoạt động của các cơ quan nhà nƣớc nhằm hạn chế tình trạng thất thu ngân sách bao gồm các hoạt động xây dựng, hoạch định , hoàn thiện chính sách thuế , triển khai thực hiện và kiểm tra , giám sát nhằm mục tiêu thu đúng, thu đủ số thuế cho NSNN, đảm bảo đƣợc nhu cầu chi tiêu của nhà nƣớc, đảm bảo sự công bằng giữa các NNT 10 trong việc thực hiện nghĩa vụ đối với ngân sách, từ đó tạo môi trƣờng cạnh tranh lành mạnh trong hoạt động kinh doanh. 1.2.2.2 Tiêu chí đánh giá công tác chống thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp Một là, Chống thất thu thuế phải đạt đƣợc mục tiêu đảm bảo thu đúng, thu đủ cho NSNN, đảm bảo đƣợc nhu cầu chi tiêu của NSNN trong từng thời kỳ nhất định, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay khi mà nhà nƣớc ta đang trong lộ trình cắt giảm nhiều loại thuế theo cam kết. Nguồn thu về thuế là nguồn thu chủ yếu và lâu dài của Nhà nƣớc nhằm huy động tập trung một phần của cải vật chất trong xã hội vào NSNN. Ngân sách có thể huy động bằng nhiều cách khác nhau nhƣ đi vay, bán tài nguyên thiên nhiên, nhận viện trợ… nhƣng không có nguồn thu nào mang tính chất bền vững nhƣ thuế. Thuế là khoản thu bắt buộc, không bồi hoàn trực tiếp của nhà nƣớc đối với các tổ chức cá nhân nhằm trang trải mọi chi phí vì mục đích chung. Một nền tài chính lành mạnh phải dựa chủ yếu vào nguồn thu nội bộ của nền kinh tế quốc dân.Việc các chủ thể nộp thuế - thực hiện nghĩa vụ nộp thuế theo quy định của pháp luật đã tạo ra nguồn tài chính quan trọng, chiếm tỉ lệ lớn trong cơ cấu nguồn thu NSNN, từ đó mới đáp ứng đƣợc nhu cầu chi ngày càng tăng. Doanh thu từ thuế đƣợc sử dụng để trang trải cho các hoạt động đầu vào cần thiết để sản xuất các hàng hóa và dịch vụ công của chính phủ, ngoài ra còn có một phần đƣợc dành để chi đầu tƣ phát triển kinh tế. Trong nền kinh tế thị trƣờng vai trò này của thuế càng nổi bật bởi thuế là nguồn thu chủ yếu của NSNN. Vai trò tạo nguồn thu của thuế xuất phát từ yêu cầu và quyền lực của nhà nƣớc đối với xã hội. Nhà nƣớc với quyền lực chính trị có thể ban hành các loại thuế với các mức thuế suất tuỳ ý. Tuy nhiên, khi xét về mục đích lâu dài khi định ra các loại thuế, thuế suất, đối tƣợng chịu thuế chính phủ không chỉ đơn thuần thỏa mãn nhu cầu tăng thu của NSNN, mà phải thỏa mãn đồng thời yêu cầu tăng trƣởng kinh tế và điều chỉnh thu 11