Ch¬ng III
KÕ to¸n nghiÖp vô tÝn dông vµ ®Çu t tµi chÝnh
1. KÕ to¸n nghiÖp vô tÝn dông
1.1. Mét sè néi dung cÇn chó ý vÒ nghiÖp vô tÝn dông khi h¹ch to¸n kÕ
to¸n nghiÖp vô nµy.
TÝn dông ng©n hµng lµ giao dÞch tµi s¶n gi÷a Ng©n hµng (TCTD) víi bªn
®i vay (lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n trong nÒn kinh tÕ) trong ®ã Ng©n hµng
(TCTD) chuyÓn giao tµi s¶n cho bªn ®i vay sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh
theo tho¶ thuËn, vµ bªn ®i vay cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ v« ®iÒu kiÖn c¶ vèn gèc
vµ l·i cho Ng©n hµng (TCTD) khi ®Õn h¹n thanh to¸n.
XuÊt ph¸t tõ ®Æc trng cña ho¹t ®éng ng©n hµng lµ kinh doanh trªn lÜnh vùc
tiÒn tÖ nªn tµi s¶n giao dÞch trong tÝn dông ng©n hµng chñ yÕu lµ díi h×nh thøc
tiÒn tÖ. Tuy nhiªn trong mét sè h×nh thøc tÝn dông, nh cho thuª tµi chÝnh th× tµi
s¶n trong giao dÞch tÝn dông còng cã thÓ lµ c¸c tµi s¶n kh¸c nh tµi s¶n cè ®Þnh.
TÝn dông lµ nghiÖp vô cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh
cña mçi ng©n hµng th¬ng m¹i, ®ång thêi ®ã còng lµ nghiÖp vô cã qui tr×nh kü
thuËt rÊt phong phó, phøc t¹p ®ßi hái nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng còng nh kÕ to¸n tÝn
dông ph¶i n¾m v÷ng nghiÖp vô nµy ®Ó lµm tèt c«ng t¸c qu¶n trÞ vµ kÕ to¸n. Sau
®©y lµ mét sè néi dung cÇn chó ý trong nghiÖp vô tÝn dông ®øng trªn gãc ®é kÕ
to¸n vµ qu¶n trÞ:
- Trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña NHTM, kho¶n môc tÝn dông vµ ®Çu t thêng chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng tµi s¶n Cã (kho¶ng 70% - 80%). §©y lµ
khèi lîng tµi s¶n rÊt lín cña ng©n hµng ®Çu t vµo nÒn kinh tÕ, nªn víi tr¸ch nhiÖm
cña m×nh, kÕ to¸n ph¶i ghi chÐp, ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c toµn bé sè tµi s¶n
nµy ®Ó cung cÊp th«ng tin, phôc vô chØ ®¹o nghiÖp vô tÝn dông vµ b¶o vÖ an toµn
tµi s¶n.
- XÐt vÒ kü thuËt nghiÖp vô, tÝn dông lµ nghiÖp vô phøc t¹p v× ng©n hµng ¸p
dông nhiÒu h×nh thøc cÊp tÝn dông kh¸c nhau, nh: cho vay tõng lÇn, cho vay theo
h¹n møc tÝn dông, cho vay chiÕt khÊu th¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸, cho vay
tr¶ gãp, cho vay hîp vèn, cho vay theo dù ¸n ®Çu t v.v... víi nhiÒu kú h¹n vµ h×nh
1
thøc ®¶m b¶o kh¸c nhau. Mçi h×nh thøc cÊp tÝn dông ®Òu cã kü thuËt cho vay, thu
nî, thu l·i riªng, ®iÒu nµy lµm cho nghiÖp vô kÕ to¸n tÝn dông cµng trë nªn phong
phó, phøc t¹p. Do vËy kÕ to¸n nghiÖp vô tÝn dông cÇn ph¶i ®îc tæ chøc mét c¸ch
khoa häc.
- TÝn dông lµ nghiÖp vô sinh lêi lín nhÊt cña ng©n hµng th¬ng m¹i th«ng
qua thu l·i cho vay. L·i cho vay, theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt nam VAS 14 thuéc
lo¹i doanh thu cung cÊp dÞch vô, vµ nã g¾n liÒn víi thêi h¹n sö dông vèn vay cña
kh¸ch hµng vay. Nh vËy l·i cho vay liªn quan ®Õn nhiÒu kú kÕ to¸n vµ ®èi víi nî
®ñ tiªu chuÈn th× ®îc x¸c ®Þnh lµ “doanh thu t¬ng ®èi ch¾c ch¾n” nªn ph¶i ®îc ghi
nhËn trong tõng kú kÕ to¸n th«ng qua h¹ch to¸n dù thu l·i tõng kú ®Ó ghi nhËn
vµo thu nhËp theo nguyªn t¾c “c¬ së dån tÝch”.
- TÝn dông lµ nghiÖp vô tiÒm Èn nhiÒu rñi ro. §Ó chèng ®ì víi c¸c rñi ro cã
thÓ x¶y ra, c¸c NHTM ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i nî ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸
chÊt lîng tÝn dông vµ trÝch lËp dù phßng rñi ro tÝn dông theo ®Þnh kú. Víi tr¸ch
nhiÖm cña m×nh, kÕ to¸n ph¶i cung cÊp th«ng tin ®Ó phôc vô ph©n lo¹i nî vµ h¹ch
to¸n ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c khi trÝch lËp vµ sö dông quÜ dù phßng rñi ro.
1.2. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ kÕ to¸n nghiÖp vô tÝn dông
1.2.1. Kh¸i niÖm vµ nhiÖm vô cña kÕ to¸n nghiÖp vô tÝn dông
1.2.1.1. Kh¸i niÖm
KÕ to¸n nghiÖp vô tÝn dông lµ c«ng viÖc ghi chÐp, ph¶n ¸nh tæng hîp mét
c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kÞp thêi c¸c kho¶n tÝn dông trong tÊt c¶ c¸c kh©u tõ gi¶i
ng©n, thu nî, thu l·i vµ theo dâi d nî toµn bé qu¸ tr×nh cÊp tÝn dông cña NHTM,
trªn c¬ së ®ã ®Ó gi¸m ®èc chÆt chÏ toµn bé sè tiÒn ®· cÊp tÝn dông cho kh¸ch
hµng ®ång thêi lµm tham mu cho nghiÖp vô tÝn dông.
1.2.1.2. NhiÖm vô cña kÕ to¸n tÝn dông
TÝn dông lµ nghiÖp vô c¬ b¶n trong ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM, song
còng lµ nghiÖp vô chøa ®ùng nhiÒu rñi ro mµ bÊt kú ng©n hµng th¬ng m¹i nµo
còng ph¶i t×m c¸c gi¶i ph¸p ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro.
Cã nhiÒu c«ng cô phôc vô qu¶n lý tÝn dông, ng¨n ngõa rñi ro, trong ®ã
th«ng tin kÕ to¸n tÝn dông cã vÞ trÝ, vai trß ®Æc biÖt quan träng v× kÕ to¸n tÝn dông
lµ c«ng cô ghi chÐp, ph¶n ¸nh mét c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi nhÊt nghiÖp
vô tÝn dông ë tõng ®¬n vÞ ng©n hµng còng nh toµn hÖ thèng.
2
§Ó ph¸t huy vai trß cña kÕ to¸n tÝn dông, kÕ to¸n tÝn dông cÇn thùc hiÖn tèt
c¸c nhiÖm vô sau:
1. Tæ chøc ghi chÐp ph¶n ¶nh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kÞp thêi c¸c kho¶n cho
vay, thu nî, theo dâi d nî, chuyÓn nhãm nî, trÝch lËp dù phßng rñi ro qua ®ã h×nh
thµnh th«ng tin kÕ to¸n phôc vô qu¶n lý tÝn dông. B¶o vÖ an toµn vèn cho vay.
2. Qu¶n lý hå s¬ cho vay, theo dâi kú h¹n nî ®Ó thu håi nî ®óng h¹n, hoÆc
chuyÓn nî qu¸ h¹n khi ngêi vay kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tr¶ nî ®óng h¹n.
3. TÝnh vµ thu l·i cho vay chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kÞp thêi.
4. Gi¸m s¸t t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng th«ng qua ho¹t ®éng cña tµi
kho¶n tiÒn göi vµ tµi kho¶n cho vay. Ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng kh¸ch hµng cã kh¶
n¨ng tµi chÝnh kh«ng lµnh m¹nh m¹nh trªn c¬ së ®ã tham mu cho c¸n bé tÝn dông
®Ó cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi.
5. Th«ng qua sè liÖu cña kÕ to¸n cho vay ®Ó ph¸t huy vai trß tham mu cña
kÕ to¸n trong qu¶n lý nghiÖp vô tÝn dông.
1.2.2. Tµi kho¶n sö dông
1.2.2.1. Tµi kho¶n néi b¶ng
a. C¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh nghiÖp vô cho vay
C¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh cho vay ®îc bè trÝ ë lo¹i 2 "Ho¹t ®éng tÝn dông"
trong hÖ thèng tµi kho¶n tæ chøc tÝn dông do Thèng ®èc NHNN ban hµnh.
§Ó ph¶n ¸nh cô thÓ tõng lo¹i kh¸ch hµng vay vèn, tõng lo¹i cho vay theo
thêi gian (ng¾n h¹n, trung h¹n, dµi h¹n), tõng lo¹i tiÒn cho vay (cho vay b»ng
®ång ViÖt nam, cho vay b»ng ngo¹i tÖ vµ vµng) vµ ®¸p øng yªu cÇu ph©n lo¹i nî,
trong lo¹i 2 ®îc bè trÝ thµnh c¸c tµi kho¶n tæng hîp cÊp I, cÊp II vµ cÊp III.
VÝ dô: Tµi kho¶n cÊp I sè 21 “Cho vay c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c nh©n trong
níc” ®îc bè trÝ thµnh c¸c tµi kho¶n cÊp II sau:
+ TK 211: Cho vay ng¾n h¹n b»ng ®ång ViÖt Nam
+ TK 212: Cho vay trung h¹n b»ng ®ång ViÖt Nam
+ TK 213: Cho vay dµi h¹n b»ng ®ång ViÖt Nam
+ TK 214: Cho vay ng¾n h¹n b»ng ngo¹i tÖ
+ V.v...
3
C¸c tµi kho¶n tæng hîp cÊp II nªu trªn ®îc bè trÝ thµnh c¸c tµi kho¶n tæng
hîp cÊp III ®Ó phôc vô viÖc ph©n lo¹i nî cña NHTM.
VÝ dô:
Tµi kho¶n cÊp II sè 211 ®îc ph©n thµnh c¸c tµi kho¶n tæng hîp cÊp III:
2111
Nî ®ñ tiªu chuÈn
2112
Nî cÇn chó ý
2113
Nî díi tiªu chuÈn
2114
Nî nghi ngê
2115
Nî cã kh¶ n¨ng mÊt vèn
Chó ý: Tham kh¶o quyÕt ®Þnh sè 493/2005/Q§-NHNN ngµy 22/04/2005
cña Thèng ®èc NHNN vÒ ph©n lo¹i nî, trÝch lËp dù phßng rñi ro ®Ó hiÓu râ h¬n
néi dung c¸c tµi kho¶n trªn.
C¸c tµi kho¶n cÊp II kh¸c còng ®îc ph©n thµnh c¸c tµi kho¶n cÊp III t¬ng tù
nh tµi kho¶n 211.
C¸c tµi kho¶n cÊp III nªu trªn cã néi dung kinh tÕ cô thÓ kh¸c nhau nhng
nh×n chung ®Òu cã kÕt cÊu:
Bªn Nî ghi: Sè tiÒn cho vay ®èi víi c¸c TCKT, c¸ nh©n
Bªn Cã ghi: - Sè tiÒn thu nî tõ c¸c TCKT, c¸ nh©n
- Sè tiÒn chuyÓn sang tµi kho¶n nî thÝch hîp theo qui ®Þnh hiÖn hµnh
vÒ ph©n lo¹i nî.
Sè d Nî:
Ph¶n ¸nh sè tiÒn ®ang cho kh¸ch hµng vay theo lo¹i nî thÝch hîp
H¹ch to¸n chi tiÕt: Më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng tæ chøc, c¸ nh©n vay
vèn
b. Tµi kho¶n”L·i ph¶i thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông” (L·i céng dån dù thu) –
Sè hiÖu 394
Tµi kho¶n nµy ®îc bè trÝ thµnh c¸c tµi kho¶n cÊp III:
+ 3941 - L·i ph¶i thu tõ cho vay b»ng VND
+ 3942 - L·i ph¶i thu tõ cho vay b»ng ngo¹i tÖ vµ vµng
+ 3943 - L·i ph¶i thu tõ cho thuª tµi chÝnh
+ 3944 - L·i ph¶i thu tõ kho¶n tr¶ thay kh¸ch hµng ®îc b¶o l·nh
4
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè l·i ph¶i thu tÝnh trªn c¸c tµi kho¶n cho
vay c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n trong níc mµ TCTD sÏ ®îc nhËn khi ®Õn h¹n.
L·i ph¶i thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông thÓ hiÖn sè l·i tÝnh dån tÝch mµ TCTD ®·
h¹ch to¸n vµo thu nhËp nhng cha ®îc kh¸ch hµng vay thanh to¸n (cha tr¶).
KÕt cÊu cña tµi kho¶n “L·i ph¶i thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông”:
Bªn Nî ghi: Sè tiÒn l·i ph¶i thu tÝnh trong kú.
Bªn Cã ghi: Sè tiÒn l·i kh¸ch hµng ®· tr¶.
Sè d Nî:
Ph¶n ¸nh sè l·i cho vay mµ TCTD cha ®îc thanh to¸n.
H¹ch to¸n chi tiÕt: Më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng kh¸ch hµng vay.
c. Tµi kho¶n “Thu l·i cho vay” - Sè hiÖu 702
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n sè tiÒn thu l·i tõ c¸c kho¶n cho vay kh¸ch
hµng. Tµi kho¶n nµy cã kÕt cÊu:
Bªn Cã ghi: Sè tiÒn thu l·i cho vay.
Bªn Nî ghi: KÕt chuyÓn sè d Cã vµo TK “Lîi nhuËn n¨m nay” khi thùc
hiÖn quyÕt to¸n n¨m.
Sè d Cã: Ph¶n ¸nh sè tiÒn thu nhËp vÒ l·i cho vay hiÖn cã t¹i NH.
d. Tµi kho¶n “Tµi s¶n g¸n nî ®· chuyÓn quyÒn së h÷u cho TCTD, ®ang chê
xö lý” - Sè hiÖu 387
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¶nh gi¸ trÞ tµi s¶n g¸n nî ®· chuyÓn quyÒn
së h÷u cho TCTD, ®ang chê xö lý. TCTD ph¶i cã ®Çy ®ñ hå s¬ ph¸p lý vÒ quyÒn
së h÷u hîp ph¸p ®èi víi tµi s¶n ®ã. (QuyÒn së h÷u ®èi víi tµi s¶n ®îc x¸c lËp khi
cã ®ñ 3 quyÒn: quyÒn chiÕm h÷u, quyÒn sö dông, quyÒn ®Þnh ®o¹t tµi s¶n - theo
quy ®Þnh t¹i ®iÒu 173 Bé LuËt d©n sù).
Bªn Nî ghi:
- Gi¸ trÞ tµi s¶n g¸n nî ®· chuyÓn quyÒn së h÷u cho TCTD,
®ang chê xö lý.
Bªn Cã ghi: - Gi¸ trÞ tµi s¶n g¸n nî ®· xö lý .
Sè d Nî:
- Ph¶n ¶nh gi¸ trÞ tµi s¶n g¸n nî.
H¹ch to¸n chi tiÕt:
- Më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng tµi s¶n nhËn g¸n nî ®· chuyÓn quyÒn së
h÷u cho TCTD.
5
e. Tµi kho¶n “TiÒn thu tõ viÖc b¸n nî, tµi s¶n b¶o ®¶m nî hoÆc khai th¸c
tµi s¶n b¶o ®¶m nî” - Sè hiÖu 4591
Tµi kho¶n nµy ph¶n ¶nh sè tiÒn thu ®îc tõ viÖc b¸n nî, tµi s¶n b¶o ®¶m nî
hoÆc khai th¸c tµi s¶n b¶o ®¶m nî vµ viÖc xö lý thu håi nî vµ c¸c kho¶n nî ph¶i
thu kh¸c tõ nguån thu nµy.
Bªn Cã ghi: Sè tiÒn thu ®îc tõ viÖc b¸n nî, tµi s¶n b¶o ®¶m nî hoÆc
khai th¸c tµi s¶n b¶o ®¶m nî.
Bªn Nî ghi: Xö lý thu håi nî vµ c¸c kho¶n nî ph¶i thu kh¸c tõ sè tiÒn
thu b¸n nî, tµi s¶n b¶o ®¶m nî hoÆc khai th¸c tµi s¶n b¶o ®¶m nî.
Sè d Cã: Ph¶n ¶nh sè tiÒn thu ®îc tõ viÖc b¸n nî, tµi s¶n b¶o ®¶m
nî hoÆc khai th¸c tµi s¶n b¶o ®¶m nî cha ®îc xö lý.
H¹ch to¸n chi tiÕt:
- Më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng kho¶n nî hoÆc tµi s¶n ®¶m b¶o nî ®îc b¸n
hoÆc khai th¸c.
1.2.2.2. Tµi kho¶n ngo¹i b¶ng
- TK 94 - L·i cho vay qu¸ h¹n cha thu ®îc:
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè l·i cho vay ®· qu¸ h¹n TCTD cha thu
®îc. Tµi kho¶n 94 ®îc bè trÝ thµnh c¸c tµi kho¶n cÊp III:
+ 941- L·i cho vay qu¸ h¹n cha thu ®îc b»ng VND
+ 942- L·i cho vay qu¸ h¹n cha thu ®îc b»ng ngo¹i tÖ
Tµi kho¶n 94 cã kÕt cÊu:
Bªn nhËp ph¶n ¸nh: Sè l·i qu¸ h¹n cha thu ®îc
Bªn xuÊt ph¶n ¸nh: Sè l·i ®· thu ®îc
Sè cßn l¹i ph¶n ¸nh: Ph¶n ¸nh sè l·i cho vay cha thu ®îc cßn ph¶i thu.
- TK 994: Tµi s¶n thÕ chÊp cÇm ®å cña kh¸ch hµng
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp cña c¸c
TCKT, c¸ nh©n vay vèn cña ng©n hµng theo chÕ ®é cho vay qui ®Þnh.
Tµi kho¶n 994 cã kÕt cÊu nh sau:
Bªn nhËp ph¶n ¸nh: Gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm ®å cña kh¸ch hµng giao
cho TCTD qu¶n lý ®Ó ®¶m b¶o nî vay
6
Bªn xuÊt ph¶n ¸nh:
- Gi¸ trÞ TSTC cÇm ®å tr¶ l¹i tæ chøc c¸ nh©n vay khi tr¶ ®îc nî
- Gi¸ trÞ TSTC cÇm ®å ®em ph¸t m¹i ®Ó tr¶ nî vay cho TCTD
Sè cßn l¹i ph¶n ¸nh: Gi¸ trÞ TSTC, cÇm ®å cña kh¸ch hµng TCTD ®ang
qu¶n lý
- Tµi kho¶n 995 - Tµi s¶n g¸n, xiÕt nî chê xö lý
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¶nh c¸c tµi s¶n g¸n, xiÕt nî cña tæ chøc, c¸
nh©n vay vèn Tæ chøc tÝn dông ®Ó chê xö lý do thiÕu b¶o ®¶m nî vay. Tµi kho¶n
nµy cã kÕt cÊu:
Bªn NhËp ghi:
- Gi¸ trÞ tµi s¶n Tæ chøc tÝn dông t¹m gi÷ chê xö lý.
Bªn XuÊt ghi:
- Gi¸ trÞ tµi s¶n Tæ chøc tÝn dông t¹m gi÷ ®· ®îc xö lý.
Sè cßn l¹i:
- Ph¶n ¶nh gi¸ trÞ tµi s¶n cña tæ chøc, c¸ nh©n vay vèn ®ang ®îc tæ chøc tÝn dông t¹m gi÷ chê xö lý do thiÕu b¶o ®¶m nî vay tæ chøc tÝn dông.
H¹ch to¸n chi tiÕt: - Më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng lo¹i tµi s¶n t¹m gi÷.
Ngoµi sæ tµi kho¶n chi tiÕt, tæ chøc tÝn dông më sæ theo dâi chi tiÕt tµi s¶n
g¸n, xiÕt nî cña tõng tæ chøc, c¸ nh©n vay.
1.2.3. Chøng tõ kÕ to¸n cho vay
Chøng tõ dïng trong kÕ to¸n cho vay lµ nh÷ng lo¹i giÊy tê, vËt mang tin
®¶m b¶o vÒ mÆt ph¸p lý cho c¸c kho¶n cho vay cña Ng©n hµng. Mäi sù tranh chÊp
vÒ c¸c kho¶n cho vay hay tr¶ nî gi÷a ng©n hµng vµ ngêi vay ®Òu ph¶i gi¶i quyÕt
trªn c¬ së c¸c chøng tõ cho vay hîp lÖ, hîp ph¸p.
Chøng tõ kÕ to¸n cho vay bao gåm nhiÒu lo¹i ®Ó phôc vô cho c«ng viÖc
h¹ch to¸n vµ theo dâi thu håi nî:
- Chøng tõ gèc:
+ GiÊy ®Ò nghÞ vay vèn.
+ Hîp ®ång tÝn dông
+ GiÊy nhËn nî.
+ C¸c lo¹i giÊy tê x¸c nhËn tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè.
+ V.v....
7
Trong sè c¸c chøng tõ gèc th× hîp ®ång tÝn dông (cßn ®îc sö dông díi h×nh
thøc khÕ íc vay tiÒn, sæ cho vay) vµ giÊy nhËn nî lµ giÊy tê x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm
ph¸p lý vÒ kho¶n nî ngêi vay nhËn nî víi ng©n hµng vµ ph¶i hoµn tr¶ trong ph¹m
vi kú h¹n nî. Lo¹i giÊy tê nµy cÇn ®îc kÕ to¸n qu¶n lý tuyÖt ®èi an toµn.
- Chøng tõ ghi sæ:
+ NÕu gi¶i ng©n b»ng tiÒn mÆt: Dïng giÊy lÜnh tiÒn mÆt.
+ NÕu gi¶i ng©n b»ng chuyÓn kho¶n: Dïng c¸c chøng tõ thanh to¸n kh«ng
dïng tiÒn mÆt nh uû nhiÖm chi, uû nhiÖm thu...
+ NÕu ng©n hµng chñ ®éng tÝnh TK tiÒn göi cña ngêi vay ®Ó thu nî th×
dïng phiÕu chuyÓn kho¶n.
+ NÕu ng©n hµng thu l·i hµng th¸ng theo ph¬ng ph¸p tÝch sè th× dïng b¶ng
kª sè d ®Ó tÝnh tÝch sè.
+ v.v....
1.3. KÕ to¸n c¸c h×nh thøc cÊp tÝn dông chñ yÕu
1.3.1. KÕ to¸n h×nh thøc cho vay tõng lÇn (cho vay ng¾n h¹n theo mãn)
Ng©n hµng cho vay ng¾n h¹n (thêi h¹n tèi ®a 12 th¸ng) díi h×nh thøc cho
vay tõng lÇn ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn cho
s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô, ®êi sèng. Cho vay tõng lÇn (cho vay theo mãn)
thuéc lo¹i tÝn dông øng tríc vµ cã c¸c ®Æc ®iÓm sau:
Thêng ®îc ¸p dông víi ngêi vay kh«ng cã nhu cÇu vay vèn thêng xuyªn
hoÆc vay cã tÝnh chÊt thêi vô. Ng©n hµng xÐt duyÖt cho vay tõng lÇn theo tõng ®èi
tîng cho vay cô thÓ, nh cho vay mua nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt, cho vay dù tr÷
hµng ho¸ ®Ó b¸n, cho vay chi phÝ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp...
Gi¶i ng©n mét lÇn toµn bé h¹n møc tÝn dông
§Þnh kú h¹n nî cô thÓ cho kho¶n cho vay; Ngêi vay tr¶ nî mét lÇn khi
®¸o h¹n.
Nh÷ng ®Æc ®iÓm nªu trªn cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn quy tr×nh kÕ to¸n cho
vay tõng lÇn.
1.3.1.1. KÕ to¸n khi cho vay (giai ®o¹n gi¶i ng©n)
Hå s¬ xin vay theo quy ®Þnh cña chÕ ®é tÝn dông do ngêi vay nép vµo, sau
khi ®îc c¸n bé tÝn dông thÈm ®Þnh vµ gi¸m ®èc ng©n hµng duyÖt cho vay, ®îc
8
chuyÓn sang kÕ to¸n ®Ó kiÓm so¸t vµ gi¶i ng©n toµn bé sè tiÒn cho vay theo h¹n
møc tÝn dông ghi trªn hîp ®ång tÝn dông (hoÆc khÕ íc vay tiÒn, sæ cho vay).
C¨n cø vµo chøng tõ nh giÊy lÜnh tiÒn mÆt (nÕu gi¶i ng©n b»ng tiÒn mÆt),
hoÆc uû nhiÖm chi (nÕu gi¶i ng©n b»ng chuyÓn kho¶n) kÕ to¸n vµo sæ chi tiÕt hoÆc
nhËp d÷ liÖu vµo m¸y tÝnh.
Bót to¸n ph¶n ¸nh giai ®o¹n gi¶i ng©n:
Nî: TK Cho vay ng¾n h¹n/ Nî ®ñ tiªu chuÈn thÝch hîp
(TK2111)
Cã: - TK TiÒn mÆt (nÕu gi¶i ng©n b»ng tiÒn mÆt)
(TK1011), hoÆc
-TK TiÒn göi ngêi thô hëng (TK4211) (nÕu cho vay b»ng chuyÓn kho¶n
thanh to¸n cïng ng©n hµng), hoÆc
- TK Thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng thÝch hîp (nÕu cho vay b»ng
chuyÓn kho¶n thanh to¸n kh¸c ng©n hµng)
§èi víi c¸c kho¶n vay cã tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, kÕ to¸n c¨n cø vµo biªn
b¶n ®Þnh gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè ®Ó h¹ch to¸n ngo¹i b¶ng, ghi:
NhËp: TK 994 “TS cÇm cè, thÕ chÊp cña kh¸ch hµng”
GiÊy ®Ò nghÞ vay vèn, hîp ®ång tÝn dông hay khÕ íc vay tiÒn lËp mçi lo¹i 2
b¶n ®Ó tr¶ l¹i ngêi vay mçi lo¹i mét b¶n, mét b¶n kÕ to¸n lu gi÷ ®Ó theo dâi thu nî
vµ ®îc lu vµo trong hå s¬ vay vèn cña kh¸ch hµng vay cïng víi c¸c giÊy tõ ph¸p lý
x¸c nhËn quyÒn së h÷u hîp ph¸p ®èi víi c¸c tµi s¶n thÐ chÊp, cÇm cè.
Trong hå s¬ vay vèn cña tõng kh¸ch hµng vay, hîp ®ång tÝn dông ®îc s¾p
xÕp theo trËt tù kú h¹n nî ®Ó theo dâi thu håi nî. NÕu kÕ to¸n cho vay ®· ®îc tin
häc ho¸ th× phÇn h¹ch to¸n vµ phÇn theo dâi kú h¹n nî ®îc thùc hiÖn trªn m¸y vi
tÝnh theo ch¬ng tr×nh phÇn mÒm kÕ to¸n cho vay .
§Ó ®¶m b¶o sè tiÒn cho vay trªn hîp ®ång tÝn dông khíp ®óng víi sè d Nî
c¸c tµi kho¶n cho vay th× cuèi ®Þnh kú (th¸ng, quý) kÕ to¸n cho vay tiÕn hµnh sao
kª sè d c¸c hîp ®ång tÝn dông ®Ó ®èi chiÕu víi d Nî tµi kho¶n cho vay. NÕu cã
chªnh lÖch th× ph¶i t×m nguyªn nh©n ®Ó ®iÒu chØnh sao cho tæng d nî trªn hîp
®ång tÝn dông ph¶i b»ng tæng d nî cña c¸c tµi kho¶n cho vay t¬ng øng.
1.3.1.2. KÕ to¸n giai ®o¹n thu nî
C¬ së ®Ó kÕ to¸n thu håi nî c¸c kho¶n cho vay tõng lÇn lµ kú h¹n nî ghi
trªn hîp ®ång tÝn dông. ViÖc x¸c ®Þnh kú h¹n nî cña c¸c kho¶n cho vay lµ tr¸ch
nhiÖm cña nh©n viªn tÝn dông, nhng viÖc theo dâi kú h¹n nî ®Ó thu håi nî theo kú
9
h¹n nî lµ tr¸ch nhiÖm cña nh©n viªn kÕ to¸n. Do vËy nh©n viªn kÕ to¸n vµ nh©n
viªn tÝn dông ph¶i phèi hîp ®Ó theo dâi t×nh h×nh tr¶ nî cña ngêi vay theo ®óng
kú h¹n ®· ®Þnh; hoÆc xö lý chuyÓn nî qu¸ h¹n nÕu ngêi vay kh«ng cã kh¶ n¨ng
tr¶ nî ®óng h¹n vµ kh«ng ®îc gia h¹n nî.
Theo quy chÕ tÝn dông, ®Õn h¹n tr¶ nî ngêi vay ph¶i chñ ®éng nép b»ng
tiÒn mÆt hay trÝch tµi kho¶n tiÒn göi ®Ó tr¶ nî ng©n hµng. NÕu ngêi vay kh«ng chñ
®éng tr¶ nî trong khi tµi kho¶n tiÒn göi cña ngêi vay cã ®ñ tiÒn ®Ó tr¶ nî th× kÕ
to¸n chñ ®éng lËp phiÕu chuyÓn kho¶n trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña ngêi vay ®Ó thu
nî.
+ NÕu thu b»ng tiÒn mÆt, kÕ to¸n c¨n cø giÊy nép tiÒn cña ngêi vay ®Ó vµo
sæ chi tiÕt hoÆc nhËp d÷ liÖu vµo m¸y tÝnh:
+ NÕu thu b»ng chuyÓn kho¶n, kÕ to¸n c¨n cø uû nhiÖm chi cña ngêi vay,
hoÆc lËp phiÕu chuyÓn kho¶n ®Ó vµo sæ chi tiÕt hoÆc nhËp d÷ liÖu vµo m¸y tÝnh.
Bót to¸n ph¶n ¸nh nghiÖp vô thu nî tõ kh¸ch hµng vay:
Nî:
- TK tiÒn mÆt (TK 1011) (nÕu tr¶ b»ng tiÒn mÆt), hoÆc
- TK TiÒn göi kh¸ch hµng (TK 4211) (nÕu tr¶ tõ TK tiÒn göi)
Cã:
TK nî ®ñ tiªu chuÈn thÝch hîp (TK 2111).
Ngoµi bót to¸n thu gèc, bót to¸n thu l·i trong trêng hîp thu l·i sau (thu l·i
mét lÇn cïng gèc khi ®¸o h¹n) sÏ ®îc tr×nh bµy ë phÇn sau trong môc thu l·i).
§ång thêi víi viÖc h¹ch to¸n, kÕ to¸n xo¸ nî trªn hîp ®ång tÝn dông b»ng
c¸ch ghi sè tiÒn thu nî vµo cét "sè tiÒn tr¶ nî", rót sè d. Hîp ®ång tÝn dông ®· thu
hÕt nî (sè d b»ng 0) ®îc xuÊt khái hå s¬ tÝn dông ®Ó ®ãng thµnh tËp riªng, hoÆc
®ãng vµo tËp nhËp ký chøng tõ nÕu sè lîng Ýt.
Sau ®ã lµm thñ tôc ®Ó ghi: XuÊt TK ngo¹i b¶ng 994 vµ tr¶ l¹i c¸c giÊy tê ®îc nhËn lµm thÕ chÊp tµi s¶n cho ngêi vay.
1.3.1.3. KÕ to¸n thu l·i cho vay
Thu nhËp vÒ l·i lµ nguån thu lín nhÊt cña c¸c NHTM. Do vËy tr¸ch nhiÖm
cña kÕ to¸n lµ ph¶i tÝnh vµ h¹ch to¸n l·i cho vay mét c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kÞp
thêi theo ®óng chÕ ®é.
Theo chÕ ®é tÝn dông vµ chÕ ®é kÕ to¸n, hiÖn nay ®èi víi ph¬ng thøc cho
vay tõng lÇn, ng©n hµng ¸p dông hai c¸ch thu l·i lµ: thu l·i ®Þnh kú hµng th¸ng vµ
thu l·i sau (thu l·i cïng vèn gèc mét lÇn khi ®¸o h¹n); ®ång thêi ¸p dông nguyªn
10
t¾c c¬ së dån tÝch (dù thu) ®èi víi thu l·i tõ ho¹t ®éng tÝn dông. Theo ®ã qui tr×nh
kÕ to¸n thu l·i cho vay tõng lÇn ®îc thùc hiÖn mét c¸ch phï hîp.
§èi víi c¶ hai c¸ch thu l·i trªn th× viÖc tÝnh vµ h¹ch to¸n thu l·i vÉn ®îc
thùc hiÖn hµng th¸ng. NÕu hµng th¸ng kh¸ch hµng tr¶ l·i ngay b»ng tiÒn mÆt hoÆc
trÝch TK tiÒn göi ®Ó tr¶ th× ng©n hµng sÏ thu trùc tiÕp, cßn nÕu kh¸ch hµng cha tr¶
th× sè l·i cho vay ph¸t sinh hµng th¸ng sÏ ®îc h¹ch to¸n, ghi nhËn vµo tµi kho¶n
“l·i ph¶i thu vÒ ho¹t ®éng tÝn dông” (TK 3941).
a. KÕ to¸n thu l·i ®Þnh kú (hµng th¸ng)
Hµng th¸ng khi kh¸ch hµng ®Õn tr¶ l·i kÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnh l·i trong
th¸ng cho kh¸ch hµng ®Ó ph¶n ¸nh vµo tµi kho¶n “thu l·i cho vay” (TK 702)
C«ng thøc tÝnh l·i ®Þnh kú cho vay tõng lÇn:
L·i cho vay = Sè tiÒn gèc cho vay * L·i suÊt (th¸ng)
ViÖc tÝnh l·i ®Þnh kú do c¸c thanh to¸n viªn qu¶n lý tµi kho¶n cho vay
kh¸ch hµng trùc tiÕp tÝnh vµ lËp chøng tõ ®Ó h¹ch to¸n. Trêng hîp ®· thùc hiÖn kÕ
to¸n m¸y th× viÖc tÝnh l·i vµ h¹ch to¸n thu l·i do m¸y tÝnh thùc hiÖn theo phÇn
mÒm kÕ to¸n cho vay.
Bót to¸n ph¶n ¸nh thu l·i trùc tiÕp:
Nî:
- TK tiÒn mÆt (TK 1011) nÕu kh¸ch hµng tr¶ b»ng tiÒn mÆt, hoÆc
- TK TGKH (TK 4211) nÕu kh¸ch hµng trÝch tõ TKTG ®Ó tr¶ l·i
Cã:
TK thu l·i cho vay (702)
b. KÕ to¸n thu l·i sau
Thu l·i sau lµ c¸ch thøc thu l·i mµ l·i ®îc thu cïng nî gèc khi ®¸o h¹n.
Tuy nhiªn theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n l·i dù thu, dù tr¶, hµng th¸ng ng©n hµng vÉn
tÝnh vµ h¹ch to¸n sè l·i ph¸t sinh vµo thu nhËp, ®èi øng víi tµi kho¶n “l·i ph¶i thu
vÒ ho¹t ®éng tÝn dông”. Trêng hîp nµy, l·i ph¸t sinh th¸ng thêng ®îc tÝnh vµo mét
ngµy cËn cuèi th¸ng nhÊt ®Þnh cho tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng vay (tõng lÇn)
- Tõng th¸ng, ng©n hµng tÝnh to¸n sè l·i cho vay tõng lÇn ph¸t sinh trong
th¸ng. C«ng thøc tÝnh l·i ®Þnh kú cho vay tõng lÇn:
L·i cho vay = Sè tiÒn gèc cho vay * L·i suÊt (th¸ng)
Sau khi tÝnh ®îc sè l·i ph¸t sinh, kÕ to¸n h¹ch to¸n:
Nî: TK l·i ph¶i thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông (TK 3941)
11
Cã: TK thu l·i cho vay (TK 702)
- Khi kÕt thóc hîp ®ång cho vay tõng lÇn, kh¸ch hµng sÏ tr¶ c¶ nî gèc vµ
l·i vay. Nî gèc ®îc thu vµ h¹ch to¸n nh phÇn trªn ®· tr×nh bµy, cßn l·i vay ®îc
ng©n hµng h¹ch to¸n nh sau:
Nî:
- TK tiÒn mÆt (1011) nÕu thu b»ng tiÒn mÆt
- TK tiÒn göi kh¸ch hµng (4211) nÕu kh¸ch hµng tr¶ b»ng tiÒn göi
Cã:
TK L·i ph¶i thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông (3941)
Chó ý:
- Trêng hîp khi ®¸o h¹n mãn vay, nÕu l·i cña kú cuèi cïng ng©n hµng cha
h¹ch to¸n treo vµo l·i ph¶i thu th× sè l·i nµy sÏ ®îc h¹ch to¸n th¼ng vµo thu nhËp,
bót to¸n h¹ch to¸n thu l·i nh sau:
Nî - TK tiÒn mÆt hoÆc tiÒn göi kh¸ch hµng: Tæng sè l·i cho vay
Cã - TK l·i ph¶i thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông: Sè l·i ®· h¹ch to¸n dù thu
Cã - TK Thu l·i cho vay:
Sè l·i cha h¹ch to¸n dù thu
- Trêng hîp ng©n hµng ®· h¹ch to¸n dù thu nhng kh¸ch hµng kh«ng tr¶ l·i
vay ®óng h¹n, tøc lµ ng©n hµng kh«ng thu håi ®îc kho¶n doanh thu ®· ghi nhËn
th× kh«ng ®îc ghi gi¶m doanh thu (tho¸i thu tõ tµi kho¶n thu nhËp 702) mµ xö lý
theo hai trêng hîp nh qui ®Þnh cña chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam sè 14 “Doanh
thu vµ thu nhËp kh¸c”:
+ NÕu kho¶n l·i ®îc ®¸nh gi¸ lµ kh«ng thÓ thu håi ®îc th× h¹ch to¸n th¼ng
vµo chi phÝ ®Ó tÊt to¸n tµi kho¶n “l·i ph¶i thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông”, kÕ to¸n ghi:
Nî: TK Chi phÝ kh¸c (89)
Cã: TK L·i ph¶i thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông (3941)
+ NÕu kho¶n l·i ®îc ®¸nh gi¸ lµ kh«ng ch¾c ch¾n thu ®îc th× ph¶i lËp dù
phßng ®Ó bï ®¾p, vµ khi kho¶n l·i ®ã ®îc x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n lµ kh«ng thu håi ®îc
th× sÏ ®îc trÝch tõ tµi kho¶n dù phßng nµy ®Ó bï ®¾p.
Khi h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n chi phÝ ®Ó lËp dù phßng, ghi:
Nî: TK chi phÝ dù phßng rñi ro kh¸c (TK 8829)
Cã: TK dù phßng rñi ro l·i ph¶i thu (TK 399)
§ång thêi ®Ó tiÕp tôc theo dâi thu håi sè l·i tõ kh¸ch hµng vay, kÕ to¸n sÏ
h¹ch to¸n ngo¹i b¶ng ®èi víi sè l·i trªn, kÕ to¸n ghi:
12
NhËp: TK ngo¹i b¶ng “L·i cho vay qu¸ h¹n cha thu ®îc” (TK 941)
Khi sö dông dù phßng ®Ó bï ®¾p kho¶n l·i ph¶i thu nhng kh«ng thu ®îc, kÕ
to¸n ghi:
Nî: TK dù phßng rñi ro l·i ph¶i thu (TK 399)
Cã: TK l·i ph¶i thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông (TK 3941)
Kho¶n l·i ph¶i thu ®· sö dông dù phßng ®Ó xö lý vÉn ®îc tiÕp tôc theo dâi
vµ tiÕp tôc truy thu trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.
Trêng hîp TCTD ®· trÝch lËp dù phßng rñi ro l·i ph¶i thu, nhng sau ®ã
kho¶n l·i ph¶i thu ®· thu ®îc, kh«ng ph¶i sö dông dù phßng th× TCTD ph¶i
hoµn nhËp dù phßng. ViÖc hoµn nhËp dù phßng cã thÓ ®îc thùc hiÖn tõng
lÇn hoÆc theo ®Þnh kú.
1.3.2. KÕ to¸n cho vay theo h¹n møc tÝn dông
Cho vay theo h¹n møc tÝn ®îc ¸p dông trong cho vay ng¾n h¹n ®èi víi c¸c
tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n cã ®ñ ®iÒu kiÖn vay theo ph¬ng thøc nµy.
Néi dung chñ yÕu cña cho vay theo h¹n møc tÝn dông lµ gi÷a ng©n hµng vµ
kh¸ch hµng x¸c ®Þnh vµ tho¶ thuËn mét h¹n møc tÝn dông duy tr× trong thêi h¹n
nhÊt ®Þnh hoÆc theo chu kú s¶n xuÊt kinh doanh.
Cho vay theo h¹n møc tÝn dông cã ®Æc ®iÓm:
- ChØ ¸p dông cho c¸c kh¸ch hµng vay cã nhu cÇu vay vèn thêng xuyªn, cã
vßng quay vèn lu ®éng nhanh, cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh lµnh m¹nh vµ uy tÝn víi ng©n
hµng. Nhu cÇu vay thêng lµ ®Ó tµi trî cho nguån vèn lu ®éng thiÕu hôt.
- Kh«ng ®Þnh kú h¹n nî cô thÓ cho tõng lÇn gi¶i ng©n nhng kiÓm so¸t chÆt
chÏ h¹n møc tÝn dông cßn thùc hiÖn.
VÝ dô:
+ H¹n møc tÝn dông trong kú lµ 2 tû ®ång
+ D nî tµi kho¶n cho vay lµ 0,8 tû ®ång
VËy h¹n møc tÝn dông cßn thùc hiÖn lµ 1,2 tû (b»ng 2 tû - 0,8 tû)
- Kh¸ch hµng vay tr¶ nî ng©n hµng b»ng hai c¸ch: (i) nép tiÒn b¸n hµng
trùc tiÕp vµo bªn cã tµi kho¶n cho vay, hoÆc (ii) ng©n hµng thanh to¸n tõ tµi kho¶n
tiÒn göi theo ®Þnh kú theo sù tho¶ thuËn gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng, cßn tiÒn
b¸n hµng kh¸ch hµng nép vµo tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng.
13
1.3.2.1. KÕ to¸n giai ®o¹n gi¶i ng©n
Hîp ®ång tÝn dông sau khi ký kÕt ®îc chuyÓn cho kÕ to¸n ®Ó kiÓm so¸t l¹i
vµ theo dâi gi¶i ng©n.
ViÖc gi¶i ng©n ®îc thùc hiÖn theo nhu cÇu vèn cña kh¸ch hµng vay trong
ph¹m vi h¹n møc tÝn dông. Do vËy mçi lÇn gi¶i ng©n kÕ to¸n ph¶i ®èi chiÕu víi
h¹n møc tÝn dông cßn thùc hiÖn ®Ó tr¸nh gi¶i ng©n vît qu¸ h¹n møc.
C¨n cø vµo c¸c chøng tõ hîp lÖ, hîp ph¸p nh giÊy lÜnh tiÒn mÆt (nÕu gi¶i
ng©n b»ng tiÒn mÆt) hoÆc c¸c chøng tõ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh ñy
nhiÖm chi... kÕ to¸n sÏ vµo sæ tµi kho¶n chi tiÕt cho vay hoÆc nhËp d÷ liÖu vµo
m¸y tÝnh.
Bót to¸n h¹ch to¸n:
Nî: TK cho vay ng¾n h¹n/ Nî ®ñ tiªu chuÈn
Cã:
- TK tiÒn mÆt (1011) nÕu gi¶i ng©n b»ng tiÒn mÆt, hoÆc
- TK tiÒn göi ngêi thô hëng (4211) nÕu thanh to¸n chuyÓn kho¶n
cïng ng©n hµng, hoÆc
- TK thÝch hîp trong thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng nÕu thanh
to¸n chuyÓn kho¶n kh¸c ng©n hµng
1.3.2.2. KÕ to¸n thu nî
KÕ to¸n tiÕn hµnh h¹ch to¸n thu nî theo 2 trêng hîp:
* Trêng hîp 1: Thu nî trùc tiÕp vµo tµi kho¶n cho vay
Kh¸ch hµng vay nép tiÒn b¸n hµng b»ng tiÒn mÆt hoÆc b»ng chuyÓn kho¶n
vµo bªn Cã tµi kho¶n cho vay ®Ó tr¶ nî ng©n hµng, c¨n cø vµo c¸c chøng tõ thÝch
hîp, kÕ to¸n h¹ch to¸n:
Nî:
- TK tiÒn mÆt
- TK tiÒn göi kh¸ch hµng, hoÆc
- Tk thÝch hîp kh¸c
Cã:
TK cho vay ng¾n h¹n/ nî ®ñ tiªu chuÈn
Chó ý:
Khi tµi kho¶n cho vay ®· hÕt sè d (d Nî = 0) th× sè tiÒn b¸n hµng sÏ ®îc
nép vµo tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n.
* Trêng hîp 2: Ng©n hµng thu nî ®Þnh kú tõ tµi kho¶n tiÒn göi.
14
Trêng hîp nµy tiÒn b¸n hµng sÏ ®îc nép vµo tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n.
§Õn kú h¹n tr¶ nî kh¸ch hµng vay lËp ñy nhiÖm chi trÝch tµi kho¶n tiÒn göi ®Ó tr¶
nî ng©n hµng. NÕu kh¸ch hµng vay kh«ng chñ ®éng tr¶ nî th× ng©n hµng chñ
®éng lËp phiÕu chuyÓn kho¶n ®Ó trÝch tµi kho¶n tiÒn göi kh¸ch hµng thu nî, h¹ch
to¸n:
Nî: TK tiÒn göi cña kh¸ch hµng vay (TK 4211)
Cã: TK cho vay ng¾n h¹n/ Nî ®ñ tiªu chuÈn
1.3.2.3. KÕ to¸n thu l·i
XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña cho vay theo h¹n møc tÝn dông lµ gèc kh«ng cè
®Þnh nªn l·i cho vay ®îc tÝnh vµ thu hµng th¸ng theo ph¬ng ph¸p tÝch sè (thêng
vµo ngµy cè ®Þnh cuèi th¸ng), theo ®ã c«ng thøc tÝnh l·i nh sau:
Tæng tÝch sè tÝnh l·i trong th¸ng x L·i suÊt th¸ng
Sè tiÒn l·i =
-------------------------------------------------------------30 ngµy
Tæng tÝch sè tÝnh l·i trong th¸ng = Sè d nî Tµi kho¶n cho vay x Sè ngµy
duy tr× sè d nî tµi kho¶n cho vay.
VÝ dô:
Ngµy
Ngµy 27/7 chuyÓn sang
5/8
10/8
17/8
27/8
Tæng sè
Sè d trªn TK cho vay
100
80
70
120
60
Sè ngµy
8
5
7
10
30
TÝch sè
800
400
490
1200
2890
NÕu l·i suÊt cho vay lµ 0.8%/ th¸ng th× sè l·i cho vay trong th¸ng t¸m sÏ lµ
2890 x 0,8%
Sè tiÒn l·i =
-----------------
= 7,706 triÖu
30 ngµy
Vµo ngµy c©n ®èi th¸ng (theo vÝ dô trªn lµ ngµy 27 hµng th¸ng) c¸c thanh
to¸n viªn qu¶n lý tµi kho¶n cho vay cña kh¸ch hµng lËp b¶ng kª tÝnh l·i ®Ó h¹ch
to¸n thu l·i. Bót to¸n h¹ch to¸n thu l·i trùc tiÕp:
Nî: TK tiÒn göi kh¸ch hµng (4211)
15
Cã: TK thu l·i cho vay (702)
1.3.3. KÕ to¸n cho vay theo dù ¸n ®Çu t
Ng©n hµng cho vay theo dù ¸n ®Çu t nh»m cung øng vèn cho kh¸ch hµng ®Ó
thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vµ c¸c dù ¸n
phôc vô ®êi sèng.
Cho vay theo dù ¸n ®Çu t cã mét sè ®Æc ®iÓm sau:
- §èi tîng cho vay lµ c¸c dù ¸n ®Çu t vÒ thiÕt bÞ, m¸y mãc, nhµ xëng, c¸c
c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n nªn thêi h¹n cho vay thêng dµi. Do vËy cho vay theo
dù ¸n ®Çu t thuéc lo¹i tÝn dông trung, dµi h¹n.
- §èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t vµo thiÕt bÞ, m¸y mãc th× th× ®èi tîng cho vay lµ
c¸c thiÕt bÞ, m¸y mãc trong dù ¸n. Lo¹i tµi s¶n nµy sau khi hoµn thµnh l¾p ®Æt sÏ
®îc sö dông ngay nªn nªn ng©n hµng tiÕn hµnh thu nî theo ®Þnh kú dùa trªn sè
tiÒn trÝch khÊu hao ®Þnh kú cña nh÷ng tµi s¶n nµy vµ mét sè nguån kh¸c.
- §èi víi c¸c dù ¸n lµ c¸c c«ng tr×nh ph¶i qua qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ b¶n th×
®èi tîng cho vay lµ c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong thêi gian x©y dùng c¬ b¶n ®Ó hoµn
thµnh c«ng tr×nh, kÓ c¶ chi phÝ tr¶ l·i vay nÕu ®îc tÝnh vµo gi¸ thµnh c«ng tr×nh.
V× vËy toµn bé qu¸ tr×nh cho vay ®îc chia thµnh hai giai ®o¹n: (i) Giai ®o¹n cho
vay ®Ó ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n (th«ng qua nh÷ng lÇn gi¶i ng©n trong thêi gian
XDCB), vµ (ii) Giai ®o¹n x¸c ®Þnh l¹i sè nhËn nî sau khi hoµn thµnh c«ng tr×nh.
Tæng sè tiÒn nhËn nî sau khi hoµn thµnh c«ng tr×nh sÏ b»ng tæng sè tiÒn cña c¸c
lÇn gi¶i ng©n céng víi phÇn l·i cho vay ph¸t sinh (®îc nhËp gèc) tÝnh ®Õn thêi
®iÓm hoµn thµnh c«ng tr×nh. Do vËy, sau khi hoµn thµnh c«ng tr×nh vµ quyÕt to¸n
®îc duyÖt ng©n hµng vµ kh¸ch hµng vay sÏ chÝnh thøc x¸c nhËn sè nî cña kho¶n
vay vµ x¸c ®Þnh kú h¹n nî cuèi cïng vµ kÕ ho¹ch tr¶ nî ®Þnh kú theo sè tiÒn khÊu
hao trong kú cña c«ng tr×nh vµ mét sè nguån kh¸c.
- VÒ c¬ b¶n, kü thuËt cho vay, h¹ch to¸n thu l·i cña ph¬ng thøc cho vay
theo dù ¸n ®Çu t gièng ph¬ng thøc cho vay tõng lÇn.
1.3.3.1. KÕ to¸n giai ®o¹n gi¶i ng©n
§èi víi cho vay ®Ó mua s¾m thiÕt bÞ, m¸y mãc th× cã thÓ gi¶i ng©n mét lÇn
toµn bé sè tiÒn cho vay. §èi víi cho vay c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n th× viÖc
gi¶i ng©n ®îc thùc hiÖn dÇn dÇn theo chi phÝ ph¸t sinh trong suèt thêi gian x©y
dùng c¬ b¶n.
16
Tïy theo gi¶i ng©n b»ng tiÒn mÆt hay chuyÓn kho¶n, kÕ to¸n c¨n cø vµo c¸c
chøng tõ hîp lÖ, hîp ph¸p ®Ó ghi vµo sæ chi tiÕt hoÆc nhËp d÷ liÖu vµo m¸y tÝnh.
H¹ch to¸n:
Nî:
- TK cho vay trung h¹n/ nî ®ñ tiªu chuÈn (2121), nÕu cho vay trung
h¹n, hoÆc
- TK cho vay dµi h¹n/nî ®ñ tiªu chuÈn (2131) nÕu cho vay dµi h¹n
Cã:
- TK tiÒn mÆt (1011) nÕu gi¶i ng©n b»ng tiÒn mÆt, hoÆc
- TiÒn göi cña ngêi thô hëng (4211) nÕu cho vay chuyÓn kho¶n
1.3.3.2. KÕ to¸n thu nî
§Þnh kú (theo tho¶ thuËn ghi trªn hîp ®ång tÝn dông) kh¸ch hµng vay lµm
thñ tôc tr¶ nî ng©n hµng. NÕu kh¸ch hµng kh«ng chñ ®éng tr¶ nî th× kÕ to¸n lËp
phiÕu chuyÓn kho¶n trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng vay ®Ó thu nî (nÕu tµi
kho¶n tiÒn göi ®ñ sè d)
H¹ch to¸n:
Nî:
- TK tiÒn mÆt (1011)
- TK tiÒn göi cña kh¸ch hµng (4211), hoÆc
- TK thÝch hîp kh¸c
Cã:
TK cho vay trung h¹n hoÆc dµi h¹n/ nî ®ñ tiªu chuÈn
1.3.3.3. KÕ to¸n thu l·i
ViÖc tÝnh vµ h¹ch to¸n thu l·i cho vay theo dù ¸n ®Çu t còng ®îc tÝnh phï
hîp cho hai giai ®o¹n. VÒ c¬ b¶n viÖc tÝnh vµ h¹ch to¸n l·i còng ®îc thùc hiÖn
gièng nh thu l·i ®Þnh kú cña ph¬ng thøc cho vay tõng lÇn. Riªng l·i cho vay trong
thêi gian x©y dùng c¬ b¶n sÏ ®îc tÝnh céng dån vµ ®Õn thêi ®iÓm hoµn thµnh c«ng
tr×nh, sè l·i nµy sÏ ®îc nhËp gèc ®Ó x¸c ®Þnh tæng sè tiÒn kh¸ch hµng nhËn nî víi
ng©n hµng (®îc vèn ho¸).
Bót to¸n ph¶n ¸nh viÖc nhËp l·i vµo gèc vay:
Nî: TK cho vay trung h¹n hoÆc dµi h¹n/ nî ®ñ tiªu chuÈn
Cã: TK l·i ph¶i thu vÒ ho¹t ®éng tÝn dông
1.3.4. KÕ to¸n nghiÖp vô chiÕt khÊu th¬ng phiÕu vµ giÊy tê cã gi¸
1.3.4.1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ nghiÖp vô cho vay chiÕt khÊu
17
Th¬ng phiÕu lµ chøng tõ thanh to¸n, giÊy tê cã gi¸ ph¸t sinh trong quan hÖ
tÝn dông th¬ng m¹i (mua chÞu, b¸n chÞu) víi néi dung c¬ b¶n lµ ngêi cÇm nã ®îc
hëng mét tr¸i quyÒn (quyÒn ®ßi nî) mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh trong t¬ng lai tõ ngêi
ký ph¸t. Th¬ng phiÕu võa lµ c«ng cô lu th«ng tÝn dông võa lµ giÊy tê cã gi¸ ®Ó vay
chiÕt khÊu t¹i c¸c NHTM.
Cho vay chiÕt khÊu thùc chÊt lµ nghiÖp vô cÊp tÝn dông trong ®ã, NHTM
mua l¹i th¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ theo gi¸ trÞ hiÖn t¹i (PV) t¹i thêi ®iÓm
mua l¹i, vµ cã ®îc tr¸i quyÒn (quyÒn ®ßi nî) ®èi víi ngêi ph¸t hµnh th¬ng phiÕu
khi ®Õn h¹n.
VÒ phÝa NHTM, cho vay chiÕt khÊu th¬ng phiÕu lµ nghiÖp vô tÝn dông ng¾n
h¹n, trong ®ã kh¸ch hµng chuyÓn nhîng th¬ng phiÕu cha ®Õn h¹n thanh to¸n cho
Ng©n hµng ®Ó nhËn mét sè tiÒn b»ng mÖnh gi¸ cña th¬ng phiÕu trõ ®i (-) sè tiÒn
chiÕt khÊu vµ hoa hång phÝ (nÕu cã). ChiÕt khÊu th¬ng phiÕu võa lµ nghiÖp vô
sinh lêi, võa duy tr× n¨ng lùc thanh to¸n cña Ng©n hµng th¬ng m¹i khi c¸c NHTM
mang th¬ng phiÕu ®Õn t¸i chiÕt khÊu t¹i NHNN.
XÐt trªn gãc ®é quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia, cã 2 lo¹i
chiÕt khÊu:
+ ChiÕt khÊu miÔn truy ®ßi: Lµ lo¹i chiÕt khÊu trong ®ã TCTD mua h¼n
th¬ng phiÕu theo gi¸ trÞ hiÖn t¹i vµ khi ®¸o h¹n, chØ cã quyÒn ®ßi ngêi ph¸t hµnh,
kh«ng cã quyÒn ®ßi kh¸ch hµng vay chiÕt khÊu
+ ChiÕt khÊu truy ®ßi: lµ lo¹i chiÕt khÊu trong ®ã, TCTD mua l¹i th¬ng
phiÕu theo gi¸ trÞ hiÖn t¹i vµ cã quyÒn ®ßi ngêi ph¸t hµnh khi ®¸o h¹n. Tuy nhiªn
nÕu ngêi ph¸t hµnh kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n th× TCTD cã quyÒn truy ®ßi
®Õn kh¸ch hµng vay chiÕt khÊu.
1.3.4.2. Tµi kho¶n vµ chøng tõ sö dông
a. Tµi kho¶n sö dông:
§Ó ph¶n ¸nh nghiÖp vô cho vay chiÕt khÊu, trong hÖ thèng tµi kho¶n cña tæ
chøc tÝn dông bè trÝ c¸c tµi kho¶n lo¹i 2:
TK 22: ChiÕt khÊu th¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ®èi víi c¸c tæ chøc
kinh tÕ, c¸ nh©n trong níc
Tµi kho¶n 22 cã c¸c tµi kho¶n cÊp II, cÊp III sau:
221
ChiÕt khÊu th¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ b»ng ®ång
ViÖt Nam
18
2211
Nî ®ñ tiªu chuÈn
2212
Nî cÇn chó ý
2213
Nî díi tiªu chuÈn
2214
Nî nghi ngê
2215
Nî cã kh¶ n¨ng mÊt vèn
222
ChiÕt khÊu th¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ b»ng ngo¹i tÖ
2221
Nî ®ñ tiªu chuÈn
2222
Nî cÇn chó ý
2223
Nî díi tiªu chuÈn
2224
Nî nghi ngê
2225
Nî cã kh¶ n¨ng mÊt vèn
C¸c tµi kho¶n trªn nh×n chung cã kÕt cÊu vµ néi dung chÝnh nh sau:
Bªn Nî ghi: - Sè tiÒn cho kh¸ch hµng vay chiÕt khÊu
Bªn Cã ghi: - Sè tiÒn kh¸ch hµng tr¶ nî
- Sè tiÒn chuyÓn sang tµi kho¶n nî thÝch hîp.
Sè D Nî: Ph¶n ¸nh sè tiÒn ®ang cho kh¸ch hµng vay chiÕt khÊu theo nhãm
nî thÝch hîp.
b. Chøng tõ sö dông:
§Ó ph¶n ¸nh nghiÖp vô chiÕt khÊu, ngoµi c¸c chøng tõ ghi sæ th«ng dông,
kÕ to¸n ng©n hµng cßn sö dông c¸c chøng tõ chuyªn dïng nh ®¬n xin vay chiÕt
khÊu, b¶ng kª chøng tõ vay chiÕt khÊu...
1.3.4.3. Quy tr×nh kÕ to¸n
§Ó ®îc vay chiÕt khÊu, kh¸ch hµng göi tíi Ng©n hµng ®¬n xin vay chiÕt
khÊu, b¶ng kª th¬ng phiÕu kÌm th¬ng phiÕu. Sau khi kiÓm so¸t tÝnh hîp ph¸p hîp
lÖ, NH tiÕn hµnh tÝnh to¸n sè tiÒn chiÕt khÊu th¬ng phiÕu.
Sè tiÒn cho vay chiÕt khÊu (PV) ®îc tÝnh theo c«ng thøc to¸n tµi chÝnh, theo
®ã PV phô thuéc vµo L·i suÊt chiÕt khÊu vµ thêi h¹n cßn l¹i cña th¬ng phiÕu.
PV = FV * (1+i) - n
Trong ®ã:
19
+ PV: sè tiÒn cho vay chiÕt khÊu (gi¸ trÞ hiÖn t¹i)
+ FV: MÖnh gi¸ cña th¬ng phiÕu (gi¸ trÞ nhËn ®îc trong t¬ng lai)
+ i: L·i suÊt chiÕt khÊu
+ n: Thêi h¹n cßn l¹i cña th¬ng phiÕu (Kú)
Tõ c«ng tøc trªn, ta cã thÓ tÝnh gi¸ trÞ chiÕt khÊu DV (Sè chªnh lÖch gi÷a
gi¸ trÞ nhËn ®îc trong t¬ng lai cña th¬ng phiÕu FV víi gi¸ trÞ hiÖn t¹i PV) lµ sè l·i
ph¸t sinh cña nghiÖp vô cho vay chiÕt khÊu th¬ng phiÕu:
DV = FV - PV
a. H¹ch to¸n giai ®o¹n cho vay
Sau khi tÝnh to¸n ®îc sè tiÒn cho vay (PV) kÕ to¸n lËp chøng tõ h¹ch to¸n:
Nî: TK chiÕt khÊu th¬ng phiÕu (2211)/ Nî ®ñ tiªu chuÈn
Cã: TK - TiÒn göi cña kh¸ch hµng vay chiÕt khÊu (4211), hoÆc
- TK tiÒn mÆt (1011)
C¸c th¬ng phiÕu nhËn chiÕt khÊu ®îc lu gi÷ riªng ®Ó theo dâi thu håi nî.
Th«ng thêng khi vay chiÕt khÊu, kh¸ch hµng ph¶i tr¶ mét kho¶n lÖ phÝ, hoa
hång chiÕt khÊu. KÕ to¸n lËp chøng tõ, h¹ch to¸n:
Nî: TK tiÒn mÆt hoÆc tiÒn göi cña kh¸ch hµng vay
Cã: TK thu phÝ nghiÖp vô chiÕt khÊu (717)
- §Þnh kú, kÕ to¸n tÝnh vµ h¹ch to¸n l·i dù thu:
Nî: TK l·i ph¶i thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông (3941)
Cã: TK thu l·i cho vay (702)
Lu ý: Tæng sè l·i dù thu céng dån ®Õn thêi ®iÓm ®¸o h¹n cña th¬ng phiÕu b»ng
DV
b. KÕ to¸n thu nî
§Õn h¹n thanh to¸n, Ng©n hµng sÏ yªu cÇu ngêi ph¸t hµnh th¬ng phiÕu
thanh to¸n. §èi víi lo¹i chiÕt khÊu truy ®ßi, nÕu ngêi ph¸t hµnh th¬ng phiÕu
kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n th× ng©n hµng cã quyÒn truy ®ßi ®Õn kh¸ch hµng
vay chiÕt khÊu. KÕ to¸n h¹ch to¸n:
Nî: TK tiÒn mÆt (1011, 4211/ kh¸ch hµng): FV = PV + DV
Cã: TK Cho vay chiÕt khÊu (TK2211): Sè tiÒn cho vay chiÕt khÊu (PV)
20
- Xem thêm -
.DOC 
56 
397 
94 
