Tài liệu Công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh yên bái - thực trạng và giải pháp

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------******-------- LÊ THỊ ÁNH TUYẾT CÔNG TÁC PHỤC VỤ BẠN ĐỌC CỦA THƯ VIỆN TỈNH YÊN BÁI - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƯ VIỆN HÀ NỘI - 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------******-------- LÊ THỊ ÁNH TUYẾT CÔNG TÁC PHỤC VỤ BẠN ĐỌC CỦA THƯ VIỆN TỈNH YÊN BÁI - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Chuyên ngành: Khoa học Thông tin - Thư viện Mã số: 60 32 02 03 LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƯ VIỆN Người hướng dẫn Khoa học: TS. Chu Ngọc Lâm HÀ NỘI - 2014 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành bản luận văn này tôi đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của TS. Chu Ngọc Lâm. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS về sự giúp đỡ quý báu đó. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo trong và ngoài khoa Thông tin – thư viện của trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Cảm ơn tới ban lãnh đạo, các cô chú, anh chị đang công tác của thư viện tỉnh Yên Bái những người đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài này. Mặc dù đã cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những sai sót. Tôi rất mong nhận được sự xem xét, đánh giá, đóng góp những ý kiến quý báu của các thầy cô. Tôi xin chân thành cảm ơn! Học viên Lê Thị Ánh Tuyết i MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU ............................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu theo hướng của đề tài ............................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ........................................... 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................ 5 5. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 5 6. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................... 6 7. Những đóng góp mới của đề tài................................................................ 6 8. Bố cục của luận văn .................................................................................. 7 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ L LU N V TH C TI N VỀ C NG T C PHỤC VỤ N ĐỌC CỦ THƢ VI N T NH N I ..................... 8 1.1. Lý luận chung về công tác phục vụ bạn đọc.......................................... 8 1.1.1. Khái niệm về công tác phục vụ bạn đọc .................................... 8 1.1.2. Vai trò, nhiệm vụ của công tác phục vụ bạn đọc ....................... 8 1.1.3. Các yếu tố tác động đến công tác phục vụ bạn đọc ................... 11 1.1.4. Tiêu chí đánh gí chất lượng công tác phục vụ bạn đọc.............. 14 1.2. Khái quát về thư viện tỉnh Yên Bái ...................................................... 17 1.2.1. uá tr nh h nh th nh v phát tri n ............................................... 17 1.2.2. Ch c n ng nhiệm vụ ................................................................... 18 1.2.3. C cấu t ch c v đội ngũ cán bộ .............................................. 20 1.2.4. Vốn t i liệu v bạn đọc ............................................................... 26 1.2.5. C sở vật chất, trang thiết bị ...................................................... 27 1.3. Đặc điểm bạn đọc và yêu cầu nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái ............................................................................ 28 1.3.1. Đặc đi m bạn đọc ....................................................................... 28 1.3.2. Đặc đi m nhu cầu đọc ................................................................ 33 1.3.3. Yêu cầu nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc ......................... 37 ii CHƢƠNG 2. TH C TR NG C NG T C PHỤC VỤ THƢ VI N T NH N N ĐỌC CỦ I...................................................................... 38 2.1. Phục vụ bạn đọc trong thư viện ............................................................. 38 2.1.1. Phục vụ đọc tại chỗ .................................................................... 39 2.1.2. Dịch vụ cho mượn về nh ........................................................... 53 2.1.3. Dịch vụ cung cấp bản sao........................................................... 59 2.1.4. Đ o tạo, hướng dẫn bạn đọc ...................................................... 60 2.2. Phục vụ bạn đọc ngoài thư viện ............................................................. 60 2.2.1. Thư viện lưu động đa phư ng tiện ............................................. 62 2.2.2. Đi m cho mượn sách .................................................................. 65 2.2.3. Mượn qua bưu điện..................................................................... 66 2.3. Công tác tuyên truyền, giới thiệu tài liệu .............................................. 67 2.3.1. Nói chuyện giới thiệu sách ......................................................... 67 2.3.2. Hội nghị bạn đọc, tọa đ m trao đ i ........................................... 68 2.3.3. Giới thiệu sách trên các phư ng tiện thông tin đại chúng ......... 68 2.3.4. Trưng b y, tri n lãm ................................................................... 69 2.4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác phục vụ bạn đọc ........... 70 2.5. Đánh giá công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái ............ 74 2.5.1. M c độ thỏa mãn nhu cầu đọc ................................................... 74 2.5.2. M c độ khai thác vốn t i liệu ..................................................... 76 2.5.3. Tr nh độ v tinh thần phục vụ của cán bộ thư viện .................... 76 2.5.4. M c độ lôi cuốn bạn đọc đến thư viện ....................................... 77 2.5.5. Khả n ng đáp ng về c sở vật chất kỹ thuật ............................ 78 2.6. Đánh giá chung ...................................................................................... 78 2.6.1. Ưu đi m ............................................................................................... 79 2.6.2. Nhược đi m ......................................................................................... 80 iii CHƢƠNG 3. GIẢI PH P NÂNG C O CHẤT LƢỢNG PHỤC VỤ N ĐỌC CỦ THƢ VI N T NH YÊN BÁI ........................................ 82 3.1. Nâng cao chất lượng vốn tài liệu .......................................................... 82 3.2. Đa dạng hóa các hình thức phục vụ bạn đọc ......................................... 84 3.3. Phát triển nguồn nhân lực, nâng cao trình độ cán bộ thư viện .............. 85 3.4. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị thư viện ................................ 87 3.5. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin ........................................... 88 3.6. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá cho thư viện ..................... 88 3.7. Tăng cường kinh phí hoạt động thư viện ............................................... 89 KẾT LU N .................................................................................................. 93 D NH MỤC T I LI U TH M KHẢO .................................................. 95 PHỤ LỤC..................................................................................................... 98 iv D NH MỤC ẢNG Bảng 1. Cơ cấu nhân sự thư viện tỉnh Yên Bái .............................................. 23 Bảng 2: Nhu cầu về loại hình tài liệu .............................................................. 33 Bảng 3: Lĩnh vực tài liệu NDT quan tâm ........................................................ 35 Bảng 4: Đánh giá mục đích sử dụng tài liệu .................................................... 36 v D NH MỤC HÌNH Hình 1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức thư viện tỉnh Yên Bái ..................................... 21 Hình 2. Biểu đồ thành phần bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái ................... 30 Hình 3: Biểu đồ minh họa nhu cầu về loại hình tài liệu ................................. 34 Hình 4: Biểu đồ minh họa lĩnh vực NDT quan tâm ....................................... 35 Hình 5: Biểu đồ minh họa mục đích sử dụng tài liệu ..................................... 36 vi D NH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa tiếng nh Nghĩa tiếng Việt CNH -HĐH - Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa CNTT - Công nghệ thông tin CSDL - Cơ sở dữ liệu CSVC - Cơ sở vật chất DDC Dewey Decimal Classification Khung phân loại thập tiến Dewey ĐH - TCCN - Đại hoc - Trung cấp chuyên nghiêp KHCN - Khoa học công nghệ KHKT - Khoa học kỹ thuật KHXH&NV - Khoa học xã hội & nhân văn LAN Local Area Netword Mạng cục bộ MARC Machine Readable Cataloguing Mục lục đọc máy NCT - Nhu cầu tin TL - Tài liệu TP - Thành phố TT - TM - Thông tin - thư mục TT - TV - Thông tin - thư viện UBND - Ủy ban nhân dân VH - TT - Văn hóa thông tin VTL - Vốn tài liệu vii LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việt Nam là một trong những nước có nền kinh tế đang phát triển trên thế giới. Cùng với sự phát triển đó là sự nghiệp thư viện của nước ta cũng đang ngày càng lớn mạnh và vươn xa hơn. Được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, cùng với các ban ngành, đoàn thể tới công tác Thông tin thư viện (TT – TV) của nước ta đang làm cho nó trở thành một trong những ngành khá hấp dẫn. Mạng lưới TT - TV đã và đang lan rộng ra khắp nơi. Yên Bái là một tỉnh miền núi phía Tây Bắc. Đây là nơi hội tụ và sinh sống của nhiều dân tộc anh em. Vì vậy Yên Bái là vùng đất giàu giá trị văn hoá, du lịch và tiềm năng kinh tế. Tuy còn gặp nhiều khó khăn song vấn đề xây dựng và phát triển hệ thống thư viện đã và đang được Đảng và Nhà nước quan tâm nên đã ngày càng phát triển mạnh mẽ hơn. Thư viện tỉnh Yên Bái là thư viện công cộng lớn nhất tỉnh - Là trung tâm hướng dẫn tổ chức các hoạt động đưa sách báo về cơ sở, nâng cao dân trí, phát triển văn hoá, xây dựng con người. Đồng thời thư viện tỉnh Yên Bái cũng là nơi kiến tạo mạng lưới thư viện trên toàn tỉnh . Và cũng là nơi trao đổi thông tin, liên kết các thư viện cơ quan trong và ngoài tỉnh nhằm đạt được mục đích là khai thác sử dụng thông tin nhanh chóng và hiệu quả. Công tác bạn đọc là một trong những nhiệm vụ quan trọng của hoạt động TT – TV. Mục đích của công tác bạn đọc này nhằm tuyên truyền và đưa ra phục vụ các dạng tài liệu hoặc các bản sao tài liệu, giúp đỡ người tới thư viện trong việc lựa chọn và sử dụng tài liệu đó. Thư viện tỉnh Yên Bái đã áp dụng các hình thức phục vụ bạn đọc khá tốt. Tại đây vấn đề phục vụ bạn đọc luôn được cán bộ thư viện quan tâm và đặt lên vị trí hàng đầu của hoạt động TT – TV. 1 Thư viện tỉnh Yên Bái tổ chức phục vụ bạn đọc nhằm tuyên truyền và đưa ra các dạng tài liệu, giúp bạn đọc khi tới thư viện dễ dàng lựa chọn và sử dụng những tài liệu phù hợp. Đồng thời tuyên truyền giới thiệu những sách báo cần thiết cho từng người, từng nhóm người cũng như toàn thể bạn đọc nhằm xây dựng thói quen đọc sách, hình thành văn hoá đọc cho mỗi người. Nhưng Yên Bái là một tỉnh đa văn hóa, đa sắc tộc, một miền đất nằm ở vùng sâu, vùng xa của Tổ quốc nên hoạt động thư viện và công tác phục vụ bạn đọc còn gặp nhiều khó khăn bất cập. Vì thế hoạt động này cần phải được quan tâm nghiên cứu để tìm ra những giải pháp tốt nhất, phù hợp nhất nhằm nâng cao chất lượng phục vụ sách báo cho người dân địa phương. Từ thực tế cho thấy việc nghiên cứu đề tài: “Công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái - thực trạng và giải pháp” là vấn đề vô cùng quan trọng và cấp thiết, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động công tác phục vụ bạn đọc. Qua đề tài này em mong muốn bạn đọc có thể nắm bắt được tình hình công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái và trong những năm tới thư viện sẽ có những đổi mới trong công tác này nhằm thỏa mãn cao nhu cầu của bạn đọc trong tỉnh . 2. Tình hình nghiên cứu theo hƣớng của đề tài Đề tài về công tác phục vụ bạn đoc là một trong những đề tài luôn nhận được sự quan tâm và nghiên cứu của các cơ quan Thông tin – thư viện và đồng nghiệp. Hiện nay ở các trường Đại học đào tạo về ngành Thông tin thư viện như Đai học Khoa học Xã hội và Nhân Văn (Đại học Quốc Gia Hà Nội), Đại học Văn Hóa đã có nhiều đề tài nghiên cứu về công tác phục vụ bạn đọc. Với mỗi đề tài lại có cách nhìn nhận và khai thác vấn đề khác nhau như: 2 * Đề tài đã nghiên cứu về công tác phục vụ bạn đọc tại trường Đại học Văn hóa Hà Nội: - Hiện đại hóa công tác phục vụ bạn đọc tại Trung tâm thông tin thư viện Đại Học uốc Gia H Nội_ Lê Minh Thu. - Nâng cao hiệu quả công tác phục vụ bạn đọc của thư viện uốc gia Việt Nam_ Nguyễn Xuân Dũng. - Công tác phục vụ ban đọc tại thư viện Trường Đại học Sư phạm H Nội 2_ Hoàng Thị Liên. * Đề tài nghiên cứu về công tác phục vụ bạn đọc tại Đại Học Khoa Học Xã hội và Nhân văn Đại học Quốc Gia Hà Nội: - Công tác phục vụ bạn đọc tại thư viện trường Đại học uảng B nh: Luận văn thạc sỹ/ Trần Thị Lụa/ 2013. - Công tác phục vụ bạn đọc ở thư viện tỉnh Hà Tây/ Vương Thị Lý_2007 - Công tác phục vu bạn đọc tại thư viện th nh phố H Nội/ Nguyễn Thị Kim Dung _2008. *Ngoài những đề tài nghiên cứu kể trên còn có một số bài báo, tạp chí viết về công tác phục vụ bạn đọc - Nâng cao chất lượng công tác phục vụ người đọc/ Trương Đại Lượng – Nguyễn Hữu Nghĩa: Khoa thư viện Thông tin, trường Đại học Văn Hóa Hà Nội( Nguồn tạp chí thư viện Việt Nam). S. 1(13) (2008) http://yqyolhqajddjaqhloyqy.vjol.info/index.php/TCTVV/issue/view/603 - thư viện tỉnh Yên Bái nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc/ Trần Thị Thúy – Phòng Phục vụ bạn đọc. http://thuvientinhyenbai.gov.vn tra cứu ngày 02/12/2012 - thư viện tỉnh Yên Bái đẩy mạnh hợp tác quốc tế, nâng cao n ng lực phục vụ cộng đồng, từng bước hiện đại hóa hoạt động thư viện phục vụ cán bộ v nhân dân các dân tộc tỉnh Yên Bái/ Lê Thị Thu Hường _ Phó Giám Đốc thư viện. http://thuvientinhyenbai.gov.vn tra cứu ngày 02/12/2012 3 - Công tác phục vụ bạn đọc tại thư viện th nh phố H Nội/ Ths. Nguyễn Thị Kim Dung: Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn. S. 1(13) (2008) http://yqyolhqajddjaqhloyqy.vjol.info/index.php/TCTVV/issue/view/603 - Đ i mới hoạt động phục vụ bạn đọc đ hội nhập với yêu cầu đ o tạo tín chỉ tại các trung tâm Thông tin – thư viện đại học/ Trần Thị Thanh Vân(2011) , Kỷ yếu 15 năm thành lập khoa Thông tin – thư viện trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Hà Nội. - Một số giải pháp đ i mới t ch c, quản lý hoạt động thư viện Trường Cao đẳng Sư phạm H Nội phục vụ công tác đ o tạo tín chỉ/ Quách Hải Đường (2010), Kỷ yếu hội thảo đổi mới tổ chức, quản lý và tăng cường ứng dụng Công nghệ thông tin trong hoạt động Thông tin - thư viện. Một số đề tài trong những đề tài trên cũng mới chỉ giải quyết một số khía cạnh trong hoạt động Thông tin – thư viện tại thư viện tỉnh Yên Bái . Nhìn chung chưa có đề tài nào đề cập trực tiếp và đi sâu nghiên cứu về công tác phục vụ bạn đọc tại thư viện tỉnh Yên Bái . Với cách triển khai nội dung, cách nhìn nhận, đánh giá và những kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng của công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái sẽ tạo ra những điều khác biệt so với những luận văn trước đây. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích: Đề tài nghiên cứu, tìm hiểu về công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái , qua đó thấy được những mặt tích cực và những mặt thiếu sót, hạn chế của công tác này trong hoạt động TT – TV của thư viện. Trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái . 4 3.2. Nhiệm vụ: Đề tài nhằm giải quyết các nhiệm vụ sau: - Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về công tác phục vụ bạn đọc - Nghiên cứu khái quát lịch sử ra đời và phát triển của thư viện tỉnh Yên Bái - Tìm hiểu chức năng, nhiệm vụ của thư viện tỉnh Yên Bái - Khảo sát thực trạng công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái - Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài Đối tượng nghiên cứu : Công tác phục vụ bạn đọc 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Thư viện tỉnh Yên Bái - Về thời gian: Công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái trong giai đoạn hiện nay 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Các nghiên cứu được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và các quan điểm của Đảng và Nhà nước về công tác Thông tin, thư viện 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp thu thập, phân tích, tổng hợp tài liệu. - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi. - Phương pháp khảo sát thực tế - Phương pháp so sánh - Phương pháp quan sát, phỏng vấn 5 6. Giả thuyết nghiên cứu: Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, ngày nay thư viện đang dần chiếm vị thế quan trọng trong sự nghiệp văn hóa giáo dục. Cùng với sự quan tâm và giúp đỡ của các cấp chính quyền cùng sự nỗ lực không ngừng nghỉ của Ban Giám đốc và cán bộ thư viện, thư viện tỉnh Yên Bái đã thu được những thành tựu to lớn trong công tác phục vụ bạn đọc. Ngoài những thành tựu mà thư viện tỉnh Yên Bái đạt được trong công tác phục vụ bạn đọc thì vẫn còn tồn tại một số hạn chế cần được xem xét và giải quyết để có thể nâng cao hơn nữa chất lượng phục vụ bạn đọc của thư viện. Nếu nhận được sự quan tâm, đầu tư hơn nữa của Nhà nước và địa phương tới thư viện tỉnh Yên Bái thì hoạt động Thông tin thư viện nói chung và công tác phục vụ bạn đọc nói riêng của thư viện sẽ đạt kết quả cao hơn. Nếu đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền giới thiệu sách báo của thư viện tỉnh Yên Bái đến gần hơn với bạn đọc thì sẽ thu hút đông đảo lượng bạn đọc đến thư viện. 7 . Những đóng góp mới của đề tài: Ngày nay cùng với sự phát triển của một xã hội tri thức, cuộc sống con người ngày càng được nâng cao, nhu cầu tin đòi hỏi càng lớn. Vì thế muốn đáp ứng được nhu cầu tin chính xác, thiết thực của bạn đọc thì công tác phục vụ bạn đọc là hết sức cần thiết. - Về mặt lý luận: Luận văn làm phong phú thêm lý luận về công tác phục vụ bạn đọc qua việc nghiên cứu. - Về mặt thực tiễn: Kết quả nghiên cứu có thể góp một phần vào nâng cao chất lượng và hoàn thiện công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái . Luận văn sẽ là tài liệu tham khảo tốt cho đồng nghiệp và cho công tác nghiên cứu, hoạt động về công tác phục vụ bạn đọc. 6 8. ố cục của luận văn Ngoài phần lời nói đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm 3 chương sau: Chư ng 1: C sở lý luận v thực tiến về công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái Chư ng 2: Thực trạng công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái Chư ng 3: Các giải pháp nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái 7 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ L LU N V TH C TI N VỀ C NG T C PHỤC VỤ N ĐỌC CỦ THƢ VI N T NH N BÁI 1.1. L luận chung về công tác phục vụ bạn đọc 1.1.1. Khái niệm về công tác phục vụ bạn đọc Công tác phục bạn đọc là hoạt động của thư viện nhằm tuyên truyền và đưa ra phục vụ các dạng tài liệu giúp đỡ người tới thư viện trong việc chọn lựa và sử dụng thư viện. Công tác này được tiến hành bởi sự kết hợp các quá trình liên quan chặt chẽ với nhau của việc phục vụ mượn tài liệu, phục vụ tra cứu thông tin. Có thể hiểu như sau về công tác phục vụ bạn đọc: Công tác phục vụ bạn đọc hay việc tổ chức phục vụ tài liệu cho người đọc là một hoạt động của thư viện nhằm thúc đẩy, phát triển và thoả mãn nhu cầu, hứng thú đọc tài liệu thông qua việc tuyên truyền, hướng dẫn và cung cấp tài liệu dưới nhiều hình thức. Công tác phục vụ bạn đọc bao gồm các hình thức tổ chức và phương pháp phục vụ bạn đọc ở trong và ngoài thư viện. Đồng thời công tác phục vụ bạn đọc còn là thước đo hiệu quả việc luân chuyển tài liệu và tác dụng của nó trong đời sống. Phục vụ bạn đọc là hoạt động của thư viện nhằm tuyên truyền và đưa ra phục vụ các dạng tài liệu hoặc là bản sao của chúng, giúp đỡ người tới thư viện lựa chọn và sử dụng những tài liệu phù hợp với mục đích lao động, học tập, nghiên cứu. Công tác này được xây dựng trên sự kết hợp các quá trình liên quan chặt chẽ với nhau trong hoạt động phục vụ thông tin, tra cứu. 1.1.2. Vai trò, nhiệm vụ của công tác phục vụ bạn đọc 1.1.2.1 Vai trò tầm quan trọng của công tác phục vụ bạn đọc Công tác phục vụ bạn đọc giúp cho việc vận hành kho tài liệu đã được bổ sung, xử lý kỹ thuật và tổ chức một cách khoa học. Công tác phục vụ bạn đọc giúp cho bạn đọc thỏa mãn được nhu cầu của mình về tài liệu. 8 Thông qua chất lượng phục vụ bạn đọc có thể đánh giá được hiệu quả của thư viện. Công tác phục vụ bạn đọc là một hoạt động rất quan trọng của thư viện nói chung và của thư viện tỉnh Yên Bái nói riêng. Thông qua việc phục vụ bạn đọc nhằm thúc đẩy sự phát triển của thư viện đồng thời thoả mãn nhu cầu đọc tài liệu của bạn đọc. Mang sách, báo đến cho mọi người là mục đích, là trách nhiệm cao cả của thư viện và cũng chính là mang hơi thở của cuộc sống, mang niềm tin yêu, hạnh phúc, hướng tới giá trị chân - thiện - mỹ cho đối tượng bạn đọc của thư viện. Mang sách báo đến cho mọi người cũng đồng nghĩa mang tri thức, mang tinh hoa văn hóa và truyền thống lịch sử đã được tích lũy từ ngàn năm của nhân loại đến cho mọi người. Sách, đó chính là cuộc sống. “ Mạch đời đập sau trang sách như mạch máu đập dưới làn da”, với ý nghĩa đó một nhà văn hóa lớn của Pháp và của thế giới – nhà văn Điđơrô đã viết: “ Ngừng đọc sách tức là ngừng tư duy”, mà sự đọc là một phần rất lớn do thư viện đem lại. Vì thế có thể nói công tác phục vụ bạn đọc là khâu then chốt có tính chất quyết định đến toàn bộ hoạt động của thư viện có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của con người và xã hội. Công tác phục vụ bạn đọc của thư viện tỉnh Yên Bái luôn được coi là công tác quan trong nhất của thư viện, bởi lẽ thông qua công tác này cán bộ thư viện mới phục vụ được bạn đọc tốt nhất, có như thế thì lượng bạn đọc mới đến sử dụng thư viện thường xuyên và đông hơn nhờ đó mà vốn tài liệu của thư viện tỉnh Yên Bái mới được phát huy hết tác dụng trong phát triển mọi mặt của đất nước, từ đó vị trí, vai trò xã hội của thư viện mới được khẳng định. Việc phục vụ luôn luôn phải diễn ra song hành với các hoạt động khác của thư viện, chỉ có thế thì thư viện mới có thể hoạt động tốt nhất và hiệu quả nhất. 9 Tất cả các hoạt động phục vụ bạn đọc là việc làm để tạo nên bộ mặt của một thư viện. Kết quả phục vụ bạn đọc là thước đo hiệu quả kinh tế và hiệu quả xã hội của hoạt động thư viện. Để phục vụ bạn đọc tốt, qua thực tiễn hoạt động của thư viện thì bạn đọc của thư viện gồm nhiều thành phần, lứa tuổi, trình độ nghề nghiệp khác nhau và theo đó, nhu cầu, sở thích, điều kiện, ... đến thư viện, khai thác thông tin cũng khác nhau. Vì vậy, muốn thu hút nhiều người đọc đến sử dụng thư viện thì phải có nhiều hình thức phục vụ phong phú, biện pháp phục vụ linh hoạt. Phục vụ bạn đọc nhằm mục đích vận hành kho sách đã được bổ sung và tổ chức tốt. Có thể nói rằng thư viện chưa tổ chức phục vụ bạn đọc thì chưa có hoạt động thư viện. Và khi đó thư viện mới chỉ là một kho sách, một kho lưu trữ. Công tác phục vụ bạn đọc nhằm thoả mãn nhu cầu đọc của bạn đọc khi sử dụng thư viện. Đây là quá trình sáng tạo, gồm quá trình tiếp thu, so sánh, ứng dụng những gì đã được học và đã được đọc, đã được biết đến. Mục đích quan trọng nữa của công tác phục vụ bạn đọc là thông qua kết quả phục vụ bạn đọc có thể đánh giá hiệu quả xã hội của thư viện. Thư viện càng đông bạn đọc đến khai thác, sử dụng thì vai trò, tác dụng xã hội của thư viện đó càng cao. 1.1.2.2 Nhiệm vụ công tác phục vụ bạn đọc Công tác phục vụ bạn đọc giúp cho sự hình thành thế giới quan khoa học (phổ biến tài liệu chính trị, triết học của Chủ nghĩa Mac- Lenin, của Đảng và Chính phủ) Không chỉ có thế, công tác phục vụ bạn đọc còn giúp cho việc nâng cao trình độ văn hoá, khoa học kĩ thuật, nâng cao trình độ dân trí của người đọc. Góp phần vào việc giáo dục đạo đức, thẩm mỹ cho người đọc. 10 Phục vụ bạn đọc còn có nhiệm vụ quan trọng là giúp bạn đọc có thể dễ dàng chọn được sách họ cần đọc mà không mất quá nhiều thời gian và công sức. Thông qua việc phục vụ có thể tuyên truyền giới thiệu sách, báo cần thiết và tốt nhất cho từng người, từng nhóm người hoặc là toàn thể bạn đọc. Công tác phục vụ bạn đọc còn có nhiệm vụ là xây dựng thói quen đọc sách, hình thành văn hoá đọc cho mỗi bạn đọc, hướng dẫn bạn đọc cách đọc sách để có thể đạt được hiệu quả tốt nhất. Và cuối cùng là công tác phục vụ bạn đọc giúp quản trị, kiểm tra bộ máy tra cứu và trả lời thông tin về vốn tài liệu thư viện, cách thức sử dụng các công cụ này trong việc tìm tin. 1.1.3. Các yếu tố tác động đến công tác phục vụ bạn đọc 1.1.3.1 Vốn t i liệu “ Vốn tài liệu là bộ sưu tập có hệ thống các tài liệu phù hợp với chức năng, loại hình và đặc điểm của từng thư viện nhằm phục vụ cho bạn đọc của chính thư viện đó hoặc của thư viện khác, được phản ánh toàn diện trong bộ máy tra cứu cũng như được bảo quản lâu dài trong suốt thời gian được người đọc quan tâm” [28, tr.120] Pháp lệnh Việt Nam cũng xác định: “ Tài liệu là một dạng vật chất đã ghi nhận thông tin ở dạng thành văn, âm thanh, hình ảnh nhằm mục đích bảo quản và sử dụng: Vốn tài liệu là: “ những tài liệu được sưu tầm, tập hợp theo nhiều chủ đề, nội dung nhất định được xử lý theo nguyên tắc, quy trình khoa học của nghiệp vụ thư viện để tổ chức, phục vụ người đọc có hiệu quả cao và được bảo quản [13. Tr, 18]. Vốn tài liệu (VTL) phản ánh những thành tựu trí tuệ của nhân loại, bởi TÀI tài liệu (TL) trong thư viện ghi lại những tri thức, kinh nghiệm và hiểu biết mà con người đã tích luỹ được trong tiến trình lịch sử. Đó là những thành 11