HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
-----------------------------------------------------
NGUYỄN THỊ THU TRANG
§¶NG Bé C¤NG AN TRUNG ¦¥NG L·NH §¹O
X¢Y DùNG §éI NGò GI¶NG VI£N C¸C HäC VIÖN,
TR¦êNG §¹I HäC C¤NG AN NH¢N D¢N
Tõ N¡M 2001 §ÕN N¡M 2010
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM
HÀ NỘI - 2017
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
-----------------------------------------------------
NGUYỄN THỊ THU TRANG
§¶NG Bé C¤NG AN TRUNG ¦¥NG L·NH §¹O
X¢Y DùNG §éI NGò GI¶NG VI£N C¸C HäC VIÖN,
TR¦êNG §¹I HäC C¤NG AN NH¢N D¢N
Tõ N¡M 2001 §ÕN N¡M 2010
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM
MÃ SỐ: 62 22 03 15
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS NGUYỄN BÌNH BAN
2. PGS.TS NGUYỄN THỊ THANH
HÀ NỘI – 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đƣợc trích dẫn
đầy đủ theo quy định.
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Thị Thu Trang
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN ............................................................................................................. 7
1.1. Những công trình khoa học liên quan đến luận án .................................... 7
1.2. Kết quả nghiên cứu các công trình đã công bố và những nội dung luận án
tập trung nghiên cứu .......................................................................................19
Chƣơng 2: XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CÁC HỌC VIỆN, TRƢỜNG
ĐẠI HỌC CÔNG AN NHÂN DÂN TRONG ĐẢNG BỘ CÔNG AN TRUNG
ƢƠNG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NĂM 2005 ..........................................................22
2.1. Những yếu tố tác động đến công tác xây dựng đội ngũ giảng viên của
Đảng bộ Công an Trung ƣơng ........................................................................22
2.2. Chủ trƣơng và sự chỉ đạo của Đảng bộ Công an Trung ƣơng về xây dựng
đội ngũ giảng viên từ năm 2001 đến năm 2005 ..............................................45
Chƣơng 3: ĐẢNG BỘ CÔNG AN TRUNG ƢƠNG LÃNH ĐẠO XÂY DỰNG
ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2010 .............................75
3.1. Công tác xây dựng đội ngũ giảng viên trƣớc yêu cầu, nhiệm vụ mới .... 75
3.2. Chủ trƣơng và sự chỉ đạo của Đảng bộ Công an Trung ƣơng về xây dựng
đội ngũ giảng viên từ năm 2006 đến năm 2010 ..............................................80
Chƣơng 4: NHẬN XÉT VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM ................................. 116
4.1. Nhận xét .................................................................................................116
4.2. Một số kinh nghiệm ...............................................................................130
KẾT LUẬN .......................................................................................................149
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG
BỐ LIÊN QUAN ĐẾN NỘI DUNG LUẬN ÁN ..............................................151
PHỤ LỤC ..........................................................................................................164
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CATW
Công an Trung ƣơng
CAND
Công an nhân dân
ANND
An ninh nhân dân
CSND
Cảnh sát nhân dân
PCCC
Phòng cháy, chữa cháy
ĐNGV
Đội ngũ giảng viên
NCKH
Nghiên cứu khoa học
XDLL
Xây dựng lực lƣợng
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
1
MỞ ĐẦU
1 Tính cấp thiết của đề tài
Công tác giáo dục đào tạo bồi dƣỡng cán bộ và xây dựng các trƣờng trong
Công an nhân dân (CAND) đƣợc hình thành từ rất sớm (năm 1946). Hệ thống
các trƣờng CAND đƣợc quan tâm xây dựng, phát triển mạnh từ năm 2000 đến
nay và tƣơng đối hoàn thiện gồm: 4 học viện, 4 trƣờng đại học, 4 trƣờng cao
đẳng, 6 trƣờng trung cấp. Đi liền với quá trình đó là công tác xây dựng đội ngũ
giảng viên (ĐNGV) và cán bộ quản lý giáo dục.
Đội ngũ giảng viên là đội ngũ trí thức của ngành Công an hoạt động trong
các trƣờng Công an nhân dân có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong công tác
giáo dục, đào tạo bồi dƣỡng đội ngũ cán bộ công an, góp phần vào công tác xây
dựng lực lƣợng CAND trong sạch, vững mạnh, đủ sức đảm nhận nhiệm vụ bảo
vệ an ninh quốc gia, đảm bảo trật tự an toàn xã hội.
Trong quá trình xây dựng và phát triển, ĐNGV luôn nhận đƣợc sự quan
tâm, chỉ đạo sát sao của Đảng ủy Công an Trung ƣơng (CATW), lãnh đạo Bộ
Công an, mà trực tiếp là Tổng cục Xây dựng lực lƣợng (XDLL) CAND (nay
là Tổng cục Chính trị CAND), Đảng ủy, lãnh đạo các học viện, trƣờng đại học
CAND trên tất cả các mặt từ công tác tuyển chọn, đào tạo, bồi dƣỡng và thực
hiện chế độ, chính sách cho ĐNGV… Nhờ vậy, ĐNGV đã cơ bản đáp ứng
đƣợc yêu cầu đào tạo của lực lƣợng CAND, từng bƣớc bắt nhịp đƣợc với
ĐNGV các học viện, trƣờng đại học trong hệ thống giáo dục quốc dân, của
khu vực và thế giới.
Tuy nhiên, so với yêu cầu nhiệm vụ và đòi hỏi của sự phát triển trong thời
gian qua, công tác xây dựng ĐNGV các học viện, trƣờng đại học CAND bộc lộ
những một số hạn chế, nhất là về cơ cấu thiếu đồng bộ, hợp lý cả về số lƣợng và
chất lƣợng; chỉ đạo xây dựng ĐNGV còn thể hiện sự thiếu nhất quán, đồng bộ,
có hệ thống. Trƣớc sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ giáo dục, sự mở rộng
và phát triển về quy mô, loại hình, chuyên ngành đào tạo của các học viện,
2
trƣờng đại học CAND, đòi hỏi ĐNGV phải không ngừng lớn mạnh, nâng cao
chất lƣợng, đáp ứng đƣợc yêu cầu đào tạo ngày càng cao của lực lƣợng CAND
trong tình hình mới.
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng (2016) đã
khẳng định: “Trong bối cảnh quốc tế và khu vực có nhiều phức tạp, chúng ta
kiên quyết, kiên trì đấu tranh giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn
vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; bảo đảm quốc phòng, an ninh và trật tự, an toàn xã
hội” [75; tr 145-146] và xác định rõ mục tiêu xây dựng lực lƣợng CAND cách
mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bƣớc hiện đại, “vững mạnh về chính trị,
nâng cao chất lƣợng tổng hợp sức mạnh chiến đấu, tuyệt đối trung thành với
Tổ quốc, với Đảng, với nhân dân” [75; tr.149], việc xây dựng đội ngũ cán bộ,
chiến sĩ toàn lực lƣợng CAND đang đặt ra yêu cầu cao đối với công tác giáo
dục - đào tạo CAND nói chung và xây dựng ĐNGV các học viện, trƣờng đại
học CAND nói riêng.
Xuất phát từ yêu cầu đó, việc đánh giá thực trạng, làm rõ những thành
tựu và hạn chế trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện và tổng kết những
kinh nghiệm trong quá trình xây dựng ĐNGV các học viện, trƣờng đại học
CAND có ý nghĩa quan trọng và cần thiết. Những kinh nghiệm đƣợc rút ra
sẽ là những luận cứ quan trọng góp phần để Đảng ủy CATW, lãnh đạo Bộ
Công an, Tổng cục Chính trị CAND và Đảng bộ các học viện, trƣờng đại
học CAND vận dụng, đề ra những chƣơng trình mang tính chiến lƣợc, toàn
diện và xây dựng kế hoạch, biện pháp cụ thể nhằm phát triển ĐNGV đáp
ứng yêu cầu thực tiễn hiện nay.
Với ý nghĩa lý luận và thực tiễn đó, tác giả chọn đề tài “Đảng bộ Công an
Trung ƣơng lãnh đạo xây dựng đội ngũ giảng viên các học viện, trƣờng đại học
Công an nhân dân từ năm 2001 đến năm 2010” làm đề tài luận án tiến sĩ, chuyên
ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam.
3
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Nghiên cứu quá trình lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đội ngũ giảng viên các
học viện, trƣờng đại học CAND của Đảng bộ CATW để rút ra nhận xét và một
số kinh nghiệm chủ yếu, góp phần nâng cao hiệu quả công tác này trong giai
đoạn hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ
- Khảo sát thực trạng, làm rõ những yếu tố tác động đến công tác xây
dựng ĐNGV các học viện, trƣờng đại học CAND của Đảng bộ CATW và thực
trạng đội ngũ giảng viên trƣớc năm 2001.
- Trình bày một cách có hệ thống quan điểm, chủ trƣơng của Trung
ƣơng Đảng, Đảng ủy CATW, lãnh đạo Bộ Công an về lãnh đạo xây dựng
ĐNGV các học viện, trƣờng đại học CAND từ năm 2001 đến năm 2010.
- Phân tích, làm rõ chủ trƣơng và quá trình chỉ đạo thực hiện của Đảng bộ
CATW (bao gồm Đảng ủy CATW, lãnh đạo Bộ Công an, Tổng cục XDLL
CAND, Đảng bộ các học viện, trƣờng đại học) về công tác xây dựng ĐNGV các
học viện, trƣờng đại học CAND từ năm 2001 đến năm 2010.
- Đánh giá những thành tựu và hạn chế, nguyên nhân hạn chế trong công
tác lãnh đạo của Đảng bộ CATW về xây dựng ĐNGV các học viện, trƣờng đại
học CAND từ năm 2001 đến năm 2010.
- Đúc rút một số kinh nghiệm của Đảng bộ CATW trong lãnh đạo, chỉ
đạo xây dựng ĐNGV các học viện, trƣờng đại học CAND từ năm 2001 đến
năm 2010.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Nghiên cứu chủ trƣơng và quá trình chỉ đạo công tác xây dựng ĐNGV các
học viện, trƣờng đại học CAND của Đảng bộ Công an Trung ƣơng từ năm 2001
đến năm 2010.
4
3.2. Phạm vi nghiên cứu của luận án
- Về nội dung: đề tài tập trung làm rõ chủ trƣơng và quá trình chỉ đạo của
Đảng bộ CATW về xây dựng ĐNGV các học viện, các trƣờng đại học trên các
mặt: công tác tuyển chọn, công tác đào tạo, bồi dƣỡng và thực hiện chế độ, chính
sách đối với ĐNGV.
- Phạm vi thời gian: Từ năm 2001 đến năm 2010.
- Phạm vi không gian: Đội ngũ giảng viên cơ hữu các học viện, trƣờng đại
học CAND trong toàn quốc; tập trung nghiên cứu, khảo sát tại 02 học viện , 03
trƣờng đại học CAND gồm: Học viện An ninh nhân dân (ANND), Học viện
Cảnh sát nhân dân (CSND), Trƣờng Đại học Phòng cháy, chữa cháy (PCCC)
khu vực phía Bắc, Trƣờng Đại học An ninh nhân dân (ANND), Trƣờng đại học
Cảnh sát nhân dân (CSND) khu vực phía Nam.
4. Cơ sở lý luận, nguồn tài liệu và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án đƣợc nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa MácLênin; tƣ tƣởng Hồ Chí Minh; đƣờng lối, quan điểm của Đảng về giáo dục - đào
tạo, về xây dựng lực lƣợng CAND nói chung và về xây dựng ĐNGV nói riêng.
4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phƣơng pháp chủ yếu là: phƣơng pháp lịch sử và phƣơng pháp logic; kết
hợp nhuần nhuyễn hai phƣơng pháp đó trong suốt quá trình nghiên cứu luận án.
- Ngoài ra, luận án còn sử dụng, vận dụng các phƣơng pháp khác nhƣ:
Phƣơng pháp phân tích tổng hợp: làm rõ những chuyển biến của công tác
xây dựng ĐNGV trong 10 năm, qua phân tích 2 giai đoạn, từ năm 2001 đến năm
2005 và từ năm 2006 đến năm 2010; đặc biệt là khi đánh giá thành tựu, hạn chế
và những kinh nghiệm rút ra. Phƣơng pháp thống kê: nghiên cứu sinh sử dụng số
liệu đƣợc khảo sát, xử lý chọn lọc khi xây dựng các bảng biểu thống kê về số
lƣợng, chất lƣợng, kết quả hoạt động giảng dạy và nghiên cứu của ĐNGV từ
năm 2001 đến năm 2010. Phƣơng pháp khảo sát: tiến hành khảo sát về quá trình
lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện xây dựng ĐNGV tại các học viện, trƣờng
5
đại học CAND. Phƣơng pháp so sánh: so sánh nội dung, kết quả xây dựng
ĐNGV ở hai thời kỳ: từ năm 2001 đến năm 2005 và từ năm 2006 đến 2010; so
sánh một số nội dung xây dựng ĐNGV với các học viện, trƣờng đại học trong hệ
thống giáo dục quốc dân. Phƣơng pháp chuyên gia: tọa đàm, lấy ý kiến tham vấn
của các chuyên gia, các nhà nghiên cứu khoa học, quản lý công tác giáo dục đào tạo trong CAND…
4.3. Nguồn tài liệu
Luận án chủ yếu sử dụng nguồn tƣ liệu, bao gồm:
- Một số tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác giáo dục.
- đào tạo nói chung và xây
dựng ĐNGV nói riêng.
- Văn kiện của Đảng ủy CATW, Nghị quyết Hội nghị công an toàn quốc,
Nghị quyết của Đảng bộ Tổng cục XDLL CAND, Đảng bộ các học viện, trƣờng
đại học CAND về công tác giáo dục - đào tạo trong lực lƣợng CAND nói chung
và xây dựng ĐNGV nói riêng.
- Các chƣơng trình, đề án, kế hoạch của Bộ Công an liên quan đến nội
dung đề tài; các báo cáo tổng kết công tác năm học của Cục Đào tạo – Bộ Công
an từ năm 1997 đến năm 2010.
- Các văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ các học viện, trƣờng đại học
CAND; các nghị quyết chuyên đề và các báo cáo tổng kết năm học của các nhà
trƣờng từ năm 2001 đến năm 2010.
- Các công trình nghiên cứu chuyên sâu của các học giả trong và ngoài
nƣớc liên quan đến đề tài.
5. Đóng góp của luận án
- Trên cơ sở nghiên cứu quá trình Đảng bộ CATW lãnh đạo xây dựng
ĐNGV các học viện, trƣờng đại học CAND trong 10 năm (từ năm 2001 đến năm
2010), luận án góp phần làm rõ thêm cơ sở lý luận và thực tiễn nhiệm vụ quan
6
trọng trong xây dựng ĐNGV đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh công cuộc đổi mới toàn
diện và hội nhập quốc tế.
- Kết quả nghiên cứu của luận án cung cấp luận cứ phục vụ công tác tham
mƣu của các đơn vị chức năng trong việc đề xuất quan điểm, chủ trƣơng, chính
sách, xây dựng kế hoạch, chƣơng trình, biện pháp tiếp tục hoàn thiện xây dựng
ĐNGV các học viện, trƣờng đại học CAND trong tình hình mới.
6. Ý nghĩa của luận án
- Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho
việc đổi mới và tăng cƣờng sự lãnh đạo của Đảng ủy CATW và các Đảng ủy
thuộc Đảng bộ CATW trong xây dựng ĐNGV các học viện, trƣờng đại học
CAND trong tình hình mới.
- Luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho lãnh đạo chỉ huy các cấp của
Đảng bộ CATW trong quá trình lãnh đạo xây dựng ĐNGV trong các trƣờng
CAND nói chung và trong các học viện, trƣờng đại học CAND nói riêng.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, kết
cấu của Luận án gồm 4 chƣơng, 8 tiết:
Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến luận án
Chƣơng 2: Xây dựng đội ngũ giảng viên các học viện, trƣờng đại học Công
an nhân dân trong Đảng bộ Công an Trung ƣơng từ năm 2001 đến năm 2005
Chƣơng 3: Đảng bộ Công an Trung ƣơng lãnh đạo xây dựng đội ngũ
giảng viên từ năm 2006 đến năm 2010
Chƣơng 4: Nhận xét và một số kinh nghiệm
7
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
1.1. NHỮNG CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
1.1.1. Những công trình khoa học của nƣớc ngoài
Các công trình nghiên cứu của nƣớc ngoài đề cập về vai trò, nhiệm vụ của
giảng viên và những phẩm chất của giáo viên.
Trong cuốn “The Joy of teaching” [122] (Niềm vui dạy học) của Peter
Filence đã cung cấp một cách nhìn hoàn toàn mới về vai trò của giảng viên. Nội
dung cuốn sách tập trung phân tích mối quan hệ ba chiều giữa giảng viên, sinh
viên và môn học. Theo Peter Filence, một giảng viên giỏi phải hội tụ đủ 5 phẩm
chất đó là: lòng nhiệt tình, sự rõ ràng, biết cách tổ chức, biết cách khơi dậy và
giỏi quan tâm. Trong đó, giảng viên có vai trò quan trọng trong việc tạo ra một
môi trƣờng học tập đầy hứng khởi cho sinh viên. Theo đó, tác giả đã hƣớng dẫn
giảng viên cách thức, phƣơng pháp để tạo hứng khởi cho sinh viên trong học tập,
trong xây dựng định hƣớng nghề nghiệp. giảng viên cần chú ý đến tất cả yếu tố
của quá trình, từ cách xây dựng đề cƣơng khóa học, tổ chức giảng bài, hƣớng
dẫn thảo luận, mở rộng môi trƣờng học tập đến đánh giá sinh viên.
Công trình nghiên cứu “Effective college teaching”[124] (Dạy đại học
hiệu quả) của Wilbert J.McKeachie and James A. Kulik đã đề cập yêu cầu, đặc
điểm của giảng viên đại học ngày nay, trong đó nhấn mạnh yêu cầu về đổi mới
phƣơng pháp giảng dạy. Tác giả đã giới thiệu một số phƣơng pháp giảng dạy
hiệu quả một số môn học khoa học nhân văn, môn khoa học, môn toán đại học,
môn tâm lý… , cung cấp cho giảng viên những kinh nghiệm trong quá trình tổ
chức giảng dạy.
Công trình “Qualities of effective teacher” [126] (Phẩm chất ngƣời giáo
viên tốt) của James H.Stronge đã cung cấp cho ngƣời đọc về một hệ thống các
yếu tố hình thành một ngƣời giảng viên tốt đó là: việc quan tâm học viên, lắng
nghe, sự thấu hiểu về học viên; sự công bằng và tôn trọng; tƣơng tác xã hội với
8
học viên; đẩy mạnh sự nhiệt tình và động lực cho việc học tập; thái độ với công
việc giảng dạy và tự đánh giá. Trong những phẩm chất đó, tác giả đề cao mối quan
hệ chặt chẽ giữa thái độ, tình cảm của giảng viên với môn học và với học viên.
Cuốn sách “Teacher’Professional Development” [125] (Sự phát triển của
giáo viên) của Jaap Scheerens đã nhấn mạnh đến những yếu tố tạo nên sự phát
triển của giảng viên đó là phong cách, năng lực giảng dạy và kết quả của việc
giảng dạy. Ba yếu tố đó có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Trong đó, phong
cách, năng lực giảng dạy của giảng viên là điều kiện để giảng viên thực hiện có
hiệu quả việc giảng dạy; ngƣợc lại, hiệu quả việc giảng dạy là thƣớc đo chính
xác năng lực của giảng viên.
Qua 10 chƣơng trong cuốn sách “The Art and science of teaching” [123]
(Tính nghệ thuật và tính khoa học của việc giảng dạy), tác giả Robert J. Mazano
đã giúp giảng viên nhận biết đƣợc ý nghĩa, vai trò của phƣơng pháp giảng dạy.
Tác giả đi sâu nghiên cứu, phân tích một số phƣơng pháp giúp giảng viên tổ
chức hiệu quả giờ giảng, nhƣ: lập mục tiêu giảng dạy, kỹ năng tƣơng tác với học
viên, cách tổ chức lớp học… Theo quan niệm của ông, giảng dạy trở thành hoạt
động mang tính nghệ thuật và tính khoa học khi giảng viên vận dụng nhuần
nhuyễn các phƣơng pháp trên trong quá trình dạy học.
Trong cuốn “Peut-on former les enseignants” [121] (Một số vấn đề về đào
tạo giảng viên) của tác giả Michel Develay đã khẳng định tầm quan trọng của
việc đào tạo giảng viên. Tác giả đề cập có hệ thống những vấn đề liên quan đến
công tác đào tạo giảng viên từ nguyên tắc, nội dung, các phƣơng thức, cách thức
đào tạo giảng viên. Hiệu quả của việc đào tạo giảng viên là yếu tố quyết định đến
chất lƣợng của giảng viên.
Ken Bain là tác giả cuốn sách “What the best college teachers do” [120]
(Phẩm chất của những nhà giáo ƣu tú). Khi viết cuốn sách này, Ken Bain đã là
giáo sƣ sử học 15 năm ở trƣờng đại học và nghiên cứu của ông tập trung bàn đến
vai trò, phẩm chất, năng lực của ngƣời giảng viên khi tiến hành các hoạt động
giảng dạy để có kết quả xuất sắc. Với mỗi giảng viên, nghiên cứu tài liệu giúp
9
giảng viên có định hƣớng quan trọng trong xác định những việc nên làm và cần
làm khi tổ chức dạy học để có kết quả tốt. Đặc biệt, ngay thời điểm đó, tác giả
đã tìm hiểu hoạt động đánh giá của giảng viên với sinh viên và hoạt động giảng
viên tự đánh giá. Quan điểm về hoạt động đánh giá giảng viên của ông có nhiều
điểm phù hợp với lý luận giáo dục ngày nay, đặc biệt là hoạt động kiểm định
chất lƣợng giáo dục.
1.1.2. Những công trình khoa học ở Việt Nam
1.1.2.1. Những công trình nghiên cứu về giảng viên và việc xây dựng
đội ngũ giảng viên trong các học viện, trường đại học ở Việt Nam
- Các nghiên cứu về vai trò, nhiệm vụ của giảng viên; về phẩm chất của
ngƣời giảng viên, về chất lƣợng của ĐNGV chuyên ngành giảng dạy đặc thù nhƣ
chuyên ngành triết học, quản lý giáo dục, sƣ phạm, kinh tế…
Cuốn sách “Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về ngƣời thầy và việc xây dựng đội
ngũ giảng viên đại học hiện nay” [84] của tác giả Ngô Văn Hà đã tập trung
nghiên cứu, phân tích hệ thống quan điểm tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về ngƣời thầy,
bao gồm vai trò, phẩm chất đạo đức, chuyên môn nghiệp vụ và phƣơng pháp
giảng dạy của ngƣời thầy giáo. Hơn nữa, tác giả đã đánh giá thực trạng và đi sâu
phân tích sự vận dụng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về ngƣời thầy trong việc xây dựng
ĐNGV đại học hiện nay.
Sách chuyên khảo“Tính tích cực giảng dạy của giảng viên đại học” [115]
của tác giả Nguyễn Thị Tình, đã cung cấp cho ngƣời đọc một cách nhìn tổng
quan về hoạt động giảng dạy của giảng viên đại học. Tác giả đã nghiên cứu rất
chi tiết về các nội dung liên quan nhƣ khái niệm giảng viên, yêu cầu đối với
giảng viên đại học và nhấn mạnh đến tính tích cực giảng dạy của giảng viên đại
học. Tính tích cực của giảng viên thể hiện ở tất cả các nội dung của quy trình
giảng dạy: từ chuẩn bị bài giảng, tổ chức thực hiện trên lớp và quá trình đánh giá
sau giờ học. Trọng tâm của cuốn sách là kết quả nghiên cứu về thực trạng tính
tích cực giảng dạy của giảng viên đại học thông qua tổ chức, thực hiện các
phƣơng pháp nghiên cứu và xử lý kết quả.
10
Với công trình “Những đặc điểm nhân cách tạo thành uy tín của nữ giảng
viên đại học đối với sinh viên” [101] của tác giả Hoàng Mộc Lan đã tiến hành
khảo sát thực trạng đội ngũ nữ giảng viên của 3 trƣờng đại học là: Trƣờng Đại
học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia
Hà Nội) và Đại học Sƣ phạm Hà Nội, từ đó xác định hệ thống đặc điểm nhân
cách tạo thành uy tín của nữ giảng viên đối với sinh viên, nghiên cứu cũng phác
thảo mô hình đặc điểm nhân cách của nữ giảng viên có uy tín cao đối với sinh
viên hiện nay. Trên cơ sở đó, tác giả cũng đề xuất một số kiến nghị nhằm góp
phần nâng cao uy tín của đội ngũ nữ giảng viên trƣờng đại học.
- Những công trình nghiên cứu về thực trạng việc xây dựng đội ngũ giảng
viên ở các học viện, trƣờng đại học ở Việt Nam hiện nay
Cuốn sách “Phát triển nguồn nhân lực giáo dục đại học Việt Nam” [47]
của Đỗ Minh Cƣơng và Nguyễn Thị Doan đã trình bày có hệ thống về nguồn
nhân lực của giáo dục đại học Việt Nam. Khái niệm nguồn nhân lực trong cuốn
sách bao hàm toàn bộ đội ngũ giáo viên, cán bộ, nhân viên trong cơ quan quản lý
nhà nƣớc về giáo dục và các cơ sở giáo dục đại học và việc xây dựng lực lƣợng,
phát triển nguồn tài nguyên nhân lực cho sự phát triển của giáo dục đại học.
Cuốn sách đã đƣa ra cơ sở lý luận khoa học và thực tiễn cùng các giải pháp chủ
yếu để phát triển nguồn nhân lực giáo dục đại học ở nƣớc ta thời kỳ đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc (2000-2020). Trên cơ sở phân tích, đánh
giá thực trạng của đội ngũ giảng viên đại học – nòng cốt của nguồn nhân lực
giáo dục đại học, tác giả đã đề cập đến những nhiệm vụ và mục tiêu chiến lƣợc
của công tác phát triển nguồn nhân lực đó là: tuyển chọn, sử dụng, đào tạo và
phát triển đƣợc một nguồn nhân lực (đội ngũ giáo viên, cán bộ ngành) đủ về số
lƣợng, có chất lƣợng và hiệu suất lao động cao, cơ cấu hợp lý, có sự tiếp nối liên
tục giữa các thế hệ để làm chủ thể của sự nghiệp giáo dục đại học Việt Nam thời
kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Từ đó, các tác giả đƣa ra
một hệ thống giải pháp nhằm thực hiện mục tiêu phát triển nguồn nhân lực giáo
dục đại học trong những năm tiếp theo.
11
Cuốn sách “Giáo dục đại học - Quan điểm và giải pháp” [107] của tác giả
Lê Đức Ngọc đã tập hợp các bài tham luận tuyển chọn từ các hội thảo khoa học
quốc gia và quốc tế, đã tập trung trình bày các quan điểm và giải pháp về giáo
dục đại học cho giai đoạn 1995-2010. Đồng thời, đề cập đến toàn bộ các nội
dung liên quan đến công tác giáo dục đại học: quan điểm về giáo dục đại học đáp
ứng nhu cầu nguồn nhân lực chất lƣợng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nƣớc; yêu cầu về đổi mới tƣ duy trong giáo dục đại học; tổ chức
tuyển sinh đại học; xây dựng chƣơng trình đại học; tổ chức thi, kiểm tra đánh giá
sinh viên… Cuốn sách còn đề cập nhiều đến phƣơng pháp dạy và học đại học
nhƣ các bài “Tổng quan về phƣơng pháp dạy học đại học” “Năm nguyên tắc
chính để học tốt đại học”, “Dạy cách học - Một trong những giải pháp để nâng
cao chất lƣợng đào tạo”… Ngoài ra còn có bài viết “Đổi mới công tác giảng viên
để nâng cao chất lƣợng đào tạo trong các trƣờng đại học và cao đẳng”. Tác giả
khẳng định, trƣớc bối cảnh, xu thế mới dẫn đến sự thay đổi nhiệm vụ và cấu trúc
đội ngũ của giảng viên, mỗi giảng viên phải đảm nhiệm ba nhiệm vụ: giảng dạy,
NCKH và dịch vụ xã hội. Bên cạnh đó, tác giả đề cập đến những bất cập của
công tác giảng viên trong tình hình hiện tại nhƣ cơ cấu chƣa hợp lý, sự “lão hóa”
của ĐNGV, chế độ chính sách với giảng viên… Từ đó, đề ra một số giải pháp
quan trọng trong công tác giảng viên các trƣờng đại học, cao đẳng nhƣ: giải pháp
về số lƣợng giảng viên, chất lƣợng giảng viên và về tổ chức quản lý giảng viên.
Cuốn sách “Xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội nhân văn trong
các trƣờng đào tạo sỹ quan quân đội” [113] của Nguyễn Văn Tháp đã đánh giá
việc xây dựng ĐNGV khoa học xã hội nhân văn trong các trƣờng sỹ quan quân
đội đã có những chuyển biến tích cực, đạt nhiều kết quả, để lại nhiều kinh
nghiệm quý. Bên cạnh đó, quá trình xây dựng ĐNGV còn một số hạn chế, bất
cập về số lƣợng và chất lƣợng so với yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục đào tạo trong
các trƣờng đào tạo sỹ quan quân đội. Tác giả đề ra những giải pháp nhằm xây
dựng ĐNGV, nhƣ: làm tốt công tác quy hoạch, tạo nguồn và tuyển chọn đội ngũ;
12
nâng cao công tác đào tạo, bồi dƣỡng; đổi mới công tác quản lý, thực hiện tốt
các chế độ chính sách đối với ĐNGV khoa học xã hội nhân văn.
Phan Thủy Chi với công trình “Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực của
các trƣờng đại học khối kinh tế Việt Nam thông qua các chƣơng trình hợp tác
quốc tế” [45] đề ra quan điểm ĐNGV cần đƣợc đào tạo phát triển một cách toàn
diện, hƣớng tới chuẩn mực quốc tế. Tác giả cho rằng, trƣớc xu thế hội nhập kinh
tế nói chung và trong đào tạo nói riêng, ĐNGV các trƣờng đại học khối kinh tế
phải thay đổi để hƣớng tới chuẩn mực khu vực và quốc tế để bắt nhịp với thời
đại. Vì vậy, giảng viên cần có đủ năng lực giảng dạy nghiên cứu và tƣ vấn trong
các chƣơng trình đào tạo quốc tế nhƣ: có trình độ tiếng Anh, có năng lực chuyên
môn, khả năng thực hành, khả năng liên hệ giữa lý thuyết và thực hành, khả năng
NCKH, tác phong làm việc khoa học, chính xác, có phẩm chất và đạo đức của
ngƣời giảng viên.
Với công trình “Phát triển đội ngũ giảng viên các trƣờng đại học ở vùng
đồng bằng sông Cửu Long đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” [83], Nguyễn Văn
Đệ đã nhấn mạnh yêu cầu đối với giảng viên, về phát triển ĐNGV trong thời kỳ
mới, phát triển kinh tế tri thức và đổi mới giáo dục đại học. Tác giả tiến hành
khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng ĐNGV, hoạt động phát triển ĐNGV và
ảnh hƣởng của đội ngũ đến tình hình giáo dục đại học ở vùng Đồng bằng sông
Cửu Long. Từ đó, nghiên cứu đề xuất hệ thống giải pháp phát triển ĐNGV đáp
ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học, gồm 5 nhóm giải pháp nhƣ: liên kết
ĐNGV giữa các trƣờng đại học ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long tạo thành
mạng lƣới; phát triển số lƣợng ĐNGV; nâng cao phẩm chất và năng lực ĐNGV;
điều chỉnh cơ cấu ĐNGV; tạo động lực làm việc cho giảng viên.
“Phát triển bản lĩnh chính trị và tri thức khoa học của giảng viên trẻ khoa
học xã hội nhân văn ở các trƣờng sỹ quan Quân đội nhân dân Việt Nam” [86] là
công trình của Lƣơng Thanh Hân, nghiên cứu đã đề cập vấn đề phát triển bản
lĩnh chính trị và tri thức khoa học của giảng viên trẻ khoa học xã hội nhân văn ở
các trƣờng sỹ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. Từ đó, tác giả đã đề
13
xuất các giải pháp nhƣ nâng cao chất lƣợng đào tạo, tuyển dụng; xây dựng môi
trƣờng giáo dục; thực hiện tích cực hóa ĐNGV…. để phát triển hài hòa bản lĩnh
chính trị và tri thức khoa học của các ĐNGV trẻ khoa học xã hội nhân văn trong
các trƣờng sỹ quan Quân đội nhân dân.
Trần Văn Khởi đã đánh giá thực trạng chất lƣợng quản lý đội ngũ cán bộ
giảng dạy trong các trƣờng cao đẳng khối ngành kinh tế - quản trị kinh doanh ở
nƣớc ta hiện nay, từ đó đề xuất giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo, đáp
ứng nhu cầu xã hội về nguồn nhân lực trình độ này trong công trình nghiên cứu
“Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng quản lý đội ngũ cán bộ giảng dạy
trong các trƣờng cao đẳng khối ngành kinh tế - quản trị kinh doanh ở nƣớc ta
hiện nay” [98].
Công trình “Thực trạng và một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu
quả quản lý giảng viên trong Đại học Quốc gia Hà Nội” [114] của Phạm Văn
Thuần đã nghiên cứu thực trạng công tác quản lý giảng viên ở Đại học Quốc gia
Hà Nội, gồm: thực trạng về cơ cấu, chất lƣợng; quản lý tuyển dụng, sử dụng; quản
lý đào tạo và bồi dƣỡng giảng viên; quản lý về chế độ, chính sách và giải pháp góp
phần nâng cao hiệu quả quản lý giảng viên trong Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Các công trình nghiên cứu về biện pháp phát triển ĐNGV ở các học
viện, trƣờng đại học
Công trình “Phát huy tính tích cực xã hội của đội ngũ giảng viên trong các
trƣờng sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” [89] của Nguyễn Văn
Hòa tập trung trình bày quá trình và những giải pháp cơ bản nhằm phát huy tính
tích cực xã hội của ĐNGV các trƣờng sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam.
Trong công trình “Đánh giá giảng viên đại học theo hƣớng chuẩn hóa
trong giai đoạn hiện nay” [5], Trần Xuân Bách đã làm rõ cơ sở lý luận của hoạt
động đánh giá trong giáo dục, triết lý và nguyên tắc đánh giá giảng viên; đồng
thời, phân tích thực trạng công tác đánh giá giảng viên theo hƣớng chuẩn hóa ở
các nƣớc trên trên thế giới và Việt Nam. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất
phƣơng pháp và quy trình đánh giá giảng viên đại học theo hƣớng chuẩn hóa về
14
các cơ sở giáo dục đại học, áp dụng vào việc đánh giá giảng viên của đơn vị
mình góp phần nâng cao chất lƣợng ĐNGV đại học trong giai đoạn hiện nay.
Việc đánh giá giảng viên bao gồm cả việc thu thập, phân tích, giải thích và sử dụng
các thông tin mang tính khoa học về giảng viên nhằm mục tiêu phát triển ĐNGV.
“Phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
trong bối cảnh hội nhập quốc tế” [102] là công trình của Nguyễn Văn Lƣợng đã
tiến hành khảo sát, đánh giá mức độ đáp ứng về các mặt phẩm chất chính trị, đạo
đức nghề nghiệp, lối sống, kiến thức, năng lực chuyên môn, năng lực sƣ phạm,
NCKH, hoạt động thực tiễn, phát triển nghề nghiệp, phát triển bản thân của
ĐNGV Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Trên cơ sở đó, đề xuất các
biện pháp phát triển ĐNGV của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, trong
đó biện pháp xây dựng khung năng lực giảng viên Học viện là đóng góp có ý
nghĩa cả lý luận và thực tiễn.
Liên quan đến biện pháp phát triển ĐNGV ở các trƣờng đại học còn có
một nghiên cứu chuyên ngành quản lý giáo dục đã đề cập đến các biện pháp đổi
mới công tác quản lý giảng dạy của ĐNGV; đào tạo, bồi dƣỡng ĐNGV và tổ
chức kiểm tra hoạt động của ĐNGV trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Các công trình trên đây đã cung cấp cho nghiên cứu sinh phƣơng pháp
nghiên cứu; cách tiếp cận vấn đề nghiên cứu và những tƣ liệu bổ ích, thiết thực
để nhận thức đầy đủ và toàn diện về bức tranh xây dựng ĐNGV. Các nghiên
cứu tập trung đề cập đến vai trò, nhiệm vụ, phẩm chất của ngƣời giảng viên;
thực trạng ĐNGV; nghiên cứu và đề xuất các biện pháp phát triển ĐNGV ở
các học viện, trƣờng đại học …. Sự quan tâm của nhiều tác giả đến vấn đề
giảng viên đã khẳng định tầm quan trọng của giảng viên và việc xây dựng
ĐNGV đối với công tác giáo dục đại học. Kết quả nghiên cứu trên là nguồn
tài liệu quan trọng giúp nghiên cứu sinh có những nhận thức cơ bản về yêu
cầu, nhiệm vụ về xây dựng, phát triển ĐNGV trong sự nghiệp giáo dục - đào
tạo nói chung.
15
1.1.2.3. Những công trình nghiên cứu về xây dựng đội ngũ giảng viên
các học viện, trường đại học trong lực lượng Công an nhân dân
- Các công trình liên quan đến thực trạng và giải pháp xây dựng, nâng cao
chất lƣợng đội ngũ nhà giáo các trƣờng CAND nói chung, ĐNGV các học viện,
trƣờng đại học CAND nói riêng.
Các cuốn sách nhƣ: “Lịch sử Học viện An ninh nhân dân (1946-2006)”
[91], “Lịch sử biên niên Học viện An ninh nhân dân” (1996-2016) [92]; “Lịch
sử biên niên Học viện Cảnh sát nhân dân (1968-2002)” [93]; “Lịch sử biên niên
Học viện Cảnh sát nhân dân (1968-2008)” [94]; “Trƣờng Đại học Cảnh sát nhân
dân 30 năm xây dựng và phát triển (24-4-1976 * 24-4-2006)” [50]; “Lịch sử
trƣờng Đại học Cảnh sát nhân dân (24/4/1976-24/4/2016)” [51]; “Lịch sử
Trƣờng Đại học Phòng cháy, chữa cháy (1976-2006)” [52]; “Lịch sử biên niên
Trƣờng Đại học Phòng cháy, chữa cháy (2006-2011)” [53]; “Trƣờng Đại học Phòng
cháy, chữa cháy 40 năm xây dựng và phát triển (1976-2016)” [54] đã tái hiện
bức tranh toàn cảnh về quá trình hình thành và phát triển của các học viện,
trƣờng đại học CAND. Cùng với sự phát triển của nhà trƣờng, ĐNGV của các
học viện, trƣờng đại học CAND ngày càng lớn mạnh. Những cuốn sách lịch sử
trên đã ghi lại những chặng đƣờng lịch sử, nhấn mạnh đến những nội dung cụ
thể về công tác chỉ đạo và tổ chức thực hiện công tác xây dựng ĐNGV của Đảng
bộ, Ban Giám đốc, Ban Giám hiệu các học viện, trƣờng đại học CAND từ năm
2001 đến năm 2010.
Công trình “Quản lý chất lƣợng đào tạo đại học trong các học viện, trƣờng
Công an nhân dân” [103] của Nguyễn Văn Ly đã nghiên cứu những vấn đề lý
luận quản lý chất lƣợng đào tạo; khả năng vận dụng vào quản lý chất lƣợng đào
tạo trong các học viện, trƣờng đại học CAND với những yêu cầu mới về trình
độ, năng lực, phẩm chất nghề nghiệp đặc trƣng của ngƣời cán bộ CAND trong
giai đoạn hiện nay. Nghiên cứu đã tiến hành khảo sát kinh nghiệm đào tạo cán
bộ công an ở một số nƣớc trên thế giới, đánh giá thực trạng quản lý chất lƣợng
đào tạo đại học trên các nội dung nhƣ: quản lý sơ tuyển ở Công an các địa
- Xem thêm -