Tài liệu đảng bộ tỉnh đồng nai lãnh đạo phát triển công nghiệp giai đoạn 2001 - 2013 và định hướng đến năm 2020 luận văn ths. khoa học chính trị

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------ NGUYỄN XUÂN TRƯỜNG ĐẢNG BỘ TỈNH ĐỒNG NAI LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP GIAI ĐOẠN 2001 - 2013 VÀ ĐỊNH HƯỚNG ĐẾN NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC Hà Nội - 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------ NGUYỄN XUÂN TRƯỜNG ĐẢNG BỘ TỈNH ĐỒNG NAI LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP GIAI ĐOẠN 2001 - 2013 VÀ ĐỊNH HƯỚNG ĐẾN NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Chính trị học Mã số: 60 31 02 01 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Minh Tiến Hà Nội - 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu và trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết qu nghiên cứu của luận văn không trùng với các công trình khác. Tác giả luận văn Nguyễn Xuân Trƣờng LỜI CẢM ƠN Trước hết tôi xin chân thành c m ơn Ban Giám hiệu; Trưởng Phòng Đào tạo Sau đại học, Ban Chủ nhiệm Khoa Khoa học Chính trị cùng quý thầy, cô Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn; Quý thầy, cô chủ nhiệm lớp đã quan tâm tận tình gi ng dạy, truyền bá tri thức, kinh nghiệm để tạo mọi điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu tại trường. Đặc biệt tôi kính gửi lòng biết ơn đến TS. Nguyễn Minh Tiến, thầy đã tận tình hướng dẫn tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thiện luận văn này. Tôi xin c m ơn Ban Lãnh đạo, các anh chị, công tác tại Tỉnh ủy Đồng Nai, Đ ng ủy khối doanh nghiệp, Ủy ban nhân dân tỉnh, Sở Công Thương, Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Ban Qu n lý các Khu công nghiệp, Cục Thống kê Đồng Nai, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh, Liên Đoàn lao động tỉnh, Tỉnh đoàn Đồng Nai đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện cung cấp, tài liệu, thông tin để tôi vượt qua khó khăn, vừa hoàn thành tốt công tác, vừa hoàn thành nhiệm vụ học tập và nghiên cứu. Luận văn này được hoàn thành bởi sự nổ lực của b n thân, dù đã hết sức cố gắng nhưng do kh năng còn hạn chế, thời gian đầu tư nghiên cứu chưa nhiều nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự góp ý của Quý thầy, cô và các bạn đồng nghiệp . Kính gửi tới Ban Lãnh đạo nhà trường, Qúy thầy, cô và lời tri ân sâu sắc nhất! MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ......................................................................... 2 3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................... 5 3.1. Mục tiêu nghiên cứu: ........................................................................................... 5 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: .......................................................................................... 5 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 6 4.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 6 4.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 6 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................... 6 5.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................ 6 5.2. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 7 6. Những đóng góp của luận văn ............................................................................. 7 7. Kết cấu của luận văn............................................................................................. 7 CHƢƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ SỰ LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP CỦA ĐẢNG BỘ CẤP TỈNH ......................................................... 8 1.1. Khái niệm Đảng lãnh đạo phát triển công nghiệp .......................................... 8 1.1.1. Phân biệt khái niệm lãnh đạo và khái niệm quản lý ......................................... 8 1.1.2. Đảng lãnh đạo phát triển công nghiệp ............................................................ 11 1.2. Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo phát triển công nghiệp ............................. 14 1.2.1. Chức năng, vai trò lãnh đạo phát triển công nghiệp của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai ................................................................................................................... 14 1.2.2. Phƣơng thức lãnh đạo phát triển công nghiệp của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai ... 16 1.2.3. Nội dung lãnh đạo phát triển công nghiệp của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai ........... 18 1.3. Đƣờng lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về phát triển công nghiệp ........... 36 CHƢƠNG 2. ĐẢNG BỘ TỈNH ĐỒNG NAI LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP GIAI ĐOẠN 2001 - 2020 .......................................................... 46 2.1. Đặc điểm và các yếu tố ảnh hƣởng đến sự phát triển công nghiệp của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai ........................................................................................... 46 2.1.1. Khái quát đặc điểm tỉnh Đồng Nai ................................................................. 46 2.1.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến sự lãnh đạo phát triển công nghiệp của tỉnh Đồng Nai ................................................................................................................... 47 2.2. Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo phát triển công nghiệp giai đoạn 2001-2013 ................................................................................................................. 54 2.2.1. Kết quả sự lãnh đạo phát triển công nghiệp của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai ...... 54 2.2.2. Đánh giá và bài học kinh nghiệm trong lãnh đạo phát triển công nghiệp ...... 75 2.3. Đảng bộ tỉnh Đồng Nai xây dựng chiến lƣợc phát triển công nghiệp đến năm 2020 ........................................................................................................... 82 2.3.1. Định hƣớng phát triển ngành công nghiệp ..................................................... 82 2.3.2. Giải pháp thực hiện ......................................................................................... 84 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................... 96 PHỤ LỤC KÍ HIỆU VIẾT TẮT CBNSTP Chế biến nông sản thực phẩm CNĐ, ĐT Công nghiệp điện, điện tử CNH - HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa CNPT: Công nghiệp phụ trợ DMGD Dệt may, giày dép CNVLXD: Công nghiệp vật liệu xây dựng DNQD: Doanh nghiệp quốc doanh DNTN Doanh nghiệp tƣ nhân ĐTNN Đầu tƣ nƣớc ngoài ĐTNCSHCM Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh HĐND Hội đồng nhân dân GTSXCN Giá trị sản xuất công nghiệp NQD: Ngoài quốc doanh LĐLĐ Liên đoàn lao động QDĐP Quốc doanh địa phƣơng QDTW Quốc doanh Trung ƣơng QL Quốc lộ KCN Khu công nghiệp KTNQD Kinh tế ngoài quốc doanh KTQD Kinh tế quốc doanh KT-XH Kinh tế xã hội SXKD SXKD UBND Ủy ban nhân dân UBMTTQ: Ủy ban mặt trận tổ quốc VLXD Vật liệu xây dựng MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo nhân dân ta thực hiện công cuộc đổi mới từ năm 1986 đem lại thành công lớn về phát triển các lĩnh vực kinh tế - chính trị, văn hóa - xã hội. Kinh tế tăng trƣởng nhanh, đời sống nhân dân đƣợc cải thiện, Nhà nƣớc tăng cƣờng mở rộng quan hệ đối ngoại, chủ động hội nhập với thế giới, qua đó nâng cao vị thế Việt Nam trên trƣờng quốc tế. Trên cơ sở những điều kiện thuận lợi đó, Đại hội Đảng lần thứ IX (tháng 4/2001) đề ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 nƣớc ta cơ bản trở thành nƣớc công nghiệp theo hƣớng hiện đại, từ đó mở ra hƣớng đi mới cho các địa phƣơng trong quá trình triển khai phát triển công nghiệp. Thực hiện chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng về phát triển công nghiệp, Đảng bộ và nhân dân các tỉnh, thành phố trong cả nƣớc nói chung và Đảng bộ tỉnh Đồng Nai nói riêng đã phát huy nội lực và những điều kiện thuận lợi vƣợt qua khó khăn, thử thách đạt đƣợc thành tựu to lớn trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa - xã hội, an ninh- quốc phòng. Thành tựu đạt đƣợc những năm qua là cơ sở vững chắc, để Đồng Nai phấn đấu trở thành tỉnh công nghiệp theo hƣớng hiện đại vào năm 2015. Việc phát triển công nghiệp, đã tạo điều kiện cho kinh tế tăng trƣởng nhanh, cơ cấu kinh tế có nhiều chuyển biến tích cực theo hƣớng công nghiệp, đời sống nhân dân không ngừng đƣợc nâng cao, vai trò lãnh đạo của Đảng bộ, Chính quyền ngày càng đƣơc củng cố, tăng cƣờng và đƣợc nhân dân tin tƣởng. Đạt đƣợc kết quả nhƣ trên là do Đảng bộ tỉnh Đồng Nai đã vận dụng đúng đắn đƣờng lối lãnh đạo của Đảng về phát triển công nghiệp trong điều kiện thực tiễn của địa phƣơng. Tìm hiểu quá trình Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo phát triển công nghiệp giai đoạn từ năm 2001 - 2013 và định hƣớng đến năm 2020, tổng kết những thành công, hạn chế là việc làm cần thiết. Nghiên cứu tốt vấn đề trên sẽ giúp cho Đảng bộ tỉnh Đồng Nai và các địa phƣơng khác trong cả nƣớc đề ra phƣơng hƣớng, chủ trƣơng phát triển công nghiệp một cách đúng đắn và phù hợp với điều kiện thực tế. 1 Với lý do trên, tôi chọn đề tài “Đ ng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo phát triển công nghiệp giai đoạn 2001-2013 và định hướng đến năm 2020” làm Luận văn cao học chuyên ngành Chính trị học của mình. Đây là Đề tài có ý nghĩa lý luận và thực tiễn, tôi hy vọng góp phần nhỏ bé của mình, để tìm hƣớng đi cho phát triển công nghiệp tỉnh Đồng Nai trong giai đoạn tiếp theo. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Việc phát triển công nghiệp của cả nƣớc nói chung và tỉnh Đồng Nai nói riêng đang nhận đƣợc sự quan tâm của Đảng và Nhà nƣớc, các cấp, các ngành ở Trung ƣơng, điều đó đƣợc thể hiện trong các chủ trƣơng, đƣờng lối phát triển công nghiệp của Đảng. Cùng với đó là sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài tỉnh, nghiên cứu chuyên sâu, giải quyết đƣợc cả về lý luận và thực tiễn việc phát triển công nghiệp. Các công trình nghiên cứu này thể hiện dƣới sách chuyên khảo, bài đăng tạp chí, luận văn, luận án của các tác giả. Trong phạm vi nghiên cứu của Luận văn, tác giả đã tiến hành khảo sát, phân loại các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài dƣới các góc độ sau: - Những công trình nghiên cứu các vấn đề lý luận về Đảng lãnh đạo và Đảng lãnh đạo phát triển kinh tế trong đó có công nghiệp. 1. Dƣơng Xuân Ngọc (chủ biên) 2010, Quan hệ giữa đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị ở Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, cuốn sách phân tích khá sâu sắc cơ sở khoa học và thực tiễn giải quyết mối quan hệ giữa đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị ở nƣớc ta, chỉ ra những thành tựu và những mâu thuẫn cản trở để rút ra kinh nghiệm và đề xuất những giải pháp hữu hiệu trong giải quyết quan hệ giữa kinh tế và chính trị ở nƣớc ta hiện nay. 2. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2002), tư tưởng kinh tế của Hồ Chí Minh, tổng quan đề tài cấp bộ năm 2001, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Đã tổng hợp các đề tài khoa học khái quát và phân tích khá sâu những tƣ tƣởng kinh tế của Bác, qua đó chỉ ra những ƣu điểm và hạn chế của nền kinh tế Việt Nam và có những giải pháp cho việc phát triển kinh tế đất nƣớc. 2 3. Lê Văn Lý (chủ biên) 1999, Sự lãnh đạo của Đ ng trong một số lĩnh vực trọng yếu của đời sống xã hội nước ta, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Cuốn sách đã phân tích khá sâu sự lãnh đạo của Đảng trong một số lĩnh vực trọng yếu của đời sống xã hội ở nƣớc ta. 4. Phạm Quang Ngọc - Trần Đình Nghiêm (2004), Thời kỳ mới và sứ mệnh của Đ ng ta, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Cuốn sách phân tích vai trò và sứ mệnh của Đảng ta trong thời kỳ mới. 5. Trần Đình nghiêm (chủ biên ) 2002, Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đ ng, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Cuốn sách đã chỉ ra phƣơng thức lãnh đạo của Đảng. - Những công trình nghiên cứu về thực tiễn lãnh đạo và phát triển công nghiệp trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. 1. Cục thống kê Đồng Nai (1999), Công nghiệp Đồng Nai qua 3 năm phát triển (1996-1998), cuốn sách đƣợc in bằng tiếng Anh và tiếng Việt, giới thiệu cơ bản ngành công nghiệp tỉnh Đồng Nai qua 3 năm tỉnh thực hiện Nghị quyết Đại hội VIII của Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng về đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Cuốn sách nêu lên thuận lợi và khó khăn việc phát triển công nghiệp những năm qua, bên cạnh đó đƣa ra giải pháp về phát triển công nghiệp trong những năm tiếp theo của tỉnh. 2. Ngô Quang Minh, Phạm Văn Sáng, Nguyễn Hữu Thắng, Đặng Ngọc Lợi (2005), Xây dựng lộ trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền kinh tế ở Đồng Nai đến năm 2020, Nxb Lý luận Chính trị, Hà Nội. 3. Nguyễn Văn Long (2011), C ng nghiệp hoá, hiện đại hoá với sự phát triển kinh tế - ã hội ở Đồng Nai, là một bài viết đăng trên Tạp chí cộng s n số 53 (5/2010). Bài viết đã khái quát lại chặng đƣờng 5 năm c ng nghiệp hóa, hiện đại hóa ở tỉnh Đồng Nai từ năm 2006 đến năm 2010 trên các mặt nhƣ thu hút vồn, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế, vấn đề an sinh xã hội từ đó đƣa ra những vấn đề tồn tại mà Đảng bộ tỉnh Đồng Nai cần chủ động khắc phục để vững bƣớc đi lên. 3 4. Mai Sông Bé (2009), Đồng Nai từ mở cõi đến mở cửa, gồm có 11 chƣơng, trong đó chƣơng VI đã nêu lên đƣợc vấn đề nào là đòn bẩy của nền công nghiệp tỉnh Đồng Nai. 5. Phạm Thị Minh Nguyệt (2010), Đời sống văn hoá tinh thần của công nhân các khu công nghiệp Đồng Nai hiện nay, là Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Chủ nghĩa Xã hội Khoa học. Luận văn nghiên cứu về cơ bản đời sống văn hóa tinh thần của công nhân, từ đó có những luận chứng giúp giải quyết tốt hơn vấn đề an sinh xã hội mà cụ thể là đời sống công nhân Khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh. 6. Phạm Văn Thanh (2009), Một số gi i pháp phát triển khu công nghiệp tập trung tại tỉnh Đồng Nai đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020, Nxb Công an nhân dân. Cuốn sách nghiên cứu chuyên sâu về các giải phát triển các khu công nghiệp tập trung tại Đồng Nai, công trình là một hƣớng nghiên cứu có giá trị lý luận và thực tiễn về phát triển các khu công nghiệp, đây là một công trình bổ ích đối với cán bộ quy hoạch, xây dựng chính sách và quản lý các khu công nghiệp và những ai quan tâm nghiên cứu vấn đề phát triển các khu công nghiệp . 7. Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai (2002), Đồng Nai 25 năm xây dựng và phát triển kinh tế xã hội. Cuốn sách là sự tổng kết của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai trong suốt 25 năm phát triển kinh tế-xã hội kể từ khi đất nƣớc thống nhất, là công trình khá toàn diện và tập trung vào những thành tựu kinh tế -xã hội của tỉnh trong 25 năm. Tuy nhiên đó là nguồn tƣ liệu tổng quát, chƣa nêu bật đƣợc những chủ trƣơng, đƣờng lối lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai trong việc phát triển công nghiệp hóa. 8. Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai (1992), Trung tâm thông tin khoa học và công nghệ, Đồng Nai tiềm năng và cơ hội đầu tư, đã giới thiệu một cách tổng quát về Đồng Nai và các ngành kinh tế, trong đó chỉ ra đƣợc năng lực của các doanh nghiệp quốc doanh và doanh nghiệp vốn đầu tƣ nƣớc ngoài, đồng thời nhấn mạnh đƣợc các dự án ƣu tiên phát triển trên địa bàn tỉnh. 4 9. Võ Văn Một (2004), Đồng Nai đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội theo định hƣớng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là bài viết đăng trên Tạp chí Lịch sử Đ ng số 6/2004. Bài viết khái quát về những tiềm năng của Đồng Nai trong phát triển kinh tế, đó là những lợi thế cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trên cơ sở những lợi thế đó Đồng Nai đã đạt đƣợc những thành tựu đáng kể trên các mặt kinh tế, văn hóa, ã hội là cơ sở quan trọng để Tỉnh ủy Đồng Nai đề ra phƣơng hƣớng và giải pháp để đẩy mạnh phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa. 10. Vũ Văn Thuân (2013), Đ ng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo phát triển kinh tế công nghiệp giai đoạn 1996-2012, là luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Lịch sử Đảng, trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TPHCM. Luận văn phân tích cụ thể quá trình lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai về phát triển kinh tế công nghiệp. Bên cạnh đó Luận văn nêu lên những thành công, hạn chế của việc phát triển kinh tế công nghiệp th ng qua đó đề xuất, kiến nghị cho phát triển kinh tế công nghiệp trên địa bàn tỉnh giai đoạn tiếp theo. Trên đây là một số công trình nghiên cứu tiêu biểu có liên quan đến Đảng lãnh đạo phát triển công nghiệp và tình hình phát triển công nghiệp từ nhiều góc độ khác nhau, ngoài ra còn nhiều những công trình nghiên cứu khác về vấn đề này mà Luận văn sử dụng để làm tài liệu tham khảo. 3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu: Tiếp cận, lý giải, phân tích làm rõ những vấn đề lý luận về sự lãnh đạo phát triển c ng nghiệp của Đảng bộ cấp tỉnh. Trên cơ sở đó phân tích làm rõ thực tiễn quá trình Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo phát triển c ng nghiệp giai đoạn 2001 đến 2020. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận về sự lãnh đạo phát triển công nghiệp của Đảng bộ cấp tỉnh bao gồm: làm rõ khái niệm Đảng lãnh đạo phát triển công nghiệp và Đảng bộ cấp tỉnh lãnh đạo phát triển công nghiệp, khái quát đƣờng lối lãnh đạo phát triển công nghiệp của Đảng Cộng sản Việt Nam qua ba Đại hội IX, X, XI (giai đoạn 2001-2013). 5 - Phân tích làm rõ quá trình Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo phát triển công nghiệp giai đoạn 2001-2020, bao gồm: + Khái quát đặc điểm và các yếu tố ảnh hƣởng đến sự lãnh đạo phát triển công nghiệp của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai + Phân tích kết quả; những thành công và tồn tại, nguyên nhân của những thành công và tồn tại; Đánh giá bài học kinh nghiệm trong lãnh đạo phát triển công nghiệp của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai. + Phân tích chiến lƣợc phát triển công nghiệp của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai đến năm 2020. 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Chủ thể nghiên cứu: Sự lãnh đạo phát triển c ng nghiệp của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai, sự phối hợp của các cơ quan trong Hệ thống chính trị gồm: Chính quyền, Mặt trận và các Đoàn thể của tỉnh trong quá trình triển khai phát triển c ng nghiệp. - Khách thể nghiên cứu: bộ phận n ng dân bị thu hồi đất làm khu công nghiệp, bộ phận lao động trí thức - khoa học, c ng nhân lao động và các nhà quản lý doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Luận văn tập trung nghiên cứu Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo phát triển công nghiệp từ năm 2001 đến 2020. - Việc nghiên cứu đƣợc tiến hành trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Dựa trên quan điểm của Đảng, Nhà nƣớc ta, của Đảng bộ, Chính quyền tỉnh Đồng Nai về lãnh đạo phát triển c ng nghiệp. . 6 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Luận văn nghiên cứu trên cơ sở phƣơng pháp chuyên ngành của Chính trị học nhƣ: phân tích hệ thống chính trị, phân tích cấu trúc, chức năng, phân tích chủ trƣơng, chính sách và một số phƣơng pháp liên ngành khác: tổng hợp, thống kê, so sánh.... - Luận văn nghiên cứu Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo phát triển c ng nghiệp là nghiên cứu quá trình lãnh đạo chính trị trong phát triển kinh tế, th ng qua đó khẳng định vai trò quyền lực của Đảng bộ tỉnh, trong việc lãnh đạo hệ thống chính trị triển khai phát triển c ng nghiệp. 6. Những đóng góp của luận văn - Đánh giá kết quả quá trình lãnh đạo phát triển c ng nghiệp, chỉ ra những thành c ng, hạn chế và nguyên nhân của thành c ng và hạn chế; những bài học kinh nghiệm rút ra trong quá trình Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo phát triển c ng nghiệp. - Kết quả đạt đƣợc của Luận văn có thể gợi ý cho việc nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến quá trình lãnh đạo phát triển c ng nghiệp của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn gồm 02 chƣơng và 06 tiết.. 7 CHƢƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ SỰ LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP CỦA ĐẢNG BỘ CẤP TỈNH 1.1. Khái niệm Đảng lãnh đạo phát triển công nghiệp 1.1.1. Phân biệt khái niệm lãnh đạo và khái niệm quản lý - Khái niệm lãnh đạo: Theo nghĩa phổ quát “Lãnh đạo” với tƣ cách là động từ, nghĩa là dẫn dắt, tổ chức dẫn dắt, điều khiển (đề ra chủ trƣơng, đƣờng lối và tổ chức, động viên thực hiện) mọi hoạt động của cá nhân và tổ chức nào đó nhằm đạt đến mục tiêu nhất định. Nghĩa hẹp: là sự tác động điều khiển trực tiếp những hoạt động của con ngƣời và xã hội nhằm đạt đến mục đích cụ thể đã vạch ra. - Khái niệm Qu n lý: Ngày nay, thuật ngữ quản lý đã trở nên phổ biến nhƣng chƣa có một định nghĩa nào thống nhất. Có ngƣời cho quản lý là hoạt động nhằm bảo đảm sự hoàn thành công việc thông qua sự nỗ lực của ngƣời khác. Cũng có ngƣời cho Quản lý là một hoạt động thiết yếu nhằm bảo đảm phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt đƣợc mục đích của nhóm. Có tác giả lại quan niệm một cách đơn giản hơn coi Quản lý là sự có trách nhiệm về một cái gì đó .... Từ những ý chung của các định nghĩa và ét quản lý với tƣ cách là một hành động, có thể định nghĩa: Qu n lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể qu n lý tới đối tượng Qu n lý nhằm đạt mục tiêu đề ra. + Sự giống nhau giữa Qu n lý và Lãnh đạo: Quản lý và Lãnh đạo đều là hoạt động chỉ đạo, định hƣớng, điều khiển thực hiện một công việc theo một mục đích nhất định, có mục tiêu ác định, thể hiện mối quan hệ giữa hai bộ phận đó là: chủ thể (là cá nhân hoặc tổ chức làm nhiệm vụ quản lý, lãnh đạo ) và đối tƣợng bị điều khiển ( là bộ phận bị quản lý, lãnh đạo). 8 Xét về b n chất nội dung, thì Quản lý và Lãnh đạo là hoạt động bao gồm quá trình ra quyết định và tổ chức thực hiện quyết định, điều khiển hoạt động của đơn vị tổ chức đạt đến mục đích đã đặt ra. Xét về hình thức và phương pháp, thì đều là sự vận động của thông tin, sự điều khiển, định hƣớng, dựa trên cơ sở tác động chủ quan của chủ thể điều khiển tới đối tƣợng bị điều khiển thông qua hệ thống các công cụ, phƣơng tiện. Dưới góc độ hoạt động cụ thể, thì cả Quản lý, Lãnh đạo phải trực tiếp chỉ đạo mỗi tổ chức, cá nhân từng khâu, từng công việc trong phạm vi chức trách của mình. Có nhiều khâu để đạt sự tác động có hƣớng đích và có tổ chức ngƣời quản lý, ngƣời lãnh đạo phải giữ vị trí trực tiếp thực hiện, do vậy chúng đồng nghĩa với hoạt động định hƣớng điều khiển chỉ đạo thực tiễn. Qu n lý và Lãnh đạo, đều phục vụ chung một mục đích, gần nhƣ bổ sung, đan en mà không cản trở nhau. Trong một số trƣờng hợp thì Quản lý và Lãnh đạo có thể gắn liền với nhau trong một chủ thể và trong một quá trình tác động và nội dung, phạm vi hoạt động giống nhau. Qu n lý và Lãnh đạo, đều có vai trò quan trọng đặc biệt, trong đời sống xã hội con ngƣời. Mục đích của nó là tạo sự tập trung thống nhất chặt chẽ, phát huy tối đa khả năng của tổ chức, đơn vị, tập thể, thống nhất ý chí và các nguồn lực, phát huy “tính trồi” của tổ chức để đạt mục tiêu đề ra với hiệu quả cao nhất. + Sự khác nhau giữa Qu n lý và Lãnh đạo: Qu n lý và lãnh đạo, là hai công việc khác nhau, thậm chí khác nhau rất cơ bản. Theo Từ điển tiếng Việt, "Lãnh đạo" là đề ra chủ trương và tổ chức động viên thực hiện, còn "Quản lý" là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo các yêu cầu đã đề ra”. Nhƣ vậy có thể hiểu, Lãnh đạo quyết định đƣờng lối, sách lƣợc, gắn với những vấn đề tổng quát, còn quản lý là tổ chức thực hiện, xử lý những vấn đề rất thực tế. Lãnh đạo nặng về lĩnh vực chính trị, chủ trƣơng, đƣờng lối, bao quát; còn quản lý nặng về lĩnh vực hành chính, điều hành, chấp hành. So sánh nội hàm và ngoại diên của các khái niệm trên có thể thấy: 9 + Khác về phương thức tác động và hiệu lực: Lãnh đạo, sử dụng chủ yếu là phƣơng pháp động viên, thuyết phục, gây ảnh hƣởng, để ra nguyên tắc, mô hình. Qu n lý, dựa vào pháp luật và các thể chế, quy chế, nguyên tắc, m hình đã định trƣớc. Về hiệu lực, Lãnh đạo tập hợp các cá nhân đối tƣợng bị lãnh đạo thành tổ chức chặt chẽ và làm cho ảnh hƣởng của Lãnh đạo lan tỏa ra trong toàn tổ chức; còn Quản lý thƣờng thông qua hoạt động của điều hành, tác động trực tiếp đến các các nhân, nhóm của tổ chức, hiệu lực là trực tiếp. + Khác về nội dung chức năng: Lãnh đạo gồm có, ác định phƣơng hƣớng, mục tiêu lâu dài, lựa chọn chủ trƣơng chiến lƣợc, điều hòa phối hợp các mối quan hệ và động viên thuyết phục con ngƣời. Qu n lý bao gồm các việc, xây dựng kế hoạch, sắp xếp, tổ chức, chỉ đạo điều hành và kiểm soát tiến trình hoạt động. + Khác về phạm vi tác động và hình thức thể hiện Qu n lý, là một phạm trù rộng, để tiến hành quản lý, chủ thể quản lý phải thực hiện đồng bộ rất nhiều chức năng, trong đó có chức năng lãnh đạo. Để chủ thể thực hiện, tổ, chức liên kết và tác động lên đối tƣợng bị quản lý để thực hiện các định hƣớng tác động dài hạn đã đƣợc định trƣớc. Quản lý tập hợp các nguồn lực, điều khiển tổ chức để thực hiện mục tiêu, định hƣớng thành hiện thực. Ngoài quản lý con ngƣời, đối tƣợng của quản lý còn bao gồm: tài chính, vật chất. Quản lý không chỉ xử lý quan hệ giữa ngƣời với ngƣời mà còn phải xử lý mối quan hệ tài chính và vật chất, giữa vật chất và con ngƣời, giữa con ngƣời và tài chính, các nguồn lực khác. Phạm vi mà quản lý đề cập đến rộng hơn nhiều so với lãnh đạo. Lãnh đạo, hoạt động điều khiển của chủ thể lãnh đạo đối với đối tƣợng bị lãnh đạo ở tầm vĩ m . Lãnh đạo là việc đƣa ra các phƣơng châm, nguyên tắc, chính 10 sách hoạt động, xây dựng những quyết sách lớn ở tầm vĩ m đƣợc thực hiện trong một không gian rộng lớn bao quát và một khoảng thời gian tƣơng đối dài. Thực hiện những công việc chung, lớn, theo đuổi hiệu quả của toàn bộ tổ chức, lực lƣợng. Lãnh đạo là quản lý những mục tiêu a hơn rộng hơn, khái quát cụ thể hơn. Lãnh đạo, là một chức năng của quản lý, thƣờng đƣợc gọi là chức năng lãnh đạo, còn chức năng khác của quản lý lại không phải là lãnh đạo. Quản lý ở đây chỉ hành vi quản lý, c ng tác lãnh đạo vừa bao gồm hành vi quản lý, vừa bao gồm hoạt động nghiệp vụ khác. Thông thƣờng, lãnh đạo chủ yếu là lãnh đạo con ngƣời, xử lý quan hệ giữa ngƣời với ngƣời, đặc biệt là quan hệ cấp trên và cấp dƣới. Đây là vấn đề cốt lõi trong hoạt động quản lý. Như vậy, phân biệt khái niệm Lãnh đạo và Qu n lý giúp cho tác giả luận văn hiểu và có cơ sở tiếp cận khái niệm Đảng lãnh đạo phát triển công nghiệp và phân tích phƣơng thức và nội dung lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo phát triển công nghiệp 1.1.2. Đảng lãnh đạo phát triển công nghiệp Trong tác phẩm sửa đổi lối làm việc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra một cách toàn diện và súc tích về khái niệm “Lãnh đạo của Đảng” cũng nhƣ khái niệm “Lãnh đạo đúng của Đảng”. Ngƣời viết, “lãnh đạo đúng nghĩa là: phải quyết định mọi vấn đề một cách đúng đắn; phải tổ chức sự thi hành cho đúng; phải tổ chức sự kiểm soát”. Hiện nay Đảng lãnh đạo phát triển công nghiệp chƣa có một tài liệu hay công trình nghiên cứu nào đƣa ra khái niệm cụ thể, thông qua nghiên cứu, tìm hiểu về vấn đề này, tác giả Luận văn in đƣa ra 4 luận điểm để khái niệm Đảng lãnh đạo phát triển công nghiệp nhƣ sau: - Thứ nhất, Đảng lãnh đạo phát triển công nghiệp là đề ra đƣờng lối, chủ trƣơng và lãnh đạo thực hiện thành c ng đƣờng lối, chủ trƣơng phát triển công nghiệp. Đƣờng lối lãnh đạo của Đảng mang tính tƣ duy lý luận và khoa học đƣợc hình thành trên nền tảng lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lê nin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh 11 vào điều kiện thức tiễn phát triển công nghiệp của Việt Nam, tiếp thu khoa học kỹ thuật và kinh nghiệp lãnh đạo phát triển công nghiệp của các nƣớc trên thế giới nhất là các nƣớc trong khu vực. Xác định mục tiêu chiến lƣợc, mục tiêu cụ thể, nhiệm vụ và chỉ tiêu phát triển công nghiệp, định hƣớng các chính sách phát triển công nghiệp, trên cơ sở đó, các cơ quan nhà nƣớc xây dựng pháp luật, chính sách, quy hoạch, kế hoạch phát triển công nghiệp của đất nƣớc. Đƣờng lối đó đƣợc thể hiện bằng văn bản nhƣ: chiến lƣợc, nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thƣ. Để quyết định đƣờng lối, chính sách, chủ trƣơng phát triển c ng nghiệp, Đảng phát huy dân chủ trong toàn ã hội, uất phát từ lợi ích của nhân dân, dựa vào nhân dân, phát huy trí tuệ của toàn dân trong việc ây dựng chủ trƣơng, chính sách. Khi có đƣờng lối, chủ trƣơng đúng, Đảng tổ chức thực hiện đƣa nghị quyết của Đảng vào cuộc sống. Trong điều kiện cầm quyền, Đảng lãnh đạo thông qua Nhà nƣớc mà thực hiện thắng lợi đƣờng lối, chính sách làm tốt chức năng quản lý, ây dựng phát triển c ng nghiệp. Tuy Đảng kh ng trực tiếp điều hành các hoạt động sản uất, kinh doanh, kh ng quyết định các vấn đề kinh tế thuộc thẩm quyền Nhà nƣớc, nhƣng Đảng phải lãnh đạo các hoạt động đó theo đúng quan điểm, tƣ tƣởng của Đảng. - Thứ hai, Đảng lãnh đạo phát triển c ng nghiệp thông qua tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện, tăng cƣờng kiểm tra, giám sát nhằm thực hiện thắng lợi đƣờng lối, chủ trƣơng, chính sách phát triển c ng nghiệp. C ng tác tuyên truyền của Đảng có tầm quan trọng to lớn trong lãnh đạo ây dựng phát triển c ng nghiệp: một mặt, Đảng lãnh đạo nhân dân tham gia ây dựng đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc, kiểm tra giám sát phản biện ã hội trực tiếp hoặc gián tiếp qua các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội làm cho đƣờng lối của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc thực sự uất phát từ nhân dân, phục vụ lợi ích chính đáng của nhân dân. Mặt khác, th ng qua c ng tác tuyên truyền, Đảng vận động, thuyết phục để nhân dân hiểu rõ lợi ích của việc thực hiện chủ trƣơng của Đảng và tích cực hƣởng 12 ứng thực hiện thắng lợi chủ trƣơng đó, biểu dƣơng, khích lệ những ngƣời tốt, việc tốt trong các hoạt động phát triển c ng nghiệp, những doanh nhân giỏi, có nhiều đóng góp cho ã hội. Đồng thời phát hiện, phê phán những tiêu cực phát sinh, nhất là tệ tham nhũng, lãng phí trong sản uất phát triển c ng nghiệp. - Thứ ba, Đảng lãnh đạo phát triển c ng nghiệp là th ng qua các tổ chức đảng và đảng viên hoạt động trong Nhà nƣớc và các doanh nghiệp. Đảng tiến hành ây dựng và quy định chức năng, nhiệm vụ các tổ chức đảng và phát triển đội ngũ đảng viên, trực tiếp quán triệt và triển khai thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, tiến hành c ng tác chính trị, tƣ tƣởng đối với quần chúng trong doanh nghiệp. Bằng trí tuệ, sức mạnh đoàn kết của tổ chức đảng, sự gƣơng mẫu của đội ngũ đảng viên, các tổ chức đảng lãnh đạo các tổ chức quần chúng chấp hành chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng. - Thứ tư, Đảng lãnh đạo bằng c ng tác cán bộ quản lý phát triển c ng nghiệp, bằng việc ây dựng đội ngũ cán bộ, c ng chức trong bộ máy nhà nƣớc và đào tạo nguồn nhân lực có chất lƣợng, đặc biệt là phát hiện, đào tạo, bồi dƣỡng cán bộ lãnh đạo chủ chốt. Đảng giới thiệu những đảng viên ƣu tú có năng lực và phẩm chất vào hoạt động trong các cơ quan lãnh đạo của hệ thống chính trị, tăng cƣờng trách nhiệm cá nhân, nhất là ngƣời đứng đầu. Điều đó cũng có nghĩa là Đảng phải có biện pháp ử lý, đề uất bãi nhiệm những đảng viên là cán bộ giữ trọng trách của cơ quan nhà nƣớc nếu kh ng thực hiện đúng đƣờng lối của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc sẽ dẫn đến vấn đề tham nhũng và lãng phí tài sản của Nhà nƣớc. Như vậy, việc Đảng lãnh đạo phát triển c ng nghiệp hiểu một cách khái quát: Đảng đề ra đƣờng lối, chủ trƣơng và lãnh đạo thực hiện thành c ng đƣờng lối, chủ trƣơng đó thông qua công tác tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện và đồng thời tăng cƣờng kiểm tra, giám sát nhằm thực hiện thắng lợi đƣờng lối, chính sách đó; bên cạnh đó Đảng lãnh đạo phát triển c ng nghiệp th ng qua các tổ chức đảng và đảng viên hoạt động trong Nhà nƣớc, các doanh nghiệp và công tác ây dựng đội ngũ cán bộ, c ng chức và đào tạo nguồn nhân lực cho việc phát triển c ng nghiệp. 13