Tài liệu đánh giá hiện trạng sử dụng đất và đề xuất giải pháp quy hoạch sử dụng đất hợp lý đến năm 2020 tại quận 4, tp. hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- HUỲNH TUẤN TÚ ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT HỢP LÝ ĐẾN NĂM 2020 TẠI QUẬN 4, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Kỹ thuật Môi trường Mã số ngành: 60520320 HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. THÁI VĂN NAM TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2014 i  CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học : TS. Thái Văn Nam Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM ngày 18 tháng 01 năm 2014. Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 01 GS.TSKH. Nguyễn Công Hào Chủ tịch 02 GS.TS. Hoàng Hưng Phản biện 1 03 TS. Huỳnh Phú Phản biện 2 04 TS. Nguyễn Xuân Trường Ủy viên 05 TS. Nguyễn Thi Hai Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được sửa chữa. Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn ii  TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM PHÒNG QLKH - ĐTSĐH CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc TP. HCM, ngày 01 tháng 06 năm 2013 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: Huỳnh Tuấn Tú Giới tính: Nam Ngày, tháng, năm sinh: 15/8/1982 Nơi sinh: TP. Hồ Chí Minh Chuyên ngành: Kỹ thuật Môi trường MSHV: 1241810033 I- Tên đề tài: Đánh giá hiện trạng sử dụng đất và đề xuất giải pháp quy hoạch sử dụng đất hợp lý đến năm 2020 tại quận 4, thành phố Hồ Chí Minh II- Nhiệm vụ và nội dung: A. Nhiệm vụ Đề tài tập trung vào ba mục tiêu cụ thể sau: - Đánh giá được hiện trạng sử dụng đất tại Quận 4 tại các thời điểm năm 2010, 2011 và 2012. - Đề xuất các giải pháp quy hoạch sử dụng đất quận 4 hợp lý đến năm 2020. - Đề xuất các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực của quy hoạch giúp ổn định tình hình quản lý và sử dụng đất, đảm bảo mối quan hệ hài hòa giữa khai thác và sử dụng đất, sử dụng tài nguyên đất hợp lý, đáp ứng nhu cầu về đất để phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn Quận 4 với sử dụng đất bền vững và bảo vệ môi trường sinh thái. B. Nội dung Nội dung 1: Tổng hợp các tài liệu liên quan đến công tác quản lý sử dụng đất tại quận 4 - Các giải pháp quản lý sử dụng đất. - Hệ thống ứng dụng GIS trong quản lý đất đai. - Tổng quan về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và môi trường tại quận 4. iii  Nội dung 2: Đánh giá hiện trạng sử dụng đất và quy hoạch sử dụng đất đô thị tại Quận 4 đến năm 2020 - Lập bản đồ hành chính, địa chính, thực hiện công tác kiểm kê đất đai trên toàn quận 4. - Đánh giá tính hiệu quả của quy hoạch sử dụng đất năm 2010 tại quận 4. - Đánh giá hiện trạng sử dụng đất năm 2012 tại quận 4. Nội dung 3: Định hướng quy hoạch sử dụng đất quận 4 hợp lý đến năm 2020 - Dựa vào hiện trạng và các căn cứ pháp lý về quản lý sử dụng đất, từ đó đề xuất các phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 tại quận 4. - Lựa chọn phương án quy hoạch phù hợp với quận 4. - Đề xuất giải pháp quy hoạch sử dụng đất hợp lý cho quận 4 đến năm 2020. - Xây dựng bản đồ quy hoạch sử dụng đất quận 4 đến năm 2020. Nội dung 4: Đề xuất các giải pháp để giảm thiểu các tác động của quy hoạch sử dụng đất tại quận 4 đến năm 2020 - Xây dựng kế hoạch hành động, đề xuất biện pháp giám sát chất lượng môi trường cho khu quy hoạch. - Biện pháp giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đối với môi trường. - Giải pháp quản lý, kỹ thuật, kinh tế và truyền thông. III- Ngày giao nhiệm vụ: 01/6/2013 IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ:20/12/2013 V- Cán bộ hướng dẫn: TS. Thái Văn Nam CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH iv  LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. HỌC VIÊN Huỳnh Tuấn Tú v  LỜI CÁM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến TS. Thái Văn Nam, người đã hướng dẫn tôi tận tình trong suốt thời gian thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn các thầy cô và bạn bè đã tạo điều kiện, giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá trình làm luận văn. Xin chân thành cảm ơn Quận ủy quận 4, Ủy ban nhân dân quận 4, Phòng Tài nguyên và môi trường quận 4, Ban Quản lý đầu tư xây dựng công trình quận 4 và Chi cục Thống kê quận 4 đã tạo điều kiện và cung cấp tài liệu thông tin quý báu giúp cho nội dung luận văn của tôi được hoàn chỉnh. Cuối cùng là lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình đã tạo mọi điều kiện, động viên và hỗ trợ tôi, đặc biệt là về mặt tinh thần cho tôi trong những lúc khó khăn nhất. Xin cảm ơn tất cả mọi người! HỌC VIÊN Huỳnh Tuấn Tú vi  TÓM TẮT Hiện nay, do dân số tập trung ở các đô thị ngày một tăng nhanh vì thế nhu cầu sử dụng đất rất lớn cho những mục đích khác nhau. Để đáp ứng được yêu cầu đô thị hóa nêu trên, việc quản lý đô thị nói chung, quản lý và phát triển quỹ đất trong quy hoạch sử dụng đất nói riêng là việc hết sức quan trọng. Quận 4 là một quận trung tâm thành phố Hồ Chí Minh, do có diện tích nhỏ nhất so với 24 quận huyện của thành phố, nênmật độ dân số trung bình rất cao. Việc đánh giá hiện trạng và quy hoạch sử dụng đất sao cho hợp lý là một trong những mục tiêu quan trọng hàng đầu của quận nhằm phát triển bền vững. Tuy nhiên, hiện nay quận 4 chưa có đồ án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 nên việc thực hiện đề tài “Đánh giá hiện trạng sử dụng đất và đề xuất giải pháp quy hoạch sử dụng đất hợp lý đến năm 2020 tại Quận 4 thành phố Hồ Chí Minh” là hết sức cần thiết. Đề tàihướng tới mục tiêu đánh giá hiện trạng sử dụng đất tại quận 4 thông qua thu thập từ các số liệu của phòng Tài nguyên và môi trường quận. Trên cơ sở đó tính toán được nhu cầu sử dụng đất, đề xuất các giải pháp quy hoạch sử dụng đất hợp lý và xây dựng bản đồ quy hoạch sử dụng đất của quận đến năm 2020. Để thực hiện các giải pháp quy hoạch trên được hiệu quả và hạn chế các tác động đến môi trường, đề tài đã đề xuất các phương pháp như: phương pháp luận, phương pháp thực tế, phương pháp toán học…Đề tàiđã thu được một số kết quả chính như:  Về đánh giá hiện trạng sử dụng đất năm 2010 thì thực tế sử dụng đất năm 2010 so với quy hoạch hầu hết thấp hơn từ 75 - 89%.  Hiện trạng sử dụng đất tại Quận 4 năm 2012 chỉ còn một loại đất phi nông nghiệp, không còn đất nông nghiệp và đất chưa sử dụng.Trong đó: Đất ở đô thị chiếm 40,10% diện tích tự nhiên. Đất chuyên dùng chiếm 40,83% diện tích đất tự nhiên. Nhìn chung, diện tích đất ở đô thị còn chiếm tỷ trọng cao, diện tích đất chuyên dùng chưa đáp ứng đủ cho các công trình công cộng như giáo dục đào tạo, y tế, cây xanh đô thị. Cần tận vii  dụng không gian trong đô thị để tăng hiệu quả sử dụng đất và bảo vệ môi trường.  Đề tài đã đề xuất quy hoạch theo phương án khai thác sử dụng đất tiết kiệm có hiệu quả và bền vững, mức độ khai thác sử dụng quỹ đất với chiều hướng đô thị hóa mạnh, phù hợp với tình hình thực tế của địa phương, không bằng mọi giá khai thác đất đai một cách quá triệt để, làm mất cân bằng sinh thái gây ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế trong tương lai vàxây dựng được bản đồ quy hoạch sử dụng đất quận 4 đến năm 2020. Để thực hiện quá trình quy hoạch và hạn chế được rủi ro ảnh hưởng đến môi trường đề tài đã đề xuất được một số giải pháp về quản lý, kỹ thuật và quan trắc. Với kết quả đạt được thì đề tài sẽ góp phần ổn định tình hình quản lý và sử dụng đất nhằm đảm bảo mối quan hệ hài hòa giữa khai thác và sử dụng tài nguyên đất hợp lý, bền vững; đồng thời cung cấp thêm dữ liệu cho các nhà quy hoạch, quản lý đất đai ở thành phố Hồ Chí Minh nói chung và trên địa bàn quận 4 nói riêng có các định hướng trước khi ra quyết định phù hợp. viii  ABSTRACT Currently, the increasing of population concentration in urban areas leads to large land use for different purposes. To meet the requirements on urbanization, urban management in general and landuse development planning in particular is extremely important. District 4 is a central district of Ho Chi Minh City. Due to a small area compared to 24 districts of the city, the average population density is very high. The assessment of the current status and land use planning in a reasonable way up to now, is one of important goals of district for sustainable development. However, District 4 have not had a landuse plan to ward 2020 .Accordingly, evaluation of landuse status and proposal of an appropriate well-planned solutions in District 4 to ward 2020 is essential. The thesis aims to assess the current landuse in District 4 bycollecting data from the Department of Natural Resources and Environmental management of District 4. Then, the land-use needs were calculated, an appropriate landuse plan was proposedand a land-use plan map toward was 2020. To implement the solution on the effective planning and limiting the impact on the environment, the subject of the proposed method such as the methodology, practical methods, mathematical methods were collected Thread ... some of the main results as: • In assessing the current state of landuse in 2010, the actual landuse planning in 2010 compared with less than from 70 - 89%. • The status of landuse in District 4 in 2012 only one type of non-agricultural land, not agricultural land and unused land. Of which: Residential land accounts for 40,10% of urban natural area. Specialized land accounts for 40,83% of the area of natural land. In general, the urban area was a high proportion, specialized area can not meet the public as education, health, urban trees. Should make use of urban space in order to increase the efficiency of land use and environmental protection. ix  • Project planning proposed under the plan of land utilization and efficiency savings have sustainable level of exploitation of land use for urbanization trend, consistent with the actual situation of local methods, not by all mining land a too radical, ecological imbalance caused great impact on economic development in the future and build a map of land use planning district 4 toward 2020 . To make the planning process and limit risks affecting environmental topics has proposed a number of solutions for the management, engineering and monitoring. With the results obtained, the subject will help stabilize the situation and land use management to ensure harmonious relationship between the exploitation of natural resources and land use rational, sustainable and provide more information data for planning and management of land in Ho Chi Minh City in general and in District 4 in particular have driven before a decision accordingly. x  MỤC LỤC Lời cam đoan .......................................................................................................................... iv Lời cám ơn ............................................................................................................................... v Tóm tắt..................................................................................................................................... vi Tóm tắt bằng tiếng Anh (ABSTRACT) ........................................................................... viii Danh mục các chữ viết tắt ................................................................................................. xiv Danh mục bảng biểu ............................................................................................................ xv Danh mục hình ảnh ............................................................................................................xvii MỞ ĐẦU .................................................................................................................................. 1 1. Đặt vấn đề ............................................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................................... 2 3. Nội dung nghiên cứu............................................................................................................... 3 4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................................ 4 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................................ 19 6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn ................................................................................. 19 7. Kết cấu của luận văn ............................................................................................................. 19 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, MÔI TRƯỜNG VÀ KINH TẾ - XÃ HỘI QUẬN 4 .................................................................................... 21 1.1. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên và môi trường ....................................................... 21 1.1.1. Điều kiện tự nhiên ............................................................................................... 21 1.1.2. Tài nguyên thiên nhiên ....................................................................................... 23 1.1.3. Thực trạng môi trường ........................................................................................ 24 1.1.4. Cảnh quan ........................................................................................................... 32 1.2. Kinh tế - xã hội Quận 4 .......................................................................................... 34 1.2.1. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội ................................................................. 34 1.2.2. Dân số ................................................................................................................. 35 1.2.3. Đánh giá chung về điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................... 37 xi  CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG VÀ ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT TẠI QUẬN 4 ................................................................... 38 2.1. Quy hoạch và quản lý sử dụng đất đô thị ............................................................... 38 2.1.1. Đất đô thị............................................................................................................. 38 2.1.2. Quy hoạch đất đô thị ........................................................................................... 39 2.1.3. Quản lý đất đô thị ................................................................................................ 40 2.2. Ứng dụng GIS trong quản lý đất đai ...................................................................... 42 2.2.1. Tổng quan về GIS ................................................................................................ 42 2.3. Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch ............................................................... 44 2.3.1. So sánh số liệu thực tế năm 2010 với kế hoạch sử dụng đất năm 2010 ............. 44 2.3.2.Đánh giá các tác động của quy hoạch sử dụng đất quận 4 năm 2010 ................ 47 2.4. Thực trạng phát triển đô thị Quận 4 ....................................................................... 53 2.5. Đánh giá tiềm năng đất đai .................................................................................... 55 2.5.1. Hiện trạng sử dụng đất năm 2012....................................................................... 55 2.5.2. Tiềm năng đất đang sử dụng ............................................................................... 56 CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT QUẬN 4 HỢP LÝĐẾN NĂM 2020............................................................................................ 58 3.1. Định hướng sử dụng đất đến năm 2015 – 2020 ..................................................... 58 3.1.1. Định hướng sử dụng đất dài hạn ........................................................................ 58 3.1.2. Lựa chọn phương án Quy hoạch sử dụng đất ..................................................... 61 3.1.3. Quy hoạch sử dụng đất tại Quận 4 đến năm 2020.............................................. 70 3.1.4. Xây dựng bản đồ quy hoạch sử dụng đất Quận 4 đến năm 2020 ....................... 79 3.2. Quy hoạch dự án môi trường trọng điểm đến năm 2020 tại Quận 4 ..................... 80 3.2.1. Dự án công viên Hồ Khánh Hội.......................................................................... 80 3.2.2. Quy hoạch một số dự án môi trường khác .......................................................... 84 CHƯƠNG 4. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP GIẢM THIỂU TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC CỦA QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT TẠI QUẬN 4 ................................................................................................................ 85 xii  4.1. Xây dựng kế hoạch hành động, đề xuất biện pháp giám sát chất lượng môi trường cho khu quy hoạch ............................................................................................. 85 4.1.1. Giám sát chất lượng không khí ........................................................................... 85 4.1.2. Giám sát môi trường nước mặt ........................................................................... 86 4.1.3. Giám sát chất lượng nước ngầm ......................................................................... 87 4.1.4. Tần suất giám sát và tổ chức thực hiện............................................................... 88 4.2. Biện pháp giảm thiểu các tác động xấu, phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường trong quá trình triển khai quy hoạch ................................................................. 88 4.2.1. Biện pháp giảm thiểu tác động đối với môi trường đất ...................................... 88 4.2.2. Các biện pháp giảm thiểu tác động đối với môi trường nước ............................ 88 4.2.3. Các biện pháp phòng chống xói mòn .................................................................. 89 4.2.4. Các biện pháp giảm thiểu tác động từ chất thải rắn .......................................... 89 4.2.5. Biện pháp giảm ô nhiễm không khí ..................................................................... 90 4.2.6. Biện pháp phòng chống cháy nổ ......................................................................... 91 4.3. Các biện pháp, giải pháp đối với hoạt động quy hoạch sử dụng đất ..................... 91 4.3.1. Các biện pháp sử dụng, bảo vệ tài nguyên đất và môi trường, đảm bảo sử dụng hiệu quả theo phương án quy hoạch, sử dụng đất ............................................... 91 4.3.2. Các giải pháp tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất ................... 92 KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ ........................................................................................ 95 1. Kết luận .................................................................................................................... 95 2. Kiến nghị ................................................................................................................... 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 99 PHỤ LỤC xiii  DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CSDL : Cơ sở dữ liệu CTSN : Công trình sự nghiệp DT : Diện tích ĐDD : Đất dân dụng ĐKTDD : Đất khác trong dân dụng ĐNDD : Đất ngoài dân dụng GIS : Geographie Information System ( Hệ thống thông tin địa lý) GDĐT : Giáo dục đào tạo SDĐ : Sử dụng đất TN & MT : Tài nguyên và môi trường TP. HCM : Thành phố Hồ Chí Minh TDTT : Thể dục thể thao UBND : Ủy ban nhân dân xiv  DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Số liệu tại trạm quan trắc Phú An ................................................................... 23 Bảng 1.2: Chất lượng không khí xung quanh trên địa bàn quận 4 ............................... 24 Bảng 1.3: Chất lượng nước mặt khu vực quận 4 ............................................................. 26 Bảng 1.4: Chất lượng nước ngầm khu vực quận 4.......................................................... 27 Bảng 1.5: Phân bố dân cư theo phường ............................................................................ 36 Bảng 2.1: Hiện trạng thực hiện quy hoạch sử dụng đất 2010 ........................................ 45 Bảng 2.2: Bảng hiện trạng sử dụng đất Quận 4 năm 2012 ............................................ 55 Bảng 3.1: Khoảng cách trồng cây theo tiêu chuẩn cho phép của Công ty Cây xanh TPHCM ......................................................................................................................... 60 Bảng 3.2: Cơ cấu định mức sử dụng đất đô thị ............................................................... 63 Bảng 3.3: Cơ cấu định mức sử dụng đất đô thị ............................................................... 67 Bảng 3.4: Diện tích, cơ cấu sử dụng đất Quận 4 theo 02 phương án đến năm 2020 .. 69 Bảng 3.5: Bảng dự báo phát triển quy mô dân số ........................................................... 71 Bảng 3.6: Bảng dự báo phát triển quy mô dân số theo phường .................................... 72 Bảng 3.7: Bảng dự báo quy mô dân số theo cụm dân cư qua các giai đoạn ................ 72 Bảng 3.8: So sánh các chỉ tiêu đất đai của Quận 4 và Tp. HCM .................................. 73 Bảng 3.9: Nhu cầu dùng đất của các cụm dân cư .......................................................... 75 Bảng 3.10: Bảng cân bằng sử dụng đất đến năm 2015 ..................................................... 75 Bảng 3.11: Bảng cân bằng sử dụng đất đến năm 2020 ..................................................... 77 Bảng3.12: Tổng hợp diện tích đất quy hoạch ..................................................................... 80 Bảng 3.13: Tổng hợp quy hoạch một số dự án môi trường đến năm 2020 .................... 84 Bảng 4.1: Kế hoạch hành động giám sát môi trường không khí ................................... 85 Bảng 4.2: Thông số giám sát và tiêu chuẩn so sánh ....................................................... 86 Bảng 4.3: Kế hoạch hành động giám sát môi trường nước mặt .................................... 86 Bảng 4.4: Thông số giám sát và tiêu chuẩn so sánh ....................................................... 87 Bảng 4.5: Kế hoạch hành động giám sát môi trường nước ngầm ................................. 87 Bảng 4.6: Thông số giám sát và tiêu chuẩn so sánh ....................................................... 87 xv  DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 0.1: Color 42, mã loại đất là ODT, tên loại đất là đất ở đô thị ........................... 6 Hình 0.2: Các loại đất khác nhau trong đất ở đô thị .................................................... 6 Hình 0.3: Xuất dữ liệu sang các trường mới................................................................ 7 Hình 0.4: Xuất Annotation sang lớp mới..................................................................... 8 Hình 0.5: Chọn màu và gắn mã cho các loại đất ......................................................... 8 Hình 0.6: Chọn mã loại đất .......................................................................................... 9 Hình 0.7: Kết quả chọn loại mã đất ............................................................................. 9 Hình 0.8: Gán tên cho các loại đất............................................................................. 10 Hình 0.9: Kết quả gán tên các loại đất ....................................................................... 10 Hình 0.10: Gom nhóm các đối tượng và đặt tên theo quy định .................................. 11 Hình 0.11: Chọn layer và tên trường cần hiển thị ....................................................... 12 Hình 0.12: Bản đồ hiển thị hoàn chỉnh ........................................................................ 12 Hình 0.13: Hiển thị tên loại đất ................................................................................... 13 Hình 0.14: Gán màu cho các loại đất........................................................................... 14 Hình 0.15: Bản đồ đã gán màu cho các loại đất .......................................................... 14 Hình 0.16: Bản đồ ở chế độ Layer view ...................................................................... 15 Hình 0.17: Chọn lưới chiếu ......................................................................................... 15 Hình 0.18: Chọn loại lưới chiếu tick marks and labels ............................................... 16 Hình 0.19: Bản đồ thể hiện trên lưới tọa độ ................................................................ 16 Hình 0.20: Chèn kim chỉ nam, chú giải, tỷ lệ cho bản đồ ........................................... 17 Hình 0.21: Bản đồ hiện trạng sử dụng đất Quận 4 năm 2010 ..................................... 17 Hình 0.22: Lưu và xuất bản đồ .................................................................................... 18 Hình 1.1: Ô nhiễm mùi hôi từ các trạm trung chuyển rác thải .................................. 31 Hình 1.2: Mảng xanh dọc bờ kênh............................................................................. 33 Hình 1.3: Cây xanh đường phố .................................................................................. 33 Hình 3.1: Quy trình tích hợp GIS xây dựng bản đồ quy hoạch ................................. 79 1  MỞ ĐẦU 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng. Quá trình sử dụng đất luôn là tiền đề tạo ra những thay đổi quan trọng trong mọi lĩnh vực như kinh tế, xã hội, môi trường…Có thể nói quá trình sử dụng đất đóng vai trò vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhưng đồng thời cũng là tác nhân gây ra những vấn đề môi trường tiêu cực. Chính vì thế, việc đánh giá mức độ thích hợp của sử dụng đất là một vấn đề có ý nghĩa thực tế, giúp cho các nhà quản lý và quy hoạch vùng có thể điều chỉnh kịp thời và đề xuất các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và môi trường tốt hơn trong tương lai. Đô thị hóa là xu hướng tất yếu của quá trình phát triển. Theo định hướng phát triển đô thị Việt Nam đến năm 2020, dân số nước ta khoảng 103 triệu người trong đó dân số đô thị khoảng 46 triệu người. Với tốc độ đô thị hóa như hiện nay, dân số tập trung ở các đô thị ngày một tăng nhanh. Sự quá tải ở một số đô thị lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh cùng với các yêu cầu về nhà ở, việc làm, chất lượng môi trường sống ngày càng trở nên cấp thiết và đói hỏi phải có hướng giải quyết đúng đắn. Để đáp ứng được yêu cầu đô thị hóa nêu trên, việc quản lý đô thị nói chung, quản lý và phát triển quỹ đất trong quy hoạch sử dụng đất nói riêng là việc hết sức quan trọng. Trong những năm qua, công tác này đã được quan tâm nhưng chưa thực sự đem lại hiệu quả, việc quản lý và phát triển quỹ đất trong quy hoạch sử dụng đất chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển đô thị theo quy hoạch đã được phê duyệt, việc sử dụng quỹ đất không đúng mục đích, lãng phí là tình trạng mang tính phổ biến trên cả nước nói chung. Nguyên nhân chính là do công tác quản lý về quy hoạchkiến trúc chưa đáp ứng được nhu cầu; công tác quản lý xây dựng đô thị theo quy hoạch còn nhiều bất cập, công tác quản lý Nhà nước về đất đai còn yếu.     2  Quận 4 là một quận trung tâm thành phố Hồ Chí Minh, có vị trí địa lý thuận lợi và góp phần không nhỏ cho sự phát triển kinh tế của thành phố. Quận 4 có diện tích nhỏ nhất so với 24 quận huyện của thành phố, tuy nhiên mật độ dân số trung bình rất cao 43.423 người/km2, tất cả các loại hoạt động kinh tế được tiến hành trên cùng một diện tích đất, do đó áp lực đối với quỹ đất eo hẹp của quận là rất lớn. Trong trường hợp sử dụng không hợp lý diện tích đất đô thị của quận sẽ mang đến những tổn thất không lường được cho sự phát triển kinh tế và môi trường. Xuất phát từ tầm quan trọng và tính cấp thiết của việc quản lý, sử dụng hợp lý đất đô thị tại quận 4, đề tài “Đánh giá hiện trạng sử dụng đất và đề xuất giải pháp quy hoạch sử dụng đất hợp lý đến năm 2020 tạiQuận 4 thành phố Hồ Chí Minh” được thực hiện nhằmgiúp các nhà quy hoạch và quản lý có cái nhìn chi tiết về tình hình quản lý, sử dụng đất, cơ cấu của từng loại đất nhằm chỉ ra sự hợp lý cũng như những bất cập trong việc quy hoạch, bố trí và sử dụng quỹ đất trong thực tế.Từ đó có thể khai thác quỹ đất hiệu quả mà vẫn đảm bảo sự phát triển kinh tế-xã hội bền vững và tăng cường công tác quản lý Nhà nước về đất đai. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Đề tài tập trung vào ba mục tiêu cụ thể sau: - Đánh giá được hiện trạng sử dụng đất tại Quận 4 tại các thời điểm năm 2010, 2011 và 2012. - Đề xuất các giải pháp quy hoạch sử dụng đất quận 4 hợp lý đến năm 2020. - Đề xuất các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực của quy hoạch giúp ổn định tình hình quản lý và sử dụng đất, đảm bảo mối quan hệ hài hòa giữa khai thác và sử dụng đất, sử dụng tài nguyên đất hợp lý, đáp ứng nhu cầu về đất để phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn Quận 4 với sử dụng đất bền vững và bảo vệ môi trường sinh thái.     3  3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Nội dung 1: Tổng hợp các tài liệu liên quan đến công tác quản lý sửdụng đất tại quận 4 - Các giải pháp quản lý sử dụng đất trên thế giới và tại Việt Nam. - Hệ thống ứng dụng GIS trong quản lý đất đai. - Tổng quan về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và môi trường tại quận 4. Nội dung 2:Đánh giá hiện trạng sử dụng đất và quy hoạch sử dụng đất đô thị tại Quận 4 đến năm 2020 - Lập bản đồ hành chính, địa chính, thực hiện công tác kiểm kê đất đai trên toàn quận 4. - Đánh giá tính hiệu quả của quy hoạch sử dụng đất năm 2010 tại quận 4. - Đánh giá hiện trạng sử dụng đất năm 2012 tại quận 4. Nội dung 3:Định hướng quy hoạch sử dụng đất tại quận 4 đến năm 2020 - Dựa vào hiện trạng và các căn cứ pháp lý về quản lý sử dụng đất, từ đó đề xuất các phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 tại quận 4. - Lựa chọn phương án quy hoạch phù hợp với quận 4. - Đề xuất giải pháp quy hoạch sử dụng đất hợp lý cho quận 4 đến năm 2020. - Xây dựng bản đồ quy hoạch sử dụng đất quận 4 đến năm 2020. Nội dung 4:Đề xuất các giải pháp để giảm thiểu các tác động của quy hoạch sử dụng đất tại quận 4 đến năm 2020 - Xây dựng kế hoạch hành động, đề xuất biện pháp giám sát chất lượng môi trường cho khu quy hoạch. - Biện pháp giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đối với môi trường. - Giải pháp quản lý, kỹ thuật, kinh tế và truyền thông.     4  4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU  Phương pháp luận Đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng. Quy hoạch sử dụng đất là sự đánh giá tiềm năng đất nước có hệ thống, thay đổi sử dụng đất đai và những điều kiện kinh tế xã hội chọn lọc và thực hiện những sự chọn lựa sử dụng đất đai tốt nhất, phù hợp với yêu cầu cần thiết của con người về bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên trong trong lai. Việc đánh giá hiện trạng sử dụng đất dựa vào số liệu kiểm kê đất đai thực tế mới nhất của Quận 4 nhằm có cái nhìn tổng quát đối với tiềm năng đất đai tại địa bàn quận; trên cơ sở đó quy hoạch, phân phối lại quỹ đất trong tương lai sao cho hợp lý, đáp ứng được nhu cầu sử dụng đất của người dân mà vẫn đảm bảo khía cạnh môi trường và phù hợp với quy hoạch tổng thể của Thành phố Hồ Chí Minh.  Phương pháp thực tế  Phương pháp kế thừa Phân tích các tài liệu đã có trên địa bàn, các quy hoạch của các ngành có liên quan đến việc sử dụng đất đai để rút ra quy luật phát triển, biến động đất đai.  Phương pháp thu thập số liệu Thu thập và phân tích các thông tin về điều kiện tự nhiên, hiện trạng kinh tếxã hội, hiện trạng môi trường, sử dụng đất, quy hoạch,…như: - Tình hình đo đạc bản đồ, lập hồ sơ địa chính và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. - Tình hình quản lý và sử dụng đất theo đối tượng sử dụng, theo đơn vị hành chính. - Hiện trạng sử dụng đất năm 2010 của Quận 4. - Cơ cấu sử dụng đất năm 2010 của Quận 4. - Kiểm kê đất đai của Quận 4 năm 2011, 2012. - Các số liệu thống kê, kiểm kê đất qua các thời kì.