Tài liệu Đánh giá khả năng ứng dụng của các mô hình khuyến nông sau khi đã triển khai trên địa bàn tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2013 - 2016 (Khóa luận tốt nghiệp)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM --------------------- NGUYỄN TÙNG DƯƠNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Tên đề tài: ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH TRỒNG TRỌT THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI XÃ PHƯỢNG TIẾN - HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN Hệ đào tạo : Chính quy Định hướng đề tài Chuyên nghành Khoa Khóa : Hướng nghiên cứu : Khuyến nông : KT & PTNT : 2014 - 2018 Thái Nguyên, năm 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM --------------------- NGUYỄN TÙNG DƯƠNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Tên đề tài: ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH TRỒNG TRỌT THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI XÃ PHƯỢNG TIẾN - HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN Hệ đào tạo : Chính quy Định hướng đề tài Chuyên nghành Khoa Lớp Khóa : Hướng nghiên cứu : Khuyến nông : KT & PTNT : K46 – KN : 2014 - 2018 Giảng viên hướng dẫn : Th.S Lành Ngọc Tú Thái Nguyên, năm 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp:“Đánh giá hiệu quả các mô hình trồng trọt thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới tại xã Phượng Tiến- huyện Định Hóa- tỉnh Thái Nguyên” là công trình nghiên cứu thực sự của bản thân, được thực hiện dựa trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, kiến thức chuyên ngành, tìm hiểu, khảo sát tình hình thực tiễn và dưới sự hướng dẫn khoa học của Th.S Lành Ngọc Tú. Các số liệu bảng, biểu, và những kết quả trong khóa luận là trung thực, các nhận xét, phương hướng đưa ra xuất phát từ thực tiễn và kinh nghiệm hiện có. Một lần nữa em xin khẳng định về sự trung thực của lời cam đoan trên. Người thực hiện Nguyễn Tùng Dương ii LỜI CẢM ƠN Thực tập tốt nghiệp đối với sinh viên có vị trí quan trọng không thể thiếu trong chương trình đào tạo đại học. Để đưa lý thuyết vào thực tế sản xuất, thời gian thực tập tốt nghiệp là điều kiện tốt nhất để hệ thống hóa lại toàn bộ kiến thức, từ đó rút ra những kinh nghiệm để nâng cao trình độ chuyên môn áp dụng vào thực tế sản xuất Xuất phát từ quan điểm đó, được sự giúp đỡ của ban Giám hiệu trường Đại học nông lâm Thái Nguyên, ban Chủ nhiệm khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, em được phân công thực tập tại UBND xã Phượng Tiến, huyện Định Hóa, tỉnh Thái nguyên, với đề tài: “Đánh giá hiệu quả các mô hình trồng trọt thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới tại xã Phượng Tiến, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên”. Để hoàn thành đề tài này trong suốt thời gian thực tập em đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô giáo trong khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, được sự giúp đỡ của các cô chú, anh chị tại UBND xã Phượng Tiến cùng với quỹ toàn cầu hóa nông thôn mới SEAMAUL (Hàn Quốc) tại xóm Tổ. Đặc biệt là sự hướng dẫn, chỉ bảo nhiệt tình của giảng viên: Th.S Lành Ngọc Tú – giảng viên khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn. Nhân dịp này em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các bạn đồng nghiệp đã giúp đỡ em trong quá trình thực tập. Đề tài của em vẫn còn nhiều thiếu sót em mong nhận được sự góp ý đánh giá của các thầy, cô giáo và các bạn để đề tài của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn ! Thái nguyên, ngày tháng năm 2018 Sinh viên Nguyễn Tùng Dương iii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 4.1: Hiện trạng sử dụng đất năm 2017 ................................................. 28 Bảng 4.2: Diện tích một số cây trồng chính của xã Phượng Tiến từ năm 2015 - 2017 ....................................................................................... 30 Bảng 4.3: Một số vật nuôi chính của xã Phượng Tiến năm 2017 .................. 31 Bảng 4.4: Tình hình dân số vào lao động xã Phượng Tiến giai đoạn 2016 2017. ........................................................................................ 33 Bảng 4.5: Số lượng mô hình sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã .............. 41 Bảng 4.6: Tổng diện tích thực hiện mô hình trên địa bàn xã ......................... 41 Bảng 4.7: Diện tích trồng bưởi diễn của xã Phượng Tiến giai đoạn từ năm 2015 đến tháng 12 năm 2017 .................................................... 42 Bảng 4.8: thông tin chung nhóm hộ trồng bưởi diễn ..................................... 43 Bảng 4.9: Kỹ thuật bón phân cho 1 gốc bưởi diễn. ....................................... 44 Bảng 4.10: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp cho 3 năm đầu/1 sào (360m2) .. 44 Bảng 4.11: Chi phí nguyên vật liệu sản xuất trong 1 năm giai đoạn thu hoạch của cây bưởi ............................................................................. 45 Bảng 4.12: Bảng chi phí nhân công trực tiếp tính trong 1 năm với giai đoạn bưởi cho thu hoạch với diện tích 360m2 .................................... 46 Bảng 4.13: Thông tin chung nhóm hộ trồng ổi ............................................. 50 Bảng 4.14: Kỹ thuật bón phân cho 1 gốc ổi/ 1 năm ...................................... 51 Bảng 4.15: chi phí nguyên vật liệu cho 1 sào ổi trong 1 năm tính từ năm thứ 3 ................................................................................................. 51 Bảng 4.16: diện tích trồng cây hồng trên địa bàn xã giai đoạn 2015-2017 .... 55 Bảng 4.17: Chi phí nguyên vật liệu sản xuất trong năm đầu tiên của 1 sào hồng ......................................................................................... 55 iv Bảng 4.18: Diện tích thực hiện mô hình trên địa bàn xã giai đoạn 2015-2017 ................................................................................................. 57 Bảng 4.19: Thông tin chung nhóm hộ trồng cây Chanh ................................ 58 Bảng 4.20: Kỹ thuật bón phân cho 1 gốc chanh/1 năm ................................. 59 Bảng 4.21: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp cho 2 năm đầu/1 sào (360m2) .. 59 Bảng 4.22: Chi phí nguyên vật liệu sản xuất của cây chanh năm thứ 3 (1 sào/năm) ................................................................................... 60 Bảng 4.23: Chi phí nhân công trực tiếp tính từ năm thứ 3 với diện tích 360m2 ................................................................................................. 61 Bảng 4.24: Hoạch toán kinh tế của mô hình ................................................. 61 v DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT Các từ viết tắt Đầy đủ BVTV Bảo vệ thực vật CNH - HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa CT/TW Chỉ thị/Trung ương đ Đồng ĐBSCL Đồng bằng sông cửu long ĐBSH Đồng bằng sông hồng ĐVT Đơn vị tính HTXNN Hợp tác xã nông nghiệp KH&CN Khoa học công nghệ KHKT Khoa học kỹ thuật NNNT Nông nghiệp nông thôn UBND Ủy ban nhân dân USD Đô la mỹ WTO Tổ chức thương mại thế giới vi MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ ii DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ............................................... v MỤC LỤC .................................................................................................... vi Phần 1 MỞ ĐẦU .......................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................... 1 1.2. Mục tiêu .................................................................................................. 2 1.2.1. Mục tiêu chung ..................................................................................... 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................... 2 1.3. Ý nghĩa của đề tài .................................................................................... 2 1.3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu .................................................... 2 1.3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn sản xuất ........................................................... 3 Phần 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................ 4 2.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................... 4 2.1.1.Khái niệm về mô hình ........................................................................... 4 2.1.2. Một số mô hình sản xuất nông-lâm nghiệp ........................................... 5 2.1.3.Vai trò của nghề trồng trọt ..................................................................... 8 2.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nghề trồng trọt............................. 9 2.1.5. Khái niệm về hiệu quả ........................................................................ 11 2.1.6. Lý luận về phát triển, phát triển kinh tế, phát triển ngành trồng trọt ... 11 2.1.7. Các khái niệm về xây dựng nông thôn mới ......................................... 12 2.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................... 14 2.2.1. Tình hình phát triển các mô hình trồng trọt trên thế giới ..................... 14 vii 2.2.2. Kinh nghiệm phát triển mô hình sản xuất nông lâm nghiệp ở một số nước trong khu vực ...................................................................................... 14 2.3. Quá trình phát triển của các mô hình sản xuất ở nước ta ........................ 17 2.3.1. Quả trình phát triển của các mô hình sản xuất ở Việt Nam ................. 17 2.3.2. Xu hướng phát triển mô hình sản xuất ở nước ta ................................ 18 2.3.3. Khái quát về mô hình nông thôn mới (Hàn Quốc) .............................. 19 Phần 3 ĐỐI TƯỢNG – NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 21 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................... 21 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................... 21 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 21 3.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 21 3.2.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên- kinh tế xã hội của xã Phượng Tiến, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên ........................................................................ 21 3.2.2. Nghiên cứu thực trạng các mô hình sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã ................................................................................................................. 21 3.2.3. Chỉ tiêu theo dõi cụ thể của các mô hình ............................................ 22 3.2.4. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn trong các mô hình .................. 22 3.2.5. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của mô hình ...................... 22 3.3. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 22 3.3.1. Chọn mẫu ........................................................................................... 22 3.3.2. Phương pháp thu thập thông tin .......................................................... 23 3.3.3. Phương pháp xử lý thông tin, số liệu .................................................. 23 3.3.4. Phương pháp phân tích thông tin, số liệu ............................................ 24 3.3.5. Các chỉ tiêu phản ánh kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh .......... 24 Phần 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................ 25 4.1. Đặc điểm tự nhiên và kinh tế xã hội của xã Phượng Tiến, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên ................................................................................. 25 viii 4.1.1. Điều kiện tự nhiên của xã Phượng tiến ............................................... 25 4.1.2. Đặc điểm kinh tế văn hóa xã hội ......................................................... 29 4.1.3. Thuận lợi và khó khăn của địa phương trong xây dựng chương trình nông thôn mới. ............................................................................................. 37 4.2. Kết quả nghiên cứu của một số mô hình sản xuất nông nghiệp. ............. 40 4.2.1. Thực trạng các mô hình sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã giai đoạn 2015-2017 .................................................................................................... 40 4.2.2. Đánh giá hiệu quả mô hình trồng Bưởi diễn ....................................... 42 4.2.3. Đánh giá hiệu quả mô hình trồng ổi đài loan ...................................... 50 4.2.4. Đánh giá hiệu quả mô hình trồng cây Hồng không hạt ....................... 54 4.2.5. Đánh giá hiệu quả mô hình trồng cây chanh bốn mùa ......................... 57 Phần 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................... 64 5.1. Kết luận ................................................................................................. 64 5.2. Kiến nghị ............................................................................................... 65 5.2.1. Đối với nhà nước ................................................................................ 65 5.2.2. Đối với người dân............................................................................... 66 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 67 PHỤ LỤC 1 Phần 1 MỞ ĐẦU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Nông nghiệp giữ một vai trò quan trong trong việc phát triển kinh tế, nhất là ở những nước đang phát triển. Tuy nhiên, ở những nước có nền kinh tế công nghiệp phát triển, mặc dù tỉ trọng phát triển nông nghiệp không lớn, nhưng khối lượng sản phẩm lại không ngừng tăng lên và giữ vai trò quan trọng. Lịch sử đã chứng minh những nước có sự đảm bảo về an toàn lương thực thì nền kinh tế mới có thể phát triển. Cùng với sự đổi mới của đất nước, nền nông nghiệp nông thôn ở nước ta đã có sự phát triển một cách tiến bộ, đặc biệt là sản xuất lương thực thực phẩm đã góp phần quan trọng vào ổn định đơi sống, chính trị tạo cơ sở cho việc phát triển đất nước. Việt Nam là một đất nước có truyền thống sản xuất nông nghiệp từ rất lâu đời. Từ trước đến nay nông nghiệp luôn là nghành kinh tế quan trọng của Việt Nam. Tính đến năm 2010 với 70% dân số nước ta sống và làm việc ở nông thôn. Dân số nước ta tăng nhanh 1,2%/năm, quỹ đất sản xuất nông nghiệp chỉ có 9,5 triệu ha, bình quân đầu người còn 1067,4m2 đất canh tác và 460,67m2 đất lúa thuộc loại thấp nhất trên thế giới. Bên cạnh đó là quá trình đô thị hóa đanh nhanh chóng làm giảm diện tích đất canh tác của nghành nông nghiệp. Trong những năm qua, ngành trồng trọt chiếm vị trí quan trọng trong cơ cấu của huyện Định Hóa nói riêng và tỉnh Thái Nguyên nói chung. Tỉnh lấy nông-lâm nghiệp làm trọng tâm trong phát triển kinh tế. Xã Phượng Tiến, huyện Định Hóa là một xã thuộc miền núi có nhiều điều kiện để phát triển nông nghiệp, đặc biệt là nghành trồng trọt. Khu vực này đã được chính phủ Hàn Quốc đầu tư để giúp đỡ người dân thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới. Trong khoảng 4 năm trở lại đây đã có nhiều giống cây trồng được 2 đưa vào sản xuất thông qua các mô hình trình diễn. Các mô hình được triển khai trên một số xóm trong xã, tuy nhiên không phải mô hình nào cũng phù hợp với điều kiện tự nhiên địa phương, mang lại hiệu quả kinh tế cao mà có mô hình thất bại, mô hình thành công được ứng dụng rộng trong sản xuất. Xuất phát từ thực tiễn trên được sự đồng ý của Ban Giám hiệu trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên và sự phân công của khoa Kinh Tế & PTNT cùng với sự hướng dẫn của thầy giáo Th.S Lành Ngọc Tú, tôi tiến hành thực hiện đề tài “Đánh giá hiệu quả các mô hình trồng trọt thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới tại xã Phượng Tiến- huyện Định Hóa- tỉnh Thái Nguyên”. 1.2. Mục tiêu 1.2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở đánh giá tình hình trồng trọt ở địa phương và từ đó đề xuất các giải pháp nhằm phát triển và nâng cao hiệu quả trồng trọt góp phần xây dựng nông thôn mới tại xã Phượng Tiến - huyện Định Hóa - tỉnh Thái Nguyên. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Đánh giá điều kiện tự nhiên kinh tế - xã hội của xã Phượng Tiến. - Điều tra, đánh giá hiệu quả thực trạng sản xuất của mô hình trồng trọt. - Phân tích những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện mô hình. - Đánh giá tính bền vững và khả năng nhân rộng của mô hình. - Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của mô hình tại địa phương. 1.3. Ý nghĩa của đề tài 1.3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu - Giúp sinh viên củng cố kiến thức và rèn luyện kỹ năng đã học về chuyên ngành khuyến nông và những môn học được học trong chương trình đào tạo của nhà trường. 3 - Trong quá trình thực hiện đề tài giúp sinh viên có điều kiện học hỏi, củng cố kiến thức, kỹ năng chuyên môn cho bản thân sau khi ra trường sẽ thực hiện tốt công việc đúng chuyên ngành của mình. - Kết quả của đề tài sẽ là cơ sở khoa học cho việc đề xuất các chiến lược ngành trồng trọt trong nông hộ tại xã Phượng Tiến, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên. 1.3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn sản xuất - Kết quả của đề tài sẽ là cơ sở cho các cấp chính quyền địa phương đưa ra những kết luận mới, hướng đi mới để xây dựng kế hoạch phát triển, mở rộng mô hình trồng trọt trên địa bàn nghiên cứu cũng như khu vực nông thôn khác. - Góp phần tăng thu nhập cho các hộ gia đình có điều kiện kinh tế chưa cao và đóng góp vào thực hiện xây dựng nông thôn mới đáp ứng được các tiêu chí đề ra. 4 Phần 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Cơ sở lý luận 2.1.1. Khái niệm về mô hình Khái niệm về mô hình Thực tiễn hoạt động của đời sống, kinh tế, xã hội rất phong phú, đa dạng và phức tạp, người ta có thể sử dụng nhiều công cụ và phương pháp nghiên cứu để tiếp cận. Mỗi công cụ và phương pháp nghiên cứu có những ưu thế riêng, được sử dụng trong hoàn cảnh cụ thể. Mô hình là một trong các phương pháp nghiên cứu, được đử dụng rộng rãi, đặc biệt trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học. Các mô hình có thể có các quan niệm khác nhau, sự khác nhau đó là tùy thuộc vào góc độ tiếp cận và mục đích nghiên cứu. Nhưng khi sử dụng mô hình người ta đều có chung một quan điểm là dùng để mô phỏng các đối tượng nghiên cứu. Do đó, ở mỗi góc độ tiếp cận và mục đích nghiên cứu riêng, tùy thuộc vào quan niệm và ý tưởng của người nghiên cứu mà mô hình được sử dụng để mô phỏng và trình bày là khác nhau. Song khi sử dụng mô hình để mô phỏng đối tượng nghiên cứu, người ta thường có chung một quan điểm thống nhất, đó là: mô hình là mẫu để mô phỏng hoặc thể hiện đối tượng nghiên cứu, nó phản ánh những đặc trưng cơ bản nhất và gữ nguyên được bản chất của đối tượng nghiên cứu. Mô hình sản xuất Sản xuất là một hoạt động mô hình có ý thức, có tổ chức của con người nhằm tạo ra nhiều của cải vật chất cho xã hội bằng những tiềm năng, nguồn lực và sức lao động của chính mình. Lịch sử phát triển xã hội của loài người đã chứng minh sự phát triển của các công cụ sản xuất - yếu tố không thể thiếu 5 được cấu thành trong nền sản xuất. Từ những công cụ thô sơ, đến những công cụ hiện đại, công cụ đa năng, đã thay thế một phần rất lớn cho lao động sống và làm giảm hao phí về lao động sống trên một đơn vị sản phẩm. Trong sản xuất, mô hình sản xuất là một trong cá nội dung kinh tế của sản xuất. Nó thể hiện được sự qua lại của các yếu tố kinh tế, ngoài các yếu tố kỹ thuật của sản xuất, do đó mà: Mô hình sản xuất là hình mẫu trong sản xuất, thể hiện sự kết hợp của các nguồn lực trong điều kiện sản xuất cụ thể, nhằm đạt được mục tiêu về sản phẩm và lợi ích kinh tế. Mô hình nông nghiệp Mô hình nông nghiệp là những mô hình mô tả các hoạt động của sản xuất nông nghiệp. Trong mô hình diễn tả các mối quan hệ giữa các nhân tố chủ yếu là thể hiện các yêu cầu của sản xuất (đầu vào) và các sản phẩm (đầu ra) [1]. Vai trò của mô hình Mô hình là công cụ nghiên cứu khoa học, phương pháp mô hình hóa là nghiên cứu hệ thống như một tổng thể, nó giúp cho các nhà khoa học hiểu biết và đánh giá tối ưu hóa hệ thống. Nhờ các mô hình ta có thể kiểm tra lại sự đúng đắn của số liệu mà ta quan sát được và các giả định rút ra, nó giúp ta hiểu sâu hơn các hệ thống phức tạp. Và một mục tiêu khác của mô hình là giúp ta lựa chọn quyết định tốt nhất về quản lý hệ thống, giúp ta chọn phương pháp tốt nhất để lựa chọn hệ thống. Việc thực hiện mô hình giúp cho nhà khoa học cùng người dân có thể đánh giá được sự phù hợp và khả năng nhân rộng của mô hình cây trồng vật nuôi tại một khu vực nào đó. Từ đó đưa ra quyết định tốt nhất nhằm đem lại lợi ích tối đa cho nông dân, phát huy hiệu quả những gì nông dân đã có. 2.1.2. Một số mô hình sản xuất nông-lâm nghiệp a. Mô hình sản xuất chuyên canh trong nông nghiệp 6 Chuyên chăn nuôi Bò sữa; cá; tôm; cua; hươu; trăn; rắn. Mô hình này đang phát triển mạnh ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), Đồng bằng sông Hồng (ĐBSH), ven biển miền trung Chuyên trồng trọt Chè; cà phê; cao su. Mô hình này chủ yếu ở Trung du miền Núi phía Bắc, Tây Nguyên, Nam Trung Bộ. Đây là mô hình các hộ kinh tế làm vệ tinh nguyên liệu cho các doanh nghiệp chế biến. Mô hình hộ gia đình chuyên canh nông nghiệp phù hợp và phổ biến ở gần các đô thị, doanh nghiệp (cao su, chè cà phê, bông, mía đường hoặc xí nghiệp chế biến giấy). Mô hình kinh tế hộ loại này thường có quy mô lớn, khối lượng hàng hóa nhiều, cho thu nhập ổn định, đời sống nhân dân được cải thiện. Tuy nhiên dễ gặp phải rủi ro do giá cả biến động theo thị trường, ảnh hưởng nhiều của thời tiết, khí hậu. b. Mô hình sản xuất lúa nước - nuôi cá nước ngọt - chăn nuôi gia cầm Phát triển chủ yếu ở vùng ĐBSH và ĐBSCL, các tỉnh vùng trũng trồng một vụ lúa không chắc ăn. Mô hình này thực sự có hiệu quả. Doanh thu nhiều hộ hàng năm đạt hàng trăm triệu đồng, thu nhập đạt hàng chục triệu đồng. Đây là những nông hộ cung cấp lượng nông sản hàng hóa lớn cho xuất khẩu, tuy nhiên những vấn đề như dịch bệnh, giá cả bấp bênh và thiếu thông tin về thị trường có ảnh hưởng lớn đến sự bền vững của mô hình. c. Mô hình hộ liên kết chăn nuôi lợn theo phương thức bán công nghiệp thâm canh lúa, màu Mô hình này đã và đang phát triển hiệu quả ở ĐBSH…loại mô hình này có sự liên kết chặt chẽ giữa các hộ và các chủ thể thu gom, chế biến, xuất khẩu. Để mô hình phát triển cần phải đảm bảo quy trình kỹ thuật chăn nuôi, phòng trừ dịch bệnh, có giống lợn và giống lúa tốt. Bên cạnh đó, các chủ hộ 7 cũng cần xác định quy mô hợp lý, chủ động nguồn thức ăn và nắm chắc thông tin thị trường tiêu thụ. d. Mô hình sản xuất cây giống (cây trồng nông, lâm nghiệp), vật nuôi (lợn giống, gia cầm giống và các giống vật nuôi thủy sản) Đây là mô hình sản xuất giống cây trồng ở trung du miền núi (giống cà phê, chè, cây ăn quả các loại); giống vật nuôi ở ĐBSCL, ĐBSH, ven biển (giống tôm, cua, cá, ba ba). Mô hình này cho lãi cao nhưng chủ hộ phải có vốn lớn, nắm vững khoa học công nghệ (KH&CN). Việc nhân giống không dễ. e. Mô hình nuôi bò sữa - chế biến - tiêu thụ tại chỗ Mô hình này được phát triển ở ngoại thành Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh hoặc các vùng có khí hậu thuận lợi như Mộc Châu (Sơn La), Vĩnh Phúc, Lâm Đồng. Nếu chế biến và marketing tốt, có trang thiết bị hiện đại, tổ chức quản lý tốt, đảm bảo vệ sinh an toàn thì mô hình này sẽ đạt hiệu quả và phát triển bền vững. Tuy nhiên, hiện nay đang gặp khó khăn do giá cả biến động theo chiều không có lợi cho nông dân. f. Mô hình chuyên canh rau, hoa, quả, xuất khẩu dịch vụ thương mại tại nhà Mô hình này đang phát triển mạnh tại vùng ven thành phố Đà Lạt (Lâm Đồng), vùng có khí hậu á nhiệt đới: Sa Pa (Lào Cai), Lạng Sơn, Cao Bằng, Tam Đảo (Vĩnh Phúc), Lục Ngạn (Bắc Giang). Để mô hình này phát triển, các hộ cần nâng cao hơn nữa chất lượng, hình thức, khả năng bảo quản và uy tín trên thị trường. g. Mô hình nông - lâm kết hợp Loại mô hình này phát triển rộng rãi ở vùng trung du và miền núi. Cây trồng gồm: cây rừng, đỗ đậu, cây ăn quả, cây dược liệu, cây công nghiệp, cây đặc sản vật nuôi gồm trâu, bò, lợn, dê, gia cầm, chim, thú rừng,.. Hoạt động lâm nghiệp gồm: bảo vệ, khai thác, trồng, sơ chế, chăm sóc, cải tạo rừng,.. Phương pháp canh tác đặc trưng là canh tác trên đất dốc. 8 Hiện nay, một số nơi đã xuất hiện các nghề như dịch vụ du lịch sinh thái, sản xuất nấm ăn và nấm dược liệu. Mô hình này còn khó khăn về giống, khả năng ứng dụng KH&CN, hạ tầng cơ sở… h. Mô hình sản xuất nông nghiệp kiêm ngành nghề tiểu thủ công nghiệp Mô hình này thường hoạt động thành làng, gần đây đã phát triển thành quy mô nhiều làng, xã. Dù hoạt động tiểu thủ công nghiệp có phát triển, nhưng đa phần các hộ đều không quên giữ đất để sản xuất và chăn nuôi nhằm tự túc lương thực, thực phẩm. Mô hình này đang có những tồn tại về mặt bằng sản xuất, gây ô nhiễm môi trường, rất cần có quy hoạch lại. i. Mô hình sản xuất - kinh doanh tổng hợp Mô hình này hình thành ở các thị tam, thị tứ hoặc các trung tâm cụm xã theo đầu mối giao thông. Sản xuất nông lâm nghiệp kinh doanh tổng hợp là mô hình kinh tế hộ ngày càng có hiệu quả ở nhiều địa phương, nhất là ở các tỉnh trung du miên núi. Xu hướng phát triển các hộ gia đình này sẽ thành các trang trại gia đình hoặc doanh nghiệp tư nhân. Đồng thời với quy mô và có vốn lớn, các hộ này còn kinh doanh phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, vật liệu xây dựng hoặc thu gom, chế biến sản phẩm [2]. 2.1.3.Vai trò của nghề trồng trọt Cung cấp thực phẩm Các sản phẩm của ngành trồng trọt cung cấp ra thị trường rất được ưa chuộng. Cung cấp các thực phẩm tươi sạch phục vụ như cầu ăn uống của con người đồng thời cung cấp dinh dưỡng bổ sung các chất sơ và vitamin có trong thực phẩm kết hợp với các sản phẩm là thịt để làm phong phú bữa ăn của gia đình và có thêm chất dinh dưỡng đảm bảo cho mọi người co sức khỏe tốt để tiếp tục, duy trì công việc hàng ngày. Nguồn thức ăn cho chăn nuôi và làm phân hoai mục 9 Ngoài sản phẩm chính là cung cấp rau củ quả thì trong trồng trọt còn thu được một lượng lớn các bộ phận trên cây làm thức ăn cho gia súc, gia cầm. Ngoài ra lượng sản phẩm thu được cũng tận dụng để làm phân bón, hạn chế được ô nhiễm đất đai. Mang lại thu nhập cho nông dân Trồng trọt được đánh giá là một ngành hay xảy ra rủi ro bởi thời tiết và dịch bệnh nhưng cũng là một ngành đem lại hiệu quả kinh tế cao, vừa làm tăng thu nhập cho nông dân, vừa giải quyết được vấn đề việc làm. 2.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nghề trồng trọt. 2.1.4.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến nền nông nghiệp trồng trọt Để hình thành và phát triển một nền nông nghiệp trồng trọt cần rất nhiều các yếu tố khác nhau. Các yếu tố này có thể là yếu tố bắc buộc, có thể là yếu tố điều kiện, hoặc yếu tố thúc đẩy, xúc tác cho phát triển trồng trọt. Con người, đất, nước, không khí, điều kiện khí hậu, dinh dưỡng, giống, đa dạng sinh học là các yếu tố quan trọng nhất trong trồng trọt. Các yếu tố này tương tác khăng khít với nhau và với các yếu tố môi trường bên ngoài để quyết định sự phát triển của ngành trồng trọt. Nông nghiệp nói chung và trồng trọt nói riêng đều là sản phẩm của con người, hình thành để phục vụ những nhu cầu sống cơ bản của con người. Trồng trọt cung cấp các loại rau, củ, quả…từ đó con người sử dụng làm thức ăn, dinh dưỡng, nguyên vật liệu và cơ sở để phát triển các ngành công nghiệp, y tế, du lịch…Con người nhận biết và sử dụng các yếu tố tự nhiên, nhân tạo để phát triển trồng trọt. Sự phát triển này có bền vững được hay không cũng phụ thuộc phần lớn vào cách hành động của con người. Đất, nước, không khí, điều kiện khí hậu là các yếu tố vô cùng quan trọng đối với trồng trọt. Đất là nơi bám trụ của cây trồng, cung cấp dinh dưỡng, trữ nước cho cây. Trong đất là một hệ sinh thái phong phú các loài 10 sinh vật, chúng cũng đóp góp và việc cung cấp dinh dưỡng cho cây. Trong những điều kiện cần một năng suất lớn, đất không có dinh dưỡng cho cây phát triển vượt trội, con người đã sáng chế ra những loại phân bón làm dinh dưỡng hóa học bổ sung cho cây và những loại thuốc trừ sâu, hóa chất bảo vể thực vật… để bảo vệ cây khỏi sự tấn công của các loại sâu bệnh. Sự lạm dụng các loại thuốc này diễn ra mạnh mẽ như hiện nay đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng làm thoái hóa đất, chết đi hệ sinh thái trong đất và ảnh hưởng trực tiếp đến sự bền vững cây trồng. Nước là thành phần chiếm phần trăm lớn nhất trong cây, giúp dẫn truyền các chất dinh dưỡng đi nuôi các bộ phận khác nhau. Một phần dinh dưỡng của cây được hấp thụ từ nước. Chất lượng nước ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cây trồng. Mỗi loại cây trồng thích hợp với các điều kiện khí hậu khác nhau, loại đất và lượng nước. Vì vậy ba yếu tố này sẽ quyết định sự phát triển của các giống cây khác nhau tại các vùng khác nhau. Đa dạng sinh học là nguồn gốc cung cấp sự đa dạng giống cây trồng khác nhau cho nông nghiệp, cung cấp các loài thiên địch, cung cấp hệ sinh vật trong đất có vai trò tạo độ phì nhiêu, dinh dưỡng cho đất… Sự thoái hóa hay mất đa dạng sinh học do bất kỳ nguyên nhân nào cũng sẽ gây nên mất cân bằng và bền vững trong nông nghiệp trồng trọt. Các yếu tố này cần được nhìn nhận và kết hợp thông qua những quy luật tự nhiên, những mối quan hệ tương tác các thành tố với nhau để đạt được hiệu quả cao trong trồng trọt, tính bền vững của môi trường và xã hội. Nếu độc tố có trong nước, nó cũng sẽ theo các lông hút của rễ cây đi vào cơ thể cây, tích tụ và gây hại.[6]