Tài liệu đánh giá tình hình thực hiện tiêu chí 17 trong xây dựng nông thôn mới tại xã thụy hương, huyện chương mỹ, thành phố hà nội

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA MÔI TRƯỜNG --------------------------------------------------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP TÊN ĐỀ TÀI: ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN TIÊU CHÍ 17 TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI XÃ THỤY HƯƠNG, HUYỆN CHƯƠNG MỸ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Người thực hiện : NGUYỄN HUY NGHĨA Lớp : MTB Khóa : K57 Ngành : KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG Giáo viên hướng dẫn : TS. PHAN TRUNG QUÝ Hà Nội – 2016 HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA MÔI TRƯỜNG --------------------------------------------------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP TÊN ĐỀ TÀI: ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN TIÊU CHÍ 17 TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI XÃ THỤY HƯƠNG, HUYỆN CHƯƠNG MỸ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Người thực hiện : NGUYỄN HUY NGHĨA Lớp : MTB Khóa : K57 Chuyên ngành : MÔI TRƯỜNG Giáo viên hướng dẫn : TS. PHAN TRUNG QUÝ Địa điểm thực tập : XÃ THỤY HƯƠNG, HUYỆN CHƯƠNG MỸ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Hà Nội – 2016 LỜI CÁM ƠN Đầu tiên em xin cảm ơn các thầy cô giáo tại khoa Môi trường, Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Những người đã truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm cho chúng em trong hơn 4 năm vừa qua. Em xin cảm ơn thầy giáo TS. Phan Trung Quý đã hướng dẫn chỉ bảo tận tình để khóa luận này được hoàn chỉnh. Cảm ơn lãnh đạo xã Thụy Hương, huyện Chương Mỹ và phòng Tài nguyên Môi Trường huyện Chương Mỹ đã tạo điều kiện giúp đỡ em về tư liệu, kinh nghiệm thực tế trong quá trình thực. Cảm ơn người thân trong gia đình và bạn bè đã ủng hộ, khuyến khích cả về vật chất và tinh thần trong quá trình học tập và làm khóa luận này. Hà Nội , tháng 05 năm 2016 Sinh viên thực hiện: Nguyễn Huy Nghĩa i MỤC LỤC LỜI CÁM ƠN...................................................................................................i MỤC LỤC........................................................................................................ii DANH MỤC BẢNG........................................................................................v DANH MỤC HÌNH........................................................................................vi DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, KÝ TỰ VIẾT TẮT....................................vii PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ..................................................................................1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài.........................................................................1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu của đề tài..............................................................2 PHẦN 2: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU................................3 2.1. Nông thôn Việt Nam..............................................................................3 2.1.1. Các khái niệm cơ bản............................................................................3 2.1.2 Hiện trạng nông thôn Việt Nam.............................................................3 2.2. Giới thiệu chương trình mục tiêu xây dựng nông thôn mới..................6 2.2.1. Khái niệm nông thôn mới......................................................................6 2.2.2. Đặc trưng của nông thôn mới................................................................9 2.2.3. Mục tiêu và nhiệm vụ của chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới........................................................................................9 2.2.4. Thời gian, phạm vi ảnh hưởng.............................................................10 2.2.5. Nội dung và nguyên tắc thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới..............................................................................................11 2.2.6. Nguồn lực xây dựng nông thôn mới....................................................13 2.2.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới......................................................................................14 2.2.8. Tiêu chí môi trường và mục tiêu thực hiện tiêu chí môi trường..........16 2.3. Hiện trạng thực hiện chương trình mục tiêu xây dựng nông thôn mới .............................................................................................................20 ii 2.3.1. Kinh nghiệm từ một số nước trên thế giới...........................................20 2.3.2. Công tác thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới ở nước ta. 23 2.3.3. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực hiện chương trình 29 PHẦN 3: ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................................................32 3.1. Đối tượng nghiên cứu..........................................................................32 3.2. Phạm vi nghiên cứu.............................................................................32 3.3. Nội dung nghiên cứu...........................................................................32 3.4. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................33 3.4.1. Phương pháp lựa chọn điểm nghiên cứu.............................................33 3.4.2. phương pháp thu thập số liệu sơ cấp...................................................33 3.4.3. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp..................................................34 3.4.4. Phương pháp so sánh với các tiêu chuẩn.............................................34 3.4.5. Phương pháp xử lý số liệu...................................................................34 PHẦN 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU...........................................................35 4.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội xã Thụy Hương...........................35 4.1.1. Điều kiện tự nhiên...............................................................................35 4.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội....................................................................37 4.2. Hiện trạng môi trường trên địa bàn xã.................................................45 4.3. Tình hình thực hiện chương trình mục tiêu xây dựng nông thôn mới trên địa bàn xã......................................................................................48 4.3.1. Nước hợp vệ sinh và nước sạch theo quy chuẩn quốc gia...................48 4.3.2. Các cơ sở sản xuất kinh doanh............................................................51 4.3.3. Đường làng, ngõ xóm, cảnh quan từng hộ..........................................51 4.3.4. Chất thải, nước thải được thu gom và xử lý........................................54 4.3.5. Nghĩa trang nhân dân có quy hoạch và quản lý...................................58 4.4 Những thuận lợi, khó khăn và các giải pháp thực hiện tiêu chí môi trường trên địa bàn xã Thụy Hương....................................................60 iii 4.4.1. Những thuận lợi, khó khăn trong việc thực hiện tiêu chí môi trường trên địa bàn xã......................................................................................60 4.4.2. Đề xuất các giải pháp thực hiện tiêu chí môi trường trên địa bàn xã. .63 PHẦN V: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................67 5.1. Kết luận................................................................................................67 5.2. Kiến Nghị............................................................................................67 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................74 PHỤ LỤC.......................................................................................................72 iv DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Khoảng cách ly vệ sinh của nghĩa trang đến các công trình khác. 18 Bảng 4.1: Tình hình sử dụng đất đai của xã năm 2015..................................38 Bảng 4.2: Tình hình cơ sở vật chất hạ tầng của xã Thụy Hương 2015..........42 Bảng 4.3: Tình hình phát triển kinh tế của xã qua 3 năm (2013 – 2015).......45 Bảng 4.4: Kết quả phân tích chất lượng nước thải.........................................46 Bảng 4.5: Kết quả phân tích chất lượng nước dưới đất..................................48 Bảng 4.6: Số liệu sử dụng nước HVS hộ gia đình năm 2015........................51 v DANH MỤC HÌNH Hình 4.1: Cơ cấu đất đai xã Thụy Hương qua 6 năm 2009 - 2015...............37 Hình 4.2: Tổng giá trị sản xuất của xã Thụy Hương giai đoạn 2013 - 2015 43 Hình 4.3: Bản đồ quy hoạch xây dựng NTM xã Thụy Hương.....................49 Hình 4.4 : Rác thải bừa bãi lề đường và bờ ao xã Thụy Hương....................53 Hình 4.5 : Hồ sinh thái xã................................................................................54 Hình 4.6 : Kênh mương được kè kiên cố.......................................................56 Hình 4.7 : Cống rãnh ứ đọng nước, chưa có tấm đan....................................57 Hình 4.8: Xe thu gom rác thô sơ...................................................................58 Hình 4.9: Điểm tập kết rác xã ....................................................63 Hình 4.10: Điểm sạt lở thôn Phúc Cầu...........................................................59 Hình 4.11: Nghĩa trang cải táng của xã..........................................................61 vi DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, KÝ TỰ VIẾT TẮT BTBDHMT : Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung CN : Công Nghiệp CSHT : Cơ sở hạ tầng CNH-HĐH : Công nghiệp hóa- hiện đại hóa DV : Dịch vụ ĐBSCL : Đồng bằng sông Cửu Long ĐBSH : Đồng bằng sông Hồng ĐNB : Đông Nam Bộ HTX : Hợp tác xã KT-XH : Kinh tế -Xã hội LLLĐ : Lực lượng lao động NLTS : Nông, lâm, thủy sản NN : Nông nghiệp NT : Nông thôn NTM : Nông thôn mới PTNT : Phát triển nông thôn SXKD : Sản xuất kinh doanh TDMNPB : Trung du miền núi phía Bắc TĐT : Tổng điều tra TN : Tây Nguyên TM : Thương mại TTCN : Tiểu thủ công nghiệp VSMT : Vệ sinh môi trường XD : Xây dựng XH : Xã hội vii PHẦN 1 ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Theo thống kê năm 2014 sản xuất nông nghiệp nước ta chỉ chiếm 18% GDP (2014), trong khi dân số sống tại khu vực nông thôn hiện chiếm gần 66,9% (Tổng cục thống kê, 2014), nhưng nông nghiệp-nông thôn vẫn đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội, đảm bảo an ninh lương thực, giữ vững an ninh quốc phòng và ổn định chính trị đất nước. Hiện nay, đất nước ta đang trong quá trình công nghiệp hóa-hiện đại hóa, điều đó đem lại những thành tựu kinh tế- xã hội to lớn, góp phần quan trọng trong phát triển lực lượng sản xuất, tăng năng suất lao động xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Bên cạnh đó, quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa cũng có những tác động tiêu cực như diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp, phân hóa giàu nghèo trong xã hội ngày càng sâu sắc, tình hình ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng.... Chính vì vậy, để phát triển một cách bền vững thì chúng ta cần phải có những chính sách và hành động thực tế trên mọi lĩnh vực, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn. Xây dựng nông thôn là mối quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước, tại Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng về vấn đề xây dựng nông thôn mới, Đảng ta đã xác định:“Xây dựng nông thôn mới ngày càng giàu đẹp, dân chủ, công bằng, văn minh, có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất phù hợp, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phát triển ngày càng hiện đại”.Đây là kế hoạch và hành động làm thay đổi bộ mặt nông thôn Việt Nam, bước đầu tạo nên những nhân tố có tính chất định hình cho xã hội phát triển lâu dài và tạo điều kiện cho nước ta nâng cao vị thế trên trường quốc tế. Để thực hiện nghị quyết trên của Trung Ương, ngày 04 tháng 06 năm 2010 Thủ tướng chính phủ ra quyết định số 800/ QĐ-TTg quyết định phê duyệt chương trình quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020. 1 Chương Mỹ là một huyện ngoại thành nằm ở phía tây nam Hà Nội, cách trung tâm thủ đô 20 km. Để hưởng ứng chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, huyện Chương Mỹ đã tiến hành phát động và triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới ở 21 xã trên 32 xã, thị trấn thuộc điạ bàn huyện. Qua 5 năm thực hiện chương trình,nền kinh tế của huyện đang từng bước khởi sắc, toàn huyện có 11/ 21 xã đạt tiêu chí xây dựng nông thôn mới trong năm 2015 ( UBND huyện Chương Mỹ). Trong đó Thụy Hương được coi là lá cờ đầu của huyện trong việc xây dựng nông thôn mới, tuy nhiên xã vẫn chưa hoàn thành đủ 19/19 tiêu chí của của chương trình xây dựng nông thôn mới. Bên cạnh các mục tiêu về giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng… tiêu chí môi trường là một tiêu chí quan trọng trong bộ tiêu chí của chương trình mà xã chưa đạt được. Tiêu chí này không chỉ phản ánh được môi trường khái quát của một địa phương mà qua đó còn đánh giá được hiện trạng phát triển kinh tế, xã hội của địa phương đó. Xuất phát từ thực tế, nhằm đánh giá tình hình mức độ hoàn thành tiêu chí môi trường của xã Thụy Hương so với quy định của bộ tiêu chí về nông thôn mới, từ đó nghiên cứu đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện quá trình thực hiện tiêu chí 17 trong nông thôn mới tại xã Thụy Hương, em tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá tình hình thực hiện tiêu chí 17 trong xây dựng nông thôn mới tại xã Thụy Hương, huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội” 1.2 Mục tiêu nghiên cứu của đề tài - Tìm hiểu tình hình thực hiê ên tiêu chí 17 trong quá trình xây dựng nông thôn mới tại xã Thụy Hương. - Xác định những tồn tại/ khó khăn trong quá trình thực hiện tiêu chí 17 trong xây dựng nông thôn mới. - Nghiên cứu đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện quá trình thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới tại xã Thụy Hương. 2 PHẦN 2 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 2.1. Nông thôn Việt Nam 2.1.1. Các khái niệm cơ bản Nông nghiệp là quá trình sản xuất ra lương thực, thực phẩm cung cấp cho con người và tạo ra của cải cho xã hội. Nông dân là những người lao động cư trú ở nông thôn, tham gia sản xuất NN, sống chủ yếu bằng ruộng vườn sau đó đến ngành nghề khác và tư liệu chính là đất đai (Benedict J.tria kerrkvliet, Jamesscott Nguyễn Ngọc và Đỗ Đức Định, 2000). Nông thôn là phần lãnh thổ không thuộc nội thành, nội thị các thành phố, thị xã, thị trấn được quản lý bởi cấp hành chính cơ sở là UBND xã (Thông tư số 54/2009/TT-BNNPTNT ngày 21-8-2009 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn). Phát triển nông thôn là một chiến lược nhằm cải thiện các điều kiện sống về kinh tế- xã hội của một nhóm người cụ thể (người nghèo ở vùng nông thôn), nó giúp những người nghèo nhất trong những người dân sống ở các vùng nông thôn được hưởng lợi từ sự phát triển (Mai Thanh Cúc và cộng sự, 2005). 2.1.2 Hiện trạng nông thôn Việt Nam - Đặc điểm chung của nông thôn: + Thứ nhất, ở vùng nông thôn, các cư dân chủ yếu là nông dân và làm nghề nông, đây là địa bàn hoạt động chủ yếu của các ngành sản xuất vật chất nông, lâm, ngư nghiệp và các ngành nghề kinh doanh, dịch vụ phi nông nghiệp. + Thứ hai, nông thôn thể hiện tính chất đa dạng về điều kiện tự nhiên, môi trường sinh thái. 3 + Thứ ba, cư dân nông thôn có mối quan hệ họ tộc và gia đình khá chặt chẽ với những quy định cụ thể của từng họ tộc và gia đình. + Thứ tư, nông dân lưu giữ và bảo tồn nhiều di sản văn hoá của quốc gia như các phong tục tập quán cổ truyền về đời sống, lễ hội, sản xuất nông nghiệp và ngành nghề truyền thống, các di tích lịch sử, các danh lam thắng cảnh... (Nguyễn Thị Phương Hoa, 2012). - Theo báo cáo đánh giá tổng quan về thực trạng nông thôn, nông nghiệp từ kết quả tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp và thủy sản năm 2011, tính đến 01/7/2011, cả nước có 9.071 xã, có 80.904 thôn, ấp, bản, tăng 0.35% so với số 80.620 thôn của năm 2006. Nông thôn nước ta có 15,3 triệu hộ với xấp xỉ 32 triệu người trong độ tuổi lao động, tăng 11,4% về số hộ và 4,5% về lao động so với kỳ tổng điều tra năm 2006. - Việt Nam là nước có nền kinh tế đang chuyển đổi từ nông nghiệp sang công nghiệp hóa, nông dân là lực lượng lao động xã hội chính chiếm hơn 70% dân số và trên 50% lực lượng lao động xã hội. Do đó nông nghiệp được coi là yếu tố quan trọng trong việc xóa đói nghèo, tăng thu nhập cho nông dân và mở đường cho các chính sách đổi mới phát triển nông nghiệp nông thôn. Thực hiện công cuộc đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng, bằng tinh thần lao động cần cù, sáng tạo, giai cấp nông dân cùng với nhân dân cả nước tạo nên những thành tựu khá toàn diện và to lớn trên mặt trận sản xuất nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, góp phần quan trọng vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội, xoá đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống của nhân dân, làm thay đổi bộ mặt của nông thôn ngày nay được thể hiện ở những mặt sau: + Kết cấu hạ tầng nông thôn tiếp tục được xây dựng mới và nâng cấp cả về chiều rộng và chiều sâu, tạo điều kiện cho sản xuất phát triển; bộ mặt nông thôn có nhiều đổi mới. 4 + Cơ cấu ngành nghề của hộ nông thôn đã có sự chuyển dịch theo hướng tích cực, song vẫn chưa khắc phục được sự chênh lệch lớn giữa các vùng kinh tế- xã hội thể hiện ở các điểm sau : - Tuy nhiên, trong quá trình phát triển nông thôn hiện nay còn một số tồn tại khi một số chính sách về nông nghiệp, nông dân, nông thôn chưa thực sự có hiệu quả và chưa mang lại lợi ích cho nông dân như mong muốn. Đó là vấn đề khoảng cách giàu - nghèo và bất bình đẳng xã hội; tình trạng thiếu việc làm, di dân tự phát; xung đột xã hội gia tăng; dân trí và quan trí thấp; dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe yếu kém; đời sống văn hóa có nhiều biểu hiện tiêu cực, xuống cấp; năng lực quản lý xã hội, kết cấu hạ tầng thấp kém; môi trường bị ô nhiễm và suy thoái ở mức báo động. + Sản xuất nông nghiệp vẫn nhỏ lẻ, manh mún. Quy hoạch sản xuất nông nghiệp chưa phù hợp, sản xuất vẫn mang nặng tính tự phát và tự sản, tự tiêu; chưa gắn với chế biến và tiêu thụ nông sản hàng hoá quy mô lớn, có tới 36% số hộ có dưới 0,2 ha đất canh tác. Phần lớn nông dân chưa có tư duy hợp tác sản xuất gắn với xây dựng thương hiệu sản phẩm, do vậy chất lượng nông sản hàng hoá không cao, tính cạnh tranh thấp, dễ bị ép giá. Thu nhập bình quân cư dân nông thôn chỉ bằng 76,6% bình quân chung cả nước. Hầu hết số hộ nghèo và cận nghèo là nông dân. + Nông dân còn thiếu thông tin và thiếu định hướng sản xuất, chưa nắm vững vấn đề vệ sinh an toàn lao động, vệ sinh an toàn thực phẩm, dẫn đến sử dụng hoá chất nông nghiệp không đúng quy trình, làm ô nhiễm nguồn nước, làm suy thoái đất, ảnh hưởng đến chất lượng nông sản và sức khoẻ của chính mình. + Trong nông dân còn có bức xúc trước tình trạng thiếu đất sản xuất, nhưng việc một số địa phương cho các tổ chức nước ngoài thuê đất, thuê rừng, hoặc tập trung trong một số nông, lâm trường, khiến nông dân phải đi thuê lại đất với giá cao và sự yếu kém trong quản lý của cơ quan chức năng khiến tình trạng phân bón, thức ăn gia súc, thuốc bảo vệ thực vật giả, kém chất lượng tràn lan trên thị trường, gây thiệt hại cho nông dân. 5 + Về thực hiện dân chủ, phát huy quyền làm chủ của nông dân ở nhiều nơi còn bị vi phạm, có nơi khá nghiêm trọng, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của nông dân chưa tốt; vẫn còn tình trạng khiếu kiện đông người, vượt cấp. Con em nông dân chịu nhiều thiệt thòi, khó có điều kiện học lên cao. Ở nông thôn nhiều hủ tục gây lãng phí, tốn kém có chiều hướng phục hồi chưa được chấn chỉnh (Nghị quyết số 26-NQ/TW của Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn). 2.2. Giới thiệu chương trình mục tiêu xây dựng nông thôn mới 2.2.1. Khái niệm nông thôn mới 2.2.1.1. Khái niệm nông thôn mới Trước hết chúng ta cần hiểu nông thôn mới không phải là thị trấn, thị tứ cũng không phải là nông thôn truyền thống. Nghĩa là nông thôn mới mang đặc trưng của mỗi vùng nông thôn khác nhau được xây dựng ở cấp xã nhằm phát triển toàn diện nông thôn theo hướng CNH- HĐH, dân chủ, văn minh đồng thời giữ vững những bản sắc văn hóa và các giá trị truyền thống riêng của nông thôn Việt Nam. Nông thôn mới là nông thôn mà trong đó đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của nhân dân không ngừng được nâng cao, qua đó thu hẹp sự cách biệt giữa nông thôn và thành thị. Người dân được đào tạo, tiếp thu các tiến bộ kỹ thuật tiên tiến, có bản lĩnh chính trị vững vàng, đóng vai trò làm chủ nông thôn mới. Nông thôn mới có kết cấu hạ tầng KT - XH hiện đại; kinh tế phát triển toàn diện bền vững, cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn kết hợp lý giữa nông nghiệp với công nghiệp, dịch vụ và đô thị; cơ sở hạ tầng được xây dựng đồng bộ, hiện đại, phát triển theo quy hoạch. Xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc, môi trường sinh thái được bảo vệ. Sức mạnh của hệ thống chính trị được nâng cao, đảm bảo giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã hội. 6 2.2.1.2. Xây dựng nông thôn mới Xây dựng nông thôn mới là một chính sách về mô hình phát triển cả về nông nghiệp và nông dân, trong đó nông dân là chủ thể của quá trình, xây dựng nông thôn là căn bản, phát triển nông nghiệp là then chốt, là sự nghiệp cách mạng của cả hệ thống chính trị, toàn Đảng, toàn Dân, và toàn Xã hội. Nông thôn mới không chỉ là vấn đề KT - XH, mà là vấn đề kinh tế - chính trị tổng hợp, bao quát nhiều lĩnh vực, vừa đi sâu giải quyết nhiều vấn đề cụ thể. Xây dựng nông thôn mới là quá trình lâu dài, liên tục theo định hướng của Đảng, Nhà nước. Được thực hiện trên cơ sở các quy hoạch, kế hoạch, quy chuẩn để đảm bảo phát triển lâu dài và bền vững. Kế thừa những thành tựu, truyền thống và bản sắc văn hóa của nông thôn; đồng thời tiếp thu, hình thành và phát triển những giá trị mới của nhân loại theo hướng văn minh, hiện đại. Như vậy, có thể hiểu: Xây dựng nông thôn mới là cuộc vận động xã hội sâu sắc và toàn diện, được thực hiện theo phương châm: “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và dân hưởng thụ”, “lấy sức dân để lo cho dân”. Phát huy vai trò chủ động của cư dân ở nông thôn xây dựng thôn, xã, gia đình của mình khang trang, sạch đẹp; có nếp sống văn minh; môi trường và an ninh nông thôn được đảm bảo; thu nhập, đời sống vật chất, tinh thần của người dân được nâng cao; xây dựng nông thôn phát triển giàu đẹp, dân chủ, văn minh. 2.1.2.3. Đơn vị nông thôn mới Căn cứ vào khoản 3 điều 23 thông tư số 54/2009/TT-BNNPTNT ngày 21-8-2009 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về hướng dẫn thực hiện Bộ tiêu chí về Quốc gia về NTM quy định thì đơn vị NTM có 3 cấp: - Xã NTM: là xã đã đạt 19 tiêu chí trong Bộ tiêu chí Quốc gia về xây dựng NTM; - Huyện NTM: Có 75% số xã trong huyện đạt NTM; - Tỉnh NTM: Có 75% số huyện trong tỉnh đạt NTM. 7 2.1.2.4. Bộ tiêu chí Quốc gia về NTM Bộ tiêu chí về NTM hình thành trên cơ sở Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16/9/2009 của thủ tướng chính phủ ban hành Bộ tiêu chí Quốc gia chương trình nông thôn mớivà Quyết định 342/QĐ-TTg ngày 20/2/2013 của Thủ tướng Chính phủ đã ban hành sửa đổi một số tiêu chí của Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới ban hành tại Quyết định số 491/QĐ-TTg.  Ý nghĩa bộ tiêu chí - Cụ thể hóa (lượng hóa) các đặc tính Nông thôn thời kỳ đẩy mạnh CNH – HĐH. - Bộ tiêu chí là cơ sở để xây dựng nội dung Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM, là cơ sở để các xã đánh giá thực trạng và lập kế hoạch phấn đấu đạt 19 tiêu chí nông thôn mới. - Là căn cứ để chỉ đạo và đánh giá kết quả thực hiện xây dựng NTM của các địa phương trong từng thời kỳ; đánh giá công nhận xã, huyện, tỉnh đạt nông thôn mới; là cơ sở đánh giá thi đua hàng năm của các cấp ủy Đảng, chính quyền, đồng thời đánh giá trách nhiệm của Lãnh đạo các cấp trong thực hiện nhiệm vụ xây dựng Nông thôn mới.  Nội dung bộ tiêu chí Nội dung của bộ tiêu chí bao gồm 5 nhóm lớn, trong đó với mỗi nhóm có các tiêu chí và các chỉ tiêu đánh giá từng tiêu chí cụ thể. Tuy nhiên do điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội ở các khu vực là khác nhau nên cách đánh giá tiêu chí của mỗi khu vực cũng sẽ khác nhau, cụ thể đó là : - Nhóm một: Quy hoạch & Phát triển 1 tiêu chí; - Nhóm hai: Hạ tầng kinh tế - Xã hội 8 tiêu chí; - Nhóm ba: Kinh tế và tổ chức sản xuất 4 tiêu chí; - Nhóm bốn: Văn hóa - Xã hội – Môi trường 4 tiêu chí; - Nhóm năm: Hệ thống chính trị 2 tiêu chí. 8 2.2.2. Đặc trưng của nông thôn mới Đặc trưng của Nông thôn mới thời kỳ CNH –HĐH, giai đoạn 20102020 bao gồm: - Kinh tế phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn được nâng cao; - Phát triển nông thôn theo quy hoạch, có kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội hiện đại, môi trường sinh thái được bảo vệ; - Trình độ dân trí được nâng cao, bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn và phát triển; - An ninh đảm bảo, quản lý dân chủ, văn minh; - Chất lương hệ thống chính trị được nâng cao,... 2.2.3. Mục tiêu và nhiệm vụ của chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới 2.2.3.1. Mục tiêu  Mục tiêu chung: Mục tiêu của chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới nhằm: xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng KT – XH từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc, môi trường sinh thái được bảo vệ.; An ninh trật tự được giữ vững, đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa (Quyết định số 800/QĐ- TTg ngày 04 tháng 06 năm 2010 quyết định phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020).  Mục tiêu cụ thể: Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04 tháng 06 năm 2010 quyết định phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 20102020 đã đề ra mục tiêu hoàn thành của chương trình. Vào năm 2015 số xã đạt chuẩn nông thôn mới là 20%, đến năm 2020 là 50% . 9 Mục tiêu xây dựng nông thôn mới Thủ đô Hà Nội là kinh tế phát triển toàn diện, bền vững; xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ, hiện đại; nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân; bảo đảm an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội góp phần xây dựng Thủ đô văn minh, hiện đại. Thành phố phấn đấu đến năm 2015 có từ 40- 45% số xã đạt chuẩn nông thôn mới; đến năm 2020 có thêm từ 40- 45% số xã đạt chuẩn nông thôn mới và định hướng đến năm 2030, Hà Nội hoàn thành xây dựng nông thôn mới ở tất cả 401 xã thuộc địa bàn. 2.2.3.2. Nhiệm vụ của chương trình xây dựng nông thôn mới Xây dựng, tổ chức cuộc sống của dân cư nông thôn theo hướng văn minh, hiện đại, giữ gìn bản sắc văn hoá và môi trường sinh thái. Phát triển đồng bộ hệ thống hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn phù hợp với quy hoạch không gian xây dựng làng (ấp, thôn, bản), xã và quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của ngành, địa phương; kết hợp giữa hỗ trợ của Nhà nước với phát huy nội lực của cộng đồng dân cư nông thôn. Nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực và tổ chức tốt đời sống văn hoá cơ sở. Xây dựng các hình thức tổ chức sản xuất phù hợp với yêu cầu của nền nông nghiệp hiện đại, sản xuất hàng hoá gồm cả nông nghiệp và phi nông nghiệp, thực hiện "mỗi làng một nghề" (Quyết định số 800/QĐ- TTg ngày 04 tháng 06 năm 2010 quyết định phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020). 2.2.4. Thời gian, phạm vi ảnh hưởng - Thời gian thực hiện: từ năm 2009 đến năm 2020. - Phạm vi: thực hiện trên địa bàn nông thôn của toàn quốc. 10 2.2.5. Nội dung và nguyên tắc thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới 2.2.5.1. Nội dung thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới  Các bước xây dựng nông thôn mới Quá trình xây dựng nông thôn mới được thực hiện theo các bước sau: Bước 1: Thành lập ban quản lý và thực hiện ở các cấp. Bước 2: Tổ chức thông tin, tuyên truyền về thực hiện Chương trình xây dựng xây dựng NTM (nội dung này được thực hiện trong quá trình triển khai thực hiện). Bước 3: Khảo sát đánh giá thực trạng nông thôn theo 19 tiêu chí của Bộ tiêu chí quốc gia về NTM. Bước 4: Lập đề án xây dựng NTM (gồm kế hoạch tổng thể đến năm 2020 và kế hoạch cụ thể cho từng năm và từng giai đoạn) của xã. Bước 5: Xây dựng báo cáo thuyết minh quy hoạch chung xây dựng nông thôn mới của xã. Bước 6: Tổ chức thực hiện đề án. Bước 7: Giám sát, đánh giá, thẩm định và báo cáo định kỳ về tình hình thực hiện đề án.  Nội dung chương trình xây dựng nông thôn mới - Quy hoạch xây dựng nông thôn mới - Phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội - Chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập - Giảm nghèo và an sinh xã hội - Đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất có hiệu quả ở nông thôn - Phát triển giáo dục - đào tạo ở nông thôn - Phát triển y tế, chăm sóc sức khỏe cư dân nông thôn - Xây dựng đời sống văn hóa, thông tin và truyền thông nông thôn - Cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn 11