Tài liệu đấu tranh phòng, chống tội trốn thuế luận văn ths. luật

§¹i häc Quèc Gia Hµ Néi Khoa luËt ------------------- ®Ò c-¬ng luËn v¨n cao häc §Ò tµi: ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ Chuyªn ngµnh : LuËt h×nh sù - LuËt tè tông h×nh sù m· sè 5.05.14 Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: TS Ph¹m V¨n Lîi Häc viªn: NguyÔn ThÞ H-¬ng Lan Hµ Néi 2005 1 Môc lôc Trang phô b×a Lêi cam ®oan Môc lôc Trang PhÇn më ®Çu 4 Ch-¬ng 1. Lý luËn chung vÒ ®Êu tranh phßng chèng 9 téi trèn thuÕ 1.1. Téi trèn thuÕ trong ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam: 9 1.1.1. Kh¸i qu¸t vÒ thuÕ 9 1.1.2. Téi trèn thuÕ trong lÞch sö ph¸p luËt ViÖt Nam 20 1.1.3. C¸c quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù 1999 vÒ téi trèn thuÕ 28 1.1.3.1. Kh¸i niÖm téi trèn thuÕ 28 1.1.3.2. C¸c dÊu hiÖu ph¸p lý cña téi trèn thuÕ 37 1.2. NhËn thøc chung vÒ ®Êu tranh phßng, chèng téi trèn thuÕ 54 1.2.1. Kh¸i niÖm, ý nghÜa, ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng ®Êu tranh phßng, 54 chèng téi trèn thuÕ. 1.2.2. Néi dung ®Êu tranh phßng, chèng téi trèn thuÕ vµ c¸c yÕu tè cã ¶nh h-ëng ®Õn ho¹t ®éng nµy. 56 Ch-¬ng 2.Thùc tr¹ng téi trèn thuÕ, vµ c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng lo¹i téi ph¹m nµy trong 5 n¨m gÇn ®©y (tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2005) 1 58 2.1 . T×nh h×nh téi ph¹m trèn thuÕ trong 5 n¨m gÇn ®©y (tõ n¨m 58 2001 ®Õn n¨m 2005) 2.1.1. C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn t×nh h×nh téi trèn thuÕ 58 2.1.2. Thùc tr¹ng téi trèn thuÕ 66 2.1.3. DiÔn biÕn vµ c¬ cÊu t×nh h×nh téi trèn thuÕ 79 2.1.4. Nh©n th©n ng-êi ph¹m téi trèn thuÕ 83 2.2 . Nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn cña t×nh h×nh téi trèn thuÕ 84 2.2.1. Nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn thuéc vÒ t©m lý x· héi 84 2.2.2. Nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ - x· héi 85 2.2.3. Nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn liªn quan ®Õn qu¶n lý nhµ n-íc 88 2.2.4. Nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch ph¸p luËt 90 2.2.5. Nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn liªn quan ®Õn c«ng t¸c ph¸t hiÖn, xö lý vi ph¹m, téi ph¹m 96 2.2.6. Nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn liªn quan ®Õn c«ng t¸c phæ biÕn, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ph¸p luËt 97 2.3. Thùc tr¹ng c«ng t¸c ®Êu tranh phßng chèng téi trèn thuÕ 97 trong 5 n¨m 2001 - 2005 2.3.1. Tæ chøc lùc l-îng phßng chèng téi trèn thuÕ 97 2.3.2. KÕt qu¶ c«ng t¸c ®Êu tranh phßng chèng téi trèn thuÕ 98 2.3.3. Nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n trong phßng chèng téi trèn 100 thuÕ. Ch-¬ng 3. C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh phßng, chèng téi trèn thuÕ trong thêi 101 gian tíi 2 3.1 Dù b¸o tÝnh h×nh téi trèn thuÕ trong thêi gian tíi 101 3.1.1. T×nh h×nh kinh tÕ x· héi cã t¸c ®éng ®Õn téi trèn thuÕ 101 trong thêi gian tíi 3.1.2. Dù b¸o mét sè diÔn biÕn chÝnh cña téi trèn thuÕ trong thêi 105 gian tíi 3.2 §Þnh h-íng, quan ®iÓm vÒ ®Êu tranh phßng, chèng téi trèn 107 thuÕ 3.2.1. C¬ së x©y dùng ®Þnh h-íng, quan ®iÓm n©ng cao hiÖu qu¶ 107 ®Êu tranh phßng, chèng téi trèn thuÕ 3.2.2. §Þnh h-íng, quan ®iÓm vÒ ®Êu tranh phßng, chèng téi trèn 109 thuÕ 3.3 C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh phßng, chèng téi 112 trèn thuÕ 3.3.1. C¸c gi¶i ph¸p vÒ kinh tÕ - x· héi 112 3.3.2. C¸c gi¶i ph¸p vÒ qu¶n lý 3.3.3. C¸c gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch, ph¸p luËt 3.3.4. C¸c gi¶i ph¸p vÒ ph¸t hiÖn, xö lý vi ph¹m, téi ph¹m 115 3.3.5. C¸c gi¶i ph¸p vÒ phæ biÕn, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ph¸p luËt 116 KÕt luËn 118 Tµi liÖu tham kh¶o 120 3 PhÇn më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: Nh÷ng n¨m qua, thùc hiÖn ®-êng lèi ph¸t triÓn nhiÒu thµnh phÇn, nÒn kinh tÕ n-íc ta cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kh¸ thuËn lîi, sè l-îng ngµnh nghÒ, quy m«, h×nh thøc kinh doanh rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Sè thuÕ thu ®-îc tõ c¸c nguån ®Òu t¨ng, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc c©n ®èi thu chi ng©n s¸ch, t¸i ®Çu tph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Tuy nhiªn do ý thøc chÊp hµnh nghÜa vô thuÕ cña hÇu hÕt c¸c ®èi t-îng nép thuÕ ch-a cao, ch-a tù gi¸c, hÖ thèng qu¶n lý thuÕ cña chóng ta cßn nhiÒu bÊt cËp, nªn t×nh tr¹ng trèn thuÕ diÔn ra phæ biÕn, ®¸ng b¸o ®éng. Theo thèng kª cña c¬ quan thuÕ, sè thuÕ thu ®-îc chØ b»ng 25% sè thuÕ ph¶i nép. Sè hµnh vi trèn thuÕ ®· x¶y ra ®ñ dÊu hiÖu cÊu thµnh téi trèn thuÕ kh¸ nhiÒu, song do nhiÒu nguyªn nh©n l-îng téi ph¹m bÞ ph¸t hiÖn vµ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù rÊt khiªm tèn. Theo thèng kª cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, trong n¨m 2005 c¶ n-íc chØ cã 30 vô trèn thuÕ ®-îc ®-a ra xÐt xö. Thùc tr¹ng trªn cho thÊy trèn thuÕ lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc cã tû lÖ téi ph¹m Èn cao nhÊt hiÖn nay. ThuÕ lµ nguån thu chñ yÕu cña Ng©n s¸ch nhµ n-íc, ®ång thêi lµ c«ng cô quan träng trong ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc, v× vËy ®Ó æn ®Þnh ph¸t triÓn ®Êt n-íc, ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ lµ nhiÖm vô v« cïng quan träng. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn, t¸c gi¶ nhËn thøc ®-îc r»ng: viÖc nghiªn cøu mét c¸ch nghiªm tóc t×nh h×nh téi ph¹m trèn thuÕ, t×m ra nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn vµ c¸c biÖn ph¸p ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt, c¶ vÒ lý luËn lÉn thùc tiÔn, ®¸p øng ®-îc yªu cÇu cña qu¶n lý nhµ n-íc vÒ thuÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay. 4 2. T×nh h×nh nghiªn cøu: Thùc tÕ cho thÊy ch-a cã c«ng tr×nh khoa häc nµo nghiªn cøu chuyªn biÖt vÊn ®Ò ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ. Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu còng ®Ò cËp mét c¸ch kh¸i qu¸t vÊn ®Ò trong khu«n khæ ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ ®Êu tranh phßng chèng c¸c téi ph¹m kinh tÕ nãi chung, hoÆc chØ tËp trung vÒ c¸c hµnh vi trèn thuÕ cã liªn quan ®Õn hãa ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng. V× vËy nghiªn cøu vÊn ®Ò ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ mét c¸ch c¬ b¶n, t-¬ng ®èi cã hÖ thèng vµ t-¬ng ®èi toµn diÖn tõ gãc ®é lý luËn vµ thùc tiÔn lµ h-íng nghiªn cøu thiÕt thùc trong giai ®o¹n hiÖn nay. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu: 3.1 . Môc ®Ých: ViÖc nghiªn cña vÊn ®Ò ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ trong luËn v¨n nµy nh»m ®¹t ®-îc nh÷ng môc ®Ých sau: - Lµm s¸ng tá vÒ mÆt lý luËn téi ph¹m trèn thuÕ theo ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vµ lý luËn vÒ vÊn ®Ò ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ. - Tæng kÕt t×nh tr¹ng téi ph¹m trèn thuÕ trong thêi gian 5 n¨m võa qua (2001 - 2005), ph©n tÝch râ c¬ cÊu, diÔn biÕn, ®éng th¸i, vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch khoa häc vÒ nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn cña téi ph¹m trèn thuÕ hiÖn nay, ®ång thêi ®-a ra nh÷ng dù b¸o c¬ b¶n vÒ t×nh h×nh téi ph¹m nµy trong giai ®o¹n tíi. - Ph©n tÝch thùc tr¹ng c«ng t¸c ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ cña Nhµ n-íc ta thêi gian qua (2001– 2005), ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt ®¹t ®-îc vµ nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ, ®ång thêi chØ ra nguyªn nh©n cña hiÖn t-îng nµy. - Trªn c¬ së lý luËn khoa häc, thùc tiÔn ë n-íc ta vµ kinh nghiÖm cña mét sè n-íc trªn thÕ giíi ®èi víi vÊn ®Ò ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ, ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ cã hiÖu qu¶. 5 3.2 NhiÖm vô: §Ó thùc hiÖn ®-îc môc ®Ých nghiªn cøu nãi trªn, luËn v¨n tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cô thÓ sau: - Kh¸i qu¸t mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ téi ph¹m trèn thuÕ vµ ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ. - Ph©n tÝch thùc tr¹ng téi ph¹m trèn thuÕ vµ c«ng t¸c ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ trong giai ®o¹n 5 n¨m (tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2005). - Nghiªn cøu vµ kiÕn nghÞ c¸c biÖn ph¸p ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ, ®Ó ho¹t ®éng nµy thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ trong thêi gian tíi. 4. §èi t-îng nghiªn cøu: Nh÷ng ®èi t-îng ®-îc nghiªn cøu nh»m lµm s¸ng tá vÊn ®Ò ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ trong cña luËn v¨n nµy lµ: 4.1. C¸c ®Æc ®iÓm téi ph¹m trèn thuÕ ë n-íc ta trong nh÷ng n¨m 20012005, c¸c vô ¸n vÒ trèn thuÕ ®iÓn h×nh; 4.2. Ho¹t ®éng ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ cña Nhµ n-íc ta trong thêi gian qua; 5. C¬ së khoa häc: 5.1 . C¬ së lý luËn: C¬ së lý luËn cña luËn v¨n nµy lµ c¸c thµnh tùu cña c¸c ngµnh khoa häc: Téi ph¹m häc, Khoa häc luËt h×nh sù, T©m lý x· héi, X· héi häc, TriÕt häc, Kinh tÕ häc; hÖ thèng c¸c quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta vÒ x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn, vµ c¸c luËn ®iÓm khoa häc trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc cã liªn quan ®Õn néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi. 5.2 . C¬ së thùc tiÔn: C¬ së thùc tiÔn cña luËn v¨n lµ c¸c kÕt qu¶ thèng kª cña Côc thèng kª téi ph¹m - ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao, c¸c b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh h×nh sù cña 6 Toµ ¸n nh©n d©n c¸c cÊp vÒ téi ph¹m trèn thuÕ. C¸c thèng kª cña Tæng Côc thuÕ, Côc thuÕ, Chi Côc thuÕ c¸c ®Þa ph-¬ng vÒ t×nh tr¹ng trèn thuÕ. C¸c bµi b¸o ph¶n ¸nh t×nh h×nh téi ph¹m trèn thuÕ, hµnh vi trèn thuÕ diÔn ra trong c¶ n-íc. 6 Ph-¬ng ph¸p luËn cña viÖc nghiªn cøu: C¸c ph-¬ng ph¸p luËn cña viÖc nghiªn cøu trong luËn v¨n chñ yÕu lµ: chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, ph-¬ng ph¸p ®Æc tr-ng cña khoa häc luËt h×nh sù nh-: ph©n tÝch, so s¸nh, tæng hîp, l«gÝc, thèng kª, ph-¬ng ph¸p trao ®æi chuyªn gia...§ång thêi cã sù kÕt hîp víi viÖc nghiªn cøu c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh sù, ph¸p luËt thuÕ, thùc tiÔn xÐt xö, tham kh¶o c¸c tµi liÖu trong n-íc vµ n-íc ngoµi. 7 §iÓm míi vÒ mÆt khoa häc cña luËn v¨n: 7.1 VÒ lý luËn: §©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu mét c¸ch t-¬ng ®èi cã hÖ thèng vµ t-¬ng ®èi toµn diÖn ë cÊp ®é mét luËn v¨n th¹c sü ®Ò cËp tíi lý luËn vÒ téi ph¹m trèn thuÕ vµ ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ. Qua ®ã ®-a ra c¸ch tiÕp cËn vÊn ®Ò mét c¸ch l«gÝc, toµn diÖn vµ khoa häc, ®ång thêi t×m kiÕm ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm cßn h¹n chÕ, bÊt cËp trong c¸c quy ph¹m ph¸p luËt h×nh sù cã liªn quan, m¹nh d¹n ®-a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù ViÖt Nam 1999 vÒ ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trèn thuÕ. 7.2 VÒ thùc tiÔn: - Tæng kÕt nh÷ng ph-¬ng thøc, thñ ®o¹n cña téi ph¹m trèn thuÕ, ®ång thêi lµm râ nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn cña téi ph¹m trèn thuÕ mét c¸ch cã hÖ thèng, khoa häc, s©u s¾c vµ toµn diÖn. - Dù b¸o t×nh h×nh trèn thuÕ ë n-íc ta trong thêi gian tíi; 7 - §Ò cËp c¸c gi¶i ph¸p ®Êu tranh cã hiÖu qu¶ c¸c téi ph¹m trèn thuÕ mét c¸ch toµn diÖn vµ cã tÝnh kh¶ thi ®Ó c¸c c¬ quan lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t- ph¸p cã ch-¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch tæ chøc ®Êu tranh phßng chèng cã hiÖu qu¶ ®èi víi lo¹i téi ph¹m nµy. 8. Bè côc cña luËn v¨n: C¨n cø vµo môc ®Ých, nhiÖm vô vµ ph¹m vi nghiªn cøu, ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n ®-îc chia lµm 3 ch-¬ng víi c¸c néi dung cô thÓ nh- sau: Ch-¬ng 1. Lý luËn chung vÒ ®Êu tranh phßng chèng téi trèn thuÕ Ch-¬ng 2. Thùc tr¹ng téi trèn thuÕ, vµ c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng lo¹i téi ph¹m nµy trong 5 n¨m gÇn ®©y (tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2005) Ch-¬ng 3. C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh phßng, chèng téi trèn thuÕ trong thêi gian tíi MÆc dï ®· rÊt cè g¾ng, song do kiÕn thøc cßn h¹n hÑp, nªn luËn v¨n ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. T¸c gi¶ rÊt mong sù gãp ý cña c¸c thÇy, c« gi¸o, b¹n bÌ vµ nh÷ng ai quan t©m ®Õn ®Ò tµi nµy. 8 Ch-¬ng 1 Lý luËn chung vÒ ®Êu tranh phßng chèng téi trèn thuÕ 1.1 Téi trèn thuÕ trong ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam 1.1.1 Kh¸i qu¸t vÒ thuÕ : 1.1.1.1 Kh¸i niÖm thuÕ: LÞch sö nh©n lo¹i ®· chøng minh sù ra ®êi vµ thay ®æi cña thuÕ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Nhµ n-íc. ChÕ ®é t- h÷u xuÊt hiÖn, x· héi ph©n chia thµnh giai cÊp, vµ nhµ n-íc tÊt yÕu ph¶i ra ®êi. Chøc n¨ng chÝnh cña nhµ n-íc lµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña giai cÊp thèng trÞ vµ gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò chung cña céng ®ång. Nhµ n-íc cÇn ph¶i cã nguån cña c¶i vËt chÊt cÇn thiÕt phôc vô viÖc thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng ®ã. ChÕ ®é t- h÷u ph¸t triÓn dÉn ®Õn ph-¬ng thøc huy ®éng nguån cña c¶i vËt chÊt phôc vô sinh ho¹t céng ®ång b»ng sù ®ãng gãp tù nguyÖn cña nh©n d©n nh- trong x· héi céng s¶n nguyªn thñy kh«ng cßn phï hîp. Nhµ n-íc ®· sö dông quyÒn lùc cña m×nh Ên ®Þnh vµ b¾t buéc c¸c c«ng d©n ph¶i ®ãng gãp mét phÇn cña c¶i mµ hä lµm ra vµo nguån ng©n quü chung cña nhµ n-íc, vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn nghÜa vô nµy b»ng bé m¸y c-ìng chÕ nhµ n-íc. Sù xuÊt hiÖn cña nguån cña c¶i vµ quan hÖ thu nép nµy chÝnh lµ thuÕ vµ quan hÖ thu nép thuÕ. Nh- vËy thuÕ ra ®êi nh- mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong lÞch sö, xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ®¸p øng chøc n¨ng cña Nhµ n-íc vµ tån t¹i kh«ng t¸ch rêi quyÒn lùc Nhµ n-íc. Do ®ã nhiÒu nhµ nghiªn cøu ®· kh¼ng ®Þnh "thuÕ võa lµ ph¹m trï kinh tÕ, võa lµ ph¹m trï lÞch sö"(1). §Þnh nghÜa vÒ thuÕ, d-íi c¸c gi¸c ®é kh¸c nhau nhiÒu nhµ nghiªn cøu ®· ®-a ra nh÷ng kh¸i niÖm vÒ thuÕ kh¸c nhau. 9 Theo C¸c M¸c "thuÕ lµ c¬ së kinh tÕ cña bé m¸y nhµ n-íc, lµ thñ ®o¹n ®¬n gi¶n ®Ó kho b¹c thu ®-îc tiÒn hay tµi s¶n cña ng-êi d©n ®Ó dïng vµo viÖc chi tiÒn cña nhµ n-íc" (2) Víi c¸ch ®¸nh gi¸ cña m×nh, c¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng thuÕ lµ: "mét h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp tµi chÝnh cña nhµ n-íc ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh, dùa vµo quyÒn lùc chÝnh trÞ, tiÕn hµnh ph©n phèi s¶n phÈm thÆng dcña x· héi mét c¸ch c-ìng chÕ vµ kh«ng hoµn l¹i" (3) NÕu nh×n nhËn thuÕ víi vai trß lµ nh÷ng quy ®Þnh ph¸p, c¸c nhµ nghiªn cøu luËt thuÕ ®Þnh nghÜa: " thuÕ lµ mét trËt tù ®· ®-îc thiÕt lËp hßa b×nh gi÷a chÝnh phñ víi céng ®ång trong sù t«n träng thùc hiÖn nghÜa vô thu, nép vµo ng©n s¸ch. ThuÕ kh«ng cã bÊt kú sù ph©n biÖt ®èi xö nµo gi÷a c¸c bang hay vïng l·nh thæ" (4) HoÆc: "ThuÕ lµ kho¶n thu nép mang tÝnh b¾t buéc mµ c¸c tæ chøc hoÆc c¸ nh©n ph¶i nép cho nhµ n-íc khi cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh" (5) Tùu chung c¸c kh¸i niÖm trªn cã thÓ ®Þnh nghÜa: "ThuÕ lµ mét kho¶n nép b¾t buéc mµ c¸c thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n cã nghÜa vô ph¶i thùc hiÖn ®èi víi Nhµ n-íc, ph¸t sinh trªn c¬ së c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt do Nhµ n-íc ban hµnh, kh«ng mang tÝnh chÊt ®èi gi¸ vµ hoµn tr¶ trùc tiÕp cho ®èi t-îng nép thuÕ ". 1.1.1.2 §Æc ®iÓm cña thuÕ: Nghiªn cøu vÒ thuÕ, cho thÊy thuÕ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, thuÕ lµ kho¶n thu nép mang tÝnh nghÜa vô b¾t buéc cña c¸c thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n ®èi víi nhµ n-íc, kh«ng mang tÝnh chÊt ®èi gi¸ vµ hoµn tr¶ trùc tiÕp. B»ng quyÒn lùc cña m×nh nhµ n-íc ban hµnh ph¸p luËt quy ®Þnh c¸c lo¹i thuÕ, ®èi t-îng nép thuÕ, thuÕ suÊt...BÊt cø thÓ nh©n, ph¸p nh©n nµo, nÕu héi ®ñ c¸c dÊu hiÖu cña ®èi t-îng nép thuÕ theo quy ®Þnh ph¸p luËt th× cã nghÜa vô ph¶i ®ãng thuÕ. ViÖc ®ãng thuÕ lµ mÖnh lÖnh cña nhµ n-íc b¾t buéc c¸c 10 ®èi t-îng nép thuÕ ph¶i thùc thi. NÕu c¸c ®èi t-îng nép thuÕ kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ nghÜa vô cña m×nh sÏ ph¶i chÞu sù c-ìng chÕ vµ c¸c h×nh thøc xö ph¹t cña Nhµ n-íc. Ngay b¶n th©n c¸c c¬ quan thu thuÕ còng kh«ng cã quyÒn lùa chän hµnh vi thu hay kh«ng thu thuÕ, ph©n biÖt ®èi xö víi ng-êi nép thuÕ kh¸c víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt thuÕ. TÝnh b¾t buéc cã liªn quan mËt thiÕt víi tÝnh kh«ng ®èi gi¸ vµ hoµn tr¶ trùc tiÕp cña nghÜa vô thuÕ. TÝnh kh«ng ®èi gi¸, hoµn tr¶ trùc tiÕp thÓ hiÖn cña nghÜa vô thuÕ thÓ hiÖn ë chç: "ThuÕ kh«ng ph¶i lµ kho¶n ph¶i tr¶ khi c¸c ®èi t-îng nép thuÕ ®· nhËn ®-îc mét lîi Ých hay quyÒn lîi cô thÓ nµo tõ phÝa nhµ n-íc. BÊt kú ai, khi ®ñ ®iÒu kiÖn ®Òu ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ ®èi víi nhµ n-íc, kh«ng ph©n biÖt hä ®· nhËn ®-îc nh÷ng lîi Ých c«ng céng nµo". [3,tr.10]. V× tÝnh chÊt kh«ng hoµn tr¶ trùc tiÕp nªn nhiÒu ng-êi cho r»ng viÖc ®ãng thuÕ kh«ng ®em l¹i lîi Ých g× cho m×nh, vµ kh«ng tù nguyÖn nép thuÕ. NhËn thøc sai lÇm nµy ®· dÉn ®Õn hiÖn t-îng trèn thuÕ, ch©y × kh«ng ®ãng thuÕ. V× vËy ®Ó b¶o ®¶m viÖc thu thuÕ ®-îc æn ®Þnh, nhµ n-íc ph¶i sö dông biÖn ph¸p b¾t buéc thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ, bªn c¹nh ®ã còng sö dông c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc thuyÕt phôc ®Ó mäi ng-êi nhËn thøc ®óng ®¾n h¬n vÒ thuÕ vµ n©ng cao ý thøc tù gi¸c ®ãng thuÕ. Thùc tÕ ®èi t-îng ®ãng thuÕ ®· ®-îc h-ëng rÊt nhiÒu lîi Ých gi¸n tiÕp tõ viÖc nép thuÕ nh-: sù hßa b×nh, æn ®Þnh cña ®Êt n-íc, c¸c c«ng tr×nh c«ng, c¸c dÞch vô c«ng... Thø hai, do c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n-íc cao nhÊt ban hµnh. ThuÕ ®em l¹i nguån thu chñ yÕu cho ng©n s¸ch quèc gia, nh-ng ®-îc huy ®éng tõ viÖc nép thuÕ cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc trong x· héi. V× vËy ¶nh h-ëng cña thuÕ kh«ng chØ ®èi víi quèc gia, mµ ¶nh h-ëng tíi quyÒn vµ lîi Ých cña mäi c¸ nh©n, tæ chøc. §Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng-êi d©n còng nh- lîi Ých quèc gia, hÇu hÕt c¸c n-íc trªn thÕ giíi ®Òu quy ®Þnh thÈm quyÒn ban hµnh, söa ®æi, b·i bá c¸c LuËt thuÕ ®Òu thuéc c¬ quan lËp ph¸p. §©y lµ nguyªn t¾c sím ®-îc ghi nhËn trong ph¸p luËt cña c¸c n-íc. Ch¼ng h¹n ë n-íc Anh ®¹o 11 LuËt vÒ d©n quyÒn n¨m 1688 quy ®Þnh: cÊm mäi sù thu thuÕ ®Ó dïng vµo viÖc chi tiªu cña Nhµ n-íc nÕu kh«ng ®-îc Quèc héi chÊp thuËn. ë Ph¸p, Quèc héi Ph¸p quy ®Þnh: bÊt cø mét kho¶n thuÕ nµo nÕu kh«ng ®-îc Quèc héi chÊp thuËn th× kh«ng ®-îc ¸p dông. HiÕn ph¸p cña n-íc Céng hßa Ph¸p n¨m 1791 quy ®Þnh Quèc héi Ph¸p cã quyÒn biÓu quyÕt vµ ®Þnh ®o¹t c¸c LuËt thuÕ. HiÕn ph¸p n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam quy ®Þnh: Quèc héi cã nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n quy ®Þnh, söa ®æi hoÆc b·i bá c¸c LuËt thuÕ. Tuy vËy, do yªu cÇu ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸p luËt vÒ thuÕ, Quèc héi cã thÓ giao cho ñy ban Th-êng vô Quèc héi quy ®Þnh, söa ®æi hoÆc b·i bá mét sè lo¹i thuÕ th«ng qua h×nh thøc ban hµnh Ph¸p lÖnh hoÆc NghÞ quyÕt vÒ thuÕ. Thø ba, thuÕ lµ c«ng cô ph¶n ¸nh quan hÖ ph©n phèi l¹i cña c¶i vËt chÊt d-íi h×nh thøc gi¸ trÞ gi÷a Nhµ n-íc víi c¸c chñ thÓ kh¸c trong x· héi. Nhµ n-íc thu thuÕ lµm ph¸t sinh quan hÖ ph©n phèi gi÷a Nhµ n-íc víi c¸c thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n trong x· héi. §èi t-îng cña quan hÖ ph©n phèi nµy lµ cña c¶i vËt chÊt ®-îc biÓu hiÖn d-íi h×nh thøc gi¸ trÞ. Th«ng qua ho¹t ®éng nµy nhµ n-íc ®iÒu tiÕt thu nhËp gi÷a c¸c c¸ nh©n trong x· héi. Ng-êi cã thu nhËp cao, ng-êi sö dông nhiÒu s¶n phÈm th× ph¶i ®ãng thuÕ nhiÒu, thuÕ ®-îc chuyÓn thµnh c¸c kho¶n phóc lîi x· héi ®Ó hç trî cho nh÷ng ng-êi cã thu nhËp thÊp. Th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ nhµ n-íc cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó hç trî nh÷ng ngµnh nghÒ kinh tÕ hiÖu qu¶, h¹n chÕ nh÷ng lÜnh vùc bÊt lîi, thóc ®Èy sù t¨ng tr-ëng chung. 1.1.1.3 Vai trß cña thuÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. C¸c nhµ kinh tÕ häc th-êng ®Ò cËp vai trß cña thuÕ ®èi víi ng©n s¸ch Nhµ n-íc vµ ®êi sèng x· héi. Bëi v× trªn thùc tÕ, th«ng qua ho¹t ®éng thu thuÕ, Nhµ n-íc tËp trung ®-îc mét bé phËn cña c¶i cña x· héi tõ ®ã h×nh thµnh nªn qòy ng©n s¸ch Nhµ n-íc vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi. 12 VÒ ph-¬ng diÖn LuËt häc, thuÕ lµ mét chÕ ®Þnh do Nhµ n-íc ®Æt ra th«ng qua viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. C¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh«ng chØ quy ®Þnh néi dung c¸c lo¹i thuÕ mµ cßn x¸c lËp c¸c quyÒn, nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ, c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o thùc hiÖn thu, nép thuÕ. Ph¸p luËt thuÕ lµ sù thÓ chÕ ho¸ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi cu¶ Nhµ n-íc. ChÝnh v× vËy ph¸p luËt thuÕ lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ý nghÜa kinh tÕ - x· héi cña thuÕ vµ cã vai trß quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. Vai trß cña thuÕ lµ sù biÓu hiÖn cô thÓ c¸c chøc n¨ng cña thuÕ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi nhÊt ®Þnh. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, víi sù thay ®æi ph-¬ng thøc can thiÖp cña Nhµ n-íc vµo ho¹t ®éng kinh tÕ, thuÕ ®ãng vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi qóa tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Vai trß cña thuÕ ®-îc thÓ hiÖn trªn c¸c khÝa c¹nh sau ®©y: a. Ph¸p luËt thuÕ lµ c«ng cô chñ yÕu cña Nhµ n-íc nh»m huy ®éng tËp trung mét phÇn cña c¶i vËt chÊt trong x· héi vµo ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Nhµ n-íc ban hµnh ph¸p luËt thuÕ vµ Ên ®Þnh c¸c lo¹i thuÕ ¸p dông ®èi víi c¸c ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n trong x· héi.ViÖc c¸c chñ thÓ nép thuÕ - thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt thuÕ ®· t¹o ra nguån tµi chÝnh quan träng, chiÕm tû träng lín trong c¬ cÊu nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Còng nh- ph¸p luËt nãi chung, Ph¸p luËt thuÕ cã chøc n¨ng ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi. Môc ®Ých chñ yÕu vµ quan träng nhÊt cu¶ sù ®iÒu chØnh quan hÖ ph¸p luËt thu - nép thuÕ lµ nh»m t¹o lËp qòy ng©n s¸ch Nhµ n-íc. HÇu hÕt ë c¸c quèc gia, thuÕ lµ h×nh thøc chñ yÕu mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ®Ó thu ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Mét nÒn tµi chÝnh quèc gia lµnh m¹nh ph¶i dùa chñ yÕu vµo nguån thu néi bé cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, xuÊt ph¸t tõ ph¹m vi ho¹t ®éng mµ ®ßi hái Nhµ n-íc ph¶i ban hµnh vµ tæ chøc thùc 13 hiÖn ph¸p luËt thuÕ ®Ó tËp trung nguån tµi chÝnh vµo ng©n s¸ch Nhµ n-íc tõ ®ã míi ®¸p øng ®-îc nhu cÇu chi ngµy cµng t¨ng. ThuÕ lµ c«ng cô quan träng nhÊt ®Ó ph©n phèi l¹i tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n theo ®-êng lèi x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n-íc ta. HiÖn nay nguån thu n-íc ngoµi ®· gi¶m nhiÒu, kinh tÕ ®èi ngo¹i chuyÓn thµnh cã vay cã tr¶. Tr-íc tiªn, thuÕ lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó gãp phÇn æn ®Þnh trËt tù x· héi, chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò cho viÖc ph¸t triÓn l©u dµi. Víi c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, hÖ thèng ph¸p luËt thuÕ míi ®-îc ¸p dông thèng nhÊt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. ThuÕ ®· ®iÒu chØnh ®-îc hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, c¸c nguån thu nhËp, mäi tiªu dïng x· héi. §©y lµ nguån thu chÝnh cña ng©n s¸ch Nhµ n-íc. b. Ph¸p luËt thuÕ lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n-íc ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. Ngoµi viÖc huy ®éng nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc, ph¸p luËt thuÕ cßn cã vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ. §iÒu 26 HiÕn ph¸p 1992 ghi nhËn: Nhµ n-íc thèng nhÊt qu¶n lý nÒn kinh tÕ quèc d©n b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch. Lµ mét bé phËn cña hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam, ph¸p luËt thuÕ ®ãng vai trß lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n-íc. Th«ng qua viÖc ban hµnh vµ thùc hiÖn ph¸p luËt thuÕ, Nhµ n-íc thÓ chÕ ho¸ vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®iÒu tiÕt thu nhËp vµ tiªu dïng x· héi. §iÒu tiÕt ®èi víi nÒn kinh tÕ lµ yªu cÇu kh¸ch quan, th-êng xuyªn cña Nhµ n-íc trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Th«ng qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt thuÕ vÒ c¬ cÊu c¸c lo¹i thuÕ, ph¹m vi ®èi t-îng nép thuÕ, thuÕ suÊt, miÔn gi¶m thuÕ...Nhµ n-íc chñ ®éng ph¸t huy vai trß ®iÒu tiÕt ®èi víi nÒn kinh tÕ. Vai trß nµy cña ph¸p luËt thuÕ ®-îc thÓ hiÖn ë chç ph¸p luËt thuÕ lµ c«ng cô t¸c ®éng ®Õn t- duy ®Çu t-, hµnh vi ®Çu t- cña c¸c chñ thÓ kinh 14 doanh, hµnh vi tiªu dïng cña c¸c thµnh viªn trong x· héi. Dùa vµo c«ng cô thuÕ, Nhµ n-íc cã thÓ thóc ®Èy hoÆc h¹n chÕ viÖc ®Çu t-, tiªu dïng. Th«ng qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt thuÕ, Nhµ n-íc chñ ®éng can thiÖp ®Õn cung - cÇu cña nÒn kinh tÕ. Sù t¸c ®éng cña Nhµ n-íc ®Ó ®iÒu chØnh cung - cÇu cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch hîp lý sÏ cã t¸c ®éng lín ®Õn sù æn ®Þnh vµ t¨ng tr-ëng kinh tÕ. B»ng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt thuÕ, Nhµ n-íc t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn cung - cÇu cña nÒn kinh tÕ trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tõ s¶n xuÊt, l-u th«ng ®Õn tiªu dïng. §iÒu tiÕt tiªu dïng lµ ho¹t ®éng quan träng cña Nhµ n-íc ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Th«ng qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt thuÕ Nhµ n-íc t¸c ®éng ®Õn c¸c quan hÖ tiªu dïng cña x· héi. Nh»m h¹n chÕ viÖc tiªu dïng ®èi víi mét sè hµng hãa, dÞch vô, Nhµ n-íc t¨ng thuÕ suÊt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ xuÊt nhËp khÈu...®èi víi viÖc s¶n xuÊt kinh doanh, tiªu dïng c¸c lo¹i hµng hãa ®ã. §Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt trong n-íc vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, ph¸p luËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu cã c¸c quy ®Þnh khuyÕn khÝch hoÆc h¹n chÕ viÖc xuÊt, nhËp khÈu ®èi víi mét sè hµng hãa. Sù khuyÕn khÝch hoÆc h¹n chÕ nµy thÓ hiÖn tËp trung ë biÓu thuÕ ¸p dông cã tÝnh chÊt ph©n biÖt ®èi víi c¸c lo¹i hµng hãa xuÊt nhËp khÈu. Trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng tÊt yÕu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng suy tho¸i vÒ tµi chÝnh ë mét sè doanh nghiÖp. ®èi víi nh÷ng ngµnh nghÒ, lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh cÇn khuyÕn khÝch, ngoµi c¸c quy ®Þnh chung, ph¸p luËt thuÕ cßn cã c¸c quy ®Þnh -u ®·i, miÔn, gi¶m thuÕ nh»m kh¾c phôc sù suy tho¸i vÒ tµi chÝnh, t¹o sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. ThuÕ gãp phÇn khuyÕn khÝch khai th¸c nguyªn liÖu, vËt t- trong n-íc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng vµ xuÊt khÈu.Th«ng qua ph¸p luËt thuÕ, Nhµ n-íc cã t¸c ®éng tÝch cùc trong viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn trªn c¬ së tËn dông 15 vµ sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qña c¸c nguån lùc cu¶ ®Êt n-íc trong viÖc ®iÒu chØnh cung - cÇu vµ c¬ cÊu kinh tÕ. c. Ph¸p luËt thuÕ lµ c«ng cô gãp phÇn ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. HÖ thèng ph¸p luËt thuÕ míi ®-îc ¸p dông thèng nhÊt chung cho c¸c ngµnh nghÒ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c tÇng líp d©n c- nh»m ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng x· héi vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô ®èi víi mäi thÕ nh©n vµ ph¸p nh©n. Sù b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng ®-îc thÓ hiÖn th«ng qua chÝnh s¸ch ®éng viªn gièng nhau gi÷a c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã nh÷ng ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng gièng nhau, ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng. Vai trß ®iÒu tiÕt thu nhËp cña ph¸p luËt thuÕ thÓ hiÖn ë sù t¸c ®éng cña ph¸p luËt thuÕ ®èi víi c¸c quan hÖ ph©n phèi vµ sö dông thu nhËp trong x· héi. Sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr-êng ®ßi hái Nhµ n-íc ph¶i sö dông ®ång bé nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau ®Ó kh¾c phôc nh÷ng sù mÊt c©n ®èi vÒ mÆt x· héi trong ®ã cã mÊt c©n ®èi vÒ thu nhËp. Nhµ n-íc sö dông ph¸p luËt thuÕ lµm c«ng cô ®Ó ®iÒu hßa vÜ m« thu nhËp trong x· héi. Sù ®iÒu tiÕt nµy thÓ hiÖn ë chç th«ng qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt thuÕ, Nhµ n-íc thùc hiÖn viÖc ®iÒu tiÕt thu nhËp cña c¸c ®èi t-îng nép thuÕ vµ c¸c thµnh viªn trong x· héi. Sù thay ®æi cña ph¸p luËt thuÕ vÒ c¬ cÊu c¸c lo¹i thuÕ trong hÖ thèng thuÕ, vÕ thuÕ suÊt... ®Òu cã t¸c ®éng ®Õn thu nhËp vµ sö dông thu nhËp trong x· héi. 1.1.1.4 Ph©n lo¹i thuÕ: a. C¨n cø vµo môc ®Ých ®iÒu tiÕt, thuÕ cã hai lo¹i c¬ b¶n: thuÕ trùc thu vµ thuÕ gi¸n thu. ThuÕ trùc thu lµ lo¹i thuÕ mµ ng-êi nép thuÕ vµ ng-êi chÞu thuÕ lµ mét. ThuÕ trùc thu bao gåm c¸c lo¹i thuÕ ®¸nh vµo tµi s¶n, vµ thuÕ ®¸nh vµo ®èi 16 t-îng th-êng tró. VÝ dô nh-: thuÕ thu nhËp ®èi víi ng-êi cã thu nhËp cao, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ m«n bµi, thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt....Lo¹i thuÕ nµy th-êng gÆp sù ph¶n øng cña ng-êi g¸nh chÞu thuÕ do nghÜa vô thuÕ kh«ng thÓ chuyÓn dÞch, vµ cã thÓ bÞ ®¸nh nhiÒu lÇn. ThuÕ gi¸n thu lµ thuÕ mµ ng-êi g¸nh chÞu thuÕ lµ ng-êi tiªu dïng cuèi cïng, nh-ng ng-êi nép thuÕ l¹i lµ ng-êi b¸n hµng. ThuÕ gi¸n thu cã -u ®iÓm Ýt gÆp sù ph¶n øng cña ng-êi g¸nh chÞu thuÕ, nh-ng l¹i kh«ng t¹o ra sù b×nh ®¼ng vÒ ®iÒu tiÕt thu nhËp cña nh÷ng ®èi t-îng cã thu nhËp chªnh lÖch. ThuÕ gi¸n thu bao gåm c¸c lo¹i thuÕ nh-: thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt... b. NÕu c¨n cø vµo ®èi t-îng chÞu thuÕ th× cã thÓ ph©n lo¹i thµnh: thuÕ ®¸nh vµo tµi s¶n, thuÕ ®¸nh vµo thu nhËp, vµ thuÕ ®¸nh vµo tiªu dïng. ThuÕ ®¸nh vµo tµi s¶n lµ thuÕ ®¸nh vµo b¶n th©n tµi s¶n ®ã chø kh«ng ®¸nh vµo phÇn thu nhËp ph¸t sinh tõ tµi s¶n ®ã. C¸c lo¹i thuÕ nh-: thuÕ nhµ ®Êt, thuÕ chuyÓn nh-îng tµi s¶n... ThuÕ ®¸nh vµo thu nhËp chØ thùc hiÖn ®èi víi nh÷ng ®èi t-îng cã gi¸ trÞ thÆng d- ph¸t sinh tõ tµi s¶n cña hä. C¸c lo¹i thuÕ ®¸nh vµo thu nhËp bao gåm: thuÕ thu nhËp cao, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp... ThuÕ tiªu dïng phÇn lín lµ c¸c lo¹i thuÕ gi¸n thu nh-: thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. §Æc ®iÓm cña c¸c lo¹i thuÕ trong nhãm thuÕ nµy ®èi t-îng tÝnh thuÕ chÝnh lµ phÇn thu nhËp cña ng-êi chÞu thuÕ ®-îc mang tiªu dïng vµo thêi ®iÓm chÞu thuÕ. c. Ph©n lo¹i c¨n cø vµo c¸c s¾c thuÕ : Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ph¸p luËt ViÖt nam, hiÖn nay cã c¸c s¾c thuÕ sau: - ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng: Lµ lo¹i thuÕ gi¸n thu, thu trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng hãa dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, l-u th«ng ®Õn 17 tiªu dïng, nh»m ®iÒu tiÕt tiªu dïng, ph©n phèi l¹i thu nhËp x· héi vµ gãp phÇn t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n-íc. - ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo mét sè lo¹i hµng hãa dÞch vô ®Æc biÖt, cÇn ®iÒu tiÕt m¹nh nh»m h-íng dÉn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®ång thêi t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n-íc. - ThuÕ xuÊt nhËp khÈu: lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo hµng hãa khi nã ®-îc phÐp vËn chuyÓn qua biªn giíi nh»m ph©n phèi l¹i nguån lùc tµi chÝnh gi÷a c¸c tæ chøc c¸ nh©n xuÊt nhËp khÈu víi nhµ n-íc vµ lµ ®ßn bÈy kinh tÕ ®Ó nhµ n-íc ®iÒu tiÕt víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiªu dïng trong ph¹m vi quèc gia vµ gi¸n tiÕp t¸c ®éng tíi nÒn kinh tÕ quèc tÕ. - ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp: lµ lo¹i thuÕ trùc thu, thu vµo phÇn thu nhËp cña c¸c c¬ së kinh doanh nh»m ®¶m b¶o sù ®ãng gãp c«ng b»ng, hîp lý gi÷a c¸c c¸ nh©n, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh, hµng hãa, dÞch vô cã thu nhËp, gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn. - ThuÕ thu nhËp ®èi víi ng-êi cã thu nhËp cao: lµ lo¹i thuÕ trùc thu, thu vµo mét sè kho¶n thu nhËp cao chÝnh ®¸ng cña c¸c c¸ nh©n nh»m thùc hiÖn viÖc ®iÒu tiÕt thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c-, gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi vÒ thu nhËp, gãp phÇn t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n-íc. - ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp: lµ lo¹i thuÕ thu vµo viÖc sö dông ®Êt n«ng nghiÖp hoÆc viÖc ®-îc giao ®Êt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - ThuÕ nhµ, ®Êt: lµ lo¹i thuÕ thu vµo viÖc trùc tiÕp sö dông hoÆc viÖc cã quyÒn sö dông ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh. - ThuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt: lµ lo¹i thuÕ thu vµo viÖc chuyÓn nh-îng tµi s¶n lµ quyÒn sö dông ®Êt cña c¸c hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n. - ThuÕ tµi nguyªn lµ lo¹i thuÕ gi¸n thu, thu vµo ho¹t ®éng khai th¸c tµi nguyªn thuéc tµi s¶n quèc gia cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n khai th¸c nh»m ®Þnh h-íng viÖc khai th¸c vµ sö dông tµi nguyªn hîp lý, tiÕt kiÖm, cã hiÖu qu¶, gãp 18 phÇn b¶o vÖ tµi nguyªn ®Êt n-íc, ®¶m b¶o cho ng©n s¸ch nhµ n-íc cã nguyÒn thu ®Ó b¶o vÖ, t¸i t¹o, t×m kiÕm, th¨m dß tµi nguyªn. - ThuÕ m«n bµi: lµ lo¹i thuÕ thu hµng n¨m vµo c¸c c¬ së kinh doanh thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ nh»m gióp nhµ n-íc thùc hiÖn viÖc kiÓm kª, kiÓm so¸t, qu¶n lý c¸c c¬ së kinh doanh, c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trong nÒn kinh tÕ. Nh- vËy, hiÖn nay ë ViÖt Nam cã 11 s¾c thuÕ kh¸c nhau, gåm ba nhãm c¨n cø: thuÕ thu trªn thu nhËp, thuÕ thu trªn tµi s¶n, thuÕ thu trªn tiªu dïng. 1.1.1.5 Néi dung qu¶n lý thuÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam: C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ c¸c s¾c thuÕ cô thÓ quy ®Þnh vÒ c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý thuÕ, víi nh÷ng néi dung cô thÓ nh- : - Quy ®Þnh vÒ ®èi t-îng chÞu thuÕ, ®èi t-îng nép thuÕ, c¨n cø tÝnh thuÕ; c¸c thñ tôc liªn quan ®Õn thuÕ; quy ®Þnh møc ph¹t vi ph¹m vÒ thuÕ; quy ®Þnh vÒ c¸c tr-êng hîp bÞ c-ìng chÕ thuÕ. - Quy ®Þnh vÒ nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ®èi t-îng nép thuÕ trong viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc vÒ thuÕ, chÕ ®é kÕ to¸n, ho¸ ®¬n chøng tõ; chÊp hµnh viÖc cung cÊp tµi liÖu liªn quan ®Õn viÖc tÝnh thuÕ, kª khai thuÕ, nép thuÕ theo yªu cÇu cña c¬ quan thuÕ; - Quy ®Þnh vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan qu¶n lý thuÕ trong viÖc: h-íng dÉn ®èi t-îng nép thuÕ thùc hiÖn ®óng chÝnh s¸ch thuÕ; h-íng dÉn ghi chÐp sæ s¸ch kÕ to¸n, ho¸ ®¬n chøng tõ; gi¶i quyÕt hoµn thuÕ; miÔn, gi¶m thuÕ; khiÕu n¹i vÒ thuÕ. §-îc quyÒn thanh tra, kiÓm tra vÒ thuÕ; xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ thuÕ; Ên ®Þnh thuÕ vµ c-ìng chÕ thuÕ. - Trong c¸c luËt thuÕ còng cã quy ®Þnh chung vÒ nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ®ã lµ: "c¸c c¬ quan nhµ n-íc, tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ x· héi, tæ chøc x· héi, tæ chøc x· héi-nghÒ nghiÖp, ®¬n vÞ vò 19