Tài liệu đổi mới sự lãnh đạo của huyện ủy đối với chính quyền huyện (từ thực tế huyện cẩm xuyên, tỉnh hà tĩnh)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------- NGUYỄN VĂN HUYÊN ĐỔI MỚI SỰ LÃNH ĐẠO CỦA HUYỆN ỦY ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN HUYỆN (TỪ THỰC TẾ Ở HUYỆN CẨM XUYÊN, TỈNH HÀ TĨNH) LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành Chính trị học Hà Nội – 2013 0 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------------- NGUYỄN VĂN HUYÊN ĐỔI MỚI SỰ LÃNH ĐẠO CỦA HUYỆN ỦY ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN HUYỆN (TỪ THỰC TẾ Ở HUYỆN CẨM XUYÊN, TỈNH HÀ TĨNH) Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Chính trị học Mã số: 60 31 02 01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Minh Phƣơng Hà Nội – 2013 1 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng bản thân, được thực hiện trên cơ sở nghiên cứu lý luận, khảo sát tình hình thực tiễn huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh và dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Nguyễn Minh Phương. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc. Các kết quả nghiên cứu chưa từng được công bố trong bất kì công trình nào. Tác giả luận văn Nguyễn Văn Huyên 2 LỜI CẢM ƠN Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Trưởng Phòng Đào tạo Sau đại học, Ban Chủ nhiệm Khoa Khoa học Chính trị cùng Quý thầy, cô của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn ; Quý thầy , cô chủ nhiệm lớp đã tận tình giảng dạy, truyền bá tri thức, kinh nghiệm và tạo mọi điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu tại Trường. Đặc biệt, tôi kính gửi lòng biết ơn đến PGS.TS Nguyễn Minh Phương, Người đã tận tình hướng dẫn tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thiện luận văn này. Tôi xin cảm ơn và anh, chị, các bạn đồng nghiệp tại Huyện ủy và UBND huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện cung cấp tài liệu, thông tin để tôi vượt qua khó khăn, vừa hoàn thành tốt công tác, vừa hoàn thành nhiệm vụ học tập và nghiên cứu. Luận văn này được hoàn thành bởi sự nỗ lực của bản thân, dù đã hết sức cố gắng nhưng do khả năng còn hạn chế, thời gian đầu tư nghiên cứu chưa nhiều nên luận văn không thể tránh khỏi các thiếu sót. Rất mong nhận được sự góp ý của Quý thầy, cô và các bạn đồng nghiệp. Kính gửi đến Lãnh đạo Nhà trường, Quý thầy, cô và tất cả mọi người lời tri ân sâu sắc nhất! 3 MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐẢNG LÃNH ĐẠO NHÀ NƢỚC VÀ HUYỆN ỦY LÃNH ĐẠO CHÍNH QUYỀN HUYỆN 11 1.1. Một số nội dung cơ bản về sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nƣớc 11 1.2. Vị trí, vai trò của Huyện ủy trong hệ thống chính trị ở địa phƣơng và sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền huyện 28 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG LÃNH ĐẠO CỦA HUYỆN ỦY ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN HUYỆN CẨM XUYÊN, TỈNH HÀ TĨNH 41 2.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội và tổ chức, cán bộ của Huyện ủy, chính quyền huyện Cẩm Xuyên 41 2.2. Sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền huyện Cẩm Xuyên: Kết quả, hạn chế và nguyên nhân, bài học kinh nghiệm 47 CHƢƠNG 3: MỤC TIÊU, QUAN ĐIỂM VÀ CÁC GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI SỰ LÃNH ĐẠO CỦA HUYỆN ỦY ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN HUYỆN CẨM XUYÊN, TỈNH HÀ TĨNH 65 3.1. Mục tiêu, quan điêm đổi mới sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền huyện Cẩm Xuyên 65 3.2 Các giải pháp đổi mới sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền huyện Cẩm Xuyên 77 KẾT LUẬN 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO 105 4 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt Chính trị quốc gia CTQG Chủ nghĩa tư bản CNTB Chủ nghĩa xã hội CNXH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNH,HĐH Hệ thống chính trị HTCT Hội đồng nhân dân HĐND Mặt trận Tổ quốc MTTQ Nhà xuất bản Nxb Nông thôn mới NTM Ủy ban Mặt trận Tổ quốc UBMTTQ Ủy ban nhân dân UBND Xã hội chủ nghĩa XHCN 5 MỞ ĐẦU 1- Tính cấp thiết của đề tài Sự lãnh đạo của Đảng nói chung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước nói riêng luôn là vấn đề được Đảng ta đặc biệt quan tâm cả về phương diện lý luận và thực tiễn. Các văn kiện của Đảng đã nhiều lần đặt ra yêu cầu đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước. Nghị quyết Trung ương 5 (Khóa X) xác định mục tiêu “Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị nhằm giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo, nâng cao tính khoa học, năng lực và hiệu quả lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và toàn xã hội, sự gắn bó mật thiết giữa Đảng với nhân dân” [10, tr. 113). Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI đề ra nhiệm vụ: “Tập trung rà soát, bổ sung, điều chỉnh, ban hành mới, xây dựng đồng bộ hệ thống các quy chế, quy định, quy trình công tác để tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị. Khắc phục tình trạng Đảng bao biện, làm thay hoặc buông lỏng lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước” [ 12, tr. 264]. Trong điều kiện xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, vấn đề đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước càng trở nên cấp bách. Trong hệ thống chính trị ở nước ta, Nhà nước có vai trò cực kỳ quan trọng, là trụ cột của hệ thống chính trị, cầu nối giữa Đảng với nhân dân. Nhà nước làm tốt, làm đúng thì sẽ được dân đồng tình, hưởng ứng tích cực tạo nên sức mạnh vật chất to lớn để xây dựng CNXH. Ngược lại, nếu Nhà nước quan liêu, xa dân, lộng hành, không tôn trọng dân chủ sẽ làm giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng, uy tín của Đảng trong lòng nhân dân bị mất đi, đó là nguy cơ đe doạ đến sự tồn vong của Đảng và chế độ. Để Nhà nước thực hiện tốt chức trách đó, tất yếu phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước. 1 Thời gian gần đây, đã có nhiều đề tài nghiên cứu đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, nhưng chủ yếu nghiên cứu đổi mới của Đảng đối với các cơ quan nhà nước ở trung ương như Quốc hội, Chính phủ, còn rất ít công trình, đề tài nghiên cứu đổi mới sự lãnh đạo của cấp ủy đảng đối với chính quyền địa phương. Là một cấp trong hệ thống chính quyền nhà nước bốn cấp, chính quyền huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh có vai trò quan trọng trong việc làm cầu nối trực tiếp với chính quyền cấp cơ sở, hằng ngày làm việc với nhân dân, nắm bắt và phản ánh tâm tư, nguyện vọng của nhân dân, tổ chức và vận động nhân dân thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước làm cho nghị quyết của Đảng trở thành hiện thực. Những năm qua, cùng với việc nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, Đảng bộ huyện Cẩm Xuyên luôn chú trọng nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền cùng cấp, đổi mới sự lãnh đạo của Huyện ủy, xem đây là yếu tố đặc biệt quan trọng để thực hiện thắng lợi chủ trương, nghị quyết của Đảng. Nhờ đó, tổ chức bộ máy chính quyền huyện được kiện toàn và từng bước xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, đổi mới phương thức hoạt động, chú trọng cải cách hành chính, nhất là thủ tục hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, góp phần phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền huyện còn bộc lộ một số yếu kém, hạn chế trên các mặt: nội dung, phương thức lãnh đạo, xây dựng đội ngũ cán bộ; tình trạng chồng lấn quyền lực giữa cấp ủy Đảng và chính quyền, sự lúng túng, vướng mắc trong đổi mới sự lãnh đạo của Huyện ủy... đã ảnh hưởng đến vai trò lãnh đạo của Đảng và hiệu lực, hiệu quả quản lý của chính quyền huyện. Quán triệt nhiệm vụ “Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị ở địa phương”, xây dựng chính quyền huyện trong sạch, vững mạnh nhằm thực hiện có hiệu quả nhiệm 2 vụ CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn, xây dựng nông thôn mới ở huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh đòi hỏi phải tiếp tục đổi mới sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền huyện. Từ những lý do nêu trên, việc nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn và đề xuất giải pháp tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền huyện có ý nghĩa thiết thực, cấp bách. Vì thế tôi chọn đề tài: “Đổi mới sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền huyện (Từ thực tế ở huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh)” làm luận văn thạc sĩ chính trị học. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước là vấn đề quan trọng có tính thời sự nên đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà lãnh đạo, nhà khoa học và đã có nhiều sách chuyên khảo, đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước, cấp bộ; các luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ; luận văn cao cấp lý luận và các bài viết đăng trên các tạp chí. Trong đó, có thể nêu ra một số công trình tiêu biểu sau. - Cuốn sách “Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng” (2002) do Trần Đình Nghiêm chủ biên đã phân tích làm rõ nội hàm của khái niệm “phương thức lãnh đạo” của Đảng và xác định các yêu cầu đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong hệ thống chính trị và trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội, tư tưởng văn hóa, tổ chức và cán bộ. - Cuốn sách “Nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng trong thời kỳ mới” (2004) do GS.TS. Nguyễn Phú Trọng, PGS. TS. Tô Huy Rứa, PGS. TS. Trần Khắc Việt (Đồng chủ biên) đã trên có sở đánh giá thực trạng, chỉ rõ những hạn chế, yếu kém trong công tác lãnh đạo của Đảng, từ đó xác định đề xuất phương hướng, giải pháp nâng cao năng lực, sức chiến đấu của Đảng trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế. - Cuốn cách “Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với N hà nước trong điề u kiê ̣n xây dựng nhà nước pháp quyề n xã hô ̣i chủ nghiã ” (2007) do GS.TS. 3 Phạm Ngọc Quang, Ngô Kim Ngân (Đồng chủ biên) đã chỉ ra rằ ng Đảng giữ vai trò lañ h đa ̣o của min ̀ h bằ ng cương liñ h , đường lố i ; bằ ng tổ chức bô ̣ máy đảng thiế t lâ ̣p song trùng với bô ̣ máy nhà nước và mô ̣t số cơ cấ u nằ m trong bô ̣ máy nhà nước nhằm đảm bảo vai trò cầm quyền ; bằ ng cá nhân đảng viên tham gia trong bô ̣ máy đó đươ ̣c giáo du ̣c , rèn luyện , thực hiê ̣n đúng cương lĩnh, đường lố i củ a Đảng; bằ ng kiể m tra, giám sát đảng viên thực hiện cương lĩnh, đường lố i; bằ ng liên hê ̣ mâ ̣t thiế t với nhân dân. - Cuốn cách “Đảng lãnh đạo Nhà nước trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam” (2007) do PGS.TS. Nguyễn Văn Vĩnh chủ biên đã tập trung luận giải tính tất yếu khách quan và cơ sở lý luận, thực tiễn của Đảng lãnh đạo Nhà nước, đồng thời xác định các yêu cầu đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay. - Cuốn sách “Đổi mới, hoàn thiện phương thức lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam” (2008) do GS.TS. Phạm Ngọc Quang chủ biên đã phân tích các đặc điểm của tình hình mới và đánh giá thực trạng phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị nước ta 20 năm qua, từ đó đề xuất 7 giải pháp nhằm tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong giai đoạn hiện nay: Đẩy mạnh việc nghiên cứu để xây dựng và hoàn thiện hệ thống quy chế, phân định rõ phương thức lãnh đạo của Đảng với chức năng, phương thức quản lý, hoạt động của Nhà nước. Làm rõ mối quan hệ giữa Đảng lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối và toàn diện, Nhà nước quản lý, điều hành trên lĩnh vực quốc phòng, an ninh, đối ngoại. Thông qua quy chế làm rõ hơn quyền hạn, trách nhiệm của tập thể và cá nhân người đứng đầu trong khi thực hiện chức năng lãnh đạo. Xây dựng, hoàn thiện hệ thống cơ chế để phát huy vai trò Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể và tổ chức xã hội, vai trò của nhân dân trong việc giám sát hoạt động của Đảng. Làm rõ hơn chức năng, nhiệm vụ, quan hệ công tác của các đảng bộ khối, đảng đoàn, ban cán sự đảng ở các cơ quan nhà nước, đoàn thể xã hội. Đổi mới cả về phong cách và lề lối làm việc 4 của tổ chức đảng và từng cán bộ, đảng viên. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ lãnh đạo các cấp. - Cuốn sách: “Đổi mới quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị ở Việt Nam” (2008) do GS.TS. Lê Hữu Nghĩa, GS.TS. Hoàng Chí Bảo, PGS.TS. Bùi Đình Bôn (Đồng chủ biên) đã tập trung phân tích những nguyên tắc và nội dung cốt lõi của việc đổi mới quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội ở nước ta hiện nay; phân tích những nhân tố tác động và yêu cầu đổi mới quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội; chỉ rõ những ưu điểm và hạn chế trong quan hệ này ở giai đoạn trước và sau đổi mới. - Cuốn sách “Vị trí cầm quyền và vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong điều kiện mới” (2008) do GS.TS. Đỗ Hoài Nam chủ biên đã phân tích, đánh giá về đảng cầm quyền trong hệ thống chính trị ở một số nước tư bản chủ nghĩa; sự cầm quyền của Đảng Cộng sản Trung Quốc trong điều kiện cải cách, mở cửa, xây dựng chủ nghĩa xã hội mang đặc sắc Trung Quốc; vị trí cầm quyền và vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, từ đó đưa ra một số quan điểm, nội dung và giải pháp cơ bản nhằm củng cố và nâng cao vị trí cầm quyền và vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. - Cuốn sách “Đảng Cộng sản cầm quyền: nội dung và phương thức cầm quyền của Đảng” (2011) do GS,TS. Nguyễn Văn Huyên chủ biên đã làm rõ những luận cứ khoa học về Đảng Cộng sản cầm quyền, về nội dung và phương thức cầm quyền của Đảng trong bối cảnh hiện nay, luận chứng về “tính chính đáng của sự cầm quyền duy nhất của Đảng Cộng sản”, đồng thời đưa ra những phương hướng, giải pháp nâng cao vai trò lãnh đạo và cầm quyền của Đảng. Đáng chú ý là, công trình này đã có đề cập ở mức độ nhất định vấn đề đổi mới nội dung và phương thức cầm quyền của Đảng ở cấp địa phương. - Cuốn sách “Thể chế đảng cầm quyền – một số vấn đề lý luận và thực tiễn” (2012) do TS. Đặng Đình Tân – TS. Đặng Minh Tuấn (Đồng chủ biên) 5 đã đi sâu phân tích những vấn đề cơ bản của thể chế đảng cầm quyền trong xã hội. Đảng cầm quyền bao giờ cũng giữ vai trò lãnh đạo, chi phối toàn bộ hệ thống chính trị, đặc biệt và trực tiếp nhất là nhà nước; bằng nhà nước và thông qua nhà nước để thực hiện mục tiêu, chiến lược của mình. Song, mỗi đảng chính trị khác nhau đều có những phương thức lãnh đạo và cách thức tổ chức thực hiện khác nhau tùy thuộc vào quan điểm, tư tưởng, tương quan lực lượng trong hệ thống chính trị, tùy thuộc vào điều kiện khách quan của tình hình chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước và cả nhân tố chủ quan của chính đảng cầm quyền. - Cuốn sách “Đổi mới phương thức kiểm tra, giám sát của Đảng” (2012) của tác giả Cao Văn Thống đã làm sáng tỏ chức năng kiểm tra, giám sát trong sự lãnh đạo của Đảng; phân tích những kết quả đạt được và những thiếu sót, khuyết điểm, hạn chế trong công tác kiểm tra, giám sát của Đảng như một số cấp ủy chưa nhận thức đúng vị trí vai trò, ý nghĩa, tác dụng của công tác kiểm tra, giám sát của Đảng nói chung, của cấp ủy và các tổ chức đảng nói riêng, nên chưa trực tiếp đích thân lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện nhiệm vụ công tác kiểm tra, giám sát của cấp ủy thuộc phạm vi phụ trách. - Trong bài “Sự lañ h đa ̣o của Đảng đố i với Nhà nước pháp quyề n” (2009) (Tạp chí Lý luận chính trị), GS.TS. Lê Hữu Nghiã cho rằ ng, đảng cầ m quyề n tức là đả ng nắ m quyề n , chấ p chính ; khái niệm “đảng cầm quy ền” không loa ̣i trừ khái niê ̣m “đảng lañ h đa ̣o chiń h quyề n” mà trái la ̣i , còn bao hàm nó . Đảng có quyề n lực chiń h tri ̣nhưng đảng không có quyề n lực nhà nước, không phải là cơ quan quyề n lực nhà nước . Khác nhau giữa quyền lự c của đảng và quyền lực nhà nước trước hết và chủ yếu bắt nguồn từ sự khác nhau về bản chấ t và chức năng của đảng và nhà nước . Vì vậy, trong điề u kiê ̣n nhà nước pháp quyền , yêu cầ u đă ̣t ra là phải đă ̣t Đảng thâ ̣t sự tổ chức và hoa ̣t đô ̣ng trong Hiế n pháp và pháp luâ ̣t. 6 - GS.TS. Phùng Hữu Phú (2011) trong bài “Nâng cao năng lực lãnh đạo, bản lĩnh cầm quyền của Đảng Cộng sản - Một số vấn đề từ thực tiễn Việt Nam”. (Tạp chí Tuyên giáo) đã khẳng định bước vào thời kỳ phát triển mới, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng chính là nâng cao chất lượng, hiệu quả những công việc cấu thành phương thức lãnh đạo của Đảng, trong đó, Đảng Cộng sản Việt Nam đặc biệt chú trọng ba công việc sau: Thứ nhất, xây dựng và không ngừng hoàn thiện đường lối cách mạng, những chủ trương, chính sách lớn - ngọn cờ tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Đảng, của hệ thống chính trị và toàn thể nhân dân. Thứ hai, tổ chức thực hiện thắng lợi các nghị quyết, đưa đường lối, chủ trương của Đảng trở thành hiện thực sinh động. Thứ ba, phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của đảng viên, trước hết của người đứng đầu. - Các bài viết khác đề cập đến nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước như: PGS. Nguyễn Trọng Phúc (2000): “Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo xây dựng Nhà nước kiểu mới ở nước ta”, Tạp chí Nghiên cứu lý luận (9); "Nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước trong thời kỳ đổi mới", Tạp chí Lịch sử Đảng (1). GS.TS. Phạm Ngọc Quang - Nguyễn Khánh (2004): "Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội", Tạp chí Cộng sản (9). GS.TS. Phạm Ngọc Quang GS.TS. Lê Đức Bình (2003): "Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước", Tạp chí Cộng sản (19). PGS.TS. Mạch Quang Thắ ng (2011): “Đảng Cô ̣ng sản Viê ̣t Nam cầ m quyề n trong giai đoa ̣n hiê ̣n nay” (Tạp chí Lý luận chính trị). Một số bài viết trong công trình “Chính trị học. Những vấn đề lý luận và thực tiễn (2007-2012)” như: TS. Lưu Văn Quảng: “Một số suy nghĩ về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong giai đoạn hiện nay”. PGS.TS. Nguyễn Hữu Đổng: “Đổi mới mô hình “Đảng lãnh đạo Nhà nước” ở nước ta hiện nay”. TS. Phạm Thế Lực: “Những điều kiện cơ bản đảm bảo vai trò lãnh đạo của Đảng trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam hiện nay”. 7 - Một số luận văn thạc sĩ như: “Đổi mới phương thức lãnh đạo của thành uỷ đối với chính quyền thành phố Hồ Chí Minh hiện nay - thực trạng và giải pháp” (2005) của Trần Vĩnh Tuyến; “Sự lãnh đạo của Huyện uỷ đối với chính quyền huyện Đông Anh thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay” (2006) của Tô Văn Minh, … đề cập nhiều nội dung liên quan đến nội dung, phương thức lãnh đạo của cấp ủy Đảng đối với chính quyền địa phương các cấp. Các công trình, đề tài khoa học, bài viết, luận văn nêu trên phần lớn tập trung nghiên cứu những vấn đề chung về Đảng lãnh đạo Nhà nước với những góc độ và mục đích khác nhau. Mặc dù các công trình này chưa tập trung nghiên cứu về đổi mới nội dung và phương thức lãnh đạo của cấp ủy đảng đối với chính quyền địa phương các cấp, nhất là chưa có chuyên luận nào nghiên cứu về sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền ở huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh trong giai đoạn hiện nay, nhưng đây là những tài liệu bổ ích, cung cấp cơ sở lý luận và phương pháp luận cho việc nghiên cứu của luận văn này. 3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản về sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền huyện, tác giả đề xuất phương hướng và các giải pháp tăng cường sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với HĐND và UBND huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh trong giai đoạn 2015-2020. 3.2. Nhiệm vụ - Phân tích, làm rõ quan niệm về sự lãnh đạo của huyện ủy đối với chính quyền và vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Huyện ủy và chính quyền huyện Cẩm Xuyên. - Đánh giá thực trạng lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền ở huyện Cẩm Xuyên trong giai đoạn hiện nay, chỉ ra những kết quả, hạn chế và nguyên nhân, những vấn đề cần đặt ra để giải quyết. 8 - Đề xuất phương hướng và giải pháp tăng cường sự lãnh đạo của huyện ủy đối với chính quyền huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh đến năm 2020. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng Luận văn nghiên cứu sự lãnh đạo, đổi mới sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với HĐND và UBND huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh. 4.2. Phạm vi Phạm vi nghiên cứu chủ yếu tập trung đánh giá thực trạng lãnh đạo của huyện ủy đối với chính quyền huyện từ năm 2000 đến nay và đề xuất phương hướng, giải pháp hoàn thiện nội dung và phương thức lãnh đạo của huyện ủy đối với HĐND và UBND huyện đến năm 2015 - 2020. 5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn - Cơ sở lý luận: Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, về đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước. - Cơ sở thực tiễn: là thực trạng lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền huyện, thông qua kết quả khảo sát điều tra nghiên cứu của tác giả và các báo cáo tổng kết thực tiễn của cấp uỷ huyện về vấn đề này, có tham khảo, so sánh kinh nghiệm của các cấp uỷ đảng ở các huyện khác của tỉnh Hà Tĩnh. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về phương thức cầm quyền của Đảng và các quan điểm của Đảng về đổi mới nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội. Luận văn sử dụng các phương pháp cụ thể như điều tra, tổng kết thực tiễn, các phương pháp lịch sử - lôgic, phân tích - tổng hợp, so sánh. 9 6. Đóng góp mới và ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận văn - Trên cơ sở hệ thống hóa lý luận về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước để phân tích, đánh giá thực trạng, rút ra những kinh nghiệm về sự lãnh đạo của huyện ủy đối với chính quyền, đồng thời đề xuất các giải pháp chủ yếu, khả thi tăng cường sự lãnh đạo của huyện ủy đối với chính quyền ở huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh đến năm 2015- 2020. - Kết quả nghiên cứu của luận văn bước đầu cung cấp cơ sở lý luận, thực tiễn làm tài liệu nghiên cứu tham khảo cho huyện ủy và Tỉnh ủy Hà Tĩnh và nhất là các đảng bộ huyện trong đổi mới, tăng cường sự lãnh đạo của Huyện ủy đối với chính quyền huyện. Luận văn còn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo phục vụ nghiên cứu và giảng dạy môn Xây dựng Đảng ở Trường Chính trị Trần Phú và các trung tâm bồi dưỡng chính trị các huyện của tỉnh Hà Tĩnh. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương, 6 tiết. 10 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐẢNG LÃNH ĐẠO NHÀ NƢỚC VÀ HUYỆN ỦY LÃNH ĐẠO CHÍNH QUYỀN HUYỆN 1.1. Một số nội dung cơ bản về sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nƣớc 1.1.1. Nhận thức về lãnh đạo và Đảng lãnh đạo Nhà nước 1.1.1.1. Khái niệm lãnh đạo Theo nghĩa thông dụng, “Lãnh đạo” được hiểu là “Đề ra chủ trương, đường lối và tổ chức, động viên thực hiện” [41, tr. 524]. “Lãnh đạo là dẫn dắt, tổ chức phong trào theo đường lối cụ thể" [43, tr. 979]. Dưới góc độ nghiên cứu, các nhà khoa học đã nêu lên những định nghĩa khác nhau về lãnh đạo. Mặc dù có sự khác biệt ít nhiều, nhưng chung quy khái niệm “lãnh đạo” đều bao gồm các nội dung chủ yếu sau: - Lãnh đạo là quá trình gây ảnh hưởng tới các cá nhân hay một nhóm người hoặc cả xã hội nhằm đạt một mục tiêu chung nào đó. - Lãnh đạo là khả năng huy động và hướng các nỗ lực của một tập thể vào việc thực hiện một mục tiêu nào đó. - Lãnh đạo là năng lực và ý chí tập hợp được mọi người nhằm thực hiện một mục tiêu nhất định. - Lãnh đạo là sự hoạt động thuyết phục mọi người cùng hợp tác để thực hiện một mục tiêu chung. - Lãnh đạo là khả năng định hướng toàn bộ, xác định mục tiêu lâu dài, và khả năng lôi cuốn thúc đẩy mọi người nghe theo, thông thường được gắn liền với việc thiết lập đường lối với chính sách. - Lãnh đạo là quá trình người lãnh đạo thông qua ảnh hưởng, tổ chức, chỉ huy, điều hòa, khống chế hành động, chỉ đường người bị lãnh đạo thực hiện mục tiêu dự định. Như vậy, có thể hiểu “lãnh đạo”, thứ nhất là hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách; xác định những nội dung, nhiệm vụ cần phải làm trong 11 một giai đoạn, hay một thời kỳ nhất định; là đưa ra các quan điểm, nguyên tắc và phương thức tiến hành để đạt mục tiêu. Thứ hai, lãnh đạo là quá trình chủ thể lãnh đạo tổ chức thực hiện các chủ trương, đường lối đã hoạch định; hướng dẫn, động viên dẫn dắt đối tượng lãnh đạo đi đúng mục tiêu đề ra. Nói chung lãnh đạo là định hướng hành động cho các đối tượng lãnh đạo trong quá trình thực hiện mục đích. Chủ thể và khách thể ở đây có thể là con người hay tổ chức, tuỳ theo mối quan hệ mà có thể xác định hoặc chủ thể trong mối quan hệ này nhưng lại là khách thể trong mối quan hệ khác. Vì thế, hiểu theo nghĩa chung nhất về bản chất lãnh đạo là quá trình tác động có định hướng, có mục đích giữa con người với con người, giữa tổ chức với cá thể và giữa tổ chức với tổ chức nhằm huy động mọi sức mạnh tiềm năng sáng tạo của đối tượng lãnh đạo vào việc giải quyết những khó khăn, mâu thuẫn để thúc đẩy phong trào tiến lên vì lợi ích chung đã xác định. Trong tác phẩm Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, C. Mác và Ph.Ăngghen đã khẳng định sứ mệnh lịch sử của giai cấp vô sản là phải tổ chức được chính đảng độc lập của mình để lãnh đạo giai cấp vô sản chống lại giai cấp đối lập cùng với nhà nước thống trị của giai cấp đó. C.Mác chỉ rõ: Muốn thực hiện tư tưởng thì cần có những con người sử dụng lực lượng thực tiễn. V.I. Lênin cũng khẳng định: “Trong lịch sử chưa hề có một giai cấp giành được quyền thống trị, nếu nó không đào tạo ra được trong hàng ngũ của mình những lãnh tụ chính trị, những đại biểu tiền phong có đủ khả năng tổ chức và lãnh đạo trong phong trào” [35, tr. 473]. 1.1.1.2. Nhận thức về Đảng lãnh đạo Nhà nước Sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước được hiểu là “lãnh đạo chính trị, quyết định phương hướng chính trị của Nhà nước”. Là đảng cầm quyền, Đảng lãnh đạo Nhà nước và xã hội, “Đảng phải thực hiện toàn diện, đồng bộ sự lãnh đạo trên các lĩnh vực: kinh tế, xã hội, văn hóa, quốc phòng, an ninh và đối ngoại” [26, tr. 219]. Phương thức thực hiện sự lãnh đạo là: Lãnh đạo 12 bằng cương lĩnh, chiến lược, đường lối, nghị quyết; bằng công tác giáo dục, tuyên truyền, vận động; bằng tổ chức bộ máy; bằng cán bộ, đường lối, chính sách cán bộ; trên cơ sở những nguyên tắc chính trị của Đảng được ghi trong Điều lệ và phù hợp với luật pháp; bằng sự gương mẫu của Đảng, của các tổ chức đảng, của cán bộ, đảng viên, bằng cách liên hệ mật thiết với quần chúng [27, tr. 64]. Như vậy, có thể hiểu “Đảng lãnh đạo Nhà nước” gồm các nội dung sau: Một là, Đảng lãnh đạo Nhà nước bằng đường lối, quan điểm, các nghị quyết, quyết định, nguyên tắc giải quyết các vấn đề trọng đại của quốc kế dân sinh, xử lý những vấn đề cụ thể, nhưng có ý nghĩa chính trị quan trọng, quan hệ tới nhiều tầng lớp, những vấn đề phức tạp trong quan hệ quốc tế. Hai là, Đảng lãnh đạo Nhà nước thể chế hóa, cụ thể hóa đường lối, quan điểm, chủ trương, chính sách lớn của Đảng thành hiến pháp, pháp luật, kế hoạch các chương trình mục tiêu lớn của Nhà nước, bảo đảm cho nghị quyết của Đảng đi vào cuộc sống một cách đầy đủ, kịp thời. Ba là, Đảng lãnh đạo xây dựng tổ chức hệ thống chính trị phù hợp với nhiệm vụ bảo đảm xây dựng được một Nhà nước thực sự trong sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả cao. Đảng lãnh đạo Nhà nước và các đoàn thể thông qua việc thống nhất lãnh đạo và quản lý công tác tổ chức cán bộ và đội ngũ cán bộ chủ chốt công tác trong các cơ quan nhà nước và đoàn thể, đồng thời tôn trọng, phát huy trách nhiệm của các tổ chức trong HTCT, phát huy mọi sáng kiến đóng góp của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Bốn là, kết hợp chặt chẽ việc lãnh đạo bằng tổ chức với lãnh đạo qua các cá nhân đảng viên theo nguyên tắc tập trung dân chủ và nêu cao vai trò, trách nhiệm của đảng viên là thủ trưởng. Cùng với việc kiện toàn bộ máy, làm rõ chức năng, nhiệm vụ của các tổ chức đảng, trước hết là đảng đoàn, ban cán sự đảng trong các cơ quan nhà nước, cần chú trọng nâng cao trách nhiệm và tính Đảng của các đảng viên đang hoạt động trong các cơ quan này. Mọi đảng 13 viên, bất kể ở cương vị nào đều phải luôn luôn nêu cao tính tiên phong gương mẫu cả trong nhận thức, hành động, cả trong phẩm chất đạo đức lối sống; gắn bó mật thiết với nhân dân, tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân. Năm là, Đảng đẩy mạnh tuyên truyền, thuyết phục, tổ chức công luận, hướng dẫn công luận để tạo ý chí chung và động viên, dẫn dắt huy động mọi lực lượng hướng đến mục tiêu, ý chí của Đảng. Sáu là, Đảng kiểm tra, giám sát hoạt động của bộ máy nhà nước thông qua tổ chức đảng, đảng viên, các ban của Đảng; đồng thời lãnh đạo công tác thanh tra của Nhà nước; lãnh đạo tổ chức, động viên quần chúng giám sát các công việc và hoạt động của Nhà nước; phát hiện các mặt tốt để phát huy, mặt yếu kém, tiêu cực để uốn nắn. Thông qua kiểm tra, tổng kết kinh nghiệm để bổ sung, hoàn chỉnh đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước [22, tr. 373]. 1.1.1.3. Vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước Khi trở thành đảng cầm quyền, điểm mới căn bản trong phương thức lãnh đạo của Đảng đối với xã hội là sử dụng một công cụ rất mạnh và sắc bén nắm quyền lực được nhân dân giao phó để thực hiện nội dung lãnh đạo - đó là Nhà nước. Chỉ trong các nước XHCN, Đảng Cộng sản cầm quyền mới được coi là đảng lãnh đạo chính quyền, lãnh đạo nhà nước. Trong các nền chính trị tư sản, đa đảng đối lập thay nhau cầm quyền, thì chỉ có phạm trù đảng cầm quyền mà không có phạm trù đảng lãnh đạo chính quyền. Đảng Cộng sản cầm quyền, tức là Đảng lãnh đạo toàn bộ xã hội, quy tụ sức mạnh của toàn dân tộc để làm cho những quan điểm, chủ trương của Đảng giữ vai trò chỉ đạo với hoạt động của nhà nước và sự phát triển xã hội, mục tiêu của dân tộc được thực hiện theo sự lãnh đạo của Đảng bằng hoạt động của Nhà nước và sức mạnh của toàn thể dân tộc. Đảng lãnh đạo thể chế hóa cương lĩnh, đường lối của Đảng thành những quy định mang tính Nhà nước và pháp quyền để được triển khai thực hiện bằng Nhà nước, thông qua Nhà nước và toàn bộ các thiết chế chính trị - xã hội khác. 14