Tài liệu Giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của tòa án nhân dân cấp huyện – qua thực tiễn huyện nho quan, tỉnh ninh bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO …………/……….. BỘ NỘI VỤ ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THỊ NGỌC MAI GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN – QUA THỰC TIỄN HUYỆN NHO QUAN, TỈNH NINH BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – NĂM 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam ðoan các thông tin ðýợc trình bày trong luận vãn là kết quả thu ðýợc từ quá trình nghiên cứu và tìm hiểu thực tế của bản thân. Tác giả luận văn Bùi Thị Ngọc Mai LỜI CẢM ƠN Với tình cảm trân trọng nhất, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Ban Giám đốc, Khoa sau Đại học, các thầy, cô giáo Học viện Hành chính quốc gia đã tận tình, chu đáo giảng dạy và truyền đạt kiến thức trong thời gian tác giả học tập, nghiên cứu tại trường. Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Trần Thị Cúc vì sự tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn. Xin cảm ơn các thầy, cô giáo trong Hội đồng chấm luận văn Thạc sĩ đã có những ý kiến nhận xét xác đáng, quý báu giúp tác giả có điều kiện hoàn thiện tốt hơn những nội dung của luận văn trong tương lai. Xin cảm ơn Tòa án nhân dân huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình; Phòng Tài nguyên và Môi trường đã cung cấp thông tin và số liệu phục vụ cho công tác nghiên cứu của tác giả. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Bùi Thị Ngọc Mai DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết Nghĩa đầy đủ tắt GCNQS Giấy chứng nhận quyền sử dụng D KNTC Khiếu nại tố cáo QSD Quyền sử dụng TAND Tòa án nhân dân TANDT Tòa án nhân dân tối cao C TTGQV Thủ tục giải quyết vụ án hành chính AHC TTHC Tố tụng hành chính UBND Ủy ban nhân dân MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn ...................................... 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................. 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ...................................... 5 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ................................................ 6 Chương 1. SỞ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN ................................................................................................... 7 1.1. Các khái niệm liên quan ....................................................................... 7 1.1.1. Khái niệm khiếu kiện và khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai ...................................................................................................... 7 1.1.2. Khái niệm giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân cấp huyện ................................................... 12 1.2. Khái quát về giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân cấp huyện ......................................................... 17 1.2.1. Thẩm quyền giải quyết các khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân cấp huyện ...................................... 17 1.2.2. Trình tự, thủ tục giải quyết khiếu kiện đất đai của tòa án nhân dân cấp huyện ....................................................................................... 20 1.2.3. Vai trò của giải quyết khiếu kiện về đất đai của Tòa án nhân dân cấp huyện ....................................................................................... 26 1.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết khiếu kiện hành chính ... 29 1.3.1. Yếu tố pháp luật .......................................................................... 29 1.3.3. Yêu tố tâm lý, tập quán ............................................................... 31 Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 34 Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN NHO QUAN, TỈNH NINH BÌNH ................... 35 2.1. Thực trạng về giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình ................. 35 2.1.1. Khái quát về điều kiện địa lý, điều kiện kinh tế, xã hội tại huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình .................................................................. 35 2.1.2.Tình hình giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân các huyện trong Tỉnh Ninh Bình .............. 38 2.1.3. Thực trạng giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình ............ 40 2.1.4.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân .......................................... 58 2.1.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của hạn chế........................ 61 2.2. Quan điểm và giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của tòa án nhân dân cấp huyện .......................... 65 2.2.1. Quan điểm bảo đảm giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của tòa án nhân dân cấp huyện ................................ 65 2.2.1.1. Giải quyết khiếu kiện vụ án hành chính trong lĩnh vực đất đai của tòa án trên cơ sở đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất ................................................................................................. 65 2.2.1.2. Giải quyết khiếu kiện vụ án hành chính trong lĩnh vực đất đai phải đảm bảo tính dân chủ, công khai, minh bạch trong công tác xét xử của Tòa án nhân dân ...................................................................... 67 2.2.2. Giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu kiện hành chính về đất đai tại Tòa án nhân dân huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình .................... 67 2.2.2.1. Giải pháp nâng cao nhận thức của nhân dân và đội ngũ cán bộ trong Tòa án nhân dân cấp huyện.................................................. 67 2.2.2.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai ................................................................. 70 2.2.2.4. Giải pháp đơn giản hóa thủ tục giải quyết vụ án hành chính ............................................................................................................... 72 2.2.2.5.Giải pháp về tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan có thẩm quyền liên quan đến giải quyết vụ án hành chính ...... 73 2.2.2.6. Giải pháp về công tác cán bộ .................................................. 74 2.2.2.7. Giải pháp về đổi mới về mô hình tổ chức bộ máy giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai .................................... 74 Tiểu kết chương 2 .......................................................................................... 76 KẾT LUẬN .................................................................................................... 78 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 80 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiến pháp năm 2013, điều 102 qui định: Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp. Lần đầu tiên, Hiến pháp năm 2013 ghi nhận Tòa án nhân dân là cơ quan thực hiện quyền tư pháp. Đây chính là cơ sở pháp lý quan trọng để mở rộng thẩm quyền xét xử các loại án, trong đó có xét xử các khiếu kiện hành chính. Với tính chất phức tạp của khiếu kiện hành chính và thực tiễn xét xử các khiếu kiện hành chính liên quan đến đất đai cho thấy việc tăng thẩm quyền cho Tòa án trong xét xử các vụ án hành chính rất cần thiết trong đời sống xã hội Nghị quyết số 49, NQ/TW của Bộ Chính trị, ngày 2/6/2005 đã xác định chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, theo đó nêu rõ quan điểm mở rộng thẩm quyền xét xử của Tòa án đối với các khiếu kiện hành chính; đổi mới mạnh mẽ thủ tục giải quyết các khiếu kiện hành chính tại tòa án, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia tố tụng, bảo đảm sự bình đẳng giữa công dân và các cơ quan công quyền trước tòa án, đồng thời xây dựng cơ chế bảo đảm mọi bản án có hiệu lực pháp luật của tòa án đều được thi hành nghiêm chỉnh, ai vi phạm sẽ bị xử lý. Sau khi hệ thống tòa án hành chính được thành lập (năm 1994) , UBTVQH đã ban hành Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính. Lần đầu tiên trong lịch sử hình thành và pháp triển của pháp luật tố tụng hành chính, quyền khởi kiện của người dân đối với các quyết định hành chính và hành vi hành chính được xác lập. Qua 14 năm thực hiện Pháp lệnh, một số qui định bộc lộ sự mâu thuẫn với các qui định pháp luật liên quan, ví dụ Luật khiếu nại, tố cáo, luật đất đai, một số qui định chưa phù hợp với thực tế, hoặc có những qui định chung chung chưa rõ ràng dẫn đến cách hiểu khác nhau. Đây là một trong những nguyên nhân làm cho các vụ việc khiếu kiện hành 1 chính liên quan đến đất đai thường giải quyết không dứt điểm. Để khắc phục tình trạng trên, Luật tố tụng hành chính năm 2010 đã ban hành và thi hành đến ngày 30/6/2016. Với chính sách mở cửa và hội nhập kinh tế quốc tế, Quốc hội đã ban hành Luật tố tụng hành chính năm 2015, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2016. Thực tiễn xét xử các khiếu kiện liên quan đến đất đai trong phạm vi cả nước nói chung và của Tòa án nhân dân huyện Nho quan nói riêng còn gặp nhiều khó khăn vướng mắc như xác định đối tượng khiếu kiện, xác định thời hiệu khởi kiện, xác định người tham gia tố tụng trong các vụ án hành chính, căn cứ đánh giá tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính, cơ chế đảm bảo thi hành bản án có hiệu lực pháp luật còn nhiều rào cản, bất cập. Từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài: Giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân cấp huyện – qua thực tiễn huyện Nho Quan, Ninh Bình làm luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Giải quyết khiếu nại về đất đai nói chung và giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai nói riêng là vấn đề nhận được sự quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học. Với nhiều góc độ nghiên cứu khác nhau, dựa trên các quy định pháp luật hiện hành về giải quyết khiếu kiện hành chính, đánh giá các quy định trên phương diện lý luận; đồng thời dựa trên các giáo trình về tố tụng hành chính cũng là một cách nhìn nhận khá đầy đủ và logic; dựa trên các quy định pháp luật hiện hành về giải quyết khiếu kiện hành chính….có thể kể ra được một số công trình nghiên cứu như: + Bài “Các giải pháp nhằm hạn chế tranh chấp phát sinh khi thu hồi đất nông nghiệp trong quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa hiện nay” của tác giả Lê Đức Thịnh tại hội thảo “Tình trạng tranh chấp và khiếu kiện đất đai kéo 2 dài: thực trạng và giải pháp”, ngày 08-09 tháng 10 năm 2008 tại Buôn Mê Thuột – Đắc Lắc. + Luận án tiến sĩ của tác giả Nguyễn Thanh Bình (2003) với đề tài: “Thẩm quyền của tòa án nhân dân trong giải quyết các khiếu kiện hành chính”; Luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Thị Ngọc Tú với đề tài: “Giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của tòa án nhân dân – qua thực tiễn huyện Hoàng Hóa, Thanh Hóa”; Luận văn thạc sỹ luật học của Châu Huế (2003), khoa Luật, đại học Quốc gia Hà Nội với đề tài: “Tranh chấp đất đai và thầm quyền giải quyết của Tòa án”; Luận văn thạc sỹ luật học của Lý Thị Ngọc Hiệp (2009), trường đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh với đề tài: “ Giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất bằng Tòa án tại Việt Nam”. + Ngoài ra còn có nhiều bài báo được đăng trên tạp chí thanh tra và tạp chí chuyên ngành khác như: “Tòa hành chính ngại giải quyết khiếu nại hành chính” của Luật sư Trần Vũ hải trên trang Luatsuhanoi.com; Bài viết “Những vướng mắc khi áp dụng luật tố tụng hành chính và luật khiếu nại” của tác giả Vũ Thắng – Tòa phúc thẩm Đà Nẵng trên báo điện tử Tòa án nhân dân tối cao; Bài viết “Luật tố tụng hành chính đã có vướng mắc” của tác giả Quang Nhuần trên trang thông tin điện tử đài PT – TH tỉnh Sóc Trăng; Bài viết “Một số vấn đề về trình tự, thủ tục và kỹ năng xét xử vụ án hành chính tại phiên tòa sơ thẩm” của tác giả Phạm Công Hùng - Thẩm phán TANDTC đăng trên tạp chí Tòa án nhân dân số 02 tháng 01/2013. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu về giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình, bởi vậy đề tài của tác giả không trùng lặp với bất cứ đề tài nghiên cứu nào trước đó. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn - Mục đích nghiên cứu 3 Dựa vào cơ sở lý luận về quyền khiếu kiện, phân tích qui định pháp luât thể hiện trong các văn bản qui phạm pháp luật liên quan, qua thực tiễn xét xử giải quyết khiếu kiện hành chính (vụ án hành chính) của Tòa án nhân dân huyện Nho quan, tỉnh Ninh Bình, tác giả đưa ra một cách khái quát về những hạn chế của hoạt động xét xử hành chính, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng giải quyết khiếu kiện hành chính, phần nào góp phần hoàn thiện pháp luật cũng như nâng cao hiệu quả hoạt động giải quyết tranh chấp hành chính nói chung, tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai nói riêng. - Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ: + Làm rõ nội hàm các khái niệm “khiếu nại”, “khiếu kiện”, “tố cáo”, “khiếu kiện hành chính”, “vụ án hành chính” và “vụ án hành chính trong lĩnh vực đất đai” + Phân tích thực trạng giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình từ năm 2007 đến ngày 31/12/2015, chỉ ra những ưu điểm, nhược điểm, hạn chế và nguyên nhân. + Đưa ra cơ sở khoa học cho việc đề xuất giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giải quyết khiếu kiện hành chính về đất đai của Tòa án nhân dân huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu Việc nghiên cứu được xác định tập trung vào vấn đề giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện, qua thực tiễn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình - Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi về thời gian: Từ năm 2007 cho ngày 31/12/2015 + Phạm vi về không gian: huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu - Phương pháp luận Phương pháp luận nghiên cứu đề tài là những luận điểm khoa học của học thuyết Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật; các quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam, tư tưởng Hồ Chí Minh về đường lối đổi mới, đổi mới sự lãnh đạo của Đảng, cải cách tư pháp…về bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử - Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu: phương pháp phân tích, phương pháp lịch sử, phương pháp logic, phương pháp thống kê, phương pháp quy nạp, phương pháp diễn dịch, phương pháp tổng hợp và khái quát hóa các tri thức khoa học luật tố tụng hành chính để áp dụng nghiên cứu đề tài. Chương 1: Để làm sáng tỏ nội dung các quan niệm, đặc điểm của khiếu nại, khiếu kiện hành chính, vụ án hành chính và vụ án hành chính trong lĩnh vực đất đai… luận văn sử dụng phương pháp hệ thống, phân tích, so sánh và phương pháp khái quát hóa. Chương 2: Nhằm làm rõ thực trạng, nguyên nhân của khiếu kiện hành chính, đánh giá nhận xét thực trạng giải quyết vụ án hành chính về đất đai của Tòa án nhân dân huyện Nho Quan, chương này chủ yếu sử dụng phương pháp phân tích, thống kê, so sánh để tìm kết quả đạt được, nguyên nhân của hạn chế cần khắc phục. Trên cơ sở đó luận văn làm rõ yêu cầu khách quan và chủ quan của việc bảo đảm giải quyết khiếu kiện hành chính về đất đai và đưa ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu kiện hành chính về đất đai của Tòa 5 án nhân dân, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới nói chung và cải cách tư pháp nói riêng để góp phần vào việc hoàn thiện pháp luật. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Với mục đích và nhiệm vụ nêu trên, những nội dung sau đây là những đóng góp mới của luận văn: - Hệ thống, phân tích những vấn đề có tính lý luận về khiếu kiện, khiếu kiện hành chính về đất đai, về vụ án hành chính - Đánh giá về thực trạng hoạt động giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân huyện Nho Quan từ năm 2007 đến ngày 31/12/2015, đồng thời đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết các khiếu kiện hành chính của Tòa án nhân dân. Bởi vậy, luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, giảng dạy, những người làm công tác thực tế và sinh viên, học viên và tất cả những ai quan tâm đến việc giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, danh mục từ viết tắt, luận văn được chia làm 2 chương. Chương 1- Cơ sở lý luận về giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân cấp huyện Chương 2- Thực trạng và giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai tại Tòa án huyện nhân dân huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN 1.1. Các khái niệm liên quan 1.1.1. Khái niệm khiếu kiện và khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai Về mặt pháp lý, cho đến nay vẫn chưa có một văn bản pháp luật nào nêu định nghĩa về khiếu kiện hay khiếu kiện hành chính. Quyền khởi kiện hay nói cách khác là khiếu kiện vụ án hành chính là quyền tố tụng của cá nhân, cơ quan nhà nước, tổ chức khiếu kiện vụ án hành chính đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Điều 103 Luật tố tụng Hành chính năm 2010 quy đinh về khởi kiện như sau: “1. Cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền khởi kiện vụ án hành chính đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc trong trường hợp không đồng ý với quyết định, hành vi đó hoặc đã khiếu nại với người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, nhưng hết thời hạn giải quyết khiếu nại theo quy định của pháp luật về khiếu nại mà khiếu nại không được giải quyết hoặc đã được giải quyết nhưng không đồng ý với việc giải quyết khiếu nại về quyết định, hành vi đó. 2. Cá nhân, tổ chức có quyền khởi kiện vụ án hành chính đối với quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh trong trường hợp không đồng ý với quyết định đó. 3. Cá nhân có quyền khởi kiện vụ án hành chính về danh sách cử tri bầu cử đại biểu Quốc hội, danh sách cử tri bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân trong trường hợp đã khiếu nại với cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, nhưng 7 hết thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật mà khiếu nại không được giải quyết, nhưng không đồng ý với cách giải quyết khiếu nại.” [20]. Trong hoạt động tố tụng hành chính, khởi kiện, khởi tố vụ án hành chính được coi là cơ sở pháp lý đầu tiên làm phát sinh quan hệ pháp luật tố tụng hành chính. Giai đoạn này phát sinh từ khi các chủ thể của quyền khởi kiện, khởi tố vụ án hành chính thực hiện quyền khởi kiện, khởi tố vụ án và kết thúc khi Tòa án ra quyết định thụ lý vụ án, hay quyết định trả lại đơn kiện. Trong trường hợp, Tòa án ra quyết định thụ lý vụ án hành chính thì quá trình tố tụng sẽ chuyển sang giai đoạn tiếp theo. Về ý nghĩa: Đây là một cơ chế để công dân, cơ quan, tổ chức có thể tự bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình bằng con đường tố tụng Tòa án, từ đó tạo điều kiện cho tổ chức hoặc người có quyết định, hành vi sai trái có thể kiểm tra lại hành vi của mình và nếu thấy quyết định, hành vi hành chính này trái pháp luật người ra quyết định hành chính có thể tự thu hồi hoặc hủy bỏ quyết định, rút lại hành vi hành chính trái pháp luật. Về tính chất: Khiếu kiện hành chính, có những tính chất như: tính khách quan; tính lệ thuộc vào hệ thống chính trị, tính hệ thống, tính thứ bậc, tính đảm bảo bằng pháp luật. Khiếu kiện hành chính là sự việc mang tính chất khách quan trong quá trình quản lý nhà nước của mỗi quốc gia không phụ thuộc vào hệ thống chính thể của chế độ chính trị quốc gia đó, bởi lẽ về mặt lý luận và theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin thì mâu thuẫn chính là động lực phát triển mà khiếu kiện hành chính là một sự thể hiện mâu thuẫn của các chủ thể tham gia vào quan hệ pháp luật hành chính. Về mặt thực tiễn thì những sơ suất, sai sót của cơ quan nhà nước, bất cập của bộ máy nhà nước là những vấn đề khó tránh khỏi khi tác nghiệp. Mặt khác, với sự phát triển không ngừng của xã hội thì mỗi một thao tác hành chính trong thực tế cũng có thể chứa đựng các yếu tố không phù 8 hợp qui định pháp luật và ngay bản thân các chủ thể là đối tượng bị quản lý khi tham gia vào quan hệ hành chính cũng luôn đòi hỏi nhận được một sự quản lý hoàn hảo, mà sự hoàn hảo thì luôn mang tính tương đối. Luôn tồn tại với tư cách là một thực thể khách quan, khiếu kiện hành chính đòi hỏi các quốc gia không được phủ nhận mà phải nhìn nhận và có các hình thức, biện pháp tổ chức giải quyết các khiếu kiện này một cách hợp lý, hiệu quả nhằm làm lành mạnh hóa các quan hệ pháp luật hành chính, thúc đẩy xã hội phát triển theo định hướng của nhất định. Nhà nước nói chung, hệ thống hành chính nói riêng có hai chức năng: duy trì trật tự chung, lợi ích chung của xã hội và bảo vệ quyền và lợi ích của giai cấp cầm quyền. Theo quan điểm của Mác thì chính trị là lĩnh vực thể hiện lợi ích, ý chí của giai cấp thống trị. Như vậy, khiếu kiện hành chính trước hết phải phù hợp với lợi ích chung của giai cấp công nhân, nông dân và nhân dân lao động. Quản lý nhà nước là một hệ thống theo thứ bậc chặt chẽ, thông suốt từ trung ương đến địa phương, trong đó cấp dưới phục tùng cấp trên, nhận chỉ thị, mệnh lệnh và chịu sự kiểm tra thường xuyên của cấp trên. Mỗi cơ quan, mỗi cán bộ công chức làm việc trong cơ quan nhà nước đều hoạt động trong phạm vi thẩm quyền được giao. Do vậy khiếu kiện hành chính cũng thực hiện theo thứ bậc tương ứng, tức là việc khiếu kiện hành chính cũng thực hiện theo nguyên tắc từ dưới lên trên. Để đảm bảo quyền khiếu kiện hành chính của người khởi kiện và đảm bảo trật tự của quản lý nhà nước, việc khiếu kiện hành chính phải được quy định bằng pháp luật và đảm bảo thực hiện bằng pháp luật. Việc sử dụng thuật ngữ “khiếu kiện hành chính”, tại Pháp lệnh giải quyết các thủ tục hành chính năm 1996 và việc sử dụng của các luật gia, các nhà khoa học thì khiếu kiện hành chính được hiểu theo hai nghĩa: 9 Theo nghĩa hẹp, khiếu kiện hành chính được hiểu là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức làm đơn khởi kiện yêu cầu tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi bị quyết định hành chính, hành vi hành chính xâm phạm tới. Với ý nghĩa này thì khái niệm khiếu kiện hành chính đồng nhất với khởi kiện hành chính. Khi khởi kiện vụ việc ra Tòa, nếu Tòa án thụ lý đơn khởi kiện và đưa vụ việc ra xét xử gọi là vụ án hành chính. Theo nghĩa rộng, khiếu kiện hành chính là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức khiếu nại đến cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền hoặc khởi kiện tại Tòa án yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của minh khi bị quyết định hành chính và hành vi hành chính xâm phạm. Như vậy, khiếu kiện hành chính là sự biểu hiện tranh chấp hành chính phát sinh trong quá trình thực hiện chức năng quản lý nhà nước giữa một bên là cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước với một bên là các cá nhân, cơ quan, tổ chức khi các chủ thể này tham gia vào quan hệ pháp luật hành chính. Khiếu kiện hành chính là những vụ kiện yêu cầu Tòa án giải quyết đối với những quyết định, hành vi trái pháp luật của các cơ quan hoặc cán bộ, công chức nhà nước xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và những quyết định kỷ luật thôi việc đối với cán bộ công chức theo quy định của pháp luật. Khiếu kiện vụ án hành chính trong lĩnh vực đất đai là một mảng trong khiếu kiện vụ án hành chính. Nó mang đầy đủ các đặc điểm của khiếu kiện vụ án hành chính, nhưng các đặc điểm này chỉ xoay quanh đến khiếu kiện trong vấn đề đất đai. Đất đai là tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt là thành phần quan trọng của môi trường sống, là địa bàn phân bổ các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng 10 và là thành quả cách mạng của cả dân tộc Việt Nam. Theo quan niệm của C.Mác coi đất là không gian, yếu tố cần thiết của tất thảy mọi quá trình sản xuất và mọi hoạt động của loài người. Bất kỳ quốc gia nào, nếu biết quản lý, sử dụng hợp lý đất đai thì nguồn tài nguyên này được bảo vệ và mang lại hiệu quả, lợi ích to lớn, thiết thực phục vụ cho mỗi con người và cả cộng đồng. Đất đai có vai trò quan trọng như vậy nên Đảng và Nhà nước ta giành sự quan tâm đặc biệt đến vấn đề đất đai. Chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về đất đai được điều chỉnh cho phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước chính sách, pháp luật đất đai trở thành cơ sở pháp lý hết sức quan trọng huy động nguồn lực đất đai để phát triển nền kinh tế thị trường nhiều thành phần theo định hướng XHCN. Vì vậy quản lý nhà nước bằng pháp luật về đất đai ngày càng hoàn thiện, đã đạt được những tiến bộ rõ rệt, hệ thống quản lý nhà nước về đất đai được tăng cường, từng bước phân cấp và phát huy tính tự chủ của địa phương. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, tình hình quản lý và sử dụng đất đai hiện nay đang có những yếu kém. Vấn đề quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chưa có tính chiến lược lâu dài và ổn định hoặc thiếu tính khả thi; cơ chế quản lý v ề đất đai thiếu hiệu quả; cơ quan quản lý đất đai các cấp nhìn chung còn nhiều yếu kém. Chính vì thế tình trạng tranh chấp, khiếu kiện, khiếu nại, tố cáo về quản lý và sử dụng đất đai có xu hướng diễn biến phức tạp. Việc giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo còn chưa kịp thời, thiếu hiệu quả. Những yếu kém trong công tác quản lý và sử dụng đất nói chung cũng như những yếu kém trong giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai nói riêng có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân rất quan trọng từ sự hạn chế, bất cập của chính sách, pháp luật đất đai và việc áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Tại Luật Tố tụng hành chính cũng quy định “Cá nhân, cơ quan, tổ 11 chức có quyền khởi kiện vụ án hành chính để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền, lợi ích của mình theo quy định của luật này” [20, Điều 5]. Khi các các cá nhân, cơ quan, tổ chức nhận thấy quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính về quản lý đất đai của cơ quan quản lý nhà nước, họ có quyền chọn một trong những con đường giải quyết là đưa ra khiếu kiện tại Tòa án cấp có thẩm quyền. Đó là sự kiện pháp lý đầu tiên phát sinh vụ án hành chính liên quan đến quản lý đất đai được giải quyết tại Tòa án theo thủ tục sơ thẩm. Trên thực tế chưa có khái niệm mang tính pháp lý nào về khiếu kiện vụ án hành chính trong lĩnh vực đất đai, tuy nhiên trên cơ sở khái niệm khởi kiện vụ án hành chính có thể đưa ra được khái niệm như sau: Khiếu kiện vụ án hành chính trong lĩnh vực đất đai là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức làm đơn yêu cầu tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi những quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính thực hiện trong quá trình quản lý đất đai của cơ quan nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước theo thủ tục do pháp luật quy định. 1.1.2. Khái niệm giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân cấp huyện Ðể làm rõ khái niệm giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực ðất ðai của Tòa án nhân dân cấp huyện cần làm rõ nội hàm một số khái niệm liên quan nhý vụ án hành chính, vụ án hành chính ðất ðai. Với tý cách là chủ thể quản lý và ðiều hành xã hội, cõ quan nhà nýớc, ngýời có thẩm quyền trong cõ quan nhà nýớc thực hiện các hoạt ðộng của mình thông qua nhiều hình thức khác nhau trong ðó chủ yếu là ban hành các quyết ðịnh hành chính và thực hiện hành vi ðể tác ðộng ðến các cá nhân, cõ quan, tổ chức xã hội. Không phải lúc nào ngýời dân cũng ðồng ý với sự tác 12 ðộng của chủ thể quản lý ðó. Hõn nữa trong một số trýờng hợp vì lý do nào ðó mà quyết ðịnh hành chính, hành vi hành chính ðýợc ban hành và thực hiện trái pháp luật, gây thiệt hại ðến quyền, lợi ích cá nhân, cõ quan, tổ chức trong xã hội. Ðiều này dẫn ðến sự phản kháng của các chủ thể này với các chủ thể có thẩm quyền quản lý nhà nýớc. Do ðó pháp luật ðã quy ðịnh hai con ðýờng ðó là thông qua khiếu nại hành chính và thông qua khởi kiện tại Tòa án ðể bên cá nhân, tổ chức ðýợc cho là yếu thế hõn có thể bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cuả mình khi không ðồng ý với sự tác ðộng của cõ quan nhà nýớc và ngýời có thẩm quyền trong cõ quan nhà nýớc. Trýớc ngày 01/7/1996, việc bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cõ quan tổ chức bị tác ðộng bởi các quyết ðịnh hành chính, hành vi hành chính chỉ ðýợc thực hiện bằng con ðýờng khiếu nại hành chính. Từ ngày 01/7/1996, cùng với sự ra ðời của Tòa hành chính, quyền khởi kiện vụ án hành chính ðýợc pháp luật ghi nhận, cõ chế pháp lý cá nhân, cõ quan, tổ chức bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình ðýợc mở rộng hõn không chỉ bằng việc khiếu nại lên cõ quan hành chính mà còn có quyền khởi kiện vụ việc ra Tòa án. Thực tế, có nhiều cách hiểu về vụ án hành chính. Trong từ ðiển Tiếng Việt nãm 2010 thì vụ án là "vụ là việc, sự việc không hay, rắc rối cần giải quyết, án là tranh chấp quyền lợi cần ðýợc xét xử trýớc Tòa án” . Nhý vậy, về mặt thuật ngữ, “vụ án” là việc phát sinh trên cõ sở tranh chấp về quyền lợi thuộc nhiệm vụ xét xử của Tòa án. Có quan ðiểm cho rằng : Vụ án hành chính là vụ việc tranh chấp hành chính phát sinh do cá nhân, tổ chức, cõ quan nhà nýớc, cán bộ, công chức khởi kiện yêu cầu Tòa án có thẩm quyền bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi quyết ðịnh hành chính, hành vi hành chính, quyết ðịnh kỷ luật buộc thôi việc. 13