Tài liệu Giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học giáo dục thường xuyên từ thực tiễn huyện chương mỹ, thành phố hà nội

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LẠI VĂN BỔNG GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ TƯ TƯỞNG CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG TRUNG HỌC - GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TỪ THỰC TIỄN HUYỆN CHƯƠNG MỸ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Chính trị học Mã số: 60 31 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS.VŨ MẠNH TOÀN HÀ NỘI, 2016 HÀ NỘI - năm LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, bảo đảm tính khách quan, khoa học và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận văn LẠI VĂN BỔNG MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ TƯ TƯỞNG CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG TRUNG HỌC - GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN 1.1. Khái niệm và vai trò giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên 1.2. Các yếu tố tác động đến giáo dục chính trị tư tưởng học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên 1.3. Các yếu tố của giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên Chương 2. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ TƯ TƯỞNG CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG TRUNG HỌC - GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN Ở HUYỆN CHƯƠNG MỸ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY 2.1. Thực tiễn giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên 2.2. Nguyên nhân của thực trạng giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ TƯ TƯỞNG CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG TRUNG HỌC - GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN 3.1. Nhóm giải pháp đối với chủ thể giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên 3.2. Nhóm giải pháp đối với nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên 3.3. Nhóm giải pháp nâng cao tính tích cực chủ động học tập của học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên 3.4. Nhóm giải pháp xây dựng môi trường giáo dục gia đình và nhà trường KẾT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 9 9 17 23 39 39 48 55 55 60 62 64 67 70 75 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BGD Bộ giáo dục CNXH Chủ nghĩa xã hội CNMLN Chủ nghĩa Mác-Lênin CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa DBHB Diễn biến hòa bình GDCTTT Giáo dục chính trị tư tưởng GDPT Giáo dục phổ thông GDTX Giáo dục thường xuyên GD & ĐT Giáo dục và đào tạo GDCD Giáo dục công dân HCM Hồ Chí Minh KT - XH Kinh tế - xã hội KH & CN Khoa học và công nghệ MLN Mác-Lênin NNXHCN Nhà nước xã hội chủ nghĩa NDCXHCN Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa PTTH Phổ thông trung học SGK Sách giáo khoa VH Văn hóa XHCN Xã hội chủ nghĩa MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bất cứ dân tộc, quốc gia nào muốn tồn tại và phát triển đều phải quan tâm đến việc đào tạo, giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ bởi đó chính là lực lượng quyết định vận mệnh của dân tộc và sự phát triển của đất nước. Đất nước ta đang trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng. Hơn bao giờ hết những người trẻ tuổi càng trở nên quan trọng và đã được thừa nhận là nhân tố quyết định chủ yếu đến sự phát triển kinh tế, xã hội, trong việc xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Để đáp ứng được yêu cầu đó thì cần phải có nguồn nhân lực chất lượng cao, những con người phát triển toàn diện, thể chất, tri thức, đạo đức. Hồ Chủ Tịch đã căn dặn toàn Đảng, toàn dân ta: Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết. Đại hội X của Đảng chỉ rõ phải coi trọng việc xây dựng và hoàn thiện nhân cách của người Việt Nam. Trong đó: “Bồi dưỡng các giá trị văn hóa trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hóa con người Việt Nam” sẽ góp phần đáp ứng tốt yêu cầu về đào tạo nguồn nhân lực trẻ. Trong sự nghiệp cách mạng, Đảng ta luôn đánh giá cao vai trò của thanh niên nói chung, thanh niên học sinh nói riêng. Nghị quyết Trung ương 7, khoá X của Đảng tiếp tục khẳng định vai trò to lớn đó: “Thanh niên là lực lượng xã hội to lớn, một trong những nhân tố quan trọng quyết định tương lai, vận mệnh dân tộc... công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc” [18, tr.35-36]. Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến công tác giao dục chính trị tư tưởng cho thanh niên, học sinh nhằm giáo dục lý tưởng cách mạng, nâng cao bản lĩnh chính trị, xây dựng những lớp người kế tục trung thành với lý tưởng của Đảng và của cách mạng Việt Nam “Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa 1 xã hội”. Báo cáo chính trị tại Đại hội X của Đảng khẳng định: “Coi trọng bồi dưỡng cho học sinh khát vọng mãnh liệt xây dựng đất nước giàu mạnh, gắn liền lập nghiệp bản thân với tương lai của cộng đồng, của dân tộc, trau dồi cho học sinh bản lĩnh, phẩm chất và lối sống của thế hệ trẻ Việt Nam hiện đại”. Nhìn chung, công tác giáo dục chính trị tư tưởng ở các trường phổ thông trung học - giáo dục thường xuyên vẫn còn nhiều yếu kém. Cụ thể, tại hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X đánh giá: “Chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục lý luận chính trị trong nhà trường chậm đổi mới, chưa theo kịp trình độ phát triển và yêu cầu xã hội” [19, tr.37]. Nội dung, chương trình chưa chú ý đúng mức đến chức năng phương pháp luận, chưa cập nhật kịp thời những thành tựu mới nhất của khoa học hiện đại và chưa đảm bảo tính lôgic. Đảng ta nhận định trong Hội nghị Trung ương 2 khoá VIII: “Đặc biệt đáng lo ngại là trong một bộ phận học sinh có tình trạng suy thoái đạo đức, mờ nhạt về lý tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp” [20, tr.24]. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, để góp một phần nhỏ vào việc giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học - giáo dục thường xuyên nhằm đáp ứng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, hướng tới mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, thực hiện lý tưởng của Đảng “Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội”.Với những lý do nêu trên, tôi lựa chọn và thực hiện đề tài Giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học - giáo dục thường xuyên từ thực tiễn huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội. 2 2. Tình hình nghiên cứu đề tài 2.1. Một số công trình lí luận về giáo dục chính trị tư tưởng Cuốn sách tư tưởng "Hồ Chí Minh về giáo dục và vận dụng vào đào tạo đại học hiện nay" của TS. Hoàng Anh, Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội (2013). Tác giả phân tích nội dung giáo dục - toàn diện theo tư tưởng Hồ Chí Minh, những nội dung giáo dục này là: giáo dục chính trị tư tưởng, theo Người: chính trị là linh hồn, chuyên môn là cái xác. Có chuyên môn mà không có chính trị thì chỉ có cái xác không hồn. Phải có chính trị trước rồi mới có chuyên môn; nội dung tiếp theo là giáo dục đạo đức cách mạng, giáo dục văn hóa trình độ chuyên môn. "Học tập làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh", Nxb Lao Động (2007), trong quyển sách này tác giả Lê Văn Yên bàn đến tư tưởng của Hồ Chí Minh về giáo dục lí luận chính trị, theo Hồ Chí Minh, giáo dục lí luận chính trị là: truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, đường lối quan điểm, chính sách của Đảng và nhà nước tới cán bộ, đảng viên và nhân dân. Cuốn sách "Tư tưởng chính trị của C.Mác, Ph.Ăngghen V.I.Lênin và Hồ Chí Minh" của Lê Minh Quân, Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội (2009). Cuốn sách "Nhận diện và đấu tranh chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên hiện nay của nhiều tác giả", Nxb Quân đội nhân dân Hà Nội (2013). Cuốn "Tập bài giảng về quan điểm chính trị trong một số tác phẩm kinh điển Mác – Lênin" của tập thể tác giả, Nxb Chính trị Quốc gia – sự thật Hà Nội (2011). Cuốn sách "Lí luận và phương pháp nghiên cứu, giáo dục lí luận chính trị", của Phạm Huy Kỳ (chủ biên), Nxb Chính trị Quốc gia – Hành chính Hà Nội (2010). 3 Cuốn "tâp bài giảng chính trị học", của tập thể tác giả Học viện chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh (2013), Nxb Chính trị - Hành chính Hà Nội. Trần Doãn Tiến, "Phê phán các quan điểm sai trái về tư tưởng chính trị trên mạng Internet góp phần bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay", Luận án tiến sĩ triết học, Học viện chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội (2010). Tác giả luận án phân tích khá rõ những khái niệm về tư tưởng chính trị, quan điểm sai trái về tư tưởng chính trị và phê phán các quan điểm sai trái về tư tưởng chính trị, nhận diện các quan điểm sai trái về tư tưởng chính trị trên mạng, tính đặc thù của việc phê phán các quan điểm sai trái về tư tưởng chính trị trên mạng. 2.2. Một số công trình nghiên cứu về thực tiễn giáo dục chính trị tư tưởng Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) về nhiệm vụ chủ yếu của công tác tư tưởng trong tình hình mới. Nghị quyết số16-NQ/TW ngày 1 tháng 8 năm 2007 của Ban chấp hành Trung ương Đảng (tại Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương khóa X) về công tác tư tưởng, lí luận và báo chí trước yêu cầu mới. Đề án "Đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học Mác-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học và cao đẳng" (năm 2007). Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 25 tháng 7 năm 2008 của Ban chấp hành Trung ương về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Lương ngọc Vĩnh trong công trình: "Hiệu quả công tác giáo dục chính trị - tư tưởng trong học viên các học viện quân sự ở nước ta hiện nay", Luận án tiến sĩ khoa học chính trị, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Hà Nội năm 2012. 4 Ngày 10/8/2013, tại Hà Nội, Bộ GD&ĐT đã khai mạc Hội thảo quốc gia về giáo dục đạo đức công dân trong giáo dục phổ thông Việt Nam. Hội thảo nhằm mục đích góp phần đánh giá những kết quả nghiên cứu lý luận, thực tiễn giảng dạy học tập giáo dục đạo đức công dân ở trường phổ thông, công tác đào tạo giáo viên đạo đức giáo dục công dân trong những năm đầu của thế kỷ 21, đề xuất định hướng đổi mới chương trình, nội dung phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá đạo đức giáo dục công dân ở trường phổ thông trong thời gian tới, phục vụ việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông sau 2015. 2.3. Một số công trình nghiên cứu về giải pháp giáo dục chính trị tư tưởng Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 24 tháng 3 năm 2015 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa thế hệ trẻ giai đoạn 2015-2030. Võ Hải An “Các giải pháp nâng cao chất lượng dạy học phần “công dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học môn GDCD lớp 10” (luận văn thạc sĩ của năm 2009), Tham luận của tác giả Bành Tiến Long năm 2008, “Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng cho học sinh, sinh viên trong giai đoạn hiện nay: thực trạng, nguyên nhân và giải pháp”. Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương (2005), “Đổi mới mạnh mẽ hơn nữa hình thức, phương pháp tuyên truyền, giáo dục, học tập quán triệt nghị quyết của Đảng”, Công ty in Tiến bộ, Hà Nội. Bành Tiến Long (2008), Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng cho học sinh, sinh viên trong giai đoạn hiện nay: Thực trạng và giải pháp, Kỷ yếu Hội thảo khoa học Ban Tuyên giáo Trung ương. Tô Huy Rứa (2006), “Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng trong giai đoạn phát triển mới” Tạp chí Tư tưởng - Văn hoá, (số 6). 5 Mạch Quang Thắng (2008),"Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ về Lí luận chính trị theo quan điểm của Hồ Chí Minh”, Tạp chí Tuyên giáo, (số 11). Tóm lại: Công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho đối tượng là sinh viên, thanh niên nói chung trong những năm gần đây đã được Đảng, Nhà nước cũng như các đoàn thể chính trị - xã hội quan tâm đúng mức, điều đó được thể hiện qua nhiều các chỉ thị, nghị quyết, văn bản của Đảng và Nhà nước. Song bên cạnh đó, với đối tượng là học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên thì chưa được quan tâm, chú ý đúng mức. Do vậy, đề tài này góp phần nhỏ bổ sung những thiếu sót trên. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn công tác Giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh các trường phổ thông trung học – Giáo dục thường xuyên những năm gần đây, đề tài đề xuất nội dung về Giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – Giáo dục thường xuyên ở huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội nhằm góp phần tạo ra một thế hệ thanh niên vừa hồng vừa chuyên đáp ứng nhu cầu thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH, phát triển kinh tế tri thức, tích cực và chủ động hội nhập quốc tế. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hoá và phát triển một số vấn đề lý luận về giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học - Giáo dục thường xuyên. - Phân tích thực trạng giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học - Giáo dục thường xuyên ở huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội hiện nay. - Đề xuất một số giải pháp về giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học - Giáo dục thường xuyên ở huyện Chương Mỹ hiện nay. 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu các yếu tố trong hệ thống giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học - Giáo dục thường xuyên hiện nay như chủ thể giáo dục, mục tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp, hình thức, phương tiện giáo dục và nhất là đối tượng giáo dục đó là học sinh phổ thông trung học - Giáo dục thường xuyên, chủ yếu ở độ tuổi 15-18. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu nâng cao hiệu quả giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên từ thực tiễn huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội. Các số liệu, tư liệu phục vụ cho đề tài được giới hạn từ năm 2013 đến nay. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề tài dựa vào phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, tư tưởng HCM, những quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về giáo dục chính tri tư tưởng nói chung, giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng các phương pháp: phân tích - tổng hợp, lô gíc - lịch sử, khảo sát tài liệu, thống kê số liệu, quan sát, so sánh, phương pháp liên ngành khoa học xã hội. 7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận - Những luận điểm và kết luận của đề tài sẽ góp phần làm sáng tỏ và cung cấp luận cứ khoa học cho việc xác định các quan điểm về giáo dục chính trị tư tưởng nói chung, giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học - Giáo dục thường xuyên ở huyện Chương Mỹ hiện nay nói riêng. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Đề tài góp thêm kinh nghiệm cho giáo viên GDCD, các nhà quản lý, lãnh đạo của ngành GD&ĐT và những ai quan tâm đến công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học - giáo dục thường xuyên hiện nay. - Đề tài đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học - giáo dục thường xuyên hiện nay. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, tổng quan đề tài được kết cấu thành 3 chương (9 tiết), cụ thể là: Chương 1: Một số vấn đề lí luận về giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên. Chương 2: Thực trạng giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường ở huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội hiện nay. Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên. 8 Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ TƯ TƯỞNG CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG TRUNG HỌC – GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN 1.1. Khái niệm và vai trò giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên 1.1.1. Một số khái niệm Khái niệm chính trị Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng (2011) định nghĩa: "Chính trị là những hiểu biết hoặc những hoạt động để nâng cao hiểu biết về mục đích, đường lối, nhiệm vụ đấu tranh của một giai cấp, một chính đảng nhằm giành hoặc duy trì quyền điều khiển bộ máy nhà nước (nói tổng quát)"[26, tr. 223]. Khái niệm tư tưởng Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng (2011) định nghĩa: "Tư tưởng là quan điểm và ý nghĩ chung của con người đối với hiện thực khách quan, đối với xã hội (nói tổng quát) và vì vậy có tư tưởng tiến bộ, tư tưởng lạc hậu" [26, tr. 1372]. Khái niệm giáo dục chính trị tư tưởng Giáo dục chính trị tư tưởng là giáo dục cho học sinh sống có lý tưởng và trung thành với lý tưởng cách mạng. Giáo dục chính trị tư tưởng cũng chính là thực hiện mục tiêu của giáo dục: “đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [điều 2, Luật Giáo dục, Nxb CTQG, Hà Nội 2005]. Khái niệm học sinh phổ thông trung học - giáo dục thường xuyên 9 Học sinh phổ thông trung học là người học văn hóa cấp trung học phổ thông, học theo chương trình phân ban hoặc không phân ban (ban cơ bản và ban chuyên) của cấp trung học phổ thông gồm có lớp 10, lớp 11 và lớp 12. Độ tuổi vào học lớp 10 là 15 tuổi. Học sinh không được lưu ban quá 02 lần trong một cấp học. Độ tuổi của năm học cuối cấp lớp 12 và đăng kí dự thi tốt nghiệp không quá 24 tuổi. Học sinh học xong chương trình lớp 12, nếu có đủ điều kiện theo qui định của Bộ giáo dục và Đào tạo thì được đăng kí và dự thi tốt nghiệp [Bộ Giáo dục và Đào tạo: thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/3/2011]. Học sinh Giáo dục thường xuyên là người học văn hóa cấp trung học phổ thông, học theo chương trình giáo dục thường xuyên gồm có lớp 10, lớp 11 và lớp 12. Độ tuổi vào học lớp 10 là đủ 15 tuổi trở lên và không giới hạn tối đa độ tuổi. Học sinh từ 25 tuổi trở lên không phải xếp loại Hạnh kiểm. Học sinh học xong chương trình giáo dục thường xuyên lớp 12, nếu có đủ điều kiện theo qui định của Bộ giáo dục và đào tạo thì được đăng kí và dự thi tốt nghiệp [Bộ Giáo dục và Đào tạo: Quyết định số 01/2007/QĐ-BGDĐT ngày 02 tháng 01 năm 2007]. 1.1.2. Vai trò của giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – Giáo dục thường xuyên Giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học - Giáo dục thường xuyên góp phần phát triển con người toàn diện Giáo dục chính trị tư tưởng là bộ phận quan trọng nhất góp phần hình thành nhân cách, phẩm chất, lối sống cho học sinh theo mục tiêu giáo dục. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Muốn xây dựng CNXH phải có con người XHCN” [36, tr.448]. Đức và tài là hai mặt của cùng một nhân cách con người, là những nội dung không thể thiếu trong giáo dục con người toàn diện. 10 Mục đích cuối cùng của giáo dục toàn diện nhằm tạo ra lớp người có năng lực và phẩm chất đáp ứng yêu cầu thời đại. Hồ Chí Minh xác định “Trong việc giáo dục và học tập, phải chú trọng đủ các mặt: đạo đức cách mạng, giác ngộ XHCN, văn hoá, kĩ thuật, lao động và sản xuất” [37, tr.190]. Giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh là một trong những nội dung quan trọng trong công tác giáo dục toàn diện bởi ngoài kiến thức chuyên môn, văn hóa, người học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên rất cần được trau dồi tư tưởng, đạo đức, lối sống, bồi dưỡng lòng yêu nước, sự quan tâm tới cộng đồng... Qua đó, giúp họ dần tạo lập và kiên định lập trường và bản lĩnh chính trị. Luật Giáo dục nước ta chỉ rõ: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo người học có phẩm chất chính trị, đạo đức, có ý thức phục vụ nhân dân, có kiến thức và năng lực thực hành nghề nghiệp tương xứng với trình độ đào tạo, có sức khoẻ để đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [45, tr.30-31]. Bởi vậy, giáo dục chính trị tư tưởng với mục đích trang bị thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cộng sản và phương pháp luận biện chứng chính là góp phần hình thành nhân cách toàn diện cho học sinh phổ thông trung học nói chung và học sinh giáo dục thường xuyên nói riêng. Triết học Mác-Lênin trang bị cho học sinh những nguyên lý, quy luật và các cặp phạm trù cơ bản của phép biện chứng duy vật, để học sinh nắm chắc bản chất của thế giới khách quan và những biểu hiện sinh động, phong phú của chúng trong đời sống hiện thực. Kinh tế chính trị MLN giúp cho học sinh nhận thức về sự vận động của xã hội tư bản chủ nghĩa, thấy rõ được bản chất của giai cấp tư sản trong nền kinh tế tư bản chủ nghĩa. Nhờ bóc lột giá trị thặng dư do giai cấp công nhân tạo ra, giai cấp tư sản đã đẩy mạnh phát triển kinh tế và bước vào cuộc cách mạng công nghiệp làm tăng năng suất lao động, nhưng đồng thời cũng làm cho lực lượng 11 sản xuất mang tính chất xã hội hóa ngày càng cao, mâu thuẫn với tính chất chiếm hữu tư nhân của chế độ tư bản chủ nghĩa. Chủ nghĩa tư bản càng phát triển thì càng làm cho mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất càng gay gắt. Mâu thuẫn đó chỉ được giải quyết triệt để khi cuộc cách mạng làm cho quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất. Người có sứ mệnh lịch sử thực hiện quá trình cách mạng đó là giai cấp công nhân, con đẻ của nền đại công nghiệp, đại diện cho lực lượng sản xuất và phương thức sản xuất tiên tiến của thời đại mới. CNXH chứa đựng những nội dung tri thức khoa học đề cập đến các vấn đề cải tạo thế giới theo những quy luật khách quan của cách mạng XHCN. CNXH khoa học làm rõ mục tiêu cuối cùng và con đường giải phóng xã hội, giải phóng con người, đồng thời luận giải một cách khoa học về lực lượng chủ đạo trong quá trình cách mạng, đó là giai cấp công nhân với sứ mệnh lịch sử của mình là xây dựng CNXH. Giáo dục chính trị tư tưởng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống XHCN cho học sinh phổ thông trung học - giáo dục thường xuyên. Bản lĩnh chính trị là tổng hợp những phẩm chất tích cực của con người nó thể hiện ở sự vững vàng, kiên định trong quan điểm, lập trường chính trị, không hoang mang, dao động trước những biến động chính trị và tác động phức tạp của cuộc sống xã hội cũng như những khó khăn, thách thức đối với bản thân; luôn trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. Bản lĩnh còn thể hiện ở việc dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm để thực hiện mục tiêu, lý tưởng đó. Thông qua giáo dục chính trị tư tưởng bản lĩnh chính trị của học sinh được hình thành và nâng cao. Bản lĩnh chính trị thể hiện ở sự trung thành với chế độ XHCN, lòng yêu nước chân chính, kiên định lập trường cách mạng, vững vàng trước những âm mưu, thủ đoạn tấn công của kẻ địch cũng như 12 không hoang mang, dao động trước những biến động chính trị trên thế giới. Đó chính là góp phần đào tạo lớp người kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp của Đảng và dân tộc Việt Nam. Quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên có vai trò to lớn đối với sự hình thành nhân cách của họ. Việc coi trọng giáo dục đạo đức, xây dựng đạo đức trong giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên không chỉ là đòi hỏi cho nhiệm vụ xây dựng đất nước, mà còn là đòi hỏi bức thiết của bản thân công tác giáo dục chính trị tư tưởng. Lê - nin cho rằng, phải làm cho toàn bộ nhiệm vụ giáo dục - đào tạo thanh niên (trong đó có học sinh) trở thành nhiệm vụ giáo dục đạo đức cộng sản. Giáo dục chính trị tư tưởng kết hợp với thường xuyên giáo dục lối sống lành mạnh, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc cho học sinh. Giáo dục cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên tinh thần trọng nghĩa, trung thực, tôn trọng kỷ cương phép nước, quy ước cộng đồng, bảo vệ môi trường, chống mọi tệ nạn và tiêu cực xã hội, tích cực bài trừ các hủ tục lạc hậu cản trở tiến bộ xã hội... Giáo dục cho họ có thái độ đúng, đấu tranh không khoan nhượng với thói hư tật xấu, lên án hành vi vô văn hoá, phi đạo đức. Đại hội Đảng lần thứ X chỉ rõ: “Xây dựng và hoàn thiện giá trị nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc trong thời kỳ CNH, HĐH, hội nhập kinh tế quốc tế. Bồi dưỡng các giá trị văn hoá trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam” [21, tr.106]. Giáo dục chính trị tư tưởng góp phần định hướng hoạt động thực tiễn theo hướng nhân văn, tiến bộ, cách mạng, khoa học, sáng tạo... cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên. Công tác giáo dục chính trị tư 13 tưởng làm cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên thấm nhuần tinh thần của CNMLN là góp phần “cải tạo thế giới”, tạo nên những học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên hăng hái đi đầu trên nhiều lĩnh vực, có thái độ, nhận thức tốt và ý thức chính trị cao, có ý chí vượt qua khó khăn, vươn lên lập thân, lập nghiệp, phát huy mạnh mẽ truyền thống xung kích cách mạng của những thế hệ thanh niên cách mạng lớp trước. Giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển kinh tế tri thức và đẩy mạnh hội nhập quốc tế Học sinh phổ thông trung học nói chung và và học sinh giáo dục thường xuyên nói riêng chính là những thanh niên có ý thức, giác ngộ được động cơ học tập đúng đắn do đó có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển đất nước. Đại hội X của Đảng xem việc phát huy sức mạnh toàn dân tộc, đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới nhằm sớm đưa nước ta thoát khỏi tình trạng kém phát triển và đến năm 2020, cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại là nhiệm vụ chính trị trọng đại nhất của toàn Đảng, toàn dân trong giai đoạn hiện nay. Để thực hiện nhiệm vụ đó, trong khi không xem nhẹ việc khai thác ngoại lực, biến ngoại lực thành nội lực cho sự phát triển KT - XH, Đảng ta cũng cho rằng, nội lực là chính, trong đó, quan trọng nhất là nhân tố con người. Phát huy đựơc nhân tố con người Việt Nam nhất là thế hệ trẻ là cái bảo đảm cơ bản nhất cho thành công của sự nghiệp đổi mới. Nghị quyết Trung ương 7, Khoá X nhấn mạnh: “Thanh niên được đặt ở vị trí trọng tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người” [22, tr.24]. Trước những yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiêp hoá, hiện đại hoá đất nước, quá trình hội nghập quốc tế ngày càng sâu rộng đòi hỏi phải 14 tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên nhằm chăm lo, bồi dưỡng và phát huy cao nhất vai trò, sức mạnh của thanh niên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN. Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương khóa X chỉ rõ: “Thanh niên là rường cột của nước nhà, là chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng CNXH...” [23, tr.41]. Từ đó, Nghị quyết nêu mục tiêu cụ thể trong những năm tới là: “Nâng cao nhận thức chính trị, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên, nhất là học sinh, sinh viên. Tập trung giáo dục, định hướng, cổ vũ thanh niên thực hiện có hiệu quả "Cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" tạo chuyển biến thực sự trong đạo đức, lối sống và hành động của thanh niên". Đồng thời "xây dựng môi trường xã hội lành mạnh để thanh niên rèn luyện, phấn đấu và trưởng thành… Có chính sách mang tính đột phá trong đào tạo nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao đáp ứng quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn liền với giải quyết việc làm, tăng thu nhập, hưởng thụ văn hóa, vui chơi, giải trí của thanh niên” [24, tr.44]. Giáo dục chính trị tư tưởng qua việc trang bị thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên biết yêu lao động, tham gia lao động, học tập một cách nghiêm túc, đem lại chất lượng và hiệu quả cao. Từ đó, họ có khả năng vươn lên làm chủ khoa học công nghệ tiên tiến để xứng đáng với vị trí và vai trò của mình trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc ta. Giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng - văn hoá 15 Giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên là giáo dục đạo đức, lý tưởng cách mạng, lối sống, niềm tin, góp phần tạo nên một con người có niềm tin sâu sắc trung thành với Đảng, có lập trường vững vàng trước mọi thử thách. Điều đó góp phần giúp học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên có đủ dũng khí và khả năng bảo vệ hệ tư tưởng vô sản, bảo vệ Đảng Cộng sản và chế độ XHCN, bảo vệ các giá trị văn hoá truyền thống dân tộc và có sức đề kháng với “Diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch với hình thức ngày càng thâm độc, tinh vi. Chiến lược “Diễn biến hoà bình” là một bộ phận trong chiến lược toàn cầu phản cách mạng của các thế lực thù địch. Đây là kiểu “chiến tranh không có khói súng, không đánh mà thắng”. Giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên có được phẩm chất đạo đức và lối sống lành mạnh trong trong điều kiện có sự tác động mặt trái của cơ chế thị trường ở nước ta và thế lực thù địch thực hiện âm mưu "DBHB", chống CNXH ở nước ta. Việc xây dựng phẩm chất đạo đức và lối sống lành mạnh sẽ không phải chỉ là tuyên truyền, hô hào, kêu gọi học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên làm việc thiện, không làm điều ác, là sống có tình có nghĩa, là phải hy sinh lợi ích riêng của cá nhân để phục vụ cho lợi ích chung... mà vấn đề cốt lõi là phải trang bị cho học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên thế giới quan duy vật biện chứng một cách toàn diện và vững chắc. Khi được giáo dục thế giới quan duy vật biện chứng sẽ hình thành ở học sinh phổ thông trung học – giáo dục thường xuyên nhân sinh quan cộng sản chủ nghĩa. Đó là quan niệm về cuộc đời, ý nghĩa, mục đích của con người là phải đấu tranh để thực hiện một xã hội không còn áp bức bóc lột giữa con người với nhau, một xã hội công bằng, ở đó con người có một cuộc sống đầy đủ về vật chất và có đời sống văn hóa tinh thần phong phú. 16