Tài liệu Hoạt động kiểm huấn của nhân viên xã hội cho sinh viên ngành công nghệ công tác xã hội, tại các cơ sở xã hội trên địa bàn hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN -------------------------- LÊ HÀ THU NGUYỆT HOẠT ĐỘNG KIỂM HUẤN CỦA NHÂN VIÊN XÃ HỘI CHO SINH VIÊN NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI, TẠI CÁC CƠ SỞ XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI Mã số: 60.90.01.01 Người hướng dẫn khoa học: TS. MAI THỊ KIM THANH Hà Nội, 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Mai Kim Thanh. Các kết quả trong luận văn đều có nguồn gốc rõ ràng, tin cậy. Hà Nội, tháng 01 năm 2015 Tác giả luận văn Lê Hà Thu Nguyệt LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu này. Để tôi có thể đạt được các mục tiêu và kết quả nhất định trong đề tài nghiên cứu của mình, tôi đã nhận được sự chia sẻ, hỗ trợ, giúp đỡ và hướng dẫn tận tình của giảng viên hướng dẫn TS. Mai Kim Thanh, cùng sự hợp tác giúp đỡ của tập thể cán bộ hiện đang công tác tại các cơ sở xã hội, các bạn sinh viên ngành công tác xã hội hiện đang thực tập tại các cơ sở xã hội trên địa bàn Tp. Hà Nội. Vì vậy, nhân dịp này tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn tới giảng viên hướng dẫn TS. Mai Kim Thanh, cùng tập thể cán bộ hiện đang công tác tại các cơ sở xã hội, các bạn sinh viên ngành công tác xã hội hiện đang thực tập tại các cơ sở xã hội trên địa bàn Tp. Hà Nội, đã tạo điều kiện hướng dẫn, hỗ trợ, giúp đỡ tận tình cho tôi hoàn thành công trình nghiên cứu một cách thuận lợi nhất. Trong phạm vi của công trình nghiên cứu này, cũng như bản thân tác giả còn hạn hẹp về kinh nghiệm. Vì vậy, chắc chắn trong nghiên cứu này không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi mong nhận được sự giúp đỡ, đóng góp ý kiến của quý thầy cô giáo và toàn thể bạn đọc. Chân thành cảm ơn ! Hà Nội, tháng 01 năm 2015 Học viên Lê Hà Thu Nguyệt MỤC LỤC Tiêu đề................................................................................................... Trang DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC BIỂU DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................... 1 2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ............................................................. 3 3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn .................................................. 10 4. Mục đích, mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................ 11 5. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu ........................................... 12 6. Câu hỏi nghiên cứu................................................................................. 12 7. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................ 13 8. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 13 NỘI DUNG CHÍNH Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN ................................................................................ 17 1.1.1. Khái niệm công cụ ............................................................................. 17 1.1.2. Hệ thống lý thuyết.............................................................................. 21 1.1.3. Chính sách của Đảng và Nhà nước về hoạt động kiểm huấn........... 27 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN ........................................................................... 30 1.2.1. Tổng quan về địa bàn nghiên cứu ..................................................... 30 1.2.2. Thực trạng hoạt động của mạng lưới các cơ sở xã hội trên địa bàn Tp. Hà Nội ................................................................................................... 34 Chương 2: BỨC TRANH CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM HUẤN TRONG CÁC CƠ SỞ XÃ HỘI CỦA NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI 2.1. Nhận thức của nhân viên công tác xã hội về kiểm huấn.................... 46 2.2. Thực trạng hoạt động kiểm huấn ....................................................... 64 2.2.1. Hình thức kiểm huấn ........................................................................ 64 2.2.2. Nội dung kiểm huấn .......................................................................... 68 2.2.3. Thời gian dành cho công việc kiểm huấn ......................................... 71 2.3. Nhân tố cơ bản ảnh hưởng tới hoạt động kiểm huấn ........................ 73 2.3.1. Kiến thức của nhân viên công tác xã hội .......................................... 73 2.3.2. Nhãn quan lãnh đạo cơ sở xã hội ..................................................... 84 2.3.3. Những định hướng phát triển mạng lưới kiểm huấn viên công tác xã hội ................................................................................................................ 89 Chương 3 NÂNG CAO HOẠT ĐỘNG KIỂM HUẤN CỦA CÁC CƠ SỞ XÃ HỘI TRONG ĐIỀU KIỆN VIỆT NAM HIỆN NAY 3.1. Những vấn đề đặt ra từ hoạt động kiểm huấn ................................... 94 3.1.1. Những Thuận lợi ............................................................................... 94 3.1.2. Những khó khăn................................................................................ 97 3.2. Giải pháp nâng cao hoạt động kiểm huấn ........................................ 104 KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ KẾT LUẬN ............................................................................................... 107 KIẾN NGHỊ.............................................................................................. 109 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Đánh giá về nhu cầu xã hội đối với KHV CTXH ở Việt nam Bảng 2.2. Đánh giá về sự đáp ứng KHV ở Việt Nam so với nhu cầu xã hội Bảng 2.3. Đánh giá về vai trò KVH đối với Việt Nam hiện nay theo nhóm tuổi Bảng 2.4. Đánh giá về mạng lưới KHV CTXH ở Việt Nam hiện nay Bảng 2.5. Nhận xét về cán bộ làm KHV CTXH ở Việt Nam hiện nay theo thâm niên công tác Bảng 2.6. Mức độ cập nhật thông tin chuyên ngành đối với hoạt động KHV CTXH về hoạt động kiểm huấn CTXH Bảng 2.7. Hình thức hoạt động KHV CTXH ở Việt Nam theo giới tính người trả lời Bảng 2.8. Hoạt động kiểm huấn tại cơ quan làm việc Bảng 2.9. Lĩnh vực hoạt động CTXH của cơ quan làm việc Bảng 2.10. Thời gian dành cho công việc kiểm huấn Bảng 2.11. Thâm niên công tác của NVXH tham gia điều tra Bảng 2.12. Đánh giá về năng lực chung của KHV CTXH tại cơ quan làm việc theo nhóm tuổi Bảng 2.13. Thông tin về cán bộ được đào tạo kiểm huấn CTXH tại cơ quan Bảng 2.14. Nhận xét về hệ thống tài liệu chuyên ngành kiểm huấn CTXH ở Việt Nam hiện nay DANH MỤC CÁC BIỂU Biểu đồ 2.1. Hoạt động kiểm huấn CTXH tại các cở sở Biểu đồ 2.2. So sánh đặc điểm cán bộ KHV của Nhà nước và cán bộ KHV của các tổ chức ngoài nước Biểu đồ 2.3. Kênh cập nhật thông tin chuyên ngành Biểu đồ 2.4. Trình độ học vấn của NVXH tham gia điều tra Biểu đồ 2.5. Nhận xét về đặc điểm cán bộ KHV CTXH ở Việt Nam hiện nay Biểu đồ 2.6. Yếu tố quyết định hiệu quả làm việc của cán bộ kiểm huấn Biểu đồ 2.7. Giải pháp cần thực hiện để phát triển kiểm huấn CTXH ở Việt Nam hiện nay Biểu đồ 2.8. Giải pháp cần thực hiện để phát triển kiểm huấn CTXH ở Việt Nam về mặt đào tạo DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 1 KHV Kiểm huấn viên CTXH Công tác xã hội NVXH Nhân viên xã hội 2 3 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ khi giáo dục chính quy về công tác xã hội phát triển ở đầu thế kỉ XX, thì kiểm huấn đã là một bộ phận cơ bản của hai tiến trình: Giáo dục và thực hành CTXH, nó được nhìn nhận như một trong những đặc điểm của CTXH và thường được nhìn nhận một cách tích cực. Nó là một bộ phận cần thiết của hầu hết cơ sở CTXH, hoạt động kiểm huấn và vai trò của NVXH trong tiến trình kiểm huấn, hướng dẫn thực hành nghề CTXH đang được phát triển và đi vào chiều sâu. Thực tập có kiểm huấn là một phần quan trọng không thể thiếu trong đào tạo công tác xã hội nhằm giúp cho sinh viên có cơ hội nối kết lý thuyết với thực hành, rèn luyện kỹ năng và tác phong chuyên nghiệp. Thực tập trong ngành công tác xã hội không giống những ngành khác, vì ở đây công cụ chúng ta sử dụng để làm việc chính là con người. Do đó, cần những cơ sở phù hợp và điều kiện thuận lợi để sinh viên có thể dễ dàng vận dụng tri thức kỹ năng đã được học vào môi trường thực tiễn. Qua đó hiểu rõ hơn về công việc và ngành học mình đang theo đuổi và trở thành những nhân viên xã hội chuyên nghiệp. Chúng ta cần có những thầy, cô có chuyên môn, có kinh nghiệm làm việc, có đạo đức nghề nghiệp tại cơ sở xã hội hoặc tại nhà trường có khả năng hỗ trợ, quản lý và hướng dẫn sinh viên được gọi là kiểm huấn viên. Do vậy, việc đào tạo và xây dựng đội ngũ kiểm huấn viên cũng như mạng lưới cơ sở xã hội hợp tác với nhà trường trong việc tổ chức và sắp xếp thực tập cho sinh viên là điều quan trọng và cần thiết không thể thiếu được. Không phải bất kỳ nhân viên xã hội nào cũng có thể làm kiểm huấn viên hay bất kỳ một cơ sở nào cũng có thể là cơ sở để sinh viên thực tập. Do vậy, các trường đều có đưa ra những tiêu chí để chọn kiểm huấn viên và cơ sở thực 1 tập trên những điều cơ bản như đạo đức nghề nghiệp, có trình độ chuyên môn, sẵn lòng dành thời gian hợp tác và đóng góp vào sự nghiệp chung là phát triển ngành công tác xã hội và nâng cao chất lượng nhân viên xã hội. Năm 2010, Đề án 32 của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam về phát triển nghề Công tác xã hội được chính thức phê duyệt và đi vào họat động đã khiến ngành công tác xã hội bước vào giai đoạn đổi mới và phát triển mạnh mẽ. Nhu cầu hoàn thiện và nâng cao các hoạt động của công tác xã hội ngày càng trở nên cấp thiết, trong đó có hoạt động kiểm huấn của nhân viên công tác xã hội cho sinh viên tại các cơ sở. Hoạt động kiểm huấn của nhân viên công tác xã hội tốt sẽ giúp cho sinh viên biết cách và thành thạo hơn trong việc nối kết giữa lý thuyết học tại lớp và thực tế tại cơ sở, hơn thế nữa còn có điều kiện hiểu rõ hơn về công việc và ngành nghề mình đang theo đuổi, cũng như đạo đức của ngành… Đặc biệt, kiểm huấn CTXH ở Việt Nam còn khá mới mẻ, chưa mang tính chuyên nghiệp; bởi vậy, việc nghiên cứu và đưa ra đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động kiểm huấn còn chưa nhiều. Do vậy, việc nghiên về hoạt động kiểm huấn trong lĩnh vực CTXH là một đòi hỏi vừa mang tính cấp thiết, về cơ bản vừa có ý nghĩa lý luận, vừa có ý nghĩa thực tiễn. Do đó tôi chọn đề tài: “Hoạt động kiểm huấn của nhân viên xã hội đối với sinh viên ngành công tác xã hội, tại các cơ sở xã hội trên địa bàn Hà Nội” để nghiên cứu, từ việc nghiên cứu đề tài này sẽ cũng cấp những cơ sở, những luận cứ khoa học quan trọng về mặt lý luận và thực tiễn, mang đến cái nhìn cụ thể, sâu sắc về hoạt động kiểm huấn của nhân viên xã hội nói chung và hoạt động kiểm huấn của nhân viên xã hội đối với sinh viên ngành CTXH nói riêng; nghiên cứu cũng chỉ ra những ảnh hưởng và tác động của hoạt động kiểm huấn tới chất lượng thự tập, thực hành và làm việc thực tế dưới cơ sở của sinh viên ngành CTXH... Từ đó, đưa ra các kết luận, đề xuất các kiến nghị - giải 2 pháp, góp phần phát huy tốt hiệu quả của công tác kiểm huấn nhằm nâng cao chất lượng thực tập CTXH của sinh viên, đồng thời cũng hạn chế những khó khăn, tiêu cực trong quá trình hỗ trợ của kiểm huấn viên CTXH đối với sinh viên dưới cơ sở. 2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Các tiến trình căn bản được sử dụng trong quản trị công tác xã hội chẳng hạn như là: Lập kế hoạch, tổ chức, công tác nhân sự, lãnh đạo, kiểm tra còn gọi là kiểm huấn. Từ rất xa xưa trong lịch sử, con người đã từng biết đến các hoạt động quản trị và vai trò của nó trong tổ chức và quản lý xã hội. Điều đó thể hiện ở cách thức phối hợp trong công việc chung của cộng đồng. Ngày nay, với sự chuyên môn hóa trong sản xuất xã hội ngày càng sâu sắc và sự phát triển rực rỡ của khoa học- kỹ thuật thì hoạt động quản trị càng khẳng định được ý nghĩa lớn lao của nó với cuộc sống của con người. Mặc dù quản trị đã tồn tại từ rất lâu nhưng khoa học quản trị thì còn rất mới mẻ. Điều đó đòi hỏi chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu và ứng dụng khoa học quản trị để phục vụ cho cuộc sống của mình. Quản trị công tác xã hội là một trong các phương pháp của công tác xã hội. Nó là một lĩnh vực thực hành công tác xã hội ở cấp độ vĩ mô vì hầu hết việc cung ứng dịch vụ xã hội đều nằm trong bối cảnh tổ chức. Các cơ sở công tác xã hội còn được hiểu là các cơ sở an sinh xã hội giàu có tài nguyên trợ giúp và tăng sức mạnh cho thân chủ. Vai trò của quản trị xã hội là vận dụng khả năng nhân sự tạo ra các kiểu tổ chức xã hội là các kiểu mẫu lãnh đạo, sự sáng tạo và lòng cảm thông [28]. Quản trị được Herman Stein định nghĩa là “một tiến trình xác định và đạt các mục tiêu của một tổ chức thông qua một hệ thống phối hợp và hợp tác”. Nó được xem như là một tiến trình, một phương pháp hay một loạt các 3 mối quan hệ giữa và trong những người cùng làm việc để đạt các mục tiêu chung trong một tổ chức. Nó là một tiến trình liên tục hướng tới sự tăng trưởng và phát triển của tổ chức. Mary Parker Follett (1868-1933) – Một nhân viên công tác xã hội Mỹ, nhà nghiên cứu về lý thuyết hành vi (Behaviourism) định nghĩa: “Quản trị là việc hoàn thành công việc thông qua người khác”. Định nghĩa này nói lên rằng những nhà quản trị đạt được mục tiêu của tổ chức bằng cách sắp xếp, giao việc cho những người khác , chứ không phải hoàn thiện công việc bằng chính mình. Với quan điểm này Mary Parker Follett đã không coi quản trị là một công việc đòi hỏi nhà quản trị phải nỗ lực làm việc và tham gia vào quá trình làm việc chung với những người thuộc quyền quản lý của họ. Koontz và O' Donnell trong giáo trình “Những điều cốt yếu của quản lý” định nghĩa: “Có lẽ không có lĩnh vực hoạt động nào của con người quan trọng hơn là công việc quản lý, bởi vì mọi nhà quản trị, ở mọi cấp độ và trong mọi cơ sở đều có một nhiệm vụ cơ bản là thiết kế và duy trì một môi trường mà trong đó các cá nhân làm việc với nhau trong các nhóm có thể hoàn thành các nhiệm vụ và các mục tiêu của mình” [27]. Quản trị công tác xã hội là một phương pháp của công tác xã hội có liên quan tới việc cung ứng và phân phối các nguồn tài nguyên xã hội giúp con người đáp ứng nhu cầu của họ và phát huy tiềm năng bản thân. Người ta cho rằng khi chuyển đổi các chính sách xã hội thành các chương trình và dịch vụ, nhà quản trị công tác xã hội áp dụng một sự tổng hợp các phương pháp công tác xã hội vào tiến trình quản trị. Theo Walter Friedlander, quản trị công tác xã hội là một phương pháp của công tác xã hội dựa vào các nguyên tắc và kỹ thuật của khoa học quản trị nói chung nhưng đề cập đến những công việc đặc thù của công tác xã hội là nhận diện và giải quyết các vấn đề của con người và thỏa mãn các nhu cầu con người. Skidmore tóm tắt quản trị công tác xã 4 hội là “hành động của đội ngũ nhân sự sử dụng các tiến trình xã hội để chuyển đổi các chính sách xã hội của cơ sở bằng việc cung ứng các dịch vụ xã hội”. Theo ông đó là một tiến trình phải thực hiện với việc điều hành một tổ chức và có liên quan đến các mục tiêu, các chính sách, đội ngũ cán bộ, nhân viên, quản lý, các dịch vụ và lượng giá. Kidneigh có quan niệm khác Skidmore, cho rằng “Quản trị công tác xã hội là một tiến trình chuyển đổi chính sách xã hội thành các dịch vụ xã hội…trong một tiến trình hai chiều: một là chuyển đổi chính sách thành các dịch vụ cụ thể, và hai là sử dụng kinh nghiệm để sửa đổi chính sách”. Trong nghiên cứu của Robinson, vào năm 1936 đã có nhiều người quan tâm đến việc hiểu và sử dụng hiểu quả tiến trình kiểm huấn. Bà nhận xét rằng, hoạt động kiểm huấn đã trở thành một hoạt động chủ đạo trong lĩnh vực CTXH. Vai trò và nhiệm vụ của nhà kiểm huấn trong công tác hướng dẫn thực hành, thực tập chuyên nghiệp cho người nhân viên xã hội tại các cơ sở và sinh viên hiện đang theo học tại các trường đào tạo chuyên ngành CTXH [22]. Các chuyên gia giảng dạy về CTXH còn cho rằng, kiểm huấn là một quá trình bao gồm: Mối tương tác cá nhân, trong đó một người được cơ quan CTXH chỉ định giúp đỡ người khác (các nhân viên xã hội mới và nghề và các sinh viên thực tập) phát triển năng lực chuyên môn của mình để nhằm đáp ứng những mục tiêu về mặt tổ chức và tiêu chuẩn thực hành nghề nghiệp; kiểm huấn kích thích sự phát triển chuyên môn của người nhân viên xã hội mang tính chuyên nghiệp cao, vì vậy trọng tâm của công tác kiểm huấn trong CTXH là nhằm bảo vệ lợi ích cao nhất cho thân chủ. Kiểm huấn có vai trò, vị trí quan trọng trong các cơ quan, tổ chức của CTXH, là một quá trình liên tục trong mối quan hệ giữa người kiểm huấn, người được kiểm huấn và cơ quan, tổ chức của họ. Kiểm huấn có liên quan 5 trực tiếp đến trách nhiêm báo cáo, thực hành, giải trình công việc, nâng cao năng lực, phát triển chuyên môn và việc hỗ trợ các bên để họ hỗ trợ lẫn nhau hiệu quả hơn. Kiểm huấn không chỉ giới hạn trong cơ quan quản lý mà còn liên quan trực tiếp tới thân chủ. Kết quả của công tác kiểm huấn được biểu hiện qua sự thay đổi theo chiều hướng tích cực của thân chủ mà người NVXH mới vào nghề hay các thực tập sinh đã hoàn thành thời gian thực hành, thực tập nghề nghiệp của họ Trước đây, có nhiều nhóm nghiên cứu CTXH còn chỉ ra rằng, công tác kiểm huấn hiện nay chưa đi vào chiều sâu, hoạt động kiểm huấn mang nặng tính giám sát, kiểm soát hơn là việc dõi theo các hoạt động. Công tác kiểm huấn trong các trường đào tạo CTXH và các cơ sở thực tế có các nhân viên xã hội với vai trò là kiểm huấn viên mới vào nghề là một tiêu chuẩn bắt buộc của nghề CTXH. Một số ít nhà thực hành tự do cho là nhân viên xã hội đã trở thành những "người thọc gậy vào công việc của người khác", rằng ít cần đến hoạt động kiểm huấn và cho rằng NVXH cần độc lập nhiều hơn nữa [19]. Theo tài liệu của tác giả Trịnh Thị Trinh, năm 2010 Khoa CTXH, trường Đại học Lao động – xã hội đã phân tích và chỉ khá rõ về công tác đào tạo và nghiệp vụ kiểm huấn CTXH ở Việt Nam thì, công tác kiểm huấn nhiên viên tại các cơ sở xã hội chưa được quan tâm, vì công tác xã hội chưa phải là một lĩnh vực nghề phổ biến, mang tính chuyên nghiệp. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, một số trường trọng điểm đào tạo và nghiên cứu về CTXH, như trường: Đại học KHXH-NV Hà Nội; Đại học Lao động – Xã hội; Đại học Công đoàn; Đại học Thăng Long; Học viện Phụ nữ Việt Nam... đã triển khai những mô hình đào tạo và nghiên cứu về CTXH, có đưa hoạt động kiểm huấn vào giảng dạy và nghiên cứu; nhằm hướng tới xây dựng một đội ngũ kiểm huấn viên CTXH tại các cơ sở xã hội và cộng đồng. Đội ngũ NVXH sẽ kiêm nhiệm vai trò kiểm huấn viên bán chuyên nghiệp, nhằm trợ giúp sinh viên 6 ngành CTXH xuống thực hành, thực tập tại các cơ sở thực tiễn được hướng dẫn, giám sát và đánh giá về thực hành mang tính chuyên nghiệp. Đội ngũ kiểm huấn viên đã phối hợp với giảng viên các trường đào tạo CTXH để hướng dẫn sinh viên thực hành CTXH mang tính thực tiễn cao. Thông qua công tác kiểm huấn nhằm nhắc nhở sinh viên bám sát thực tế, đưa ra các hoạt động trợ giúp thân chủ khả thi hơn, sinh viên biết gắn lý thuyết với thực hành thuận lợi hơn nhờ và hoạt động kiểm huấn của NVXH dưới các cơ sở. Trong tài liệu của tác giả Trịnh Thị Trinh còn chỉ rõ về mục đích, vai trò và nhiệm vụ của một kiểm huấn viên CTXH và hoạt động của họ, tài liệu này đã phân tích khá rõ các nội dung liên quan đến kiểm huấn ngành CTXH, cụ thể tài liệu đã chỉ ra mục đích của kiểm huấn viên CTXH là: Giúp đỡ các nhân viên mới và các thực tập sinh sử dụng hiệu quả kiến thức, kỹ năng, thái độ nghề nghiệp vào công việc của người nhân viên xã hội chuyên nghiệp. Mỗi nhân viên xã hội để trở thành chuyên nghiệp, họ phải có 50% thời gian tập sự nghề tại các cơ sở thực tiễn. Họ phải trải nghiệm các môn thực hành CTXH cơ bản... Vì vậy, những người làm công tác kiểm huấn CTXH cần có kiến thức toàn diện về lĩnh vực CTXH để có thể kèm cặp, giúp đỡ người được kiểm huấn một cách hiệu quả. Kiểm huấn viên còn giúp, tăng năng lực cho nhân viên và các thực tập sinh thông qua quá trình làm việc thự tế, bởi người kiểm huấn viên họ không phải là giảng viên trên bục giảng về mặt lý thuyết, mà họ là những người giàu kinh nghiệm thực tiễn, hiểu biết về đặc điểm của cơ sở, các nguồn lực tại cơ sở, vấn đề của đối tượng tại cơ sở, vì thế mục đích của kiểm huấn viên là tương tác qua lại giữa hai bên dựa trên các nguyên tắc tôn trọng, chia sẻ, hỗ trợ giúp đỡ lẫn nhau, trong đó người được kiểm huấn phải chủ động học hỏi trong các hoạt động thực hành chuyên môn nghề nghiệp. Ngoài ra tài liệu này còn chỉ khá rõ về vai trò và nhiệm vụ của kiểm huấn viên như sau: Kiểm huấn viên có vai trò là nhà quản lý: giám sát, kiểm 7 tra, giao nhiệm vụ cho nhân viên... Để đảm nhận vai trò này, nhà kiểm huấn cần hiểu biết các chính sách, đường lối tổ chức, các nguồn lực và trở ngại của cơ quan, tổ chức. Kiểm huấn viên còn thực hiện vai trò giáo dục, truyền đạt, hướng dẫn các kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm cho nhân viên theo phương pháp giáo dục chủ động; Kiểm huấn viên còn là người hỗ trợ tạo điều kiện, giới thiệu các mô hình, phương pháp làm vệc hiệu quả, giới thiệu các nguồn lực... giúp nhân viên vận dụng tốt các cơ hội nghề nghiệp của họ. Đặc biệt, kiểm huấn viên hòa còn trong vai trò là người hòa giải những bất đồng giữa nhân viên xã hội với thân chủ, với nhà quản lý, với đồng nghiệp... Sẽ được nhà kiểm huấn chia sẻ, hỗ trợ, giúp đỡ [22]. Trong tài liệu "Sổ tay hướng dẫn kiểm huấn và thực tập của sinh viên tại cơ sở" của khoa Phụ nữ học, trường Đại học Mở Bán công TP.HCM, tài liệu này đã đề cập tới tầm quan trọng của công tác kiểm huấn tại các cơ sở xã hội, những hoạt động hỗ trợ cho sinh viên khi tiến hành thực tập, thực hành dưới cơ sở; đưa ra các tiêu chí cụ thể để lựa chọn kiểm huấn viên, như: Nhân viên xã hội phải ít nhất đã được đào tạo 2 năm về công tác xã hội, có trình độ đại học và đã có kinh nghiệm trong công tác kiểm huấn, có kỹ năng kiểm huấn cho sinh viên thực tập, hiện đang làm việc tại các cơ sở xã hội hoặc các tổ chức đào tạo, kiểm huấn viên giúp sinh viên hiểu rõ về quy trình thực tập những nguồn lực trợ giúp khi đi thực tập, làm công tác giải thích, hỗ trợ sinh viên. Ngoài ra, tài liệu này cồn đề cập tới vai trò và chức năng chính của một kiểm huấn viên khi trợ giúp sinh viên. Có thể thấy rằng, tài liệu này đã cung cấp cho những người làm kiểm huấn viên chuyên nghiệp những kiến thức, kỹ năng chuyên môn phù hợp để hỗ trợ sinh viên. Ngoài ra, vai trò của kiểm huấn viên còn giúp sinh viên trang bị thêm những kiến thức thực hành còn thiếu, đó là những điểm mới mà tài liệu đã đề cập được. Song tài liệu còn chưa nêu rõ được các hoạt động cụ thể của kiểm huấn viên khi trợ giúp sinh 8 viên dưới cơ sở thực tập, nêu lên những khó khăn, hạn chế và cách khắc phục các khó khăn đó, góp phần nâng cao hiệu quả thực tập của sinh viên [6]. Trong tài liệu Quản trị ngành công tác tác hội của tác giả Trần Văn Kham, tại chương 8 tác giả có đề cập khá rõ về hoạt động kiểm huấn công tác xã hội như: mục đích của hoạt động kiểm huấn, đặc điểm và các vai trò của người kiểm huấn viên, các kỹ năng mà người kiểm huấn viên cần phải có, tài liệu này đã cung cấp cho người học những kiến thức chung về quản trị ngành công tác xã hội nói chung và kiến thức về kiểm huấn công tác xã hội nói riêng, đề cập sâu về vai trò của nhà kiểm huấn công tác xã hội khi thực thi nhiệm vj của mình tại cơ quan. Tài liệu đã cung cấp những kiến thức và kỹ năng cơ bản về kiểm huấn và những công việc mà người làm kiểm huấn viên yêu cầu cần phải có để trợ giúp sinh viên thực tập tại cơ sở. Tuy nhiên, tài liệu vẫn chưa chỉ ra được những vai trò cụ thể và những hoạt động cụ thể cần thực hiện của một người làm công tác kiểm huấn tại cơ sở, việc cung cấp cho người học những kiến thức sâu về kiểm huấn còn khá hạn chế, ngoài ra còn chưa đề cập tới những phương pháp kiểm huấn hiện nay đang được ứng dụng phổ biến [24]. Như vậy, có thể thấy các tài liệu, nghiên cứu đã đề cập khá cụ thể tới lĩnh vực kiêm huấn trong CTXH, đây là một lĩnh vực còn khá mới mẻ của nghề CTXH vì vậy, các công trình nghiên cứu và những tài liệu đề cập tới hoạt động này còn khá hạn chế, song việc nghiên cứu về hoạt động kiểm huấn CTXH lại đóng vai trò khá quan trọng, là cơ sở nền tảng để định hướng cho sự phát triển của lĩnh vực nghề nghiệp này và giúp lĩnh vực nghề CTXH nói chung đi vào chiều sâu và mang tính chuyên nghiệp hơn, những phân tích luận giải về các tài liệu trên sẽ gióp phần cung cấp những cơ sở, những luận cứ khoa học quan trọng cho đề tài "Hoạt động kiểm huấn của nhân viên xã 9 hội đối với sinh viên ngành công tác xã hội, tại các cơ sở xã hội trên địa bàn Hà Nội" mà tác giả đang thực hiện. 3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn 3.1. Ý nghĩa khoa học Từ kết quả nghiên cứu sẽ góp phần luận giải và làm sáng tỏ một số khái niệm, một số lý thuyết xã hội học và công tác xã hội như: Thuyết hệ thống sinh thái; thuyết nhu cầu xã hội; thuyết vai trò. Đồng thời, với những kết quả mà nghiên cứu “Hoạt động kiểm huấn của nhân viên xã hội đối với sinh viên ngành công tác xã hội, tại các cơ sở xã hội trên địa bàn Hà Nội”, nghiên cứu sẽ góp một nâng cao vai trò và hiệu quả hoạt động kiểm huấn trong lĩnh vực công tác xã hội, đặc biệt là hoạt động hỗ trợ sinh viên ngành công tác xã hội khi thực hành, làm việc dưới các cơ sở xã hội. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở giúp cho việc phản biện chủ chương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước liên quan đến quá trình hoạch định, điều chỉnh, bổ sung những chính sách, chiến lược nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ công tác xã hội tương xứng với yêu cầu phát triển của đất nước, cũng như đáp ứng được yêu cầu trước mắt về công nghiệp hóa - hiện đại hóa ở Việt Nam. Nghiên cứu đưa ra cái nhìn tổng thể về tình hình thực hiện vai trò của nhân viên xã hội, đối với sinh viên công tác xã hội thực tập ở Hà Nội nói riêng và sinh viên ngành công tác xã hội ở Việt Nam nói chung, góp phần giúp các cơ sở có những điều chỉnh, quy hoạch, có chính sách hỗ trợ phù hợp cho các đối tượng Thông qua quá trình nghiên cứu, tìm hiểu thực tế nhà nghiên cứu có cơ hội áp dụng những lý thuyết và phương pháp đã học vào thực tiễn cuộc sống, có cái nhìn khách quan và vận dụng có hiệu quả kiến thức công tác xã hội để 10 xây dựng các mô hình phù hợp với từng đối tượng cụ thể. Từ đó, giúp nhà nghiên cứu nắm rõ kiến thức, rèn luyện kỹ năng có thêm nhiều kinh nghiệm trong những nghiên cứu tiếp theo và trong quá trình công tác của bản thân. 4. Mục đích, mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục đích nghiên cứu Nêu lên được thực trạng hoạt động kiểm huấn của NVXH đối với sinh viên ngành công tác xã hội, tại các cơ sở xã hội trên địa bàn Hà Nội. Từ đó, đưa ra các phân tích, đánh giá nhận định và đưa ra các kết luận, khuyến nghị, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm huấn trong lĩnh vực CTXH nói chung và hoạt động kiểm huấn cho sinh viên ngành CTXH tại các cơ sở xã hội trên địa bàn Tp. Hà Nội nói riêng. 4.2. Mục tiêu nghiên cứu Làm rõ vai trò và hoạt động kiểm huấn của nhân viên xã hội, đối với sinh viên ngành CTXH, từ đó đề xuất một số giải pháp giúp nhân viên xã hội thực hiện tốt hơn những vai trò của mình khi trợ giúp sinh viên ngành CTXH thực hành, làm việc dưới cơ sở. Làm rõ nhu cầu kiểm huấn của sinh viên ngành CTXH là gì, kiểm huấn những nội nào. Từ những nhu cầu thực tiễn đó NVXH sẽ phát huy vai trò của mình nhằm đáp ứng nhu cầu trên. Đề xuất một số khuyến nghị, giải pháp để các cơ quan, ban ngành liên quan, những người đang thực hiện vai trò nhân viên xã hội, sẽ giúp nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm huấn và hỗ trợ sinh viên ngành CTXH thực tập tại các cơ sở xã hội một cách tốt hơn. 4.3. Nhiệm vụ nghiên cứu Thu thập thông tin để xác định rõ hệ thống nhu cầu kiểm huấn của sinh viên ngành công tác xã hội khi thực tập và làm việc dưới cơ sở. 11 Tìm hiểu hoạt động trợ giúp của NVXH đối với sinh viên thực tập đang ở tại các cơ sở, các trung tâm và những phương pháp để trợ giúp, đã giúp đỡ những đối tượng này. Đánh giá việc thực hiện vai trò kiểm huấn của NVXH, xác định được vai trò tiềm năng của NVXH có thể hỗ trợ những gì cho sinh viên ngành CTXH. Tìm hiểu nhu cầu, mong muốn của NVXH, nhằm nâng cao vai trò của mình trong việc hỗ trợ cho sinh viên ngành CTXH khi thực tập và làm việc dưới cơ sở. Những khó khăn NVXH gặp phải trong quá trình thực hiện hoạt động kiểm huấn cho sinh viên dưới cơ sở. 5. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu 5.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động kiểm huấn của nhân viên công tác xã hội trong hỗ trợ sinh viên ngành công tác xã hội. 5.2. Khách thể nghiên cứu Sinh viên thực tập tại các cơ sở xã hội tại địa bàn Hà Nội. Nhân viên xã hội hiện đang công tác tại các cơ sở xã hội tại địa bàn Hà Nội. 5.3. Phạm vi nghiên cứu Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 4/2014 đến tháng 12/2014. Không gian nghiên cứu: Nghiên cứu tại các cơ sơ xã hội tại địa bàn Tp. Hà Nội. 6. Câu hỏi nghiên cứu Thực trạng hoạt động kiểm huấn của nhân viên xã hội đối với sinh viên ngành CTXH tại các cơ sở xã hội trên địa bàn Hà Nội như thế nào? Yếu tố nào tác động tới hoạt động kiểm huấn của NVXH đối với sinh viên ngành CTXH? 12