Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Luận án phong trào công nhân ở các đô thị miền nam việt nam trong kháng chiến ch...

Tài liệu Luận án phong trào công nhân ở các đô thị miền nam việt nam trong kháng chiến chống mỹ từ năm 1954 đến năm 1965

.PDF
244
1552
116

Mô tả:

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN PHONG TRÀO CÔNG NHÂN Ở CÁC ĐÔ THỊ MIỀN NAM VIỆT NAM TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ TỪ NĂM 1954 ĐẾN NĂM 1965 Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam Mã số: 62 22 03 13 LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. LÊ CUNG HUẾ - NĂM 2016 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận án là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận án Nguyễn Thị Thanh Huyền ii LỜI CẢM ƠN Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo trường Đại học Khoa học - Đại học Huế, Khoa Lý luận Chính trị trường Đại học Khoa học - Đại học Huế đã quan tâm, tạo điều kiện để chúng tôi được tham gia và hoàn thành khóa đào tạo Tiến sĩ (2012-2015). Xin trân trọng cảm ơn Khoa Lịch sử, Phòng Đào tạo Sau Đại học trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế và Ban Đào tạo Sau Đại học - Đại học Huế đã quan tâm và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành khóa đào tạo. Xin trân trọng cảm ơn Trung tâm Lưu trữ Quốc gia II Thành phố Hồ Chí Minh, phòng Lưu trữ Tỉnh ủy các tỉnh: Biên Hòa, Nha Trang, Đà Nẵng, Huế, Thư viện trường Đại học Khoa học - Đại học Huế, Thư viện Khoa học Tổng hợp Đà Nẵng, Thư viện Khoa học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ nhiệt tình về tư liệu để chúng tôi hoàn thành luận án. Đặc biệt tôi xin được bày tỏ sự kính trọng, biết ơn sâu sắc PGS. TS. Lê Cung là người thầy đã tận tụy giúp đỡ, hướng dẫn tôi trên bước đường học tập và nghiên cứu. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đã luôn động viên giúp đỡ trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để tôi hoàn thành luận án này Huế, tháng 4 năm 2016 Tác giả luận án Nguyễn Thị Thanh Huyền iii NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT CQNĐD Chính quyền Ngô Đình Diệm CQSG Chính quyền Sài Gòn ĐTMN Đô thị miền Nam HLĐGP Hội Lao động giải phóng miền Nam Việt Nam LSQS Lịch sử quân sự NCLS Nghiên cứu Lịch sử NXB Nhà xuất bản PTT Phủ Tổng thống TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh TTLT Trung tâm Lưu trữ VNCH Việt Nam Cộng hòa iv MỤC LỤC Trang phụ bìa .............................................................................................................. i Lời cam đoan .............................................................................................................. ii Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii Những cụm từ viết tắt................................................................................................ iv MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI .....................................................................................1 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .................................................3 3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ................................................4 4. NGUỒN TÀI LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................4 5. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN...........................................................................5 6. BỐ CỤC CỦA LUẬN ÁN .................................................................................6 Chương 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ..............................................................7 1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ..................................................7 1.1.1. Nhóm công trình nghiên cứu về công nhân và phong trào công nhân Việt Nam ......................................................................................................................7 1.1.2. Nhóm công trình nghiên cứu về công nhân và phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam ..........................................................................................17 1.2. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục được nghiên cứu ..................................22 Chương 2. PHONG TRÀO CÔNG NHÂN Ở CÁC ĐÔ THỊ MIỀN NAM (1954-1960) ..............................................................................................................23 2.1. Khái quát truyền thống đấu tranh của công nhân miền Nam trước năm 1954 .......................................................................................................................23 2.2. Chính sách của Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm đối với công nhân ở các đô thị miền Nam (1954-1960) .......................................................................27 2.2.1. Khái quát về tình hình miền Nam Việt Nam (1954-1960) ......................27 2.2.2. Chính sách của Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm đối với công nhân ở các đô thị miền Nam ..........................................................................................29 2.2.2.1. Về tư tưởng - chính trị.......................................................................29 2.2.2.2. Về kinh tế ..........................................................................................33 2.2.2.3. Về văn hoá - xã hội ...........................................................................34 2.3. Đội ngũ và đời sống công nhân ở các đô thị miền Nam (1954-1960) .......36 v 2.3.1. Đội ngũ công nhân ở các đô thị miền Nam .............................................36 2.3.2. Đời sống công nhân ở các đô thị miền Nam............................................38 2.3.2.1. Thời gian và điều kiện lao động ........................................................38 2.3.2.2. Tình trạng thất nghiệp .......................................................................40 2.3.2.3. Lương công nhân ..............................................................................43 2.4. Diễn biến phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam giai đoạn 1954-1960....46 2.4.1. Chủ trương của Đảng ...............................................................................46 2.4.2. Diễn biến phong trào ..............................................................................50 2.4.2.1. Phong trào công nhân vì mục tiêu dân sinh ......................................50 2.4.2.2. Phong trào công nhân vì mục tiêu dân chủ .......................................64 TIỂU KẾT................................................................................................................73 Chương 3. PHONG TRÀO CÔNG NHÂN Ở CÁC ĐÔ THỊ MIỀN NAM (1961-1965)..75 3.1. Chính sách của Mỹ và chính quyền Sài Gòn đối với công nhân ở các đô thị miền Nam (1961-1965) ...................................................................................75 3.1.1. Khái quát về tình hình miền Nam Việt Nam (1961-1965) ......................75 3.1.2. Chính sách của Mỹ và chính quyền Sài Gòn đối với công nhân ở các đô thị miền Nam .....................................................................................................77 3.1.2.1. Về tư tưởng - chính trị.......................................................................77 3.1.2.2. Về kinh tế ..........................................................................................80 3.1.2.3. Về văn hóa - xã hội ...........................................................................82 3.2. Đội ngũ và đời sống công nhân ở các đô thị miền Nam (1961-1965) .......83 3.2.1. Đội ngũ công nhân ở các đô thị miền Nam .............................................83 3.2.2. Đời sống công nhân ở các đô thị miền Nam............................................85 3.2.2.1. Thời gian và điều kiện lao động của công nhân ...............................87 3.2.2.2. Tình trạng giải công, sa thải và thất nghiệp ......................................85 3.2.2.3. Lương công nhân ..............................................................................89 3.3. Diễn biến phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam (1961-1965) .....91 3.3.1. Chủ trương của Đảng ...............................................................................91 3.3. 2. Diễn biến phong trào ...............................................................................92 3.3.2.1. Phong trào công nhân vì mục tiêu dân sinh ......................................95 3.3.2.2. Phong trào công nhân vì mục tiêu dân chủ .....................................107 TIỂU KẾT..............................................................................................................120 vi Chương 4. TÍNH CHẤT, ĐẶC ĐIỂM VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA PHONG TRÀO CÔNG NHÂN Ở CÁC ĐÔ THỊ MIỀN NAM (1954-1965) ...................121 4.1. Tính chất của phong trào ...........................................................................121 4.1.1. Tính chất dân tộc ...................................................................................121 4.1.2. Tính chất dân chủ và dân sinh ...............................................................124 4.2. Đặc điểm của phong trào ...........................................................................127 4.2.1. Quy mô rộng lớn, sự liên tục và quyết liệt của phong trào ...................127 4.2.2. Hình thức và phương pháp đấu tranh phong phú, linh hoạt ..................130 4.2.3. Có sự phối hợp chặt chẽ giữa công nhân các ngành ở các đô thị; giữa công nhân đô thị với công nhân đồn điền cùng giai cấp nông dân và các tầng lớp nhân dân miền Nam ...................................................................................133 4.3. Ý nghĩa của phong trào ..............................................................................137 4.3.1. Phong trào chứng minh tinh thần đấu tranh bất khuất của công nhân ở các đô thị miền Nam trong tinh thần đấu tranh dân tộc ...................................137 4.3.2. Phong trào chứng minh tính đúng đắn của phương châm đấu tranh “hai chân, ba mũi”, “ba mũi giáp công”, “ba vùng chiến lược” trong cách mạng miền Nam .........................................................................................................138 4.3.3. Phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam góp phần làm rối loạn hậu phương của Mỹ và chính quyền Sài Gòn, tạo điều kiện cho cách mạng miền Nam phát triển .................................................................................................140 4.3.4. Phong trào góp phần làm phong phú thêm những bài học kinh nghiệm đối với sự nghiệp giữ nước và dựng nước của dân tộc ....................................142 4.3.4.1. Mục tiêu và khẩu hiệu đấu tranh cụ thể ..........................................142 4.3.4.2. Sự đoàn kết, thống nhất, kiên trì đấu tranh .....................................143 4.3.3.3. Những bài học kinh nghiệm rút ra từ hạn chế của phong trào ........145 TIỂU KẾT..............................................................................................................146 KẾT LUẬN ............................................................................................................147 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ .............................................151 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................153 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 180 vii MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong dòng chảy lịch sử Việt Nam hiện đại, phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam (ĐTMN) (1954-1975) là bộ phận của phong trào ĐTMN, của phong trào cách mạng Việt Nam, góp phần quan trọng trong sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Phong trào công nhân ở các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965 diễn ra liên tục, sôi nổi và quyết liệt, thu hút hầu hết công nhân các ngành tham gia như công nhân hỏa xa, công nhân thủy điện, công nhân bến tàu, công nhân ngành dệt, công nhân taxi, công nhân xăng dầu, công nhân Savon, công nhân vô tuyến viễn thông,... Mặc dầu, bị Mỹ và chính quyền Sài Gòn (CQSG) dùng mọi âm mưu, thủ đoạn để kìm kẹp, khủng bố và đàn áp quyết liệt nhưng phong trào công nhân ở các ĐTMN vẫn luôn được giữ vững và tiếp tục phát triển theo hướng đi lên của cách mạng miền Nam. Phong trào công nhân ở các ĐTMN là một trong những nét đặc sắc của tiến trình lịch sử đấu tranh giữ nước của dân tộc ta, ghi dấu ấn quan trọng trong lịch sử Việt Nam hiện đại. Phong trào đã chứng minh tinh thần yêu nước và tinh thần đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân Việt Nam. Phong trào còn biểu thị sự thống nhất hành động giữa giai cấp công nhân và các tầng lớp nhân dân lao động khác ở thành thị, trong đó công nhân ở các ĐTMN luôn là lực lượng nòng cốt, dẫn đầu và có tác dụng cổ vũ đồng bào đô thị cũng như nông thôn trong cuộc đấu tranh chung vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Cùng với phong trào của các tầng lớp nhân dân ĐTMN, phong trào công nhân ở các ĐTMN đã giáng những đòn mạnh mẽ vào hậu cứ an toàn của Mỹ, và CQSG. Sự tiến công ở thành thị, nòng cốt là phong trào công nhân, có tác dụng từng bước phá lỏng thế kìm kẹp của địch ở đô thị, cô lập địch về chính trị, làm cho hậu phương của địch trở nên rối loạn, đẩy Mỹ và CQSG từng bước rơi vào tình trạng khủng khoảng nghiêm trọng. Phong trào công nhân ở các ĐTMN góp phần tạo nên một thế trận mới, biến các đô thị bị địch tạm chiếm thành tiền phương của phong trào cách mạng miền Nam, thuận lợi cho việc xây dựng lực lượng cách mạng 1 ở nội đô, tạo điều kiện tiến đến giải phóng các đô thị, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước (30-4-1975). Tuy nhiên, cho tới nay, ngoài phong trào công nhân cao su miền Nam đã được nghiên cứu khá đầy đủ, có tính hệ thống, còn lại một mảng trống phong trào công nhân ở các ĐTMN Việt Nam (1954-1975) vẫn chưa được giới sử học Việt Nam quan tâm nghiên cứu. Vì vậy, việc tiến hành nghiên cứu phong trào công nhân ở các ĐTMN (1954-1975), trước hết là giai đoạn từ sau Hiệp định Genève (21-7-1954) đến thời điểm cuộc “Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ bị phá sản ở miền Nam (6-1965) là rất cần thiết, vừa có ý nghĩa khoa học, vừa có ý nghĩa thực tiễn. Với lý do đó, chúng tôi chọn đề tài: “Phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ từ năm 1954 đến năm 1965” làm đề tài nghiên cứu cho luận án Tiến sĩ, chuyên ngành Lịch sử Việt Nam. Về ý nghĩa khoa học, luận án góp phần làm rõ hơn, đầy đủ hơn về các giai đoạn lịch sử hết sức vẻ vang của dân tộc trong sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước; về bản chất của CQSG do Mỹ điều khiển trong tham vọng tiêu diệt phong trào kháng chiến của nhân dân miền Nam; về những chủ trương của Đảng các cấp trong việc lãnh đạo phong trào công nhân ở các ĐTMN; về tính đúng đắn và sáng tạo của Đảng với phương châm đấu tranh “hai chân, ba mũi”, “ba mũi giáp công”, “ba vùng chiến lược” trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975); hiểu được bản chất của phong trào công nhân ở các ĐTMN, một phong trào diễn ra trong điều kiện chiến tranh giải phóng dân tộc, thông qua đó thấy được tính đa dạng, phong phú về hình thức và biện pháp đấu tranh của phong trào; về những kết quả đạt được của phong trào trên các lĩnh vực dân sinh, dân chủ; hiểu hơn về phong trào công nhân ở từng ngành, sự phối hợp chung của công nhân trong toàn ngành, cũng như sự liên kết giữa phong trào công nhân ở các ĐTMN với phong trào đấu tranh của các tầng lớp nhân dân. Về ý nghĩa thực tiễn, hiện nay trong sự nghiệp đổi mới đất nước do Đảng khởi xướng, trong đó công nghiệp hóa, hiện đại hóa giữ vị trí then chốt. Vì vậy, luận án góp thêm một số kinh nghiệm cho các nhà chính trị - xã hội vận dụng vào việc hoạch định những chính sách đối với công nhân. Mặt khác, luận án góp phần 2 nâng cao niềm tự hào cho giai cấp công nhân, giáo dục lịch sử truyền thống cách mạng cho công nhân để họ làm tốt nhiệm vụ bảo vệ thành quả cách mạng và xây dựng đất nước theo đường lối đổi mới của Đảng mà nhân dân ta đang thực hiện. Luận án góp phần bổ sung tư liệu về phong trào công nhân miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975). Mặt khác, kết quả của luận án có thể sử dụng làm tài liệu cho giáo viên, sinh viên, học sinh trong các trường đại học, cao đẳng, trung học phổ thông vận dụng nghiên cứu và giảng dạy lịch sử dân tộc và lịch sử địa phương; góp phần vào việc biên soạn lịch sử công nhân Việt Nam nói chung, công nhân đô thị trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975) nói riêng. 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 2.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng của luận án là phong trào công nhân ở các ĐTMN trong kháng chiến chống Mỹ từ năm 1954 đến năm 1965, trong đó tập trung nghiên cứu mục tiêu, diễn biến, hình thức, biện pháp, kết quả các cuộc đấu tranh của công nhân ở các ĐTMN cũng như làm rõ tính chất, đặc điểm và ý nghĩa của phong trào công nhân ở các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965. Để làm rõ những nội dung này, luận án chú ý đến việc trình bày, phân tích cơ cấu, đội ngũ, đời sống công nhân ở các ĐTMN dưới chế độ Mỹ và CQSG. 2.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian, luận án nghiên cứu phong trào công nhân ở các ĐTMN (1954-1965). Miền Nam ở đây được hiểu theo nghĩa là hai miền Nam Bắc theo quy định Hiệp định Genève năm 1954. Tuy nhiên, luận án chỉ tập trung nghiên cứu phong trào công nhân ở các đô thị lớn như Sài Gòn, Biên Hòa, Nha Trang, Đà Nẵng, Huế, đây là những đô thị tiêu biểu - nơi tập trung đông đảo công nhân và diễn ra những cuộc đấu tranh điển hình. Về thời gian, luận án giới hạn từ năm 1954 đến năm 1965, cụ thể là từ khi Hiệp định Genève (21-7-1954) được ký kết đến thời điểm cuộc “Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ bị phá sản với chiến thắng Ba Gia ở Quảng Ngãi (6-1965). Những vấn đề trình bày trong luận án được sắp xếp theo quá trình phát triển lịch sử, thể hiện tính liên tục từ năm 1954 đến năm 1965. 3 3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của luận án là tái hiện bức tranh lịch sử về phong trào công nhân ở các ĐTMN trong kháng chiến chống Mỹ từ năm 1954 đến năm 1965 một cách có hệ thống. Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp những luận cứ cho các nhà chính trị - xã hội trong việc hoạch định chính sách đối với công nhân hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Một là, làm rõ những chính sách của Mỹ và CQSG, đời sống công nhân ở các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965, từ đó lý giải nguồn gốc của phong trào. Hai là, trình bày và phân tích những chủ trương của Đảng các cấp đối với công nhân ở các ĐTMN. Quá trình đấu tranh, mục tiêu, hình thức và biện pháp của phong trào công nhân ở các ĐTMN qua các giai đoạn: 1954-1960, 1961-1965. Ba là, phân tích, làm rõ một số tính chất, đặc điểm và ý nghĩa lịch sử của phong trào công nhân ở các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965. 4. NGUỒN TÀI LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 4.1. Nguồn tài liệu Luận án chủ yếu được xây dựng trên cơ sở các nguồn tài liệu sau đây: - Các văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam, các tác phẩm của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước Việt Nam viết về cách mạng giải phóng dân tộc, về cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, về công nhân và phong trào công nhân. Những tài liệu này cung cấp cho tác giả cơ sở lý luận để thực hiện luận án. - Các công trình nghiên cứu về cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của Viện Sử học, Viện Lịch sử Đảng, Viện Lịch sử quân sự và các chuyên khảo của tập thể các nhà nghiên cứu hoặc riêng từng nhà nghiên cứu. - Các tài liệu lưu trữ liên quan tới cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và phong trào công nhân miền Nam hiện đang lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ (TTLT) Quốc gia II tại thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM), TTLT của các thành phố Biên Hòa, Nha Trang, Đà Nẵng, Huế. - Luận án cũng chú ý tham khảo các công trình luận án Tiến sĩ, luận văn Thạc sĩ và những bài viết trên các tạp chí có nội dung liên quan đến đề tài. 4 - Bên cạnh đó, luận án còn sử dụng một số tư liệu thu thập được từ việc khảo sát thực địa và phỏng vấn nhân chứng. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, luận án sử dụng phương pháp lịch sử kết hợp với phương pháp logic là chủ yếu. Bên cạnh đó, luận án còn sử dụng các phương pháp thống kê, so sánh, phân tích trên cơ sở khảo cứu các nguồn tài liệu văn bản. Ngoài ra, chúng tôi còn sử dụng phương pháp liên ngành, kế thừa thành quả của các bộ môn khoa học khác như chính trị học, kinh tế học,... để nghiên cứu và trình bày luận án. 5. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN Một là, luận án là một công trình nghiên cứu tương đối có hệ thống về phong trào công nhân ở các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965, góp phần bổ sung tư liệu cùng một số luận điểm nhằm làm rõ hơn về lịch sử phong trào ĐTMN nói riêng và lịch sử Việt Nam cùng khung thời gian. Hai là, luận án làm rõ chính sách của Mỹ và CQSG đối với công nhân ở các ĐTMN, để từ đó giải thích cho sự nảy sinh phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân ở các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965. Hiểu được tính dân tộc và đặc điểm phong trào công nhân ở các ĐTMN - một phong trào diễn ra trong điều kiện chiến tranh giải phóng dân tộc, thông qua đó thấy được tính đa dạng, phong phú về hình thức và biện pháp đấu tranh của phong trào. Ba là, luận án chỉ rõ những mục tiêu đấu tranh của công nhân ở các ĐTMN và kết quả đạt được của phong trào trên các lĩnh vực dân sinh, dân chủ,... Hiểu hơn về sự đoàn kết đấu tranh của phong trào công nhân ở từng ngành, công nhân các ngành, công nhân ở các ĐTMN với giai cấp nông dân và các tầng lớp nhân dân lao động trên toàn miền. Bốn là, luận án nêu bật tính chất, đặc điểm cùng những đóng góp của phong trào công nhân ở các ĐTMN trong sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước; chỉ rõ phong trào công nhân ở các ĐTMN là một bộ phận của phong trào ĐTMN dưới sự lãnh đạo Đảng, rộng hơn là một bộ phận của phong trào cách mạng miền Nam. Luận án còn góp phần giáo dục truyền thống đấu tranh yêu nước, nâng 5 cao niềm tự hào cho giai cấp công nhân hiện nay, kết quả nghiên cứu của luận án có thể cung cấp nguồn tư liệu tương đối hoàn chỉnh về phong trào công nhân ở các ĐTMN (1954-1965). 6. BỐ CỤC CỦA LUẬN ÁN Ngoài phần mở đầu (6 trang), kết luận (3 trang), tài liệu tham khảo (26 trang), nội dung luận án gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan (17 trang) Chương 2: Phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam giai đoạn 1954-1960 (51 trang). Chương 3: Phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam giai đoạn 1961-1965 (46 trang). Chương 4: Tính chất, đặc điểm và ý nghĩa lịch sử của phong trào công nhân đô thị miền Nam từ năm 1954 đến năm 1965 (27 trang). 6 Chương 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Vấn đề công nhân nói chung, phong trào công nhân ở các ĐTMN trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975) nói riêng lâu nay đã trở thành một đề tài hấp dẫn, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Vấn đề này đã được phản ánh trong nhiều công trình nghiên cứu, sách, tạp chí, luận án Tiến sĩ, luận văn Thạc sĩ. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án có thể phân thành hai nhóm tiêu biểu sau: 1.1.1. Nhóm công trình nghiên cứu về công nhân và phong trào công nhân Việt Nam Trước năm 1975, nghiên cứu về công nhân và phong trào công nhân Việt Nam có các công trình sau: Trần Văn Giàu (1958), Giai cấp công nhân Việt Nam sự hình thành và phát triển của nó từ giai cấp “tự mình” đến giai cấp “cho mình”, Nhà xuất bản (NXB) Sự Thật, Hà Nội. Có thể xem đây là công trình nghiên cứu khá công phu về lịch sử hình thành và phát triển giai cấp công nhân Việt Nam. Công trình đi sâu phân tích những chính sách trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa - giáo dục của thực dân Pháp đối với công nhân Việt Nam; những điều kiện chính trị mới của phong trào công nhân Việt Nam từ 1919 đến 1929. Công trình có giá trị lớn không những đối với việc nghiên cứu lịch sử công nhân mà còn đối với lịch sử dân tộc, lịch sử Đảng và lịch sử tư tưởng Việt Nam. Mặt khác, công trình đã chỉ rõ chủ nghĩa Mác - Lênin là sức mạnh tinh thần và là lý luận khoa học của giai cấp công nhân. Vũ Ngọc Nguyên (1959), Công nhân Nam Bộ trong khói lửa, NXB Lao Động, Hà Nội. Là người trong cuộc đã từng tham gia phong trào công nhân Nam Bộ, tác giả đã ghi lại những cuộc đấu tranh quyết liệt, mạnh mẽ nhưng cũng hết sức khó khăn của công nhân Nam Bộ trong kháng chiến chống Pháp (1945-1954); công trình là bức tranh sinh động về phong trào công nhân Nam Bộ trong Cách mạng tháng Tám năm 1945, tiêu biểu là công nhân Sài Gòn - Chợ Lớn. Đặc biệt, công 7 trình chỉ rõ, tuy phong trào công nhân Nam Bộ gặp không ít khó khăn, thử thách trong quá trình đấu tranh nhưng dù ở bất cứ tình huống nào công nhân Nam Bộ vẫn luôn thể hiện tinh thần bất khuất, kiên cường trong đấu tranh, khẳng định được vai trò, vị trí của giai cấp mình trong sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc. Hoàng Quốc Việt (1959), Những nét sơ lược về lịch sử phong trào công nhân và công đoàn Việt Nam 1860-1945, NXB Lao Động, Hà Nội. Công trình nghiên cứu một cách có hệ thống về lịch sử phong trào công nhân và công đoàn Việt Nam từ năm 1860 đến năm 1945 và chỉ rõ qua từng giai đoạn lịch sử, phong trào công nhân và công đoàn Việt Nam đã có những bước phát triển vững mạnh và đóng vai trò quan trọng đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Võ Nguyên (1961), Phong trào công nhân miền Nam, NXB Sự Thật, Hà Nội. Công trình nghiên cứu về cuộc đấu tranh chống Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm (CQNĐD) của giai cấp công nhân miền Nam từ tháng 7-1954 đến tháng 7-1961, trong đó có các nội dung chính như: sự bần cùng hóa giai cấp công nhân miền Nam dưới chế độ Mỹ và CQNĐD như nạn thất nghiệp tràn lan, đồng lương rẻ mạt, điều kiện lao động khắc nghiệt. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến phong trào đấu tranh của công nhân miền Nam. Công trình khẳng định, phong trào công nhân miền Nam phát triển được trong giai đoạn 1954-1961 là do gắn liền với những điều kiện tiên quyết như giai cấp công nhân miền Nam ngày càng trưởng thành và phát huy được truyền thống giai cấp mình, mặt khác đó còn là sự phối hợp đấu tranh của các tầng lớp nhân dân yêu nước ở miền Nam, là sự hỗ trợ của miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Khi đánh giá về vai trò của giai cấp công nhân miền Nam giai đoạn 1954-1961, tác giả khẳng định: “Trong sự nghiệp cách mạng chung của nhân dân miền Nam 7 năm qua, lực lượng có tổ chức và phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân miền Nam đã giữ một vị trí vô cùng quan trọng. Trong những điều kiện cực kỳ khó khăn, giai cấp công nhân miền Nam đã tiến hành một cuộc đấu tranh anh dũng, đầy tinh thần chống Mỹ - Diệm và đã thu được những thành tích lớn, góp phần xứng đáng đưa cách mạng miền Nam tiến lên” [178; tr. 3]. Trần Văn Giàu (1962), (1963), Giai cấp công nhân Việt Nam từ Đảng Cộng sản thành lập đến cách mạng thành công (1930-1945), (3 tập), NXB Sử Học, Hà 8 Nội. Đáng chú ý là ở Tập 1 (1930-1935), tác giả đã chỉ ra sự khủng khoảng kinh tế là nguyên nhân trực tiếp ảnh hưởng đến đời sống vật chất của công nhân, viên chức và các tầng lớp nhân dân lao động Việt Nam trong những năm 1930-1935, đó là tình trạng thất nghiệp, ăn mày, chết đói, tiền công thấp, giá cả sinh hoạt đắt đỏ. Bên cạnh đó, công trình đi sâu phân tích ý thức giác ngộ và có tổ chức của phong trào công nhân trong những năm 1930-1931; cuộc vận động công khai, hợp pháp của giai cấp công nhân và nhân dân lao động trong giai đoạn 1932-1935; đặc điểm nổi bật cũng như ưu điểm của phong trào công nhân là mối quan hệ có ý thức giữa phong trào công nhân và phong trào nông dân. Đồng thời, công trình cũng chỉ ra những nhược điểm của phong trào công nhân trong giai đoạn 1930-1935. Diệp Liên Anh (1963), Máu trắng máu đào, NXB Lao Động Mới, Sài Gòn, phản ánh một số nét về hoàn cảnh sống và làm việc của người công nhân cao su dưới sự áp bức bóc lột của thực dân, tư bản và phong kiến. Lê Nguyên Khôi, Dương Phẩm (1965), Công nhân miền Nam đấu tranh chống Mỹ - Diệm, NXB Phổ Thông, Hà Nội. Công trình đã khái quát tình cảnh công nhân miền Nam dưới ách thống trị của Mỹ và CQNĐD luôn phải gánh chịu tình trạng thất nghiệp, lương không đủ sống, vật giá tăng nhảy vọt, thuế má phạt vạ chồng chất và điều kiện lao động cực khổ. Bên cạnh đó Mỹ và CQNĐD còn thực hiện chính sách “tố Cộng”, đốt nhà, lập ấp, lập khóm “chiến lược”, bắt lính, bắt phu. Cuộc sống bị áp bức, bị bóc lột khiến công nhân miền Nam đã không ngừng đứng lên đấu tranh để đòi cải thiện đời sống, đòi tự do dân chủ, đòi độc lập dân tộc, đòi thống nhất đất nước. Qua đấu tranh, công nhân miền Nam từng bước trở thành giai cấp tiên phong, đóng vai trò hết sức quan trọng đối với phong trào cách mạng miền Nam, công trình khẳng định: “Tác dụng của phong trào công nhân miền Nam trong những năm qua đối với phong trào của các tầng lớp nhân dân khác từ nông thôn đến thành thị đã nói rõ vai trò tiền phong cách mạng của giai cấp công nhân trong cuộc đấu tranh chung hiện nay ở miền Nam” [130; tr. 25]. Trần Tử Bình (1965), Phú Riềng đỏ, NXB Lao Động, Hà Nội. Với tư cách là một công nhân cao su nòng cốt trong xây dựng cơ sở cách mạng ở đồn điền Phú Riềng, đồng thời cũng là người lãnh đạo cuộc đấu tranh của 5.000 công nhân Phú 9 Riềng, tác giả đã đặc tả lại tình cảnh công nhân cao su đồn điền Phú Riềng dưới chế độ thực dân Pháp; những phản kháng của công nhân trong những ngày tháng đầu tiên đến sống và làm việc ở đồn điền; những hành động đấu tranh đòi quyền dân chủ của công nhân với giới chủ như cấm đánh đập, cấm cúp phạt, miễn sưu thuế, trả lương cho nữ công nhân khi nghỉ sinh, ngày làm 8 giờ, bồi thường cho công nhân khi bị tai nạn lao động. Lê Duẩn (1968), Vai trò của giai cấp công nhân Việt Nam và nhiệm vụ của công đoàn trong giai đoạn trước mắt, NXB Sự Thật, Hà Nội. Bàn về sự hình thành giai cấp công nhân Việt Nam, tác giả chỉ rõ: “Nó sinh ra và lớn lên không phải từ khi có thành phần kinh tế tư bản chủ nghĩa của giai cấp tư sản dân tộc, mà ngay từ khi có sự khai thác đầu tiên của tư bản nước ngoài trên đất nước ta” [82; tr. 26]. Đặc biệt, công trình đi sâu phân tích vai trò của giai cấp công nhân Việt Nam, nhiệm vụ của công đoàn trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Ban Sử cận hiện đại, Viện Sử học (1974), Một số vấn đề về lịch sử giai cấp công nhân Việt Nam, NXB Lao Động, Hà Nội. Đây là một công trình nghiên cứu với nhiều bài viết bàn về sự hình thành giai cấp công nhân và đặc điểm của giai cấp công nhân Việt Nam, đáng chú ý là các bài viết: Sự hình thành người công nhân và đặc điểm lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam của Vũ Huy Phúc; Tình hình công nhân Việt Nam từ cuối thế kỷ XIX đến chiến tranh thế giới thứ nhất của Dương Kinh Quốc. Văn Tạo - Đinh Thu Cúc (1974), Giai cấp công nhân miền Bắc Việt Nam 1955-1960, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội. Đây được xem là công trình nghiên cứu chuyên sâu về công nhân miền Bắc trong thời kỳ khôi phục, cải tạo và phát triển kinh tế, phát triển văn hóa từ năm 1955 đến năm 1960, với các nội dung chính như: Sự phát triển đội ngũ công nhân miền Bắc trong thời kỳ khôi phục và cải tạo kinh tế; quá trình đào tạo, bồi dưỡng văn hóa, kỹ thuật cho giai cấp công nhân; đời sống công nhân từng bước được cải thiện về thu nhập, về phúc lợi xã hội, về bảo hộ lao động và các dịch vụ xã hội; đặc biệt, công trình đi sâu phân tích quá trình công nhân miền Bắc đấu tranh chống đế quốc, phong kiến và bảo vệ xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa, đấu tranh cải tạo giai cấp tư sản dân tộc và quan hệ sản xuất tư 10 bản chủ nghĩa; công nhân tham gia quản lý sản xuất, quản lý xí nghiệp, từng bước hoàn thiện quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa; xây dựng công đoàn trở thành chỗ dựa vững chắc của Nhà nước chuyên chính vô sản và đẩy mạnh công tác xây dựng Đảng trong công nhân. Sau năm 1975, nghiên cứu về công nhân và phong trào công nhân Việt Nam có các công trình sau: Cao Văn Lượng (1977), Công nhân miền Nam Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975), NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội. Đây là công trình nghiên cứu có tính hệ thống về phong trào công nhân miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Trong đó tác giả đã tập trung khái quát về sự phát triển đội ngũ công nhân miền Nam Việt Nam từ 1954-1975; đi sâu phân tích những thủ đoạn của Mỹ và CQSG đối với công nhân miền Nam; đời sống công nhân miền Nam dưới chính quyền Mỹ và Ngô Đình Diệm; phong trào đấu tranh của công nhân miền Nam trong giai đoạn “Chiến tranh một phía” (1954-1960); phong trào đấu tranh của công nhân miền Nam trong giai đoạn “Chiến tranh đặc biệt” (1961-1965); phong trào đấu tranh của công nhân miền Nam trong giai đoạn “Chiến tranh cục bộ” (1965-1968); phong trào đấu tranh của công nhân miền Nam từ 1969-1972; phong trào công nhân miền Nam với cuộc đấu tranh nhằm hoàn thành triệt để sự nghiệp giải phóng miền Nam Việt Nam. Dù bất cứ giai đoạn nào, phong trào công nhân miền Nam diễn ra hết sức quyết liệt với những hình thức đấu tranh phong phú. Hạn chế của công trình này là tác giả chưa khai thác được nhiều nguồn tài liệu lưu trữ. Một vài ý kiến về đội ngũ công nhân lao động miền Nam và công tác công đoàn vùng giải phóng (1978), NXB Lao Động, Hà Nội. Có thể coi đây là công trình nghiên cứu khá đầy đủ về đội ngũ công nhân lao động miền Nam và công đoàn vùng giải phóng. Nét nổi bật là công trình đã nêu rõ truyền thống đấu tranh bất khuất của giai cấp công nhân lao động miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975); những hoạt động của công đoàn vùng giải phóng. Ngô Văn Hoà, Dương Kinh Quốc (1978), Giai cấp công nhân Việt Nam trước khi thành lập Đảng, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội. Công trình tập trung 11 phân tích vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, của giai cấp công nhân Việt Nam đối với sự nghiệp cách mạng. Vai trò của phong trào công nhân với tư cách là một trong ba yếu tố dẫn đến sự thành lập Đảng Cộng sản Đông Dương. Những đặc điểm của quá trình phát triển của giai cấp công nhân Việt Nam từ tự phát đến tự giác. Lê Sắc Nghi (1980), Đất đỏ miền Đông, NXB Công ty cao su Đồng Nai. Thành Nam (1982), Phong trào đấu tranh cách mạng của công nhân cao su miền Đông Nam Bộ, NXB Lao Động, Hà Nội. Ngoài nội dung trình bày về lịch sử hình thành cây cao su và đời sống vật chất, tinh thần của công nhân miền Đông Nam Bộ, cả hai công trình đã tái hiện phong trào đấu tranh của công nhân cao su miền Đông Nam Bộ diễn ra sôi động, hòa trong phong trào đấu tranh chung của giai cấp công nhân và nhân dân cả nước trong suốt 2 thời kỳ kháng chiến chống Pháp (1945-1954) và chống Mỹ, cứu nước (1954-1975). Nguyễn Hữu Hợp - Phạm Quang Toàn (1987), Giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ 1945-1954, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội. Đây là công trình nghiên cứu có tính hệ thống về sự phát triển của giai cấp công nhân Việt Nam từ 1945-1954, trong đó tập trung trình bày cấu trúc của giai cấp công nhân trước khi kháng chiến toàn quốc bùng nổ, sự phát triển đội ngũ công nhân vùng tự do, chất lượng đội ngũ công nhân vùng tự do; nguồn gốc và sự phát triển của đội ngũ công nhân vùng địch tạm chiếm. Đặc biệt, phần 2 của công trình đã đi sâu phân tích phong trào công nhân Việt Nam trong công cuộc khôi phục kinh tế, xây dựng và bảo vệ chính quyền dân chủ nhân dân (8-1945-12-1946), phong trào công nhân vùng tự do (1947-1954), phong trào công nhân vùng tạm chiếm (1947-1954) với mục tiêu đấu tranh cho độc lập tự do và các quyền lợi về đời sống dân chủ và đòi thực hiện các luật lệ lao động, đấu tranh chống việc thành lập nghiệp đoàn mới của địch, đấu tranh chống âm mưu mở rộng, kéo dài chiến tranh xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, đấu tranh chống phá hoại và di chuyển máy móc của công nhân. So sánh sự phát triển giai cấp công nhân và phong trào công nhân thời kỳ 1945-1954 với các giai đoạn trước đó, công trình khẳng định: “Đối với sự phát triển của giai cấp công nhân và phong trào công nhân Việt Nam thời kỳ 1945-1954 là một thời kỳ hoàn 12 toàn mới so với trước đó. Đây là thời kỳ giai cấp công nhân đã trở thành người chủ của Nhà nước, có chính quyền cách mạng trong tay để tổ chức, lãnh đạo,... Phong trào công nhân Việt Nam ở vùng tự do cũng như vùng địch tạm chiếm càng đóng vai trò là một phong trào tiên phong, một lực lượng chủ lực của cuộc kháng chiến kiến quốc” [126; tr. 322]. Huỳnh Lứa (1993), Lịch sử phong trào công nhân cao su Việt Nam 1906-1990, NXB Trẻ. Công trình đã làm rõ lịch sử đấu tranh của công nhân cao su miền Nam qua các thời lỳ lịch sử từ 1906 đến năm 1990. Đặc biệt, trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975), tác giả đã phân tích khá rõ về những thủ đoạn khống chế công nhân của Mỹ và CQSG, đội ngũ và đời sống công nhân cao su dưới chính sách của Mỹ và CQSG, phong trào đấu tranh của công nhân cao su đòi thi hành Hiệp định Genève, đòi thực hiện quyền dân sinh, dân chủ,... diễn ra hết sức mạnh mẽ. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam (1995), Phong trào công nhân lao động và hoạt động công đoàn giải phóng miền Nam Việt Nam 1954-1975, NXB Lao Động. Công trình đã làm rõ truyền thống đấu tranh anh dũng của giai cấp công nhân miền Nam (1954-1975). Với những thắng lợi trong đấu tranh vì dân sinh, dân chủ, công nhân miền Nam và công đoàn giải phóng miền Nam đã góp phần không nhỏ vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Liên đoàn lao động Quảng Nam - Đà Nẵng (1996), Lịch sử phong trào đấu tranh cách mạng của công nhân lao động và hoạt động công đoàn Quảng Nam - Đà Nẵng (1954-1975), NXB Đà Nẵng. Công trình đã tái hiện lại phong trào của công nhân và lao động tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975). Mặc dầu, trong quá trình đấu tranh, công nhân và lao động Quảng Nam - Đà Nẵng gặp không ít khó khăn như bị Mỹ và CQSG mua chuộc, dụ dỗ, đàn áp và khủng bố,... nhưng phong trào của công nhân lao động Quảng Nam - Đà Nẵng vẫn diễn ra mạnh mẽ, tạo được những dấu ấn đậm nét trong phong trào cách mạng giải phóng dân tộc (1954-1975). Công trình khẳng định, phong trào công nhân và lao động Quảng Nam - Đà Nẵng thiết thực góp phần vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. 13
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan