Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Luận văn biện pháp phát triển vốn từ tiếng việt cho trẻ 4 5 tuổi dân tộc ê đê tr...

Tài liệu Luận văn biện pháp phát triển vốn từ tiếng việt cho trẻ 4 5 tuổi dân tộc ê đê trong hoạt động làm quen với tác phẩm văn học

.PDF
173
309
124

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ---------- NGUYỄN THỊ ANH VÂN BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VỐN TỪ TIẾNG VIỆT CHO TRẺ 4- 5 TUỔI DÂN TỘC Ê ĐÊ TRONG HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC ĐẮK LẮK, NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ---------- NGUYỄN THỊ ANH VÂN BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VỐN TỪ TIẾNG VIỆT CHO TRẺ 4- 5 TUỔI DÂN TỘC Ê ĐÊ TRONG HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC Chuyên ngành: Giáo dục học (Giáo dục Mầm non) Mã số: 601.40.101 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Lã Thị Bắc Lý ĐẮK LẮK, NĂM 2017 LỜI CẢM ƠN Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn PGS.TS Lã Thị Bắc Lý đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ em hoàn thành luận văn này. Qua đây, em cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa Giáo dục mầm non; Phòng sau Đại học; Thƣ viện trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi cho em trong thời gian học tập và nghiên cứu tại trƣờng. Xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, tập thể giáo viên, các cháu mẫu giáo 4 – 5 tuổi trƣờng Mầm non Rạng Đông – Xã Eakao – Thành phố Buôn Ma Thuột – Tỉnh Đắk Lắk đã hợp tác, giúp đỡ em trong suốt quá trình khảo sát và thực nghiệm đề tài này. Lời cuối cùng, em xin gửi lời cám ơn đến gia đình, bố mẹ yêu quý; bạn bè, anh chị em đồng nghiệp; ngƣời bạn rất thân đã hết lòng giúp đỡ, khích lệ, động viên em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Em xin gửi lời kính chúc đến các thầy cô, bố mẹ ngƣời thân, bạn bè… lời chúc sức khỏe, hạnh phúc và thành công. Đắk Lắk, 15 tháng 5 năm 2017 Tác giả Nguyễn Thị Anh Vân CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN Ký hiệu viết tắt Nội dung DTTS Dân tộc thiểu số PTNN Phát triển ngôn ngữ PTVT Phát triển vốn từ CS - GD Chăm sóc – giáo dục GV Giáo viên MN Mầm non MG Mẫu giáo TPVH Tác phẩm văn học LQVTPVH Làm quen với tác phẩm văn học ĐC Đối chứng TN Thực nghiệm TC Tiêu chí T Tốt K Khá TB Trung bình SL Số lƣợng BT - TC Bài tập – Trò chơi DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu 2.1 2.2 3.1. 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 Tên bảng Thực trạng về trình độ chuyên môn của giáo viên Mức độ phát triển vốn từ của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê Tên nhóm lớp và số lƣợng trẻ tham gia thực nghiệm Mức độ phát triển vốn từ tiếng Việt của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê lớp TN và ĐC trƣớc TN (tính theo %) Biểu đồ 3.2. Mức độ phát triển vốn từ tiếng Việt của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê lớp TN và ĐC trƣớc TN (tính theo %) Mức độ phát triển vốn từ tiếng Việt của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê tính theo tiêu chí của lớp TN và ĐC (trƣớc thực nghiệm) Biểu đồ 3.3. Mức độ phát triển vốn từ tiếng Việt của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê tính theo tiêu chí của lớp TN và ĐC (trƣớc thực nghiệm) Kết quả mức độ phát triển vốn từ tiếng Việt của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê lớp TN và ĐC sau TN (tính theo %) Biểu đồ 3.4. Kết quả mức độ phát triển vốn từ tiếng Việt của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê lớp TN và ĐC sau TN (tính theo %) Bảng 3.5. Mức độ phát triển vốn từ tiếng Việt của trẻ 4 -5 tuổi dân tộc Ê Đê tính theo tiêu chí của lớp TN và lớp ĐC (sau thực nghiệm) Biểu đồ 3.5. Mức độ phát triển vốn từ tiếng Việt của trẻ 4 -5 tuổi dân tộc Ê Đê tính theo tiêu chí của lớp TN và lớp ĐC (sau thực nghiệm) So sánh mức độ phát triển vốn từ của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê trƣớc và sau TN (tính theo tiêu chí) Kết quả mức độ phát triển vốn từ của trẻ 4 – 5 tuổi Trang 3.8 3.9 4.0 4.1 4.2 4.3 dân tộc Ê Đê lớp trƣớc và sau TN (tính theo %) Biểu đồ 3.7. Kết quả mức độ phát triển vốn từ của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê lớp đối chứng trƣớc và sau TN (tính theo %) Kết quả mức độ phát triển vốn từ của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê lớp đối chứng trƣớc và sau TN (tính theo tiêu chí) Biểu đồ 3.8. Kết quả mức độ phát triển vốn từ của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê lớp đối chứng trƣớc và sau TN (tính theo tiêu chí) Kết quả mức độ phát triển vốn từ của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê lớp thực nghiệm trƣớc và sau TN (tính theo %) Biểu đồ 3.9. Kết quả mức độ phát triển vốn từ của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê lớp thực nghiệm trƣớc và sau TN (tính theo %) Kết quả mức độ phát triển vốn từ của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê lớp thực nghiệm trƣớc và sau TN (tính theo tiêu chí) Biểu đồ 4.0. Kết quả mức độ phát triển vốn từ của trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê lớp TN trƣớc và sau TN (tính theo tiêu chí) Kiểm định kết quả thực nghiệm nhóm ĐC và TN (sau thực nghiệm) Kiểm định kết quả lớp TN trƣớc TN và sau TN Kiểm định kết quả lớp ĐC trƣớc TN và sau TN MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài.............................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................ 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học.......................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................... 4 6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 4 7. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................. 4 8. Đóng góp của đề tài .......................................................................... 6 9. Cấu trúc của luận văn ....................................................................... 6 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN VỐN TỪ TIẾNG VIỆT CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI DÂN TỘC Ê ĐÊ TRONG HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................... 7 1.1.1. Những nghiên cứu về phát triển vốn từ cho trẻ MG nói chung ...... 7 1.1.2. Những nghiên cứu về phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ DTTS... 9 1.2. Từ và sự phát triển vốn từ của trẻ 4 - 5 tuổi .......................................... 12 1.2.1. Khái niệm “từ”, “vốn từ”, “phát triển vốn từ” .............................12 1.2.2. Đặc điểm từ tiếng Việt .............................................................. 15 1.2.3. Phân loại từ tiếng Việt .............................................................. 15 1.2.4. Sự phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 - 5 tuổi.......……………17 1.2.5. Phát triển vốn từ tiếng Việt trong hoạt động LQVH…………….19 1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến sự phát triển vốn từ tiếng Việt của trẻ 4 - 5 tuổi dân tộc Ê Đê.............................................................................................. 21 1.3.1. Sự phát triển sinh lý của trẻ DTTS 4 – 5 tuổi.............................. 21 1.3.2. Đặc điểm tâm lý của trẻ DTTS 4 - 5 tuổi.................................... 21 1.3.3. Đặc điểm phát triển vốn từ trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê................ 23 1.3.4. Đặc điểm môi trƣờng xã hội ...................................................... 24 1.4. Mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp chuẩn bị tiếng Việt cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi DTTS ............................................................................................ 30 1.5. Hoạt động làm quen TPVH với việc phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ DTTS........................................................................................................ 42 Tiểu kết chƣơng 1 ...................................................................................... 62 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VỐN TỪ TIẾNG VIỆT CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI DÂN TỘC Ê ĐÊ TRONG HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC Ở TRƢỜNG MẦM NON. 2.1. Mục đích điều tra ................................................................................ 63 2.2. Đối tƣợng và phạm vi điều tra.............................................................. 63 2.3. Nội dung điều tra ................................................................................ 63 2.4. Phƣơng pháp điều tra........................................................................... 64 2.5. Tiêu chí đánh giá và thang đánh giá ..................................................... 66 2.6. Thời gian điều tra: ............................................................................... 68 2.7. Phân tích kết quả điều tra..................................................................... 68 2.7.1. Nhận thức của giáo viên về việc phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 - 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non............................................................................................................ 69 2.7.2. Thực trạng sử dụng biện pháp phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 - 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non............................................................................................................ 73 2.7.3. Thực trạng mức độ phát triển vốn từ tiếng Việt của trẻ 4 - 5 tuổi dân tộc Ê Đê.............................................................................................. 76 2.7.4. Nguyên nhân của thực trạng ...................................................... 79 Tiểu kết chƣơng 2 .................................................................... …...………81 CHƢƠNG 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VỐN TỪ TIẾNG VIỆT CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI DÂN TỘC Ê ĐÊ TRONG HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC Ở TRƢỜNG MẦM NON VÀ THỰC NGHIỆM 3.1. Đề xuất biện pháp phát triển vốn từ tiếng Việt của trẻ 4 - 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non. ....................... 82 3.1.1. Nguyên tắ c đề xuất biện pháp ................................................... 82 3.1.2. Các biện pháp đề xuất ............................................................... 84 3.1.2.1. Biện pháp 1: Tạo môi trƣờng hoạt động phong phú gây hứng thú cho trẻ khi tham gia hoạt động làm quen văn học. ....................................... 84 3.1.2.2. Biện pháp 2: Lựa chọn và sử dụng các TPVH phù hợp với trẻ 4 5 tuổi dân tộc Ê Đê. ................................................................................... 88 3.1.2.3. Biện pháp 3: Sử dụng bài tập trò chơi phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH. ........ 94 3.2. Thực nghiệm sƣ phạm ....................................................................... 102 3.2.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................ 102 3.2.2. Đối tƣợng và thời gian thực nghiệm......................................... 102 3.2.3. Điều kiện tiến hành thực nghiệm ............................................. 102 3.2.4. Nội dung thực nghiệm............................................................. 103 3.3.5. Cách tiến hành thực nghiệm .................................................... 103 3.2.6. Phân tích và kiểm định kết quả thực nghiệm ............................ 104 3.2.6.1. Kết quả khảo sát trƣớc thực nghiệm .................................... 104 3.2.6.3. So sánh kết quả phát triển vốn từ của trẻ lớp TN và lớp ĐC . 111 3.2.6.4. Kiểm định kết quả thực nghiệm .......................................... 117 Tiểu kết chƣơng 3 .................................................................................... 119 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................. 120 1. Kết luận ....................................................................................... 120 2. Kiến nghị ..................................................................................... 122 2.1. Với các cấp quản lý giáo dục Mầm non .................................... 122 2.2. Với đội ngũ giáo viên các trƣờng mầm non ............................... 124 2.3. Với phụ huynh trẻ .................................................................... 125 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Tiếng Việt là ngôn ngữ quốc gia, ngôn ngữ chính thức dùng trong nhà trƣờng, trong các bậc học của hệ thống giáo dục quốc dân. Chuẩn bị cho trẻ vào học lớp Một ở trƣờng Tiểu học là một trong những mục tiêu giáo dục toàn diện của giáo dục mầm non, trong đó có việc chuẩn bị tiếng Việt. Phần lớn trẻ DTTS trƣớc khi tới trƣờng, lớp mầm non đều sống trong môi trƣờng tiếng mẹ đẻ không phải là tiếng Việt, ít có môi trƣờng giao tiếp tiếng Việt. Khi đến trƣờng, trẻ thích trao đổi với nhau bằng tiếng mẹ đẻ qua các hoạt động chơi, trò chuyện hằng ngày thậm chí ngay cả trong hoạt động học tập. Theo đó, trẻ em DTTS sẽ không có vốn tiếng Việt ban đầu cần thiết để học tập bằng tiếng Việt ở trƣờng phổ thông nếu không đƣợc chuẩn bị chu đáo. Những hạn chế về tiếng Việt là một nguyên nhân dẫn đến tình trạng lƣu ban bỏ học của học sinh phổ thông ở vùng DTTS. Trƣớc tình hình cấp thiết trên, Đề án mới nhất về “Tăng cường tiếng Việt cho trẻ mầm non và học sinh tiểu học vùng DTTS giai đoạn 2016 – 2020, định hướng đến 2025” đƣợc Thủ tƣớng chính phủ phê duyệt ngày 2 tháng 6 năm 2016 đƣợc triển khai về tất cả các ban ngành có liên quan để thực hiện “nhằm nâng cao chất lượng tăng cường tiếng Việt cho trẻ mầm non, học sinh tiểu học người DTTS; góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, tăng cường khả năng sẵn sàng cho trẻ mầm non người DTTS đến trường tiểu học; nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông vùng DTTS”. 1.2. Bậc học mầm non là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, với mục tiêu “phát triển toàn diện của trẻ về thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm và kĩ năng xã hội, thẩm mỹ”. Trong đó, nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ là một nhiệm vụ quan trọng, đặc biệt là với trẻ em vùng núi, DTTS. Với trẻ DTTS, việc học tiếng Việt là học ngôn ngữ thứ hai. Ở độ tuổi 4 - 5 tuổi, khi đi học mẫu giáo, trẻ đã có vốn hiểu biết và kĩ năng ban đầu về hoạt động ngôn ngữ nói, biết sử dụng tiếng mẹ đẻ để giao tiếp hàng ngày. Kinh 1 nghiệm tiếng mẹ đẻ (ngôn ngữ thứ nhất) có thể coi là nhân tố thuận lợi giúp trẻ học tiếng Việt (ngôn ngữ thứ hai). Muốn phát triển tăng cƣờng khả năng sử dụng tiếng Việt cho trẻ DTTS thì nhiệm vụ phát triển vốn từ phải đƣợc đặt lên hàng đầu. Bởi khi có vốn từ nhất định trẻ mới hiểu đƣợc ngôn ngữ của mọi ngƣời, mới mạnh dạn giao tiếp, mới dễ dàng khám phá mọi thứ xung quanh trẻ. Vì vậy, phát triển vốn từ là nhiệm vụ không thể thiếu trong chƣơng trình dạy tiếng Việt ở mọi cấp học của hệ thống giáo dục, đặc biệt là GDMN. 1.3. Tây Nguyên là nơi cƣ trú của 47 dân tộc anh em, đa dạng về văn hóa, với rất nhiều đặc trƣng, sắc thái của nhiều tộc ngƣời, nhiều địa phƣơng trong cả nƣớc hội tụ. Trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, dân tộc chủ yếu là Ê đê, có số dân đông đứng thứ 2 trong vùng (sau ngƣời Kinh). Ở những thôn, buôn dân tộc, điều kiện kinh tế - văn hóa còn rất nhiều hạn chế, việc vận động trẻ đồng bào dân tộc Ê Đê đến lớp trong độ tuổi mầm non là rất khó khăn do ngƣời đồng bào dân tộc Ê đê bị ảnh hƣởng của lối tƣ duy sản xuất gắn với nƣơng rẫy, do nếp sống gia đình, do nhận thức của cha mẹ trẻ còn kém, điều này ảnh hƣởng nhiều đến sự phát triển ngôn ngữ tiếng Việt của trẻ... Do đó, việc phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ dân tộc Ê Đê có ý nghĩa chiến lƣợc lâu dài. Nó sẽ là bƣớc đệm quan trọng giúp trẻ đồng bào dân tộc Ê đê học tập tốt hơn ở các cấp học sau. 1.4. Nhiệm vụ phát triển vốn từ cho trẻ đƣợc tích hợp trong tất cả các hoạt động ở trƣờng mầm non. Đặc biệt là hoạt động làm quen với TPVH. Qua các TPVH, trẻ không chỉ tích lũy đƣợc vốn từ nói chung mà còn tích lũy đƣợc vốn từ nghệ thuật và sử dụng chúng vào giao tiếp hàng ngày. Thực tế hiện nay cho thấy, một số giáo viên mầm non chƣa ý thức đầy đủ tầm quan trọng của việc phát triển vốn từ cho trẻ, đặc biệt là đối với trẻ dân tộc Ê Đê ở miền núi. Giáo viên chƣa khai thác triệt để các thế mạnh của TPVH để phát huy tối đa vốn từ tiếng Việt cho trẻ, chƣa chú ý đến việc giúp trẻ hiểu nghĩa của từ, sử dụng đúng từ trong giao tiếp... Điều này, ảnh hƣởng đến hoạt động học tập, vui chơi của trẻ ở trƣờng mầm non, ảnh hƣởng đến các bậc học tiếp theo. 2 Từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với tác phẩm văn học” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Dựa trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài hệ thống hóa và đề xuất một số biện pháp phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 - 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH nhằm nâng cao khả năng sử dụng và phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê ở trƣờng mầm non. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu Biện pháp phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non. 4. Giả thuyết khoa học Vốn từ tiếng Việt của trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê ở một số trƣờng mầm non còn nhiều hạn chế. Việc phát triển vốn từ cho trẻ có thể tổ chức trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non. Nếu xây dựng đƣợc những biện pháp phù hợp nhƣ tạo môi trƣờng hoạt động gây hứng thú cho trẻ khi tham gia hoạt động LQVH; lựa chọn và sử dụng các TPVH phù hợp với lứa tuổi; sử dụng bài tập trò chơi phát triển vốn từ... nhằm kích thích hứng thú cho trẻ dân tộc Ê Đê học tiếng Việt trong hoạt động làm quen với TPVH thì sẽ góp phần nâng cao vốn từ và khả năng sử dụng tiếng Việt cho trẻ. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ dân tộc Ê Đê. 5.2. Nghiên cứu thực trạng phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH. 5.3. Đề xuất biện pháp và thực nghiệm việc phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH. 6. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu biện pháp phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non cả trong tiết học và ngoài tiết học. - Phạm vi về vốn từ: Từ loại tiếng Việt rất phong phú, đa dạng. Trong đề tài này, chúng tôi chỉ phát triển vốn từ cho trẻ ở phạm vi thực từ, bao gồm: danh từ, động từ, tính từ và số từ. - Phạm vi địa bàn nghiên cứu: Nghiên cứu đƣợc tiến hành trên trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi ở trƣờng Mầm non Rạng Đông - Eakao - Thành phố Buôn Ma Thuột. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận Gồm phƣơng pháp: Thu thập, đọc, phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa, khái quát hóa thông tin trong các tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu. 7.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Quan sát, ghi chép việc phát triển vốn từ tiếng Việt trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non. 7.2.2. Phương pháp đàm thoại Đàm thoại, trò chuyện với giáo viên và trẻ để phát hiện thực trạng, giải thích nguyên nhân, bổ sung thêm các dữ liệu vào kết quả điều tra và kết quả quan sát. 7.2.3. Phương pháp điều tra bằng phiếu (Anket) 4 Sử dụng phiếu điều tra đối với giáo viên, phụ huynh học sinh có con em thuộc dân tộc Ê Đê 4 – 5 tuổi. Trong việc trả lời của giáo viên và phụ huynh giúp ngƣời điều tra có cơ sở nhận xét về nhận thức của họ về việc phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ dân tộc 4 – 5 tuổi và việc sử dụng biện pháp nhằm phát triển vốn từ cho trẻ trong hoạt động làm quen với TPVH. 7.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Nghiên cứu giáo án do giáo viên thiết kế các hoạt động tổ chức cho trẻ làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non. 7.2.5. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Trao đổi với một số giáo viên giỏi và giáo viên trực tiếp giảng dạy trẻ 4 5 tuổi. Trao đổi với một số cán bộ quản lý chuyên môn của Phòng, Sở Giáo dục & Đào tạo Đắk Lắk. 7.2.6. Phương pháp thực nghiệm Đây là phƣơng pháp quan trọng dùng để kiểm nghiệm và đánh giá tính khả thi của các biện pháp phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non. 7.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Để thu thập, xử lý và phân tích kết quả nghiên cứu, số liệu thu thập đƣợc trong nghiên cứu đƣợc xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel. 5 8. Đóng góp của đề tài 8.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận của việc phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen văn học ở trƣờng mầm non. 8.2. Điều tra thực trạng của việc phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 - 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non. 8.3. Đề xuất biện pháp phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 – 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non. 9. Cấu trúc của luận văn - Phần mở đầu - Phần nội dung chính của luận văn gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của việc phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 - 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen văn học ở trƣờng mầm non. Chƣơng 2: Thực trạng phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 - 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non. Chƣơng 3: Biện pháp phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 4 - 5 tuổi dân tộc Ê Đê trong hoạt động làm quen với TPVH ở trƣờng mầm non và thực nghiệm. - Phần kết luận - Tài liệu tham khảo và Phụ lục. 6 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN VỐN TỪ TIẾNG VIỆT CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI DÂN TỘC Ê ĐÊ TRONG HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Nghiên cứu về phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non đã đƣợc nhiều nhà tâm lí học, ngôn ngữ học và giáo dục học quan tâm. Các công trình này tập trung nghiên cứu theo hai hƣớng sau: 1.1.1. Những nghiên cứu về phát triển vốn từ cho trẻ MG nói chung Khẳng định vai trò của ngôn ngữ đối sự phát triển của trẻ em: - Từ thời cổ đại, trong cuốn “Ngữ pháp tiếng Hi Lạp” của Denys de Thrace, các nhà triết học nhƣ Platon (428 - 348 TCN), Aristote, Democrit (460 - 370 TCN) quan niệm ngôn ngữ như một hình thức biểu hiện bên ngoài của tinh thần, trí tuệ của con người. - Ngày nay, ngôn ngữ đƣợc nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau. Nhƣng hƣớng nghiên cứu nổi bật nhất xuất hiện trong các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học nổi tiếng: D. B. Encônhin, L. X. Vƣgốtxki, V. X. Mukhina, J. A. Cômenxky, K. D. Usinxki, A. Xôkhin ... Các tác giả khẳng định: vai trò của ngôn ngữ là công cụ nhận thức thế giới, là phương tiện giao tiếp quan trọng bậc nhất và là “cơ sở của mọi sự phát triển tư duy, trí tuệ”. Nghiên cứu đặc điểm sự phát triển ngôn ngữ của trẻ em từ 0 - 6 tuổi: Tiêu biểu là V. I. Iadenco, E. I. Tikhêêva, P. A.Xokhin, K. Hainodich. Các tác giả đã phân chia quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ em thành các giai đoạn: 0 - 12 tháng, 12 - 36 tháng, 36 - 72 tháng. Với mỗi giai đoạn, các tác giả đã nghiên cứu từng nội dung cụ thể của nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ ở trẻ: đặc điểm phát triển vốn từ, ngữ âm, ngữ pháp, phát triển ngôn ngữ mạch lạc. Phƣơng pháp, biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ: - Các công trình nghiên cứu của các tác giả: E. I. Tikhêêva và L. P. Phêđôrenkô, A. D. Uxôva, Jenne M. Machado, Linda Carol Edwards và một số tác giả khác, theo đó thì một trong những biện pháp cơ bản để phát triển ngôn 7 ngữ cho trẻ đó là: trò chuyện, kể chuyện, đọc thơ cho trẻ nghe, cho trẻ kể lại truyện, đọc thuộc thơ, giao nhiệm vụ cho trẻ. - Trong hƣớng nghiên cứu này, đáng chú ý nhất là công trình nghiên nghiên cứu “Phát triển ngôn ngữ trẻ em trước tuổi đến trường phổ thông”của nhà giáo dục trẻ em trƣớc tuổi đi học E. I. Tikhêêva. Bà đã xem việc giáo dục ngôn ngữ là khâu chủ yếu nhất của hoạt động trƣờng mẫu giáo. Bà cũng kết hợp chặt chẽ các khâu giáo dục khác với khâu phát triển ngôn ngữ, xem khâu công tác này nhƣ là tiền đề cho sự thành công của các khâu khác. Bà cũng đề cao việc sử dụng các tác phẩm nghệ thuật nhƣ truyện kể, thơ ca đƣợc xem nhƣ là phƣơng tiện hữu hiệu trong việc phát triển vốn từ cho trẻ em. Đặc biệt, trong việc học thuộc lòng thơ ca, trẻ em tiếp thu các qui luật về tính nhịp điệu nhanh và nhẹ nhàng hơn là thế giới của hình thức và màu sắc. Đọc thơ cho các em nghe là để cho chúng tiếp nhận những hình thức ngôn ngữ nghệ thuật, làm sống lại những hình ảnh nghệ thuật quen biết của các em. Chính vì thế những bài thơ giàu tính nhạc điệu đƣợc chọn lọc tinh tế có thể gây cho các em những ấn tƣợng sâu sắc. Cũng vì lí do đó mà việc đƣa tác phẩm thơ ca đến với trẻ không phụ thuộc vào tác giả mà còn phụ thuộc vào ngƣời truyền đạt. Ngoài ra còn có những công trình nghiên cứu về các phƣơng pháp, cách thức tổ chức nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ trong hoạt động làm quen với TPVH nhƣ: “Đọc và kể chuyện văn học ở vườn trẻ” của M.K. Boogliuupxkaia, V.V.Septsenko; “Dạy nói cho trẻ trước tuổi đi học” của M.M.Kônxôva; “Phương pháp phát triển lời nói cho trẻ mẫu giáo” của L.P.Phêdôrencô v.v… Có khá nhiều công trình nghiên cứu của các nhà giáo dục học, tâm lý học, văn học, ngôn ngữ học…về vấn đề phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Tiêu biểu là các công trình nghiên cứu của các tác giả Nguyễn Xuân Khoa, Đinh Hồng Thái, 8 Nguyễn Huy Cẩn, Lƣơng Kim Nga, Nguyễn Thị Oanh… Qua các công trình nghiên cứu cho thấy các tác giả đã chú ý đến từng thành tố (phát âm, vốn từ, phát triển ngôn ngữ nghệ thuật, phát triển lời nói mạch lạc…) cần đƣợc thực hiện một cách thống nhất, đồng bộ với nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ nói chung. Bên cạnh đó, còn có rất nhiều công trình nghiên cứu, định hƣớng phát triển ngôn ngữ cho trẻ trong hoạt động làm quen với TPVH nhƣ: “Phương pháp phát triển lời nói trẻ em” của tác giả Đinh Hồng Thái. Ông đề ra nhiệm vụ phát triển lời nói nghệ thuật trong việc cho trẻ tiếp xúc với thơ, truyện. Ông cũng chỉ ra những biện pháp, hình thức phát triển lời nói nghệ thuật cho trẻ mẫu giáo ở từng độ tuổi. “Giáo dục trẻ mẫu giáo qua truyện và thơ” của Nguyễn Thu Thủy. “Phát triển NN cho trẻ MG qua truyện và thơ” của Nguyễn Xuân Khoa. “Phương pháp tổ chức HĐ cho trẻ làm quen với TPVH” của Hà Nguyễn Kim Giang. “Phương pháp cho trẻ mầm non làm quen với TPVH”, “Văn học thiếu nhi với trẻ em lứa tuổi MN”, giáo trình “Phương pháp đọc diễn cảm thơ, truyện cho trẻ MN”… của tác giả Lã Thị Bắc Lý. Qua đó, các tác giả đã cho thấy tác dụng của TPVH đối với sự phát triển tâm lý nói chung và NN của trẻ nói riêng, cũng nhƣ chỉ ra các phƣơng pháp, hình thức, nội dung cho trẻ làm quen với TPVH. Đồng thời, những công trình nghiên cứu cho thấy văn học thiếu nhi chính là những phƣơng tiện hiệu quả để giáo dục trẻ MN, khơi dậy trí tƣởng tƣợng và sáng tạo, thổi bùng lên ngọn lửa cảm xúc của trẻ, giúp trẻ sống trong thế giới tuổi thơ hồn nhiên trong sáng của chúng. 1.1.2. Những nghiên cứu về phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ DTTS Việc phát triển ngôn ngữ thứ hai cũng đƣợc các nhà khoa học quan tâm, xuất hiện nhiều công trình nghiên cứu sự phát triển ngôn ngữ thứ hai của các tác giả nhƣ: L.X.Vugotxky, Ph.Xokhin, 9 T.Schuman (1978), Kessler và Quinn(1978)… Các ông cho rằng: yếu tố cơ bản quyết định đến việc tiếp thu ngôn ngữ thứ hai là yếu tố xã hội và yếu tố cá nhân. Trong các công trình “Đối với vấn đề đa ngôn ngữ của trẻ trước tuổi đi học” (L.X.Vugotxky) và “Dạy tiếng Nga trong các trường mẫu giáo vùng dân tộc” (Ph.Xokhin và E. Nhegnheviskaia – 1984), các tác giả cho rằng: cần dạy tiếng Nga cho trẻ em ở vùng dân tộc nhƣ là ngôn ngữ thứ hai, sau tiếng mẹ đẻ. Năm 1996, Viện khoa học giáo dục Việt Nam đã nghiên cứu “Song ngữ với trẻ mẫu giáo – phương pháp dạy tiếng thứ hai cho trẻ mẫu giáo”. Đặc biệt năm 1997, xuất hiện các công trình nghiên cứu của Liam Walsh về vấn đề phát triển tiếng Việt cho trẻ em DTTS Việt Nam. Trong bài viết “Dạy tiếng Việt như là ngôn ngữ thứ hai cho trẻ dân tộc ít người ở vùng miền núi Việt Nam”, ông đã đƣa ra một số phƣơng pháp, hình thức để phát triển ngôn ngữ thứ hai cho trẻ. Ngoài ra, một số nhà nghiên cứu trong nƣớc nhƣ Trần Bá Hoành, Trần Hữu Luyến, Nguyễn Ánh Tuyết, Phạm Toàn, Trƣơng Thị Kim Oanh…cũng đã quan tâm đến vấn đề phát triển ngôn ngữ phổ thông cho trẻ em DTTS nhƣ là ngôn ngữ thứ hai. Nguyễn Ánh Tuyết trong cuốn “Giáo dục mầm non – Những vấn đề lí luận và thực tiễn” có đề cập đến tiếng Việt nhƣ là ngôn ngữ thứ hai của dân tộc ít ngƣời. Tiếng Việt đối với trẻ em dân tộc ít ngƣời không phải là một ngoại ngữ… Tác giả Trần Thị Ngọc Trâm – Bùi Thị Kim Tuyến (đồng chủ biên) – (2014) trong cuốn “Hướng dẫn chuẩn bị tiếng Việt cho trẻ mẫu giáo vùng DTTS” cũng nhấn mạnh đƣợc đặc điểm của trẻ mẫu giáo DTTS khi học tiếng Việt; đề ra cụ thể những nguyên tắc chuẩn bị tiếng Việt cho trẻ mẫu giáo DTTS; đề ra đƣợc mục tiêu, nội dung và phƣơng pháp chuẩn bị tiếng Việt cho trẻ mẫu giáo DTTS. Các tác giả Kay Margetts, Lƣơng Thị Bình, Phạm Thị Bền, Lê Mỹ Dung, Vũ Yến Khanh, Hoàn Thị Thu Hƣơng, Lê Thị Thu Huyền, Lã Thị Bắc L‎ý, Nguyễn Thị Quyên, Bùi Thị Kim Tuyến, Hoàng Thị Oanh (2013) tham gia biên 10 soạn chuyên đề “Chăm sóc giáo dục trẻ DTTS và trẻ có hoàn cảnh khó khăn” trong dự án “Tăng cƣờng khả năng sẵn sàng đi học cho trẻ mầm non” có nhấn mạnh đến vấn đề “Dạy tiếng Việt như ngôn ngữ thứ hai cho trẻ em vùng DTTS” và đƣa ra biện pháp pháp hỗ trợ trẻ học tiếng Việt. Bên cạnh đó, còn nhiều công trình nghiên cứu nhƣ : “Mức độ lĩnh hội vốn từ tiếng Việt của trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi vùng dân tộc Thái” của Nguyễn Thị Sáu. “Dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc miền núi” của Hoàng Phê. “Một số biện pháp phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ em DTTS qua hoạt động làm quen với môi trường xung quanh” của Vũ Thị Ngọc Minh. “Một số biện pháp phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ dân tộc Thái 5 – 6 tuổi qua hoạt động làm quen với môi trường xung quanh” của Quàng Thị Tiên. “Phát triển vốn từ tiếng Việt cho trẻ 5 – 6 tuổi dân tộc Ê đê qua hoạt động làm quen với TPVH” của Nguyễn Thị Ngọc Lan. … Nhìn chung ở tất cả các hƣớng nghiên cứu, các tác giả đã đƣa ra đƣợc khá nhiều biện pháp để phát triển ngôn ngữ cho trẻ DTTS nói chung và đã đạt đƣợc những thành quả đáng kể. Nhƣng việc vận dụng các thành quả nghiên cứu đó cho từng địa phƣơng, từng dân tộc trên thực tế còn rất hạn chế, chỉ mang tính chất mô hình, chƣa thực sự trở thành một chiến lƣợc lâu dài. Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc có bản sắc văn hóa đa dạng. Ngoài việc bảo tồn tiếng mẹ đẻ, cần xây dựng một chiến lƣợc phát triển vốn từ tiếng Việt lâu dài cho trẻ em từng DTTS để góp phần nâng cao khả năng nhận thức của các em trong quá trình học tập. Đó cũng là tiền đề để trẻ em DTTS vùng núi, vùng sâu, vùng xa có thể học tập tốt hơn ở các cấp học sau, đồng thời bắt nhịp đƣợc tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nƣớc. Trong đề tài này, chúng tôi mạnh dạn vận dụng những phƣơng pháp phát triển vốn từ đã đƣợc nghiên cứu để xây dựng kế hoạch phát triển vốn từ cho trẻ 11
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan