Tài liệu Luận văn đánh giá tác động của cộng đồng trong giáo dục đạo đức học sinh trường thpt vĩnh long – tỉnh vĩnh long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ---------- TRẦN HUỲNH TRÂN THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT VĨNH LONG- TỈNH VĨNH LONG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội, 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ---------- TRẦN HUỲNH TRÂN THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT VĨNH LONG- TỈNH VĨNH LONG Chuyên ngành: Giáo dục và phát triển cộng đồng Mã số: Thí điểm LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Lê Minh Nguyệt Hà Nội, 2017 Lời cảm ơn Lời cảm ơn đầu tiên và sâu sắc nhất của tôi xin được dành gửi tới PGS.TS Lê Minh Nguyệt - người đã quan tâm và tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình làm luận văn. Cô đã cho tôi thêm nhiều kiến thức về giáo dục và phát triển cộng đồng cũng như giúp tôi rèn luyện kỹ năng nghiên cứu khoa học. Một lần nữa, tôi xin được nói lời Cảm ơn Cô! Tôi xin chân thành cảm ơn Trường Đại học sư phạm Hà Nội nói chung và Khoa Tâm lí nói riêng , cùng các thầy cô giáo đã quan tâm tạo điều kiện thuận lợi, dành nhiều công sức giảng dạy, hướng dẫn giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Tỉnh Vĩnh Long , các cơ quan, tổ chức, đơn vị, Ban giám hiệu, các đồng chí cán bộ giáo viên, phụ huynh học sinh và học sinh trường THPT Vĩnh Long đã nhiệt tình cộng tác, cung cấp số liệu, cho ý kiến, những người thân trong gia đình và bạn bè đã luôn quan tâm, động viên, giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập và nghiên cứu trong suốt thời gian qua! Mặc dù trong quá trình thực hiện đề tài tôi đã cố gắng rất nhiều , song không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận được sự thông cảm và đóng góp ý kiến của quý các thầy, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người cùng quan tâm tới những vấn đề được trình bày trong luận văn. Xin chân thành cảm ơn! MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1.Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu.......................................................................1 2.Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................................4 3.Khách thể nghiên cứu...............................................................................................4 4.Đối tượng nghiên cứu...............................................................................................4 5.Giới hạn phạm vi nghiên cứu ...................................................................................4 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................4 7. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................5 8. Cấu trúc luận văn ....................................................................................................7 Chương 1: Cơ sở lí luận về đánh giá tác động của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông .............................................................8 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................................8 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài............................................................................8 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước ............................................................................8 1.2. Một số khái niệm cơ bản ....................................................................................10 1.2.1. Đạo đức và giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông ...................10 1.2.2 Đặc điểm tâm lý của học sinh trung học phổ thông.........................................13 1.3. Tham gia của Cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông..........................................................................................................................15 1.3.1. Cộng đồng .......................................................................................................15 1.3.2. Tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông..........................................................................................................................16 1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông ......................................................................27 1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tham gia của cộng đồng trong giáo dục học sinh trung học phổ thông. ...................................................................................29 1.4.1. Trình độ nhận thức của thầy cô giáo, gia đình, học sinh và các tổ chức xã hội về sự tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh trung phổ thông..........................................................................................................................29 1.4.2. Năng lực, phẩm chất của cán bộ quản lý, trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên ....................................................................................................................30 1.4.3. Điều kiện – Kinh tế - xã hội – văn hóa của địa phương có ảnh hưởng rất lớn đến việc tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh. ...31 1.4.4. Ảnh hưởng của các văn bản pháp quy quy định đến việc phối hợp các lực lượng giáo dục ..........................................................................................................32 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1........................................................................................33 Chương 2: THỰC TRẠNG THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TỈNH VĨNH LONG....................................34 2.1. Vài nét về địa bàn và khách thể khảo sát ...........................................................34 2.1.1. Địa bàn nghiên cứu .........................................................................................34 2.1.2. Khách thể khảo sát ..........................................................................................36 2.2. Tổ chức và phương pháp nghiên cứu.................................................................39 2.2.1. Tổ chức nghiên cứu .........................................................................................39 2.2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................39 2.3. Thực trạng tham gia của cộng đồng đến giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT Vĩnh Long ......................................................................................................40 2.3.1.Đánh giá về nhận thức của cộng đồng trong công tác giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT Vĩnh Long ................................................................................40 2.3.2. Đánh giá sự tham gia của cộng đồng trong việc xác định nội dung và hình thức lên nội dung và hình thức giáo dục đạo đức của học sinh ở trường THPT Vĩnh Long ..........................................................................................................................43 2.3.3. Đánh giá sự tham gia hỗ trợ cơ sở vật chất của cộng đồng trong giáo dục đạo đức của học sinh ở trường THPT Vĩnh Long ...........................................................52 2.3.4. Đánh giá hiệu quả tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường THPT Vĩnh Long................................................................................55 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng để đánh giá việc tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho HS .........................................................................................................58 2.4.1. Biện pháp tham gia của cộng đồng nâng cao hiệu quả trong giáo dục đạo đức ...................................................................................................................................58 2.4.2. Biện pháp tham gia của cộng đồng nâng cao hiệu quả trong giáo dục đạo đức ...................................................................................................................................60 Tiểu kết chương 2:...................................................................................................64 Chương 3: Biện pháp nâng cao Tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho HS trường THPT Vĩnh Long - Tỉnh Vĩnh Long....................................65 3.1. Nguyên tắc và cơ sở đề xuất biện pháp..............................................................65 3.1.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .........................................................................65 3.1.2. Cơ sở đề xuất biện pháp..................................................................................66 3.2. Một số biện pháp nâng cao tác động của cộng đồng lên giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT Vĩnh Long................................................................................66 3.2.1 Biện pháp 1 : Nâng cao nhận thức cho cộng đồng về tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức học sinh ...............................................................................66 3.2.2 Biện pháp 2 : Nâng cao hiệu quả tham gia của cộng đồng trong việc triển khai nội dung và hình thức giáo dục đạo đức học sinh ....................................................73 3.2.3. Biện pháp 3 : Nâng cao vai trò của nhà trường trong việc phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường với cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh.....................76 3.2.4. Biện pháp 4 : Mở rộng kênh trao đổi thông tin trong cộng đồng tạo sự liên kết mạnh mẽ về hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh.......................................78 3.2.5. Biện pháp 5 : Nâng cao chất lượng hoạt động kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm về hoạt động giáo dục đạo đức trong cộng đồng .........................................81 Tiểu kết chương 3:...................................................................................................89 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................94 DANH MỤC BẢNG Bảng 1: Tổng hợp kết quả xếp loại hai mặt giáo dục của thành phố Vĩnh Long từ năm 2013 – 2016 .......................................................................................................36 Bảng 2.1. Đánh giá của giáo viên về sự cần thiết tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh ..........................................................................................40 Bảng 2.2. Đánh giá của cha/mẹ về sự cần thiết của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh........................................................................................................41 Bảng 2.3. Đánh giá của giáo viên về sự tham gia của cộng đồng đến nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh ..........................................................................................43 Bảng 2.4. Đánh giá của cha/mẹ về sự tham gia cộng đồng đến nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh .................................................................................................44 Bảng 2.5. Đánh giá của giáo viên về việc tham gia của cộng đồng đến việc lựa chọn các hình thức giáo dục đạo đức của nhà trường........................................................45 Bảng 2.6. Đánh giá của cha/mẹ về việc tham gia của cộng đồng đến việc lựa chọn các hình thức giáo dục đạo đức của nhà trường........................................................46 Bảng 2.7. Đánh giá của giáo viên về tham gia của cộng đồng đến việc lựa chọn các phương pháp giáo dục đạo đức của nhà trường ........................................................48 Bảng 2.8. Đánh giá của cha/mẹ về tham gia của cộng đồng đến việc lựa chọn các phương pháp giáo dục đạo đức của nhà trường ........................................................49 Bảng 2.9. Đánh giá của giáo viên về tham gia của cộng đồng đến đến xây dựng môi trường giáo dục đạo đức............................................................................................50 Bảng 2.10. Đánh giá của cha/mẹ về tham gia của cộng đồng đến xây dựng môi trường giáo dục đạo đức............................................................................................51 Bảng 2.11. Đánh giá của giáo viên về sự tham gia hỗ trợ cơ sở vật chất của cộng đồng trong giáo dục đạo đức của học sinh ................................................................53 Bảng 2.12. Đánh giá của cha/mẹ về sự tham gia hỗ trợ cơ sở vật chất của cộng đồng trong giáo dục đạo đức của học sinh .........................................................................54 Bảng 2.13. Đánh giá của giáo viên về hiệu quả tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh ..........................................................................................56 Bảng 2.14. Đánh giá của cha/mẹ về hiệu quả tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh .................................................................................................57 Bảng 2.15. Đánh giá của giáo viên về các yếu tố ảnh hưởng tới sự tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh.......................................................58 Bảng 2.16. Đánh giá của cha/mẹ về các yếu tố ảnh hưởng tới tác động của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh................................................................59 Bảng 2.17. Đánh giá của giáo viên về các biện pháp nâng cao hiệu quả tham gia của cộng đồng đến giáo dục đạo đức cho học sinh..........................................................60 Bảng 2.18. Đánh giá của cha/mẹ về các biện pháp nâng cao hiệu quả tham gia của cộng đồng đến giáo dục đạo đức cho học sinh..........................................................62 Bảng 2.19 : Kết quả khảo nghiệm khảo sát tính cần thiết của một số biện pháp nâng cao hiệu quả tác động của cộng đồng đến giáo dục đạo đức cho học sinh ..............83 Bảng 2.20 : Kết quả khảo nghiệm khảo sát tính khả thi của một số biện pháp nâng cao hiệu quả tác động của cộng đồng đến giáo dục đạo đức cho học sinh ..............86 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1 : Thử nghiệm tính cần thiết của một số biện pháp ...................................84 Biểu đồ 2 : Kết quả chung về tính khả thi của một số biện pháp..............................87 MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu Giáo dục đạo đức là yếu tố quan trọng trong việc hình thành nhân cách cho học sinh phổ thông . Đây là một quá trình được chuẩn bị đầy đủ về tri thức khoa học và chiến lược đào tạo từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ cụ thể đến trừu tượng. Không chỉ dừng lại ở bồi dưỡng nhận thức về chuẩn mực đạo đức xã hội mà giáo dục còn góp phần định hình và phát huy những phẩm chất cần thiết của nhân cách con người với những hành vi cao đẹp đầy tính nhân văn cùng hệ thống chuẩn mực hành vi đạo đức: chuẩn mực tri thức và niềm tin; chuẩn mực về tình cảm, thái độ; hình thành cho học sinh những kĩ năng, hành vi phù hợp với các chuẩn mực và trên cơ sở đó rèn luyện thói quen đạo đức tích cực. Đức và tài là hai mặt cơ bản hợp thành trong một cá nhân. Nhiều quan điểm cho rằng đạo đức là gốc của nhân cách. Giáo dục đạo đức là một phần quan trọng không thể thiếu trong hoạt động giáo dục, như Bác Hồ đã dạy học sinh “Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó” [15,5]hoặc trong luận ngữ của Khổng Tử khẳng định: “Ngọc bất trác bất thành khí, nhân bất học bất tri đạo” (nghĩa là: Viên ngọc không mài giũa thì không thành đồ dùng được, con người không học thì không biết đạo) và nhiều nhà hiền triết đã nhấn mạnh “con người muốn trở thành con người cần phải có giáo dục”. Vì vậy, việc quan tâm tới công tác quản lý và giáo dục đạo đức trong nhà trường là một việc làm cần thiết. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá XI) về định hướng đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo . Mục tiêu cơ bản của giáo dục là nhằm tạo chuyển biến về chất lượng , hiệu quả đào tạo ; phấn đấu đến năm 2030 đạt trình độ giáo dục tiên tiến trong khu vực . Các nhiệm vụ, giải pháp : Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng , quản lí của Nhà Nước đối với giáo dục ; phát triển phẩm chất , năng lực của người học ;đổi mới hình thức kiểm tra , đánh giá ;hoàn thiện hệ thống học tập suốt đời , xã hội học tập ;đổi mới công tác quản lí , coi trọng chất lượng ; phát triển đội ngũ ; huy động nguồn lực cho giáo dục ; nâng cao ứng dụng khoa học kỹ thuật ; chủ động hội nhập hợp tác quốc tế [32]. 1 Hiện nay, ở vào thời kì hội nhập nhiều học sinh, sinh viên có ý chí vươn lên trong học tập, có hoài bão khát vọng lớn. Tuy nhiên, cũng dưới tác động của nền kinh tế thị trường và cơ chế mở cửa và do nhiều nguyên nhân khác, hành vi lệch chuẩn của thanh thiếu niên có xu hướng ngày càng tăng. Một số hành vi vi phạm pháp luật của học sinh khiến gia đình và xã hội lo lắng như: vi phạm giao thông, đua xe trái phép, bạo lực nhà trường, quay cóp bài, mua điểm, cờ bạc, nghiện rượu, trong gia đình trẻ em thiếu kính trên nhường dưới, không vâng lời cha mẹ, người lớn... .Một số hành vi lệch chuẩn khác về mặt đạo đức như: sống hưởng thụ, chạy theo đồng tiền, xa hoa, lãng phí, lười lao động và học tập, thiếu ý thức rèn luyện, không dám đấu tranh với cái sai, thờ ơ vô cảm, vị kỷ ...cũng ngày càng nhiều hơn ở đối tượng còn ngồi trên ghế nhà trường. Phương hướng phát triển giáo dục đào tạo đến năm 2020 có viết: “...Việc giáo dục tư tưởng đạo đức, lối sống, về truyền thống văn hoá, lịch sử dân tộc, về Đảng, về quyền lợi và nghĩa vụ công dân cho học sinh, sinh viên chưa được chú ý đúng mức cả về nội dung và phương pháp; giáo dục phổ thông chỉ mới quan tâm nhiều đến “dạy chữ”, chưa quan tâm đúng mức đến “dạy người”, kĩ năng sống và “dạy nghề” cho thanh thiếu niên”. Trước tình hình và thực trạng này trong những năm qua các cấp, các ngành đặc biệt là ngành giáo dục đã quan tâm đầu tư chú trọng công tác giáo dục toàn diện cho các thế hệ học sinh. Vấn đề giáo dục đạo đức được coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong các nhà trường. Nhưng thực tế việc giáo dục đạo đức trong nhà trường thường chú trọng tới nề nếp kỷ cương với nội quy, những bài học giáo huấn, không chú ý đến hành vi ứng xử thực tế. Bên cạnh đó biện pháp phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội nằm giáo dục đạo đức cho học sinh chưa đồng bộ, thường xuyên và chặt chẽ. Giáo dục là quá trình mang tính xã hội sâu sắc, thể hiện nhiều góc độ khía cạnh, có sự tham gia của nhiều lực lượng xã hội. Việc giáo dục đạo đức học sinh nếu chỉ diễn ra trong khuôn viên nhà trường tất yếu không phát huy được sức mạnh chung, không toàn diện và đầy đủ nên hiệu quả của công tác giáo dục đạo đức trong các nhà trường chưa đáp ứng được yêu cầu đào tạo 2 con người mới phù hợp với sự phát triển của xã hội trong giai đoạn hiện nay. Trong tác phẩm chống Đuyrinh , Ăngghen đã chỉ ra rằng “chung quy lại thì mọi thuyết đạo đức đã có từ trước đến nay đều là sản phẩm của tình hình kinh tế xã hội lúc bấy giờ ” [34,63] Trường THPT Vĩnh Long trong những năm qua đã có nhiều chuyển biến trong các mặt giáo dục như các chỉ tiêu về học sinh đỗ tốt nghiệp, đỗ Đại học cao đẳng, chỉ tiêu học sinh giỏi, học sinh tiên tiến... nhưng bên cạnh đó hiệu quả công tác giáo dục đạo đức học sinh còn nhiều hạn chế và tồn tại: - Giáo dục đạo đức học sinh chưa được tiến hành thường xuyên, chưa được thực hiện ở mọi nơi, mọi lúc; thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường với gia đình, các cấp uỷ Đảng chính quyền, các ngành hữu quan, các tổ chức chính trị xã hội và quần chúng nhân dân. Để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức học sinh của trường lên một bước mới, góp phần tạo bước đột phá trong chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2010 - 2020. Đáp ứng việc nâng cao chất lượng giáo dục của trường THPT Vĩnh Long góp phần đào tạo ra những con người phát triển toàn diện đức, trí, thể, mỹ - nguồn nhân lực chính thúc đẩy sự phát triển của địa phương và đất nước trong giai đoạn Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá. Để thực hiện hiệu quả công tác GDĐĐ học sinh ngoài việc đòi hỏi nhà trường xây dựng nội quy kỷ luật cho học sinh, xây dựng đội ngũ CBGV là tấm gương soi có tác dụng giáo dục đối với học sinh, kế hoạch phối hợp từ cộng đồng , … .Còn cần sự tham gia phối hợp chặt chẽ từ phía cộng đồng với nhà trường để hoạch định và tổ chức các HĐ giáo dục giúp thực hiện thành công mục tiêu giáo dục . Vì vậy trong công tác giáo dục học sinh ở trường THPT Vĩnh Long thấy cần phải đánh giá mức độ tác động của cộng đồng đến đạo đức học sinh từ đó đề ra biện pháp tốt hơn nhằm không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Xuất phát từ những lí do khách quan và chủ quan như đã nêu, tôi lựa chọn đề tài "Tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức học sinh trường THPT Vĩnh Long – Tỉnh Vĩnh Long " nhằm đưa ra những biện pháp phù hợp để thúc đẩy sự đóng góp của cộng đồng vào việc giáo dục đạo đức học sinh 3 2.Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở xác định lí luận về giáo dục đạo đức và sự tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức học sinh; dựa vào các kết quả khảo sát thực trạng tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức học sinh, đề xuất được các biện pháp nâng cao hiệu quả tác động của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho HS trường THPT Vĩnh Long 3.Khách thể nghiên cứu Hoạt động kết hợp của cộng đồng với nhà trường THPT trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh. 4.Đối tượng nghiên cứu Mức độ tham gia của cộng đồng trong GD đạo đức cho HSTHPT;Biện pháp nâng cao hiệu quả tác động của cộng đồng trong GD đạo đức cho HSTHPT 5.Giới hạn phạm vi nghiên cứu 5.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu việc đánh giá mức độ tham gia của cộng đồng vào việc giáo dục đạo đức học sinh , từ đó đề ra biện pháp nâng cao hiệu quả tác động của cộng đồng trong GD đạo đức cho HSTHPT . 5.2. Khách thể khảo sát - Nhà trường: Cán bộ quản lý, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, học sinh - Cộng đồng: phụ huynh, cán bộ quản lý cộng đồng, cán bộ của các tổ chức XH ( Phụ nữ, đoàn thanh niên, hội cựu chiến binh, hội khuyến học, mặt trận TQ, doanh nghiệp…) 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về giáo dục đạo đức, về cộng đồng, sự tham gia của cộng đồng, về biện pháp nâng cao hiệu quả tham gia của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho HSTHPT. - Tìm hiểu thực trạng tác động của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho HS trường THPT Vĩnh Long, từ đó xác định yếu tố ảnh hưởng tới thực trạng trên. 4 - Đề xuất biện pháp nâng cao tác động của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho HSTHPT. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp tiếp cận [26,11] 7.1.1.Phương pháp tiếp cận hệ thống Giáo dục là một bộ phận của kinh tế - xã hội . Do vậy , nghiên cứu giáo dục đạo đức cho học sinh THPT thì phải đặt các hoạt động này trong bối cảnh kinh tế - xã hội của đất nước , của thời đại , cụ thể là yêu cầu phát triển nguồn nhân lực của cả nước nói chung và của Vĩnh Long nói riêng trong tiến trình CNH-HĐH đất nước . Mặt khác , giáo dục đạo đức và quản lí giáo dục đạo đức cho học sinh THPT là một bộ phận của chương trình giáo dục tổng thể , có mối quan hệ với các mặt giáo dục đạo đức khác , với các chủ thể khác – ngoài nhà trường – trong xã hội . Giáo dục đạo đức cho học sinh phải kết hợp trong mọi hoạt động của mọi hoạt động của quá trình dạy học , phải huy động sự tham gia của mọi thành phần trong nhà trường và ngoài nhà trường . 7.1.2. Phương pháp tiếp cận thực tiễn Tiếp cận thực tiễn trong luận án được sử dụng nhằm làm sáng tỏ thực trạng đạo đức hiện nay của học sinh , thực trạng quản lí giáo dục đạo đức của học sinh trong nhà trường , sự tham gia của cộng đồng cho cho học sinh ở Vĩnh Long như thế nào . 7.1.3. Phương pháp tiếp cận phức hợp Giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường THPT là một quá trình diễn ra liên tục dưới sự tác động của các yếu tố đầu vào , các yếu tố ảnh hưởng , yếu tố đầu ra và các yếu tố bối cảnh . Quản lí các yếu tố thông qua thực hiện tốt 4 chức năng quản lí sẽ đảm bảo giáo dục đạo đức cho học sinh THPT đạt được chất lượng theo yêu cầu . 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu 7.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Mục đích:nhằm tìm hiểu thực trạng ,mức độ tham gia của cộng đồng , từ đó đề ra các biện pháp nâng cao hiệu quả tham gia của cộng đồng . 5 Nội dung: ý thức chấp hành nội qui của học sinh , công tác quản lí giáo dục đạo đức , các yếu tố ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của học sinh , các hoạt động giáo dục đạo đức còn phù hợp trong giai đoạn hiện nay , mức độ tham gia của cộng đồng đến hoạt động giáo dục đạo đức học sinh,… Cách tiến hành: Lập phiếu hỏi với từng nội dung cần thiết khảo sát nhằm thu được những kết quả đáng tin cậy. 7.2.3. Phương pháp quan sát Mục đích:quan sát hoạt động giáo dục đạo đức của nhà trường với sự tham gia của cha/mẹ học sinh và của cộng đồng lên đạo đức của học sinh , đo lường hiệu quả của việc tác động đó , … Nội dung:hành vi học sinh , phương thức giáo dục có hiệu quả của cộng đồng lên học sinh ,… Cách tiến hành:xác định nhóm đối tượng nhằm tiến hành quan sát . 7.2.4. Phương pháp phỏng vấn Mục đích:Tìm hiểu thực trạng và tìm ra những giải pháp cần sự tác động từ cộng đồng . Nội dung:Vấn đề đạo đức nổi trội hiện nay trong học sinh THPT , Học sinh cần sự trợ giúp dưới hình thức nào , nguyện vọng ra sao , thầy cô (phụ huynh)thấy được vấn đề như thế nào , thầy cô (phụ huynh)hỗ trợ giải quyết bằng cách như thế nào và cách giải quyết tốt nhất ,… Cách tiến hành là phỏng vấn 10 học sinh , 10 giáo viên , 10 phụ huynh , 5 thành viên trong hoạt động Đoàn thể . 7.2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Mục đích: xem xét học sinh nhận thức được các chuẩn mực đạo đức của xã hội, rèn luyện kỹ năng, hành vi theo các chuẩn mực đó và hình thành thái độ, ý thức trong học sinh về đạo đức. Nội dung: Lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, yêu hoà bình, có tinh thần cộng đồng và quốc tế, có tinh thần lao động sáng tạo, có thái độ xây dựng và bảo vệ môi trường... Cách tiến hành: Lập phiếu hỏi với từng nội dung trên theo hướng lấy kết quả . 6 7.3. Phương pháp xử lý số liệu Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu thu được - Ngoài ra còn sử dụng thêm các phương pháp: tác động vào nhận thức tình cảm: đàm thoại, tranh luận, kể chuyện, giảng giải, khuyên răn; phương pháp tổ chức hoạt động thực tiễn: giao việc, rèn luyện, tập thói quen…; phương pháp kích thích tình cảm và hành vi: thi đua, nêu gương, khen thưởng, trách phạt… 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và khuyến nghị, phần nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về đánh giá tác động của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông Chương 2. Thực trạng mức độ tham gia của cộng đồng trong trong giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học phổ thông Vĩnh Long - Tỉnh Vĩnh Long Chương 3. Biện pháp nâng cao hiệu quả tham gia của cộng đồng trong trong giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học phổ thông Vĩnh Long - Tỉnh Vĩnh Long 7 Chương 1: Cơ sở lí luận về đánh giá tác động của cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Vận dụng thuyết hành vi của E.L.Thorndike trong giáo dục nhằm hình thành và hoàn thiện nhân cách bằng cách đặt người học vào các điều kiện nhất định với những nội dung giáo dục có qui trình chặt chẽ để từ đó nhà giáo dục có thể quan sát , kiểm soát hoàn thiện nhân cách cho người học . Phương Đông, Khổng Tử (551-479-TCN ) trong các tác phẩm: “Dịch, Thi, Thư, Lễ, Nhạc Xuân Thu” rất xem trọng việc giáo dục đạo đức. Hiroike Chikuro (1866-1938) – người khai sinh Moralogy (đạo đức học) tại Nhật Bản . Phương Tây, nhà triết học Socrat (470-399-TCN) đã cho rằng đạo đức và sự hiểu biết quy định lẫn nhau. Có được đạo đức là nhờ ở sự hiểu biết, do vậy chỉ sau khi có hiểu biết mới trở thành có đạo đức. Aristoste (384-322-TCN) cho rằng không phải hy vọng vào Thượng đế áp đặt để có người công dân hoàn thiện về đạo đức, mà việc phát hiện nhu cầu trên trái đất mới tạo nên được con người hoàn thiện trong quan hệ đạo đức. Trong tác phẩm “Chống Đuy- Rinh”, Ănghen đã chỉ ra mối quan hệ của các thời đại đối với các nguyên tắc, các chuẩn mực đạo đức với tính cách là biểu hiện về mặt đạo đức của các thời đại kinh tế . Qua đó , Ănghen khẳng định :“Cho tới nay, xã hội đã vận động trong những sự đối lập giai cấp, cho nên đạo đức cũng luôn luôn là đạo đức của giai cấp”.[32, 35] 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Có tài mà không có đức thì là người vô dụng”. Người coi trọng mục tiêu, nội dung giáo dục đạo đức trong các nhà trường như: “Đoàn kết tốt”, “Kỷ luật tốt”, “Khiêm tốn, thật thà dũng cảm”, “Con người cần có bốn đức: cần - kiệm - liêm - chính, mà nếu thiếu một đức thì không thành người”. Đây là một minh chứng cho việc giáo dục toàn diện con người mới trong thời đại ngày nay. 8 Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, không những được rất nhiều tác giả nước ta đã nghiên cứu về vấn đề này như: Phạm Minh Hạc, Hà Thế Ngữ, Nguyễn Đức Minh, Phạm Hoàng Gia, Phạm Tất Dong và nhiều tác giả khác mà còn được Đảng và Nhà Nước ta vận dụng đã và đang thực hiện trong quần chúng nhân dân nói chung cũng như ngành giáo dục nói riêng thông qua cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh . Nói chuyện tại Hội nghị cán bộ Đảng nghành giáo dục tháng 6/1957 , Bác Hồ căn dặn “Phải nhất thiết liên hệ mật thiết với gia đình học sinh . Bởi vì giáo dục trong nhà trường , chỉ là một phần , còn cần có giáo dục ngoài xã hội và trong gia đình để giúp cho việc giáo dục trong nhà trường được tốt hơn . Giáo dục trong nhà trường dù tốt mấy nhưng thiếu giáo dục trong gia đình và ngoài xã hội thì kết quả cũng không hoàn toàn” Quan điểm chỉ đạo của Nghị Quyết 29-NQ/TW vế đổ mới căn bản , toàn diện giáo dục vá đào tạo đã tiếp tục khẳng định “Giáo dục nhà trường phải kết hợp với giáo dục gia đình và xã hội ”[32,6] GDĐĐ là khâu quan trọng nhất thuộc về các nhà trường, nhưng việc GDĐĐ muốn đạt kết quả tốt không thể không nói tới sự phối hợp giáo dục của gia đình và xã hội. Vì đạo đức được hình thành trong cuộc sống, hoạt động và giao tiếp với các thành viên khác trong xã hội. Song làm thế nào để nhà trường, gia đình và xã hội cùng đạt được mục đích trong GDĐĐ đó là vấn đề luôn được đặt ra cho các nhà quản lí. Vì vậy việc phối hợp ba lực lượng: Nhà trường, gia đình và xã hội nhằm nâng cao hiệu quả quản lí GDĐĐ cho học sinh đã trở thành đề tài nghiên cứu khoa học của các nhà giáo dục Việt nam. Hiện tại đã có nhiều tác giả nghiên cứu về đạo đức và GDĐĐ như GS- TS Hà Thế Ngữ, GS-TS Đặng Vũ Hoạt đã đề cập đến vai trò, vị trí và ý nghĩa của GDĐĐ cho học sinh với giáo trình: Giáo dục học tập 1 và tập 2 - NXBGD - Hà Nội (1999). Các tác giả như GS Hoàng Đức Nhuận, GS-TS Phạm Minh Hạc đã nghiên cứu định hướng giá trị đạo đức con người Việt Nam trong thời kì Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá đất nước. PGS-TS Phạm Khắc Chương với đóng góp về lý luận đạo đức trong nhà trường hiện nay với tác phẩm: 9 Chỉ nam nhân cách học trò - NXBTN - Hà Nội (1998). “Đạo đức học” - NXBGD Hà Nội (2000). PGS-TS Đặng Quốc Bảo với: Một số ý kiến về nhân cách thế hệ trẻ, thanh niên, sinh viên và phương pháp giáo dục (Học viện QLGD - Hà Nội). TS Nguyễn Minh Đức (1990) về: Đổi mới quản lí giáo dục một số vấn đề lí luận và thực tiễn. Như vậy, GDĐĐ là yêu cầu khách quan của sự nghiệp "trồng người", nó giúp đào tạo ra thế hệ vừa "hồng" vừa "chuyên" nhằm phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước Do vậy, việc nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lí hoạt động GDĐĐ trong mối quan hệ phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội ở trường THPT Vĩnh Long ; Thực trạng quản lý hoạt động GDĐĐ trong mối quan hệ phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội ở trường THPT Vĩnh Long để tìm ra những biện pháp quản lý phù hợp, có tính khả thi nhằm nâng cao kết quả GDĐĐ cho học sinh ở trường THPT Vĩnh Long trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết, nhất là khi việc nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động GDĐĐ trong mối quan hệ phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội ở trường THPT là vấn đề hầu như còn chưa được quan tâm và đầu tư đúng mức . 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Đạo đức và giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông 1.2.1.1. Đạo đức 1.2.2.1.1 Khái niệm Đạo đức là một hệ thống những quy tắc, những chuẩn mực mà qua đó con người tự nhận thức và điều chỉnh hành vi của mình vì hạnh phúc của cá nhân, lợi ích của tập thể và cộng đồng. 1.2.2.1.2. Mục tiêu Chuyển hóa những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức xã hội thành những phẩm chất đạo đức nhân cách cho học sinh, hình thành ở học sinh thái độ đúng đắn trong giao tiếp, ý thức tự giác thực hiện các chuẩn mực của xã hội, thói quen chấp hành các quy định của pháp luật. 10 1.2.2.1.3. Nội dung Lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, yêu hoà bình, có tinh thần cộng đồng và quốc tế, có tinh thần lao động sáng tạo, có thái độ xây dựng và bảo vệ môi trường... 1.2.2.1.4. Phương thức giáo dục Phương pháp tác động vào nhận thức tình cảm: đàm thoại, tranh luận, kể chuyện, giảng giải, khuyên răn; phương pháp tổ chức hoạt động thực tiễn: giao việc, rèn luyện, tập thói quen…; phương pháp kích thích tình cảm và hành vi: thi đua, nêu gương, khen thưởng, trách phạt… Qua đó , đạo đức được xem là khái niệm luân thường đạo lý của con người, nó thuộc về vấn đề tốt-xấu, hơn nữa xem như là đúng-sai, được sử dụng trong ba phạm vi: lương tâm con người, hệ thống phép tắc đạo đức và trừng phạt đôi lúc còn được gọi giá trị đạo đức; nó gắn với nền văn hoá, tôn giáo, chủ nghĩa nhân văn, triết học và những luật lệ của một xã hội về cách đối xử từ hệ thống này. Triết học, đạo đức là một trong những hình thái sớm nhất của ý thức xã hội, bao gồm những nguyên lý, quy tắc, chuẩn mực điều tiết hành vi của con người trong quan hệ với người khác và với cộng đồng. Căn cứ vào những quy tắc ấy, người ta đánh giá hành vi, phẩm giá của mỗi người bằng các quan niệm về thiện ác, chính nghĩa và phi nghĩa, nghĩa vụ, danh dự .[14,12] Đạo đức học, đạo đức là một hình thái ý thức xã hội đặc biệt bao gồm một hệ thống các quan điểm, quan niệm, những quy tắc, nguyên tắc, chuẩn mực xã hội .[21,12] Giáo dục học, đạo đức là một hình thái ý thức xã hội đặc biệt bao gồm một hệ thống các quan niệm về cái thực, cái có trong mối quan hệ của con người với con người[7,170-171] Theo nghĩa rộng, khái niệm đạo đức liên quan chặt chẽ với phạm trù chính trị, pháp luật, lối sống. Đạo đức là thành phần cơ bản của nhân cách, phản ánh bộ mặt nhân cách của một cá nhân đã được xã hội hoá. Đạo đức được biểu hiện ở cuộc sống tinh thần lành mạnh, trong sáng, ở hành động giải quyết hợp lý, có hiệu quả những mâu thuẫn. Khi thừa nhận đạo đức là một hình thái ý thức xã hội thì đạo đức 11