Tài liệu Luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chất lượng công trình dân dụng trong quá trình thực hiện đầu tư xây dựng (tại ban quản lý dự án khu đô thị sinh thái ecopack)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGUYỄN BÁ LỢI TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI ------------ NGUYỄN BÁ LỢI * ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CÔNG TRÌNH DÂN DỤNG TRONG QUẢN TRỊ KINH DOANH QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG (TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN KHU ĐÔ THỊ SINH THÁI ECOPARK) LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT QUẢN TRỊ KINH DOANH * KHOÁ 2010B Hà Nội –2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI ------------ NGUYỄN BÁ LỢI ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CÔNG TRÌNH DÂN DỤNG TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG (TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN KHU ĐÔ THỊ SINH THÁI ECOPARK) Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. PHAN DIỆU HƯƠNG Hà Nội –2013 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Phan Diệu Hương Số liệu được nêu trong luận văn là trung thực và có trích nguồn. Kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Bá Lợi LỜI CẢM ƠN Bằng sự nỗ lực của bản thân, tác giả đã hoàn thành được luận văn của mình theo đúng đề cương, với sự hướng dẫn tận tình của cô giáo. TS Phan Diệu Hương mới toát nên được ý tưởng cốt lõi của những vấn đề được nêu trong luận văn này. Với tấm lòng chân thành trước hết em xin cảm ơn Nhà trường, các thầy, cô giáo trong Viện Kinh tế và Quản lý, Trường Đại học bách khoa Hà Nội và đặc biệt là cô giáo hướng dẫn TS Phan Diệu Hương, người đã hướng dẫn em hoàn thành luận văn của mình. Sự bày tỏ này cũng xin gửi đến Ban quản lý dự án khu đô thị sinh thái Ecopark; Phòng Kinh tế, Phòng quản lý và qui hoạch thiết kế, Phòng quản lý kỹ thuật, Phòng quản lý khối lượng, Các ban dự án, Ban Cao Tầng, Ban Nhà Phố, Ban Vườn Mai, Ban Vườn Tùng và các cơ quan đơn vị có liên quan khác đã tạo điều kiện về thời gian và tài liệu giúp tác giả hoàn thành luận văn này. Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo Công ty cổ phần đầu tư và phát triển khu đô thị Việt Hưng, Ban Cao Tầng – Ban quản lý dự án khu đô thị sinh thái Ecopark, nơi em công tác đã tạo điều kiện về thời gian, tài liệu. Xin cảm ơn đồng nghiệp và bạn bè đã cổ vũ, động viên cho em hoàn thành Luận văn. HỌC VIÊN Nguyễn Bá Lợi MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG SẢN PHẨM VÀ CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG DÂN DỤNG TRONG QUÁ TRÌNH ĐẦU TƯ XÂY DỰNG ........................................................................................... 4 1.1 KHÁI NIỆM CHẤT LƯỢNG SẢN PHẨM VÀ CHẤT LƯỢNG CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG DÂN DỤNG ......................................................................... 4 1.1.1 Khái niệm về chất lượng sản phẩm ................................................................. 4 1.1.2 Những khái niệm có liên quan đến sản phẩm xây dựng ................................... 5 1.1.3 Chất lượng công trình xây dựng ...................................................................... 6 1.2 Khái niệm, vai trò quản lý chất lượng sản phẩm và quản lý chất lượng công trình xây dựng ......................................................................................................... 7 1.2.1 Khái niệm về quản lý chất lượng .................................................................... 7 1.2.2. Vai trò của quản lý chất lượng ....................................................................... 9 1.2.3 Khái niệm chung về quản lý chất lượng công trình xây dựng. ....................... 10 1.3.Nội dung các công cụ hỗ trợ quản lý chất lượng sản phẩm và quản lý chất lượng công trình dân dụng. .............................................................................................. 10 1.3.1.Nội dung các công cụ hỗ trợ quản lý chất lượng sản phẩm. ........................... 10 1.3.2 Quản lý chất lượng theo hệ thống tiêu chuẩn ISO 9000................................. 15 1.3.3 Nội dung các công cụ hỗ trợ quản lý chất lượng công trình dân dụng trong quá trình thực hiện đầu tư xây dựng. ............................................................................ 17 1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chất lượng công trình dân dụng trong quá trình thực hiện đầu tư xây dựng. ............................................................ 24 1.4.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chất lượng sản phẩm của .......... 24 doanh nghiệp ......................................................................................................... 24 1.4.2 Các yếu tố riêng ảnh hưởng đến công tác quản lý chất lượng công trình dân dụng ...................................................................................................................... 27 TÓM TẮT NỘI DUNG CHƯƠNG 1.................................................................. 32 CHƯƠNG II: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CÔNG TRÌNH DÂN DỤNG TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN ĐẦU TƯ TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ECOPARK (2009-2012) ..................... 33 2.1 Giới thiệu chung về khu đô thị sinh thái Ecopark và Ban quản lý dự án Ecopark. ................................................................................................................ 33 2.1.1 Giới thiệu chung về công trình dân dụng tại khu đô thị sinh thái Ecopark ..... 33 2.1.2.Quá trình hình thành, phát triển của Ban quản lý dự án khu đô thị sinh thái Ecopark. ................................................................................................................ 36 2.1.3.Chức năng nhiệm vụ của ban quản lý dự án tại khu đô thị sinh thái .............. 37 Ecopark. ................................................................................................................ 37 2.1.4.Một số kết quả hoạt động kinh doanh của Ban quản lý dự án Ecopark (20092012) ..................................................................................................................... 40 2.2 Những đặc điểm và nguyên tắc chung trong quản lý chất lượng công trình ............ 41 2.3 Những yêu cầu riêng về chất lượng và quản lý chất lượng công trình dân dụng tại khu đô thị sinh thái Ecopark(2009-2012). ......................................................... 43 2.3.1 Yêu cầu riêng về quản lý chất lượng ở khâu khảo sát xây dựng công trình.... 43 2.3.2Yêu cầu riêng về quản lý chất lượng thiết kế công trình ................................. 44 2.3.3. Yêu cầu riêng về quản lý chất lượng lựa chọn Nhà thầu ............................... 45 2.3.4 Yêu cầu riêng về quản lý chất lượng trong quá trình thi công........................ 47 2.3.5 Yêu cầu riêng về sự phối hợp giữa Chủ đầu tư và Nhà thầu trong việc đảm bảo chất lượng xây dựng công trình. ............................................................................ 49 2.4 Phân tích thực trạng công tác quản lý chất lượng các công trình dân dụng của ban quản lý dự án tại khu đô thị sinh thái Ecopark (2009-2012) ............................ 50 2.4.1 Phân tích thực trạng công tác quản lý chất lượng ở khâu khảo sát xây dựng công trình .............................................................................................................. 50 2.4.2 Phân tích thực trạng công tác quản lý chất lượng ở khâu thiết kế công trình: 52 2.4.3 Phân tích thực trạng quản lý chất lượng ở khâu lựa chọn nhà thầu: ............... 54 2.4.4 Phân tích thực trạng quản lý chất lượng trong quá trình thi công................... 59 2.4.5 Phân tích thực trạng về sự phối hợp giữa Chủ đầu tư và Nhà thầu trong việc đảm bảo chất lượng xây dựng công trình. .............................................................. 64 2.5 Những tồn tại và nguyên nhân ảnh hưởng đến công tác quản lý chất lượng các công trình dân dụng của Ban Quản lý dự án tại khu đô thị sinh thái Ecopark ......... 65 TÓM TẮT NỘI DUNG CHƯƠNG 2.................................................................. 68 CHƯƠNG III: ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CÔNG TRÌNH DÂN DỤNG TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CHO BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN-KHU ĐÔ THỊ SINH THÁI ECOPARK ...................................................... 69 3.1 NHU CẦU CÁC CÔNG TRÌNH DÂN DỤNG TRONG KHU ĐÔ THỊ SINH THÁI, CÁC YÊU CẦU MỚI VỀ CHẤT LƯỢNG VÀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CÁC CÔNG TRÌNH DÂN DỤNG TRONG TƯƠNG LAI. .................................. 69 3.1.1. Một số yêu cầu mới về chất lượng các công trình dân dụng. ........................ 69 3.1.2. Các yêu cầu mới về quản lý chất lượng các công trình dân dụng trong tương lai. ......................................................................................................................... 72 3.2 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ECOPARK TRONG TƯƠNG LAI........................................................................................... 74 3.2.1 Mục tiêu: ...................................................................................................... 74 3.2.2.Giá trị văn hóa: ............................................................................................. 74 3.3 ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẢM BẢO CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CÔNG TRÌNH DÂN DỤNG CHO BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN KHU ĐÔ THỊ SINH THÁI ECOPARK. ......................................................................... 75 3.3.1 Giải pháp đảm bảo công tác quản lý chất lượng công trình dân dụng khi có các nhà thầu tham gia. ................................................................................................. 76 3.3.2 Giải pháp hoàn thiện quản lý chất lượng trong công tác khảo sát, tại phòng quản lý kỹ thuật, Ban quản lý dự án khu đô thị sinh thái Ecopark. ............................. 78 3.3.3 Giải pháp hoàn thiện quản lý chất lượng trong công tác thiết kế tại phòng quản lý và qui hoạch thiết kế, Ban quản lý dự án khu đô thị sinh thái Ecopark. ...................... 79 3.3.4 Giải pháp hoàn thiện quản lý chất lượng trong công tác thi công xây dựng công trình dân dụng tại các ban trong Ban quản lý dự án khu đô thị sinh thái Ecopark . ............................................................................................................... 82 3.3.5 Giải pháp nhằm nâng cao năng lực quản lý của các phòng ban trong ban quản lý dự án khu đô thị sinh thái ecopark bằng việc áp dụng các hệ thống tiêu chuẩn ISO 9000 ...................................................................................................................... 88 3.3.6 Các giải pháp mang định hướng khác nhằm đảm bảo công tác quản lý chất lượng cho Ban quản lý dự án khu đô thị sinh thái Ecopark . ................................ 105 3.4 HIỆU QUẢ VÀ LỢI ÍCH CỦA CÁC GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH DÂN DỤNG TRONG GIAI ĐOẠN THỰC HIỆN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG. ................. 105 TÓM TẮT NỘI DUNG CHƯƠNG 3................................................................ 108 KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ............................................................................... 109 DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU Hình 1.1:Lập kế hoạch chất lượng ......................................................................... 11 Hình 1.2: Biểu đồ xương cá về nguyên nhân và hậu quả ........................................ 12 Hình 1.3: Mô hình biểu đồ Pareto. ......................................................................... 14 Hình 1.4: Sơ đồ về quản lý chất lượng theo hệ thống ISO 9000:2000 .................... 16 Hình 1.5. Quản lý chất lượng theo các giai đoạn của dự án đầu tư xây dựng công trình ..................................................................................................... 17 Hình 1.6: Quan hệ giữa chất lượng và chi phí ........................................................ 31 Hình 2.1: Mô hình tổng thể của Dự án ECOPARK ................................................ 34 Hình 2.2: Sơ đồ tổ chức Ban quản lý Dự án ........................................................... 37 Hình 2.3: Biểu đồ về nguyên nhân và hậu quả trong khâu khảo sát ........................ 52 Hình 2.4: Biểu đồ về nguyên nhân và hậu quả tại khâu thiết kế ............................. 54 Hình 2.5: Biểu đồ về nguyên nhân và hậu quả trong khâu lựa chọn nhà thầu ......... 59 Hình 2.6: Biểu đồ về nguyên nhân và hậu qủa trong công tác thi công .................. 64 Hình 2.7: Biểu đồ về nguyên nhân và các ảnh hưởng đến ...................................... 67 chất lượng công trình xây dựng tại dự án ECOPARK ............................................ 67 Hình 3.1:Nội dung của các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chất lượng xây dựng công trình dân dụng ............................................................................... 75 Hình 3.2: Sơ đồ trình tự triển khai ISO 9000 ......................................................... 95 Hình 3.3: Sơ đồ cấu trúc QMS ISO 9000 : 2000 .................................................... 99 Bảng 2-1. Số lượng các căn hộ bàn giao đợt 1 (giai đoạn 2009-2012).................... 41 Bảng 2-2. Tiến độ tổng thể dự án kéo dài thời gian tính đến tháng 12 năm 2012 (giai đoạn 2009-2012) ................................................................................................... 55 Bảng 2-3. Tỷ lệ chi phí phát sinh của một số dự án khu đô thị sinh thái Ecopark tính đến tháng 12 năm 2012( giai đoạn 2009-2012) ...................................................... 56 Bảng 2-4. Một số dự án công trình xây dựng trúng thầu với tỷ lệ rất thấp .............. 57 Bảng 2-5. Một số công trình xây dựng không đảm bảo chất lượng ........................ 60 1 MỞ ĐẦU 1 – TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI: Chất lượng sản phẩm và dịch vụ ngày càng đóng một vai trò hết sức to lớn đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Không ngừng đảm bảo và cải tiến chất lượng sản phẩm và dịch vụ nhằm thỏa mãn nhu cầu ngày càng tăng của khách hàng là một trong những nhiệm vụ trọng yếu. Bởi vậy tiến hành công tác quản lý nhằm không ngừng nâng cao chất lượng của sản phẩm và dịch vụ là một việc làm cấp thiết đối với bất cứ doanh nghiệp nào. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế diễn ra ngày càng nhanh chóng và sâu sắc, cạnh tranh giữa các sản phẩm và dịch vụ trên thị trường diễn ra ngày càng khốc liệt, chất lượng của sản phẩm và dịch vụ đã trở thành vũ khí cạnh tranh sắc bén, hữu hiệu đảm bảo cho sự thành công của doanh nghiệp khi cạnh tranh trên thị trường. Cùng với sự phát triển của các thành phần kinh tế, ngành xây dựng cơ bản đã có những bước tiến đáng kể. Nhu cầu về nhà ở là cơ sở cho sự ổn định và phát triển mọi thành phần kinh tế khác. Do đó, trong những năm qua và hiện nay, việc quản lý và đảm bảo chất lượng công trình đang rất được quan tâm đặc biệt. Vì vậy, Nhà nước và các Bộ, ngành có liên quan đã ban hành nhiều văn bản pháp luật quan trọng như Luật xây dựng, luật đấu thầu, Nghị định về quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, Nghị định về quản lý chất lượng công trình xây dựng, các quy chuẩn xây dựng, tiêu chuẩn xây dựng… Trong đó, dành sự quan tâm rất lớn đến chất lượng xây dựng công trình . Nhìn chung, chất lượng các công trình đều đảm bảo góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, vẫn còn những công trình chưa đảm bảo chất lượng, đang còn rất nhiều vấn đề chưa đáp ứng được yêu cầu sử dụng và đáng báo động ở nhiều khâu như khảo sát, thiết kế, vấn đề lựa chọn Nhà thầu, thi công xây dựng, giám sát chất lượng công trình khi triển khai dự án. 2 Để thấy rõ tầm quan trọng của công tác quản lý chất lượng công trình dân dụng nói chung và công tác quản lý chất lượng tại Ban quản lý dự án khu đô thị sinh thái Ecopark nói riêng. Tác giả đã chọn đề tài: “ Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chất lượng công trình dân dụng trong quá trình thực hiện đầu tư xây dựng” tại Ban Quản lý dự án khu đô thị sinh thái Ecopark. Đề tài này được thực hiện dựa trên cơ sở tác giả đã và đang công tác tại Ban quản lý dự án, do đó mà các công tác quản lý chất lượng thường xuyên được cập nhật. 2. Mục đích của luận văn - Tổng hợp và hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý chất lượng sản phẩm nói chung và công trình xây dựng dân dụng trong quá trình thực hiện đầu tư xây dựng nói riêng. - Phân tích thực trạng và tìm được nguyên nhân chính ảnh hưởng đến công tác quản lý chất lượng công trình dân dụng tại khu đô thị sinh thái Ecopark. - Đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện công tác quản lý chất lượng công trình xây dựng dân dụng trong quá trình thực hiện đầu tư xây dựng tại ban quản lý dự án khu đô thị sinh thái Ecopark. 3. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, luận văn được thực hiện theo các phương pháp. - Phương pháp phân tích thống kê trên cơ sở các số liệu được thu thập thực tế của dự án.. - Phương pháp khảo sát thực tế các công trình dân dụng tại khu đô thị sinh thái Ecopark - Từ phân tích, đánh giá những nguyên nhân dẫn đến việc không đảm bảo chất lượng công trình dân dụng đi đến đề xuất một số giải pháp để đảm bảo chất lượng xây dựng công trình dân dụng. 3 4. Phạm vi nghiên cứu của luận văn - Xây dựng các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chất lượng đối với việc xây dựng các loại công trình dân dụng thuộc dự án khu đô thị sinh thái Ecopark. - Luận văn chỉ giới hạn ở giai đoạn thực hiện dự án đầu tư xây dựng (Đề tài chỉ nghiên cứu đến các vấn đề lựa chọn Nhà thầu, khảo sát, thiết kế, thi công xây dựng công trình, giải pháp phối hợp giữa Chủ đầu tư và Nhà thầu). - Luận văn không đề cập đến vấn đề thủ tục đền bù, GPMB, tái định cư… - Luận văn không nghiên cứu phần mua sắm và lắp đặt thiết bị… cho công trình vì khuôn khổ thời gian có hạn. - Luận văn không nghiên cứu giải pháp đảm bảo chất lượng xây dựng công trình đối với dự án xây dựng theo hình thức chìa khoá trao tay và theo hình thức giao nhận thầu theo hợp đồng EPC (Engineering Providing Construction) 5. Đóng góp khoa học và thực tiễn của luận văn - Tổng hợp và hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý chất lượng sản phẩm nói chung và công trình xây dựng dân dụng trong quá trình thực hiện đầu tư xây dựng nói riêng. - Đề xuất một số giải pháp thực tế có tính khả thi nhằm nâng cao công tác quản lý chất lượng các công trình xây dựng dân dụng trong quá trình thực hiện đầu tư xây dựng, đặc biệt trong các khâu như lựa chọn nhà thầu, khảo sát, thiết kế, giám sát thi công và sự phối hợp của các bên thực hiện hợp đồng xây dựng. 6.Kết cấu nội dung của luận văn: Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được cấu trúc thành 3 chương. * Chương I: Cơ sở lý thuyết về quản lý chất lượng sản phẩm và công trình xây dựng dân dụng trong quá trình đầu tư xây dựng . * Chương II: Phân tích thực trạng công tác quản lý chất lượng công trình dân dụng trong quá trình thực hiện đầu tư tại Ban QLDA Ecopark ( 2009-2012). * Chương III: Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chất lượng công trình dân dụng trong quá trình đầu thực hiện đầu tư xây dựng cho ban quản lý dự án-khu đô thị sinh thái Ecopark. 4 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG SẢN PHẨM VÀ CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG DÂN DỤNG TRONG QUÁ TRÌNH ĐẦU TƯ XÂY DỰNG 1.1 KHÁI NIỆM CHẤT LƯỢNG SẢN PHẨM VÀ CHẤT LƯỢNG CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG DÂN DỤNG 1.1.1 Khái niệm về chất lượng sản phẩm Khái niệm chất lượng sản phẩm đã xuất hiện từ lâu, ngày nay được sử dụng phổ biến và rất thông dụng hàng ngày trong cuộc sống cũng như trong sách báo. Bất cứ ở đâu hay trong tài liệu nào chúng ta đều thấy xuất hiện thuật ngữ chất lượng. Tuy nhiên hiểu như thế nào là chất lượng lại là vấn đề không đơn giản. Có rất nhiều cách tiếp cận khác nhau về chất lượng. Mỗi cách tiếp cận xuất phát từ những góc độ và nhằm phục vụ những mục tiêu khác nhau. Để thực hiện chiến lược và các mục tiêu phát triển sản xuất kinh doanh của mình các doanh nghiệp đưa ra những quan niệm chất lượng xuất phát từ góc độ của người sản xuất, người tiêu dung, từ các đặc tính của sản phẩm hay từ đòi hỏi của thị trường. Căn cứ vào những đặc điểm chung từ các định nghĩa ta có thể phân thành các nhóm sau : Quan niệm chất lượng siêu hình cho rằng chất lượng là sự tuyệt vời và hoàn hảo nhất của sản phẩm. Đại diện cho cách tiếp cận này là Barbara Tuchman “ Chất lượng là sự tuyệt hảo của sản phẩm ”. Điều này hàm ý rằng sản phẩm chất lượng là những sản phẩm tốt nhất. Khi nói đến sản phẩm có chất lượng người ta nghĩ ngay tới những sản phẩm đã nổi tiếng và được thừa nhận rộng rãi. Quan niệm này mang tính triết học, trừu tượng chỉ có ý nghĩa đơn thuần trong nghiên cứu.(1) Quan niệm chất lượng xuất phát từ các thuộc tính của sản phẩm cho rằng chất lượng được phản ánh bởi các tính chất đăc trưng vốn có của sản phẩm phản ánh công dụng của sản phẩm đó. Trong từ điển tiếng việt phổ biến định nghĩa “ Chất lượng là tổng thể những tính chất, thuộc tính cơ bản của sự vật làm cho sự vật này phân biệt với sự vật khác”. Khái niệm này thể hiện tính khách quan của chất lượng. Chất lượng sản phẩm phụ thuộc vào số lượng và chất lượng của các đặc tính của nó. 5 Theo quan niệm của các nhà sản xuất thì chất lượng là sự đảm bảo đạt được và duy trì một tập hợp các tiêu chuẩn, quy cách hoặc yêu cầu đã được đặt ra từ trước. Những sản phẩm sản xuất ra có các tiêu chí, thước đo phù hợp với hệ thống tiêu chuẩn đặt ra là sản phẩm có chất lượng. Chẳng hạn như một công trình xây dựng có chất lượng khi hoàn thành đạt được đúng như những tiêu chuẩn đã được phê duyệt trong bản vẽ thiết kế về công năng, kích thước kiểu dáng, và những thông số an toàn..Quan niệm này giúp đưa ra hệ thống tiêu chuẩn khách quan để đo lường đánh giá chất lượng sản phẩm.(2) (1) (2) Nguồn:GS.TS.Nguyễn Đình Phan. TS Đặng Ngọc Sự (2012), Quản trị chất lượng, nhà XB ĐHKTQD Trong nền kinh tế thị trường, người ta đưa ra rất nhiều quan niệm khác nhau về chất lượng sản phẩm. Những khái niệm chất lượng này xuất phát và gắn bó chặt chẽ với các yếu tố cơ bản của thị trường như nhu cầu, cạnh tranh, giá cả…Có thể gọi chúng dưới một nhóm chung là quan niệm “ Chất lượng hướng theo thị trường”. Đại diện cho các quan niệm này là những khái niệm chất lượng sản phẩm của các chuyên gia quản lý chất lượng hàng đầu thế giới như Philipp Crosby, Eward, Deming, Juran,..vv Để giúp cho hoạt động quản lý chất lượng trong các doanh nghiệp được thống nhất, dễ dàng, tổ chức Quốc tế về tiêu chuẩn hóa ( ISO) đưa ra định nghĩa về chất lượng trong bộ tiêu chuẩn ISO9000 như sau “ Chất lượng là mức độ mà một tập hợp các tính chất đặc trưng của thực thể có khả năng thỏa mãn những nhu cầu đã nêu ra hay tiềm ẩn”. Theo TCVN 5814-1994: Chất lượng là tổng hợp các đặc tính của một vật thể (đối tượng) tạo cho thực thể (đối tượng) đó có khả năng thoả mãn nhu cầu đã nêu ra hoặc tiềm ẩn. 1.1.2 Những khái niệm có liên quan đến sản phẩm xây dựng - Sản phẩm đầu tư xây dựng là các công trình xây dựng hoàn chỉnh (bao gồm cả việc lắp đặt thiết bị công nghệ bên trong). Sản phẩm đầu tư xây dựng là kết tinh của các thành quả khoa học - công nghệ và tổ chức sản xuất của toàn xã hội ở một thời kỳ nhất định. Nó là một sản phẩm có tính chất liên ngành, trong đó những lực 6 lượng tham gia chế tạo sản phẩm chủ yếu: Chủ đầu tư, các doanh nghiệp nhận thầu xây lắp; các doanh nghiệp tư vấn đầu tư xây dựng; các doanh nghiệp sản xuất các yếu tố đầu vào cho dự án như thiết bị công nghệ, vật tư thiết bị xây dựng, các doanh nghiệp cung ứng, các tổ chức dịch vụ ngân hàng và tài chính, các cơ quan quản lý Nhà nước có liên quan. - Sản phẩm xây dựng của các doanh nghiệp xây dựng chỉ bao gồm phần kiến tạo các kết cấu xây dựng làm chức năng bao che, nâng đỡ và phần lắp đặt các thiết bị máy móc cần thiết của công trình để đưa chúng vào hoạt động. - Công trình xây dựng là sản phẩm của công nghệ xây lắp, được tạo thành bởi vật liệu xây dựng, thiết bị công nghệ và gắn liền với mặt đất hay mặt nước. 1.1.3 Chất lượng công trình xây dựng Thông thường, xét từ góc độ bản thân sản phẩm xây dựng và người thụ hưởng sản phẩm xây dựng, chất lượng công trình được đánh giá bởi các đặc tính cơ bản sau: công năng, độ tiện dụng; tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật; độ bền vững, tin cậy; tính thẩm mỹ; an toàn trong khai thác, sử dụng; tính kinh tế và đảm bảo về thời gian( thời gian phục vụ của công trình). Rộng hơn, chất lượng công trình xây dựng còn có thể và cần được hiểu không chỉ từ góc độ của bản thân sản phẩm và người thụ hưởng sản phẩm xây dựng mà còn cả trong quá trình hình thành sản phẩm xây dựng đó với các vấn đề liên quan. Một số vấn đề cơ bản trong đó là : - Chất lượng công trình xây dựng được hình thành ngay từ trong các giai đoạn đầu tiên của quá trình đầu tư xây dựng công trình đó. Nghĩa là vấn đề chất lượng xuất hiện và cần được quan tâm ngay từ trong khi hình thành ý tưởng về xây dựng công trình, từ khâu qui hoạch, lập dự án, đến khảo sát, thiết kế, thi công đến giai đoạn khai thác, sử dụng và rỡ bỏ công trình sau khi đã hết thời hạn phục vụ… thể hiện ở chất lượng của các sản phẩm trung gian như chất lượng qui hoạch xây dựng, chất lượng dự án đầu tư xây dựng công trình, chất lượng các dự toán, bản vẽ thiết kế… 7 - Chất lượng công trình tổng thể phải được hình thành từ chất lượng của nguyên vật liệu, cấu kiện; chất lượng của các công việc xây dựng riêng lẻ, của các bộ phận, hạng mục công trình. -Các tiêu chuẩn kỹ thuật không chỉ thể hiện ở các kết quả thí nghiệm, kiểm định nguyên vật liệu, cấu kiện mà còn ở quá trình hình thành và thực hiện các bước công nghệ thi công, chất lượng các công việc của đội ngũ công nhân, kỹ sư lao động trong quá trình thực hiện các hoạt động xây dựng. -Vấn đề an toàn không chỉ là trong khâu khai thác, sử dụng đối với người thụ hưởng công trình mà còn là cả trong giai đoạn thi công xây dựng đối với đội ngũ công nhân, kỹ sư xây dựng. -Tính thời gian không chỉ thể hiện ở thời hạn công trình có thể phục vụ mà còn ở thời hạn phải hoàn thành, đưa công trình vào khai thác, sử dụng. -Tính kinh tế không chỉ thể hiện ở số tiền quyết toán công trình chủ đầu tư phải chi trả mà còn thể hiện ở góc độ đảm bảo lợi nhuận cho các nhà thầu thực hiện các hoạt động và dịch vụ xây dựng như lập dự án, khảo sát,thiết kế,thi công xây dựng.. -Vệ sinh và bảo vệ môi trường. 1.2 Khái niệm, vai trò quản lý chất lượng sản phẩm và quản lý chất lượng công trình xây dựng 1.2.1 Khái niệm về quản lý chất lượng Chất lượng không tự nhiên mà có, nó là kết quả của sự tác động của hàng loạt các yếu tố có liên quan chặt chẽ với nhau. Muốn đạt được chất lượng mong muốn, cần phải quản lý một cách đúng đắn các yếu tố này. Hoạt động có phối hợp của một tổ chức nhằm định hướng và kiểm soát về chất lượng được gọi là quản lý chất lượng. Theo ISO 9000 “ Quản lý chất lượng là những hoạt động của các chức năng chung của quản lý, bao gồm các việc xác định chính sách chất lượng, mục tiêu, trách nhiệm và thực hiện chúng bằng các biện pháp như lập kế hoạch chất lượng, 8 kiểm soát chất lượng, đảm bảo chất lượng và cải tiến chất lượng trong khuôn khổ hệ chất lượng.” Quản lý chất lượng là một khái niệm được phát triển và hoàn thiện liên tục, thể hiện ngày càng đầy đủ hơn bản chất tổng hợp, phức tạp của vấn đề chất lượng và phản ánh sự thích ứng với điều kiện và môi trường mới. Quan điểm đánh giá chất lượng của một số nước. - Nhật Bản : Quan điểm chất lượng là một yếu tố cạnh tranh, canh tranh chất lượng đã và dang thay thế cạnh tranh bằng giá cả. Để có chất lượng, có năng lực cạnh tranh trên thị trường người Nhật đã triệt để tuân thủ "yêu cầu đúng nơi, đúng lúc và đảm bảo tính nhất quán về chất lượng". Họ đã ứng dụng các phương pháp thống kê hiện đại để kiểm tra chất lượng. Trong sự so sánh về chất lượng người Nhật không chỉ so sánh hoạt động với xí nghiệp cùng loại, cùng quốc gia và trên phạm vi toàn cầu để từ đó rút ra các bài học mà còn so sánh ý kiến của khách hàng. Sự hài lòng của khách hàng được xếp lên hàng đầu. Theo quan điểm này, chất lượng là vấn đề tồn tại và phát triển của doanh nghiệp, của thời đại và là một phạm trù rộng lớn gắn với nhiều khâu, nhiều công đoạn cả trước và sau khi sản phẩm ra đời - Anh: Quá trình phát triển kinh tế hiện đại gắn liền với với sự công nghiệp hoá và hiện đại hoá. Công nghiệp hoá và hiện đại hoá là nền tảng của sự tạo thành và không ngừng nâng cao chất lượng hàng hoá. Với quan điểm : chỉ có chất lượng thì sản phẩm mới có khả năng cạnh tranh trên thị trường và mở đường cho đất nước đến sự phồn vinh. Năm 1982, Bộ Thương mại Anh đã ban hành tài liệu "Tiêu chuẩn chất lượng và sự cạnh tranh" đặt ra mục tiêu buộc các tiêu chuẩn quốc gia phải phản ánh được các nhu cầu của thị trường thể giới và dựa trên hệ thống đảm bảo chất lượng. - Ấn Độ: Giám đốc doanh nghiệp giữ vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng Giám đốc phải có nhận thức và là người chịu trách nhiệm về tiêu chuẩn chất lượng, 9 xem các sản phẩm không khuyết tật là mục đich của vấn đề chất lượng. Để làm được điều này phải nắm vững các quy cách yêu cầu chất lượng và tìm mọi nguyên nhân gây khuyết tật để khắc phục phòng ngừa - Mỹ: Có triết lý về chất lượng không chỉ dừng lại ở điểm " ta so với họ" mà cần mở rộng cho tương lai của nền sản xuất và dịch vụ thế giới "hoàn hảo là chuẩn mực" - Trong nước : Hiện nay, trên thị trường , việc kiểm tra đánh giá chất lượng chú trọng vào việc kiểm tra, đánh giá mức độ phù hợp của sản phẩm so với yêu cầu mà chưa thực sự quan tâm đến đến mối quan tâm của khách hàng vì vẫn còn tồn tại quan điểm "chất lượng là sự phù hợp". Đã quan tâm đến vấn đề công nghệ, nhưng chưa thực sự quan tâm đến việc tìm, phát hiện và loại trừ nguyên nhân gây khuyết tật để có biện pháp khắc phục, phòng ngừa. Chú ý đến giám sát kỹ thuật nhưng chưa quan tâm đến vấn đề đào tạo, huấn luyện, các khâu dịch vụ trước và sau bán... 1.2.2. Vai trò của quản lý chất lượng Với bản chất của mình, quản lý chất lượng giữ một vai trò hết sức quan trọng trong sự thành công của doanh nghiệp. Đảm bảo tốt nhất đầu vào, tối ưu hóa qui trình sản xuất tác nghiệp, tối ưu hóa đầu ra, mang tới cho khách hàng những dịch vụ khách hàng tốt nhất nhằm không ngừng thỏa mãn nhu cầu khách hàng là những nhân tố cơ bản, chính yếu nhằm không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm, giúp doanh nghiệp cạnh tranh thành công trên thị trường. Vì vậy, quản lý chất lượng là một trong những khâu sống còn của doanh nghiệp. Vai trò và tầm quan trọng của quản lý chất lượng được thể hiện cụ thể trên các mặt sau : - Đối với nền kinh tế xã hội. Quản lý chất lượng góp phần đảm bảo tiết kiệm lao động xã hội do sử dụng hợp lý, tiết kiệm tài nguyên, sức lao động, công cụ lao động, tiền vốn, góp phần tăng năng suất. 10 Đối với người tiêu dung. Quản lý chất lượng đảm bảo nâng cao chất lượng sản phẩm, thỏa mãn một cách tốt nhất nhu cầu của người tiêu dung, góp phần nâng cao tiết kiệm, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người tiêu dùng. - Đối với bản thân doanh nghiệp. Chất lượng sản phẩm là vấn đề sống còn của bất cứ doanh nghiệp nào. Vì vậy, quản lý chất lượng nhằm không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm có một ý nghĩa vô cùng to lớn đối với doanh nghiệp. Quản trị chất lượng giúp doanh nghiệp xác định đúng hướng đi, giúp doanh nghiệp tổ chức sản xuất - kinh doanh một cách hiệu quả nhất, giúp doanh nghiệp loại bỏ được những thất thoát không đáng có. Hay nói cách khác, quản trị chất lượng giúp doanh nghiệp trở nên chuyên nghiệp trong hoạt dộng sản xuất kinh doanh. 1.2.3 Khái niệm chung về quản lý chất lượng công trình xây dựng. Quản lý chất lượng công trình xây dựng là nhiệm vụ của tất cả các chủ thể tham gia vào quá trình hình thành nên sản phẩm xây dựng bao gồm: Chủ đầu tư, nhà thầu, các tổ chức và cá nhân có liên quan trong công tác khảo sát, thiết kế, thi công xây dựng, quản lý và sử dụng công trình xây dựng. Theo Nghị định của chính phủ số 209/2004/NĐ-CP ngày 16 tháng 12 năm 2004, NĐ49/NĐ-CP ngày 18/04/2008 Về Quản lý chất lượng công trình xây dựng, và luật đấu thầu số 61/2005QH11, thì hoạt động quản lý chất lượng công trình xây dựng xuyên suốt các giai đoạn từ khảo sát, thiết kế, lựa chọn nhà thầu và thi công xây dựng công trình. 1.3.Nội dung các công cụ hỗ trợ quản lý chất lượng sản phẩm và quản lý chất lượng công trình dân dụng. 1.3.1.Nội dung các công cụ hỗ trợ quản lý chất lượng sản phẩm. Quản lý chất lượng bao gồm tất cả các chức năng như lập kế hoạch chất lượng, tổ chức thực hiện, kiểm tra và điều chỉnh các hoạt động trong dự án nhằm thoã mãn nhu cầu của khách hàng. Hình1.1 thể hiện các nội dung của công tác quản lý chất lượng (vòng tròn W.E. Deming). Ghi chú : P(Plan)-Lập kế hoạch chất lượng 11 D(do)-Tổ chức thực hiện C(check)-Kiểm tra A P C D Cải tiến A(act)-điều chỉnh A P C D Giữ vững-Cải tiến Giữ vững Hình 1.1:Lập kế hoạch chất lượng a.Lập kế hoạch chất lượng Đây là giai đoạn đầu tiên của quản lý chất lượng nhằm hình thành chính sách chất lượng. Lập kế hoạch chất lượng chính xác và đầy đủ sẽ giúp định hướng tốt các hoạt động tiếp theo, nó cho phép xác định mục tiêu, phương hướng phát triển chất lượng cao cả dự án theo một hướng thống nhất. Lập kế hoạch chất lượng bao gồm các công việc: - Xác lập mục tiêu chất lượng tổng quát và chính sách chất lượng mà dự án theo đuổi; - Xác định các khách hàng bên trọng và bên ngoài, các đối tượng, các đối tác mà dự án có liên hệ, chủ thể tiêu dùng sản phẩm của dự án; - Xác định các nhu cầu và đặc điểm nhu cầu của khách hàng; - Phát triển các đặc điểm của sản phẩm và dịch vụ thoả mãn các nhu cầu đó; - Phát triển các quá trình tạo ra các đặc điểm cần thiết của sản phẩm và dịch vụ; - Xác định trách nhiệm của từng bộ phận của dự án với chất lượng dự án và chất lượng sản phẩm dự án, chuyển giao các kết quả lập kế hoạch cho các bộ phận. Để bắt đầu quá trình lập kế hoạch cần có thông tin về chính sách của dự án về lĩnh vực chất lượng; nội dung dự án; mô tả sản phẩm dự án (tốt nhất là những đặc điểm cụ thể từ phía người tiêu dùng); các tiêu chuẩn và yêu cầu đối với chất lượng 12 sản phẩm, dịch vụ, đối với các quá trình công nghệ; tài liệu về hệ thống chất lượng. Trong quá trình lập kế hoạch chất lượng có thể áp dụng các công cụ sau: - Phân tích lợi ích – chi phí; - Xác lập cấp độ mong muốn của các chỉ tiêu chất lượng dự án, xuất phát từ sự so sánh với các chỉ tiêu tương ứng của các dự án khác. - Các dạng biểu đồ : + Biểu đồ nguyên nhân-hậu quả ( biểu đồ xương cá) mô tả mối quan hệ nhân quả giữa nguyên nhân và các hậu quả hiện thời và tiềm ẩn. Hạn chế về thời gian Máy móc, thiết bị Công nghệ Đảm bảo, vật chất Sai lệch so với yêu cầu Hạn chế về năng lượng Đảm bảo công nghệ Đảm bảo nguồn nhân Môi trường bên ngoài Hình 1.2: Biểu đồ xương cá về nguyên nhân và hậu quả + Sơ đồ khối mô tả mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau của các phần tử khác nhau của hệ thống hay quá trình. - Các thử nghiệm. Kết quả của lập kế hoạch chất lượng là bản kế hoạch chất lượng (kế hoạch các biện pháp kỹ thuật - tổ chức đảm bảo hệ thống chất lượng dự án). Bản kế hoạch này phải trình bày các biện pháp cụ thể thực hiện chính sách chất lượng gắn với thời hạn thực hiện cụ thể, với người chịu trách nhiệm thực hiện, ngân hàng và các chỉ tiêu đánh giá. Trong kế hoạch chất lượng cần có các thủ tục tiến hành các biên pháp kiểm tra và thử nghiệm, danh mục các chỉ tiêu kiểm tra đối với tất cả các công việc và loại sản phẩm. Trong kế hoạch chất lượng có thể gồm cả bản đồ công nghệ của một số quá