Tài liệu Luận văn dự án đầu tư công trình thủy điện bảo lâm tỉnh hà giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI VŨ LƯU CHINH DỰ ÁN ĐẦU TƯ: CÔNG TRÌNH THỦY ĐIỆN BẢO LÂM - HÀ GIANG LUẬN VĂN THẠC SỸ CHUYÊN NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: PGS.TS. NGUYỄN THỊ NGỌC HUYỀN Hà Nội – Năm 2012 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học, độc lập của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Vũ Lưu Chinh Vũ Lưu Chinh – CH2009 1 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh LỜI CẢM ƠN Xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ của các thầy giáo, cô giáo Viện Kinh tế và Quản lý, Viện đào tạo sau đại học - Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội. Xin cảm ơn sự trực tiếp hướng dẫn tận tình của TS. Phạm Thu Hà trong suốt quá trình làm luận văn này. Cảm ơn sự đóng góp của các đồng nghiệp, của gia đình để bản báo cáo này được hoàn thiện hơn. Vũ Lưu Chinh – CH2009 2 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Nghĩa của cụm từ viết tắt 1 BOT Phương thức xây dựng – vận hành – chuyển giao 3 CSĐT Cơ sở đào tạo 4 ĐTXD Đầu tư xây dựng 5 GĐ Giai đoạn 6 HSSV Học sinh sinh viên 7 NĐ- CP Nghị định của Chính phủ 8 NCTKT Nghiên cứu tiền khả thi 9 NCKT Nghiên cứu khả thi 10 ISO Tiêu chuẩn quản lý chất lượng Quốc tế 11 ODA Vốn đầu tư nước ngoài gián tiếp 12 QĐ-BXD Quyết định Bộ Xây dựng 13 QĐ-BCN Quyết định Bộ Công nghiệp 14 QHĐTPT Quy hoạch đầu tư phát triển 15 TCCN Trung cấp chuyên nghiệp 16 TKKT Thiết kế kỹ thuật 17 TKKTTC Thiết kế kỹ thuật thi công 18 TT-BTC Thông tư của Bộ Tài chính 19 TT-BXD Thông tư Bộ Xây dựng 20 TW Trung ương 21 UBND Uỷ ban nhân dân 22 XDCB Xây dựng cơ bản Vũ Lưu Chinh – CH2009 3 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. 1 LỜI CẢM ƠN................................................................................................... 2 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ 3 MỤC LỤC......................................................................................................... 4 DANH MỤC BẢNG BIỂU............................................................................... 6 LỜI MỞ ĐẦU................................................................................................... 6 CHƯƠNG 1 .................................................................................................... 10 CƠ SỞ PHƯƠNG PHÁP LUẬN VỀ DỰ ÁN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG .................................................................................................... 10 1.1 Dự án đầu tư ...........................................................................................10 1.1.1 Khái niệm dự án...............................................................................10 1.1.2 Khái niệm dự án đầu tư ...................................................................11 1.2 Tiêu chuẩn để đánh giá hiệu quả đầu tư dự án.....................................13 1.3 Phát triển bền vững và nguyên tắc chung .............................................19 1.3.1 Khái niệm chung về phát triển bền vững .........................................19 1.3.2 Các chỉ tiêu đánh giá phát triển bền vững .......................................25 1.3.3 Các đặc điểm của Thủy điện ảnh hưởng đến phát triển bền vững 31 CHƯƠNG II: PHÂN TÍCH ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ DỰ ÁN THỦY ĐIỆN BẢO LÂM....................................................................................................... 37 2.1 Tổng quan về nguồn điện hiện nay tại Việt Nam. .................................37 2.2 Sơ lược về Thủy điện ở Việt Nam ..........................................................38 2.3 Tổng quan về dự án thủy điện Bảo Lâm ...............................................43 2.3.1 Giới thiệu chung.................................................................................43 2.3.2 Các thông số chính của dự án Thủy điện Bảo Lâm .............................44 2.3.2 Ý nghĩa của việc đầu tư của công trình thuỷ điện Bảo Lâm. ...............48 2.4 Phân tích hiệu quả tài chính dự án thủy điện Bảo Lâm.......................52 Vũ Lưu Chinh – CH2009 4 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh CHƯƠNG III: PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ KINH TẾ DỰ ÁN THỦY ĐIỆN BẢO LÂM VÀ PHÂN TÍCH DỰ ÁN DƯỚI GÓC ĐỘ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG ............................................................................................................. 59 3.1 Tổng quan về kinh tế – xã hội ................................................................59 3.1.1 Hiện trạng phát triển kinh tế Việt Nam...............................................59 3.1.2 Các kịch bản phát triển kinh tế...........................................................63 3.2 Phân tích tổng quan hệ thống năng lượng Việt Nam............................73 3.2.1 Tương quan năng lượng – kinh tế giai đoạn quy hoạch trước............73 3.2.2. Tổng quan về cung cầu năng lượng trong giai đoạn 1990-2009 ........77 3.2.3. Tổng quan về cung cầu năng lượng trong giai đoạn 2011-2030 ........82 3.3 Đánh giá phân tích hiệu quả kinh tế dự án: ..........................................89 3.4 Các tính toán đảm bảo đầu tư gắn với phát triển bền vững.................93 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 97 Vũ Lưu Chinh – CH2009 5 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.3.1 Các thông số chính của Thuỷ điện Bảo Lâm ............................... 45 Bảng 2.3.2 Một số các chỉ tiêu đánh giá PTBV của Thuỷ điện Bảo Lâm ...... 50 Bảng 3.1 Tăng trưởng GDP phân theo các ngành kinh tế.............................. 59 Bảng 3.2 Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế và cơ cấu lao động ................... 63 Bảng 3.3 Tăng trưởng kinh tế đến năm 2030 (tăng trưởng nhanh) ................ 66 Bảng 3.4 Tăng trưởng kinh tế đến năm 2030 (tăng trưởng chậm) ................. 68 Bảng 3.5 Tăng trưởng kinh tế đến năm 2030 (Phương án cơ sở)................... 71 Bảng 3.6 Tổng hợp chi tiêu kinh tế - năng lượng Việt Nam 2000-2009 ........ 75 Bảng 3.7 Diễn biến khai thác giai đoạn 1990-2009....................................... 76 Bảng 3.8 Diễn biến khai thác dầu thô trong giai đoạn 1990-2009 ................. 77 Bảng 3.9 Khai thác khí giai đoạn 1995-2009 ................................................ 77 Bảng 3.10 Diễn biến xuất nhập khẩu năng lượng giai đoạn 1990-2009......... 78 Bảng 3.11 Diễn biến tiêu thụ năng lượng sơ cấp........................................... 79 Bảng 3.12 Diễn biến tiêu thụ từng loại nhiên liệu cho sản xuất điện ............. 79 Bảng 3.13 Diễn biến tiêu thụ năng lượng cuối cùng...................................... 80 Bảng 3.14 Đánh giá ảnh hưởng của dòng chảy lũ trong các hệ thống sông đến đồng bằng sông Hồng................................................................................... 93 Bảng 3.15 Tổ hợp W lũ 8 ngày các trận lũ lớn - lũ lịch sử trên lưu vực sông Hồng ..................................................................................................................... 93 Vũ Lưu Chinh – CH2009 6 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Liên tục trong các năm gần đây, sản lượng điện các nhà máy thủy điện, nhiệt điện Việt Nam không đáp ứng tốc độ phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là vào mùa nắng nóng. Nhu cầu điện năng của Việt Nam là rất lớn, việc đầu tư xây dựng công trình sẽ bổ sung đáng kể nguồn năng lượng cho hệ thống điện quốc gia, góp phần đáp ứng yêu cầu tăng trưởng khoảng 17  22% /năm của phụ tải cũng như là tiền đề để phát triển kinh tế với tốc độ tăng trưởng GDP hàng năm là 8,5 – 9%/năm. Xuất phát từ nhu cầu trên nên hiện nay Chính phủ đang khuyến khích các doanh nghiệp, thành phần kinh tế đầu tư xây dựng phát triển nguồn điện. Công trình thủy điện Bảo Lâm với công suất lắp đặt 190MW, hàng năm sẽ cung cấp điện lượng 761,67 triệu kWh cho hệ thống, sẽ đáp ứng một phần nhu cầu điện năng trong khu vực, giảm bớt tình hình thiếu hụt điện năng của hệ thống, đặc biệt là trong giờ cao điểm. Sau khi xây dựng công trình sẽ tạo ra hồ chứa lớn, góp phần cải thiện khí hậu môi trường khu vực, tạo cảnh quan du lịch và thúc đẩy phát triển các ngành du lịch dịch vụ vốn đang là một tiềm năng lớn của tỉnh Cao Bằng, phát triển ngành nghề nuôi trồng thuỷ sản. Vì vậy, trên cơ sở kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn trong phạm vi hiểu biết của mình tôi đã chọn đề tài : “Phân tích đánh giá dự án đầu tư Công trình thuỷ điện Bảo Lâm tỉnh Hà Giang dưới góc độ bền vững”. 2. Mục đích nghiên cứu  Thứ nhất, hệ thống hóa những vấn đề lý thuyết cơ bản về dự án đầu tư và phát triển bền vững Vũ Lưu Chinh – CH2009 7 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh  Thứ hai, phân tích đánh giá hiệu quả dự án và phân tích rủi ro của dự án Công trình thuỷ điện Bảo Lâm tỉnh Hà Giang dưới góc độ bền vững  Thứ ba, phân tích hiệu quả kinh tế xã hội của dự án thủy điện và đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo phát triển bền vững thuỷ điện Bảo Lâm tỉnh Hà Giang 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu  Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những lý luận cơ bản về dự án đầu tư và phát triển bền vững .  Phạm vi nghiên cứu: dự án Công trình thuỷ điện Bảo Lâm tỉnh Hà Giang hiệu quả kinh tế xã hội của dự án thủy điện . Từ đó, đề xuất về phát triển bền vững thuỷ điện Bảo Lâm tỉnh Hà Giang. 4. Phương pháp nghiên cứu Khóa luận sử dụng phương pháp duy vật biện chứng kết hợp với các học thuyết kinh tế, phương pháp thống kê, phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp so sánh. Thu thập số liệu: các báo cáo, tài liệu của dự án thủy điện, thông tin trên báo chí và internet. 5. Những đóng góp của luận văn  Về lý luận : Hệ thống hóa và làm rõ một số vấn đề lý luận của quản lý dự án  Về thực tiễn : Xuất phát từ thực trạng dự án Công trình thuỷ điện Bảo Lâm tỉnh Hà Giang và hiệu quả kinh tế xã hội của dự án thủy điện .Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo phát triển bền vững thuỷ điện Bảo Lâm tỉnh Hà Giang. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu với kết luận, luận văn chia làm 3 chương: Vũ Lưu Chinh – CH2009 8 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh Chương 1 : Cơ sở phương pháp luận về dự án đầu tư và phát triển bền vững Chương 2 : Phân tích và đánh giá hiệu quả dự án Thủy điện Bảo Lâm Chương 3 : Phân tích hiệu quả kinh tế xã hội của dự án Thủy điện Bảo Lâm, Một số giải pháp nhằm đảm bảo phát triển bền vững phát triển bền vững của thủy điện. Vũ Lưu Chinh – CH2009 9 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh CHƯƠNG I CƠ SỞ PHƯƠNG PHÁP LUẬN VỀ DỰ ÁN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG 1.1 Dự án đầu tư 1.1.1 Khái niệm dự án Dự án là một tổng thể các hoạt động phụ thuộc lẫn nhau nhằm tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ duy nhất trong khoản thời gian xác định với sự ràng buộc về nguồn lực trong bối cảnh không chắc chắn. - Các công việc và tổng thể các công việc cần được thực hiện trong một thời hạn xác định. Dự án có điểm bắt đầu và điểm kết thúc. - Các nguồn lực để thực hiện các công việc và tổng thể công việc là giới hạn. Mỗi dự án thường tiêu phí các nguồn lực. Các nguồn lực này càng bị ràng buộc chặt chẽ khi chi phí cho dự án là một số thành công then chốt. - Các hoạt động của dự án diễn ra trong môi trường không chắc chắn. Môi trường của dự án không phải là môi trường hiện tại mà là môi trường tương lai. Như vậy, dự án và các hoạt động đang tiến hành có những điểm chung. Cả hai đều do con người thực hiện và bị giới hạn về nguồn lực, cả hai đều được lên kế hoạch, thực hiện và kiểm tra. Sự khác biệt ở chỗ các hoạt động đang được tiến hành có tính chất lặp lại, còn dự án thì có thời hạn và là duy nhất. Hoạt động theo dự án là một hoạt động có kế hoạch, được kiểm tra để đảm bảo cho một tiến trình chung với các nguồn lực và môi trường đã được tính toán nhằm thực hiện những mục tiêu nhất định. Dự án là điều kiện, tiền đề của sự đổi mới và phát triển. Những năm gần đây, số lượng các dự án tăng lên. Dự án sinh ra nhằm giải quyết những “vấn đề” trên con đường phát triển của một doanh nghiệp, một quốc gia, một khu vực thậm Vũ Lưu Chinh – CH2009 10 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh chí trên phạm vi toàn cầu. Dự án cho phép hướng mọi sự nỗ lực có thời hạn để tạo ra sản phẩm dịch vụ mong muốn. Nhu cầu muốn trở thành hiện thực phải thông qua hoạt động của con người. Hoạt động khôn ngoan là hoạt động theo dự án, những hoạt động đã được lên kế hoạch và đủ nguồn lực để đảm bảo sự thành công. Các dự án đều có chu trình 4 giai đoạn: Xác định và xây dựng dự án -Lập kế hoạch - Quản lý thực hiện - Kết thúc dự án. Công việc trong giai đoạn đầu tiên là nghiên cứu tính khả thi của dự án nhằm xác định rõ ràng các mục tiêu dự án, xây dựng cơ bản đề xuất dự án. Đây cũng chính là nội dung của đề tài nghiên cứu: Dự án đầu tư Thuỷ điện Bảo Lâm tỉnh Hà Giang. 1.1.2 Khái niệm dự án đầu tư Theo luật đầu tư thì dự án đầu tư là tập hợp các đề xuất bỏ vốn trung và dài hạn để tiến hành các hoạt động đầu tư trên địa bàn cụ thể, trong khoảng thời gian xác định. Như vậy dự án đầu tư có thể xét từ nhiều góc độ khác nhau: - Về mặt hình thức nó là một tập hợp hồ sơ tài liệu trình bày một cách chi tiết và có hệ thống các hoạt động và chi phí theo một kế hoạch để đạt được những kết quả và thực hiện được những mục tiêu nhất định trong tương lai. - Trên góc độ quản lý, dự án đầu tư là một công cụ quản lý sử dụng vốn, vật tư, lao động để tạo ra các kết quả tài chính, kinh tế - xã hội trong một thời gian dài. - Trên góc độ kế hoạch, dự án đầu tư là một công cụ thể hiện kế hoạch chi tiết của một công cuộc đầu tư sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế - xã hội, làm tiền đề cho cho các quyết định đầu tư và tài trợ. - Về mặt nội dung, dự án đầu tư là một tập hợp các hoạt động có liên quan với nhau được kế hoạch hoá nhằm đạt các mục tiêu đã định Vũ Lưu Chinh – CH2009 11 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh bằng việc tạo ra các kết quả cụ thể trong một thời gian nhất định, thông qua việc sử dụng các nguồn lực xác định.  Để đảm bảo tính khả thi, dự án đầu tư phải đáp ứng các yêu cầu cơ bản sau: - Tính khoa học: Thể hiện người soạn thảo dự án đầu tư phải có một quá trình nghiên cứu tỷ mỷ kỹ càng, tính toán thận trọng, chính xác từng nội dung của dự án đặc biệt là nội dung về tài chính, nội dung về công nghệ kỹ thuật. Tính khoa học còn thể hiện trong quá trình soạn thảo dự án đầu tư cần có sự tư vấn của các cơ quan chuyên môn - Tính thực tiễn: các nội dung của dự án đầu tư phải được nghiên cứu, xác định trên cơ sở xtôi xét, phân tích, đánh giá đúng mức các điều kiện và hoàn cảnh cụ thể liên quan trực tiếp và gián tiếp đến hoạt động đầu tư. - Tính pháp lý: Dự án đầu tư cần có cơ sở pháp lý vững chắc tức là phù hợp với chính sách và luật pháp của Nhà nước. Muốn vậy phải nghiên cứu kỹ chủ trương, chính sách của Nhà nước, các văn bản pháp quy liên quan đến hoạt động đầu tư. - Tính đồng nhất: Các dự án đầu tư phải tuân thủ các quy định chung của các cơ quan chức năng về hoạt động đầu tư, kể cả các quy định về thủ tục đầu tư. Với các dự án đầu tư quốc tế còn phải tuân thủ quy định chung mang tính quốc tế.  Phân loại dự án đầu tư  Theo thẩm quyền quyết định hoặc cấp giấy phép đầu tư * Đối với dự án đầu tư trong nước: Để tiến hành quản lý và phân cấp quản lý, tuỳ theo tính chất của dự án và quy mô đầu tư, các dự án đầu tư trong nước được phân theo 3 nhóm A, B và C. Có hai tiêu thức được dùng để phân nhóm là dự án thuộc ngành kinh tế nào? Dự án có tổng mức đầu tư lớn hay nhỏ? Trong các nhóm thì nhóm A là quan trọng nhất, phức tạp nhất, còn nhóm C là ít quan trọng, ít phức tạp hơn Vũ Lưu Chinh – CH2009 12 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh cả. Tổng mức vốn nêu trên bao gồm cả tiền chuyển quyền sử dụng đất, mặt nước, mặt biển, thềm lục địa, vùng trời (nếu có). * Đối với các dự án đầu tư nước ngoài: gồm 3 loại dự án đầu tư nhóm A, B và loại được phân cấp cho địa phương.  Phân theo trình tự lập và trình duyệt dự án: Theo trình tự (hoặc theo bước) lập và trình duyệt, các dự án đầu tư được phân ra hai loại: - Nghiên cứu tiền khả thi (hay còn gọi là báo cáo đầu tư) - Nghiên cứu khả thi ( Hay còn gọi là dự án đầu tư)  Theo nguồn vốn: Dự án đầu tư bằng vốn trong nước (vốn cấp phát, tín dụng, các hình thức huy động khác) và dự án đầu tư bằng nguồn vốn nước ngoài (nguồn viện trợ nước ngoài ODA và nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI). 1.2 Tiêu chuẩn để đánh giá hiệu quả đầu tư dự án Bản chất của các dự án đầu tư là lợi ích và chi phí của chúng thường xảy ra vào các giai đoạn khác nhau. Bởi vì một số tiền có được hiện tại được coi là có giá trị cao hơn cùng một số tiền như vậy nhận được trong tương lai, các chi phí và lợi ích đến sớm hơn về mặt thời gian cần phải được được coi như có trọng lượng lớn hơn và các chi phí và lợi ích đến muộn hơn có trọng lượng thấp hơn. Sở dĩ giá trị lớn hơn được đặt vào có lợi ích và chi phí hiện tại hơn là tương lai là bởi vì tiền có được bây giờ cho phép sử dụng để đầu tư có lãi hay tiêu dùng trong khoảng thời gian giữa hiện tại và tương lai. Do đó, người đi vay sẵn sàng trả lãi suất dương để có thể sử dụng được vốn, còn người cho vay đòi phải trả được lãi. Trong quá khứ, có nhiều tiêu chuẩn khác nhau đã được dùng để đánh giá kết quả dự kiến của các dự án đầu tư. Nhưng tựu chung lại có bốn tiêu chuẩn chính. Cụ thể là: tiêu chuẩn hiện giá lợi ích ròng, tỷ số lợi ích - chi phí, thời kỳ hoàn vốn, và nội suất thu hồi vốn. Trong bốn tiêu chuẩn Vũ Lưu Chinh – CH2009 13 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh này, tiêu chuẩn lợi ích ròng là tiêu chuẩn thỏa mãn nhất, mặc dù tiêu chuẩn này đôi khi có thể phải điều chỉnh chút ít để tính tới các cưỡng chế đặc biệt. Tiêu chuẩn hiện giá lợi ích ròng (Net Present Value, NPV) NPV (Net present value) được dịch là Hiện giá lợi ích ròng hoặc Giá trị hiện tại ròng, có nghĩa là giá trị tại thời điểm hiện nay của toàn bộ dòng tiền dự án trong tương lai được chiết khấu về hiện tại. Giá trị hiện tại ròng của một dự án đầu tư là sự chênh lệch giữa tổng giá trị khấu hao của các dòng tiền trong tương lai phát sinh từ dự án đầu tư so với giá trị vốn đầu tư. NPV = giá trị hiện tại của dòng tiền vào (thu) - giá trị hiện tại của dòng tiền ra (chi), giá trị này được diễn tả bằng đại số như sau: Trong đó: n là thời gian hoạt động của dự án. Biểu thức 1/(1+r)t thường được gọi là hệ số chiết khấu cho năm thời gian. Khi đánh giá hiệu quả dự án đầu tư bằng Tiêu chuẩn hiện giá lợi ích ròng (NPV), cần lưu ý: Quy tắc 1: "không chấp nhận một dự án nào trừ phi dự án này có hiện giá lợi ích ròng dương khi được chiết khấu bằng chi phí cơ hội của vốn." Tuy nhiên nếu xét về mặt lợi ích quốc gia, sự kết hợp giữa kinh tế và xã hội thì quy tắc trên cần phải được cân nhắc trong điều kiện phát triển bền vững. Vũ Lưu Chinh – CH2009 14 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh Hạn chế của ngân sách Thông thường chính quyền không thể có đủ vốn ở một mức chi phí cố định để thực hiện tất cả các dự án có hiện giá lợi ích ròng dương. Khi tình thế như vậy xảy ra, ta cần phải lựa chọn giữa các dự án để quyết định một nhóm các dự án mà sẽ tối đa hóa hiện giá lợi ích ròng của các công trình đầu tư nằm trong giới hạn của ngân sách. Như thế, cách diễn tả thứ hai của tiêu chuẩn hiện giá lợi ích ròng là: Quy tắc 2: "Trong giới hạn của một ngân sách đã được ấn định, cần phải chọn trong số các dự án hiện có nhóm dự án nào có thể tối đa hoá hiện giá lợi ích ròng." Bởi vì hạn chế ngân sách không đòi hỏi tất cả kinh phí phải được sử dụng hết, nên quy tắc này ngăn chặn việc thực hiện một dự án có hiện giá lợi ích ròng âm. Ngay cả khi tất cả vốn của ngân sách không được sử dụng hết, NPV do số vốn ngân sách này mang lại sẽ tăng lên nếu dự án có NPV âm bị loại bỏ. So sánh các dự án loại trừ lẫn nhau Rất nhiều khi trong công tác thẩm định dự án ta gặp phải những tình huống phải lựa chọn giữa những dự án thay thế nhau có nghĩa là nếu thực hiện dự án này thì phải bỏ dự án kia. Vì lý do kỹ thuật, có thể không thể thực hiện được cả hai dự án. Ví dụ, khi làm một con đường nối hai thị trấn, có nhiều mức chất lượng khác nhau của con đường này; tuy nhiên người ta chỉ có thể làm một con đường. Tương tự như vậy, một miếng đất xây dựng không thể dùng cho hai mục đích khác nhau vào cùng một lúc. Do đó, vấn đề mà nhà phân tích đầu tư gặp phải là phải lựa chọn trong những dự án loại trừ lẫn nhau một dự án mang lại hiện giá lợi ích ròng lớn nhất. Điều này có thể diễn tả dưới dạng quy tắc sau: Quy tắc ba: "Trong tình huống không bị giới hạn ngân sách, nhưng ta phải chọn một dự án trong số các phương án loại trừ lẫn nhau, ta luôn Vũ Lưu Chinh – CH2009 15 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh luôn cần phải chọn dự án sinh ra hiện giá lợi ích ròng lớn nhất." Giả sử ta phải lựa chọn giữa ba dự án loại trừ lẫn nhau sau: Dự án I: Hiện giá chi phí đầu tư là 1 triệu đô-la, NPV là $300.000 Dự án J: Hiện giá chi phí đầu tư là 4 triệu đô-la, NPV là $700.000 Dự án K: Hiện giá chi phí đầu tư là 1,5 triệu đô-la, NPV là $600.000 Trong tình huống này cả ba dự án đều có tiềm năng tốt, vì tất cả đều có hiện giá lợi ích ròng dương. Tuy nhiên, ta chỉ có thể thực hiện một dự án. Mặc dù phí tổn của phương án J là lớn nhất, nhưng hiện giá lợi ích ròng NPV của nó cũng là lớn nhất; bởi thế ta cần chọn phương án này. Mặc dù dự án K có NPV lớn nhất tính trên mỗi đô-la vốn đầu tư, nhưng điều này không quan hệ gì nếu suất chiết khấu đã phản ánh chi phí cơ hội của vốn đó. Nếu ta chọn dự án J thay vì dự án K, với phần đầu tư trội lên 2,5 triệu đô-la, hiện giá lợi ích ròng sẽ tăng thêm $100.000 sau khi đã tính chi phí cơ hội của giá trị đầu tư trội lên này. Do đó, chọn dự án J thì tốt hơn. Khi tiến hành dự án I thay thế dự án J, người ta giả thiết rằng chúng ta chỉ hy vọng thu được một hiện giá lợi ích ròng bằng 0 khi đtôi đầu tư số vốn còn lại vào một dự án L nào đó. Việc sử dụng chi phí cơ hội của vốn làm suất chiết khấu đã tất yếu bao hàm giả thiết này. Do đó, sự kết hợp của dự án I và một dự án "L" khác sẽ phải tốn 4 triệu thế mà NPV của kết hợp này sẽ chỉ là $300.000. Giới hạn khi lựa chọn giữa các dự án có thể thay thế nhau khi áp dụng tiêu chuẩn hiện giá lợi ích ròng. Hiện giá lợi ích ròng của một dự án không chỉ là một chỉ số để xếp hạng các dự án, mà nó còn mang ý nghĩa đáng kể hơn. Nó đo lường giá trị hay thặng dư giá trị do một dự án tạo ra ngoài những gì mà những nguồn vốn này có thể mang lại nếu chúng không được sử dụng trong các dự án đầu tư này của khu vực công. Vũ Lưu Chinh – CH2009 16 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh Trong một số trường hợp, việc đầu tư vào một phương tiện như một con đường có thể được thực hiện thông qua một loạt các dự án ngắn hạn hoặc một hay nhiều dự án dài hạn hơn. Nếu lợi ích thu về từ việc mở rộng phương tiện này trong toàn bộ đời hữu dụng của nó như thể là một cơ hội đầu tư có hiện giá lợi ích ròng dương, nó sẽ là không có ý nghĩa gì khi ta đtôi so sánh hiện giá lợi ích ròng của một dự án cung cấp các dịch vụ đường sá trong toàn bộ đời hữu dụng của dự án với hiện giá lợi ích ròng của một dự án cung cấp các dịch vụ đường sá chỉ cho một thời gian ngắn nếu ta dự kiến rằng dự án ngắn này sẽ được lặp đi lặp lại. Vấn đề tương tự như vậy cũng nảy sinh trong việc thẩm định các chiến lược đầu tư khác nhau cho việc sản xuất điện năng. Sẽ là không đúng khi ta so sánh hiện giá lợi ích ròng của một nhà máy tua-bin khí có tuổi thọ 10 năm với một nhà máy dùng than có tuổi thọ 30 năm, nếu ta dự kiến rằng trong suốt thời gian 30 năm này, sự khan hiếm của các nhà máy điện sẽ dẫn đến suất thu hồi cao hơn bình thường của đầu tư vào năng suất. Trong trường hợp như vậy, chúng ta phải so sánh các chiến lược đầu tư có thời gian hoạt động xấp xỉ nhau. Ta có thể so sánh một chuỗi dự án nhà máy điện tua-bin khí tiếp theo là nhà máy điện loại khác mà chúng có tổng thời gian hữu dụng bằng tuổi thọ của nhà máy điện dùng than. Trong hầu hết các tình huống thẩm định dự án, người ta không cho rằng sự kết thúc của một dự án ngắn hạn sẽ mang lại cho những dự án tiếp theo đó những cơ hội với suất thu hồi vốn cao hơn bình thường. Trong trường hợp như vậy, cách thích hợp là so sánh các dự án có thời gian hữu dụng khác nhau với các biên dạng lợi ích kinh tế ròng của tất cả các dự án đtôi chiết khấu theo chi phí cơ hội kinh tế của vốn công quỹ. Khi người ta cho rằng các dự án với đời hữu dụng ngắn sẽ dẫn tới các dự án kế tiếp có siêu lợi nhuận, thì việc so sánh các dự án có thể thay thế cho nhau với đời hữu dụng khác nhau mà sẽ cung cấp những dịch vụ Vũ Lưu Chinh – CH2009 17 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh như nhau vào một thời điểm nhất định sẽ đòi hỏi chúng ta phải điều chỉnh chiến lược đầu tư của chúng ta để chúng trải dài cùng một khoảng thời gian xấp xỉ bằng nhau. Một trong những hình thức điều chỉnh như thế là xtôi xét cùng một dự án được lặp lại theo thời gian cho tới khi các chiến lược đầu tư thay thế khác có cùng những khoảng thời gian hữu dụng tương tự. Ví dụ, giả sử chúng ta muốn làm một con đường và phải xét 3 loại mặt bề mặt đường: Phương án Đời hữu dụng của đường Phương án A Đường rải đá 3 năm Phương án B Đường tráng nhựa nóng 5 năm Phương án C Đường tráng nhựa lạnh 15 năm Nếu ta phải so sánh hiện giá lợi ích ròng của 3 phương án này với đời hữu dụng 3, 5 và 15 năm thì kết quả sẽ dẫn đến sai lệch. Tuy nhiên, ta có thể thực hiện một sự so sánh đúng đắn về những dự án này nếu ta xây dựng một dự án hay chiến lược đầu tư bao gồm 5 dự án đường rải đá, mỗi dự án được tiến hành vào một thời điểm trong tương lai khi công trình trước nó đã hư mòn. Do đó, chúng ta có thể so sánh 5 dự án đường rải đá kéo dài 15 năm, với 3 dự án đường tráng nhựa nóng và với 1 dự án đường tráng nhựa lạnh có thời gian hữu dụng 15 năm. Cách so sánh này có thể được viết như sau: Ký hiệu Chiến lược đầu tư Đời hữu dụng của đường (a) NPV (A+A+A+A+A) (1-3,4-6,7-9,10-12,13-15) 15 năm (b) NPV (B+B+B) (1-5,6-10,11-15) 15 năm (c) NPV (C) (1-15) 15 năm Vũ Lưu Chinh – CH2009 18 Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội Luận văn thạc sỹ Quản trị kinh doanh Hay với một cách khác tốt hơn, ta có thể xtôi xét các chiến lược đầu tư được cấu thành bởi sự kết hợp các dự án với các loại mặt đường theo thời gian, chẳng hạn như: Ký hiệu (d) (e) Chiến lược đầu tư (A+A+A+B+C) (1-3,4-6,7-9,10-14,15-29) (A+B+B+C) (1-3,4-8,9-13,14-28) Đời hữu dụng của đường 29 năm 28 năm Trong trường hợp này, ta cần phải điều chỉnh thêm chiến lược 29 năm (d) để làm cho nó có thể so sánh được với chiến lược (e) mà thời gian hữu dụng dự kiến là 28 năm. Việc điều chỉnh này có thể làm như sau: tính hiện giá lợi ích ròng của dự án sau khi trừ lợi ích có được vào năm 29 ra khỏi phần tính toán hiện giá lợi ích ròng, đồng thời giảm hiện giá của chi phí đi một khoản bằng tỷ lệ PVB29/PVB (trong đó: PVB là hiện giá của tất cả các lợi ích của toàn bộ chiến lược, bao gồm cả năm thứ 29, và PVB29 là hiện giá của lợi ích có được trong năm thứ 29). Bằng cách này, hiện giá của chi phí của dự án được giảm bớt đi theo một tỷ lệ ngang với tỷ lệ dùng để giảm bớt hiện giá của các lợi ích. Do đó, dự án sẽ thành ra so sánh được về mặt chi phí và lợi ích với chiến lược đầu tư có đời hữu dụng ngắn hơn. 1.3 Phát triển bền vững và nguyên tắc chung 1.3.1 Khái niệm chung về phát triển bền vững Trong các xã hội công nghiệp, với sự phát hiện những nguồn năng lượng mới, vật liệu mới và kỹ thuật sản xuất tiến bộ hơn nhiều, con người đã tác động mạnh mẽ vào tài nguyên thiên nhiên và môi trường, can thiệp một cách trực tiếp và nhiều khi thô bạo vào các hệ thiên nhiên. Để “chế ngự” thiên nhiên, con người nhiều khi đã tạo nên những mâu thuẫn sâu sắc giữa mục tiêu phát triển của xã hội loài người với các quá trình diễn biến của tự nhiên. Để đạt tới những năng suất cao Vũ Lưu Chinh – CH2009 19