Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Sư phạm Luận văn giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở tp. long xuyên, ...

Tài liệu Luận văn giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở tp. long xuyên, tỉnh an giang hiện nay

.PDF
76
701
99

Mô tả:

1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI -------- HÀ MAI CHÂU GIÁO DỤC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG CHO THẾ HỆ TRẺ Ở THÀNH PHỐ LONG XUYÊN, TỈNH AN GIANG HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC TRIẾT HỌC HÀ NỘI - 2017 2 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI -------- HÀ MAI CHÂU GIÁO DỤC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG CHO THẾ HỆ TRẺ Ở THÀNH PHỐ LONG XUYÊN, TỈNH AN GIANG HIỆN NAY Chuyên ngành : Triết học Mã số : 60.22.03.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC TRIẾT HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN THỊ THỌ HÀ NỘI - 2017 3 LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian từ khi bắt đầu học tập đến nay, em đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy Cô, gia đình và bạn bè. Với lòng biết ơn sâu sắc nhất, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban giám hiệu, phòng Sau đại học, quý Thầy Cô khoa Triết học Trường Đại học Sư Phạm Hà Nội, với tri thức và tâm huyết của mình đã truyền đạt vốn kiến thức quý báu cũng như tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn. Đặc biệt em xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến PGS. TS Nguyễn Thị Thọ - người đã dành mọi tâm huyết, sự tận tâm, nhiệt tình chỉ bảo, hướng dẫn, động viên và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho em hoàn thành Luận văn. Lời cuối cùng, em xin gửi lời tri ân đến gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, các bạn học viên đã luôn động viên, khích lệ, giúp đỡ em trong suốt thời gian qua để em có thể hoàn thành Luận văn. Long Xuyên, ngày tháng 06 năm 2017 Tác giả Hà Mai Châu 4 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn: “Giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay”, là công trình do tôi nghiên cứu và thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Thị Thọ. Các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, các thông tin trích dẫn trong luận văn có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. . Long Xuyên, ngày tháng 06 năm 2017 Tác giả Hà Mai Châu 5 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 7 Chƣơng 1: GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG CHO THẾ HỆ TRẺ THÀNH PHỐ LONG XUYÊN, TỈNH AN GIANG HIỆN NAY – MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN .................................. 16 1.1. Đạo đức truyền thống ........................................................................... 16 1.1.1 Một số khái niệm cơ bản .................................................................... 10 1.1.2 Một số giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam ………..25 1.1.2.1 Truyền thống yêu nước ................................................................... 25 1.1.2.2 Truyền thống đoàn kết ................................................................... 28 1.1.2.3 Truyền thống nhân ái nhân nghĩa.................................................... 29 1.2. Sự cần thiết giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay........................................... 31 1.2.1 Vài nét về thành phố Long Xuyên tỉnh An Giang ............................. 31 1.2.2 Đặc điểm của thế hệ trẻ thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay ................................................................................................ 33 1.2.3 Giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ thành phố Long Xuyên tỉnh An Giang hiện nay nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn ........ 39 Tiểu kết chương 1 ....................................................................................... 42 Chƣơng 2: GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG CHO THẾ HỆ TRẺ THÀNH PHỐ LONG XUYÊN, TỈNH AN GIANG HIỆN NAY - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP .............................. 42 2.1. Thực trạng giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay........................................... 42 6 2.1.1 Những thành tựu đạt được trong công tác giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay ........................................................................................................ 43 2.1.2 Những hạn chế trong công tác giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay .................... 50 2.1.3 Nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế .................................. 54 2.1.3.1 Nguyên nhân của những thành tựu ................................................. 54 2.1.3.2 Nguyên nhân của những và hạn chế ............................................... 57 2.2. Một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay ..................................................................................... 57 2.2.1 Mỗi cá nhân thế hệ trẻ phải không ngừng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động trong học tập, rèn luyện, nâng cao nhận thức về các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc ....................................... 60 2.2.2 Thường xuyên chăm lo giáo dục các giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ thông qua các hoạt động phong trào của trường, lớp, các tổ chức Đoàn, Hội .................................................................. 62 2.2.3 Kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ................................... 64 2.2.4 Phát huy vai trò các tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể chính trị xã hội trong giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ......................................................................................................... 70 Tiểu kết chương 2 ....................................................................................... 74 KẾT LUẬN ................................................................................................ 70 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................. 72 7 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Đảng ta chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Sau 30 năm đổi mới, chúng ta đã gặt hái được những thành tựu đáng tự hào. Về cơ bản, chúng ta đã thoát khỏi tình trạng khủng hoảng về kinh tế và đang trên đà phát triển, phá được thế bao vây cấm vận, mở rộng quan hệ đối ngoại, tình hình chính trị cơ bản ổn định, quốc phòng an ninh được tăng cường, về thế và lực ngày càng được củng cố và phát triển. Trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước, cha ông ta đã hun đúc nên nhiều giá trị đạo đức truyền thống, góp phần tạo nên bản sắc của dân tộc, thành giá đỡ tinh thần cho sự phát triển của xã hội. Những giá trị truyền thống đó ngày càng được kế thừa, bổ sung, phát triển. Trong điều kiện phát triển hiện nay, Đảng ta đặt ra yêu cầu phải gắn tăng trưởng kinh tế với tiến bộ đạo đức và công bằng xã hội, vừa phát triển kinh tế thị trường đồng thời phải bảo tồn và phát huy những giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Hiện đại hóa đất nước mà xa rời những giá trị truyền thống sẽ làm mất đi bản sắc dân tộc, đánh mất bản thân mình, trở thành cái bóng của người khác, của dân tộc khác. Và thực tiễn chứng minh rằng, tương lai của mỗi dân tộc phụ thuộc phần lớn vào thế hệ trẻ. Liệu chúng ta có thể giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa nếu thế hệ thanh niên bị phai nhạt lý tưởng, thiếu ý thức giữ gìn những giá trị truyền thống dân tộc? Trong những điều kiện mới của đất nước, chúng ta đã chuẩn bị “hành trang” gì cho họ? Điều tiên quyết và không thể thiếu đó là “truyền thống dân tộc”, những truyền thống đáng tự hào của lịch sử mấy nghìn năm dựng nước và giữ nước đã giúp chúng ta hòa nhập mà không hòa tan, phát triển mà không bị mất gốc, trọng truyền thống 8 mà không bảo thủ, tất cả những điều đó đã và đang giúp cho thế hệ trẻ nâng cao hơn nữa bản lĩnh của mình, đứng vững trước mọi thử thách và đầy cạm bẫy của cuộc sống hiện đại. Long Xuyên là một thành phố nhỏ trực thuộc tỉnh An Giang, với bề dày lịch sử phát triển chính trị, kinh tế - xã hội hết sức phong phú, có nền văn hóa bản địa kết tinh từ nhiều dân tộc (Kinh, Hoa, Chăm, Khơme) tạo nên bản sắc riêng của Long Xuyên trong bản sắc chung của cộng đồng văn hóa dân tộc Việt Nam. Cùng với sự phát triển chung của toàn tỉnh, trong những năm qua thế hệ trẻ của thành phố Long Xuyên rất được các cấp lãnh đạo quan tâm chăm sóc, từ việc học hành, bồi dưỡng cho đến việc vui chơi, giải trí, chăm lo sức khỏe. Nhìn chung, thế hế trẻ thành phố Long Xuyên hiện nay rất năng động và tích cực trong việc nâng cao trình độ tri thức, thái độ cầu tiến, ham học hỏi; tham gia tích cực các hoạt động xã hội; có ý thức chính trị vững vàng, có tinh thần cảnh giác cao trước mọi âm mưu của các thế lực thù địch. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một bộ phận thế hệ trẻ có lối sống ích kỷ, hưởng thụ, mất gốc, một số bộ phận thế hệ trẻ sống buông thả, chạy theo đồng tiền, quay lưng với văn hóa, với truyền thống dân tộc, rơi vào các tệ nạn xã hội. Vì vậy, để có sự phát triển bền vững, để hội nhập mà vẫn giữ được bản sắc, đòi hỏi chúng ta phải chú trọng hơn nữa công tác giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ cả tài và đức, đặc biệt trong giáo dục đạo đức cần tăng cường giáo dục các giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ để giúp họ kế thừa có chọn lọc và phát huy những giá trị đó trong điều kiện hiện nay. Với ý nghĩa đó, tôi xin chọn đề tài: “Giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 9 2. Lịch sử nghiên cứu Xung quanh vấn đề giá trị đạo đức truyền thống và giáo dục giá trị đạo đức truyền thống trong những năm gần đây có rất nhiều công trình nghiên cứu, những bài viết dưới các góc độ khác nhau được thể hiện ở những nhóm sau: Thứ nhất, những nghiên cứu về đạo đức truyền thống Giá trị tinh thần truyền thống Việt Nam do GS. Trần Văn Giàu chủ biên, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội 1980. Trong cuốn sách này, các tác giả đã phân tích các giá trị tinh thần truyền thống Việt Nam, đặc biệt là chủ nghĩa yêu nước Việt Nam - cái làm nên bản sắc, tinh thần, cốt cách Việt Nam. "Vấn đề khai thác các giá trị truyền thống vì mục tiêu phát triển" của GS. Nguyễn Trọng Chuẩn, Tạp chí Triết học, số 2/1998; “Bàn thêm về khái niệm “Giá trị đạo đức” của Đoàn Quốc Thái, Tạp chí Triết học, số 12 (235) năm 2010. Trong bài viết này, tác giả đã tập trung xác định và luận giải một số tính chất cơ bản của giá trị đạo đức truyền thống. “Giá trị truyền thống - nhân lõi và sức sống bên trong của sự phát triển đất nước, dân tộc” của Nguyễn Văn Huyên, Tạp chí Triết học, số 6, năm 1998. Tác giả đã cho rằng: việc nâng cao nhận thức của toàn xã hội về tầm quan trọng của công tác giáo dục truyền thống yêu nước là hết sức cần thiết. Khi nhận thức xã hội được nâng lên cũng là lúc chúng ta đã tạo ra được một môi trường xã hội thuận lợi và là động lực to lớn thúc đẩy công tác giáo dục truyền thống yêu nước đạt hiệu quả cao. Ngoài ra, có nhiều bài viết, chuyên khảo đã làm rõ vai trò, vị trí của các giá trị đạo đức truyền thống trong xã hội hiện nay như: “Nhân ái - một giá trị văn hóa truyền thống cần kế thừa và phát huy trong việc xây dựng lối sống ở Việt Nam hiện nay” của Võ Văn Thắng, Tạp chí Triết học, số 7 (182) năm 2006; “Từ đạo hiếu truyền thống, nghĩ về đạo hiếu ngày nay” của Nguyễn Thị 10 Thọ, Tạp chí Triết học, số 6 (193) năm 2007; “Đoàn kết dân tộc trên cơ sở đồng thuận xã hội” của Đặng Hữu Toàn, Tạp chí Triết học, số 4 (203) năm 2008; “Đoàn kết xã hội - động lực phát triển xã hội” của Hà Văn Núi, Tạp chí Triết học, số 5 (204) năm 2008. Bài viết luận chứng đoàn kết xã hội không những là một truyền thống của dân tộc, mà còn là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển xã hội… Thứ hai, những nghiên cứu về giáo dục đạo đức truyền thống Nguyễn Linh Khiếu - Tư tưởng “Nâng cao đạo đức cách mạng chống chủ nghĩa cá nhân” của Hồ Chí Minh, Tạp chí Cộng sản, số 22-2005. Công trình này đã khẳng định sức sống bền vững của các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, làm rõ mối quan hệ, sự tác động của đạo đức tới các yếu tố như kinh tế, văn hóa… Lê Thị Hoài Thanh (2003), Quan hệ biện chứng giữa truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức cho thanh niên Việt Nam hiện nay. Luận án Tiến sỹ Triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Luận án luận giải mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại trong sự phát triển đạo đức, vận dụng mối quan hệ này vào hoạt động giáo dục đạo đức cho thanh niên, từ đó đề xuất một số phương hướng và giải pháp chủ yếu kết hợp truyền thống và hiện đại nhằm xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay. “Biện chứng của truyền thống” của Hà Văn Tuấn, Tạp chí Cộng sản, số 3-1981; “Về truyền thống dân tộc” của Trần Quốc Vượng, Tạp chí Cộng sản, số 3-1981; “Cái truyền thống và cái hiện đại trong sự nghiệp xây dựng con người mới ở nước ta” của Đỗ Huy, Tạp chí Thông tin Khoa học xã hội, số 5-1986; “Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, một nhu cầu phát triển của xã hội hiện đại” của Lương Quỳnh Khuê, Tạp chí Triết học, số 41992. “Biện chứng của truyền thống” của Hà Văn Tân, Tạp chí cộng sản, số 11 3 – 1981. Những tài liệu này góp phần nhất định vào việc nhận thức rõ vai trò của giá trị đạo đức truyền thống và việc giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho tầng lớp thanh niên trong giai đoạn hiện nay. Vấn đề giáo dục đạo đức nói chung và giáo dục đạo đức truyền thống dân tộc nói riêng cho thanh niên, học sinh, sinh viên từ lâu cũng là đề tài được nhiều tác giả các bài viết, chuyên khảo, tác giả các luận án tiến sỹ quan tâm, như: “Chủ tịch Hồ Chí Minh với công tác giáo dục đạo đức học sinh trong nhà trường phổ thông” của Nguyễn Đức Hòa, Tạp chí Triết học số 5 (204) năm 2008; “Vai trò của giá trị đạo đức truyền thống trong sự hình thành và phát triển nhân cách” của Cao Thu Hằng, Tạp chí Triết học số 2 (237) năm 2011. Trong bài viết này, tác giả đã đưa ra và luận giải sự tác động, ảnh hưởng của giá trị đạo đức truyền thống đến sự hình thành và phát triển nhân cách, đặc biệt là nhân cách con người Việt Nam hiện nay. Tác giả khẳng định vai trò to lớn của các giá trị đạo đức trong quá trình hình thành và phát triển của nhân cách và coi đây là tiền đề khách quan để xây dựng nhân cách con người Việt Nam vừa mang tính hiện đại, vừa đậm đà bản sắc dân tộc; "Giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay", Luận án Tiến sỹ Triết học của Trần Sĩ Phán, 1999… Trong nội dung của các bài viết, luận án nói trên, vấn đề ý nghĩa và sự cần thiết của việc giáo dục đạo đức nói chung và giáo dục đạo đức truyền thống nói riêng đã được đề cập một cách khá sâu sắc, những phương hướng và giải pháp được nêu ra cụ thể, thiết thực, phù hợp với tính chất đặc thù của đối tượng thanh niên, học sinh, sinh viên giai đoạn hiện nay. Đó là những tư liệu tham khảo hết sức bổ ích cho tác giả tiếp tục nghiên cứu về vấn đề này. Thứ ba, những nghiên cứu về giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay 12 Trong những năm qua, Đảng bộ Tỉnh An Giang nói chung và Thành ủy Long Xuyên nói riêng rất quan tâm đến việc giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ, điều đó được thể hiện qua các chỉ thị, nghị quyết đã ban hành, như: Thực hiện Nghị quyết 09 của Bộ Chính trị về “Một số định hướng lớn trong công tác tư tưởng hiện nay” tiếp tục khẳng định: Sự phát triển của một dân tộc phải vươn tới cái mới, tạo ra cái mới nhưng lại không thể tách rời khỏi cội nguồn, bằng cách phát huy cội nguồn, trở về cội nguồn, giữ được cội nguồn. Cội nguồn đó của mỗi dân tộc là văn hóa (cốt lõi là những giá trị luân lý đạo đức). Thực hiện Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị, các cấp bộ Đảng, chính quyền đã xây dựng, thực hiện các tiêu chí chuẩn mực đạo đức cho cán bộ - đảng viên, đoàn viên - thanh niên, nhất là lứa tuổi thanh thiếu nhi làm và thực hiện theo tư tưởng, tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Phòng Giáo dục thành phố Long Xuyên cũng rất quan tâm đến việc giáo dục đạo đức truyền thống cho các em học sinh trong và ngoài nhà trường vì vậy thường xuyên có sự nhắc nhở và định hướng trong quá trình thực hiện. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu, các bài viết nêu trên đều có ý nghĩa to lớn đối với việc kế thừa và phát huy những giá trị đạo đức truyền thống hiện nay ở nước ta. Tuy nhiên, những công trình này chưa đề cập một cách trực tiếp đến việc giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ của thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay nhìn từ góc độ triết học. Kế thừa những thành quả của các nhà nghiên cứu đi trước, với việc thực hiện đề tài: “Giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay” tác giả mong muốn góp phần lấp đầy khoảng trống trên. 3. Mục đích nghiên cứu 13 Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, phân tích thực trạng giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở Thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay; từ đó đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở Thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay. 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu Khách thể nghiên cứu của đề tài là giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay. 5. Giả thuyết khoa học Hiện nay, trong bối cảnh hội nhập và phát triển, đứng trước sự tác động hai mặt của kinh tế thị trường, sự biến đổi của đời sống xã hội, các giá trị đạo đức truyền thống có phần bị xem nhẹ, điều đó sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới sự phát triển bền vững của đất nước. Nếu chúng ta biết gìn giữ, phát huy và giáo dục tốt các giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ thì sẽ giữ được bản sắc, hòa nhập mà không hòa tan, tạo được cơ sở vững chắc cho sự phát triển bền vững. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, luận văn thực hiện những nhiệm vụ sau: - Làm rõ những vấn đề lý luận chung về đạo đức truyền thống, giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ. - Phân tích thực trạng việc giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay. - Đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay. 14 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Nói đến đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam có rất nhiều giá trị, trong luận văn này tác giả chỉ tập trung nghiên cứu một số giá trị cơ bản để giáo dục cho thế hệ trẻ ở thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay, như: truyền thống yêu nước, truyền thống đoàn kết, truyền thống nhân ái, nhân nghĩa. Và khi nói đến thế hệ trẻ thì đây là khái niệm rất rộng, gồm cả thanh niên, thiếu niên, nhi đồng. Trong luận văn này, khi bàn về giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ, tác giả muốn tập trung bàn về lứa tuổi thanh niên. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đồng thời kết hợp với các phương pháp cụ thể như: logic - lịch sử, phân tích - tổng hợp, khái quát hóa... 9. Tóm tắt những luận điểm cơ bản và đóng góp mới của luận văn - Những luận điểm cơ bản Đạo đức truyền thống là những giá trị đạo đức được hình thành từ trong lịch sử và được lưu truyền, gìn giữ, bổ sung, phát triển cho đến hôm nay và mai sau. Giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ nói chung, thế hệ trẻ thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay nói riêng là hết sức cần thiết nhằm tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững, hội nhập mà không hòa tan. Để giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay đạt được hiệu quả cao thì chúng ta phải có những giải pháp đồng bộ và mang tính khả thi. - Đóng góp mới của luận văn 15 Luận văn góp phần làm rõ những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc. Chỉ ra sự cần thiết phải giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ ở thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay. Tìm hiểu thực trạng giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay ở hai phương diện, những mặt đã làm được và những hạn chế. Từ đó đề xuất những giải pháp cụ thể để góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức truyền thống cho thế hệ trẻ thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang hiện nay. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, học tập, giảng dạy những môn học, như: Đạo đức, Giáo dục công dân, Lịch sử, Ngữ văn, các chương trình tập huấn giáo dục đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ nói chung. 10. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 2 chương, 4 tiết. 16 Chƣơng 1 GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG CHO THẾ HỆ TRẺ THÀNH PHỐ LONG XUYÊN, TỈNH AN GIANG HIỆN NAY – MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm đạo đức Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, nó ra đời từ tồn tại xã hội, phản ánh tồn tại xã hội. Với tư cách là một bộ phận của tri thức triết học, những tư tưởng đạo đức học đã xuất hiện hơn 26 thế kỷ trước đây trong triết học Trung Quốc, Ấn Độ, Hy Lạp cổ đại. Ngày nay, đạo đức được định nghĩa như sau: đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, là tập hợp những nguyên tắc, qui tắc, chuẩn mực, nhằm điều chỉnh cách đánh giá và cách ứng xử của con người trong quan hệ với nhau và quan hệ với xã hội, chúng được thực hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi sức mạnh của truyền thống và sức mạnh của dư luận xã hội [42; tr.1]. Đạo đức với tư cách là một hình thái ý thức xã hội phản ánh tồn tại xã hội, phản ánh hiện thực đời sống đạo đức xã hội. Theo Mác và Ăngghen, trước khi sáng lập các thứ lý luận và nguyên tắc bao gồm cả triết học và luân lí học, con người đã hoạt động, tức là đã sản xuất ra các tư liệu vật chất cần thiết cho đời sống. Ý thức xã hội của con người là phản ánh tồn tại xã hội của con người. Các hình thái ý thức xã hội khác nhau tuỳ theo phương thức phản ánh tồn tại xã hội và tác động riêng biệt đối với đời sống xã hội. Đạo đức cũng vậy, nó là hình thái ý thức xã hội phản ánh một lĩnh vực riêng biệt trong tồn tại xã hội của con người. Và cũng như các quan điểm triết học, chính trị, nghệ thuật, tôn giáo đều mang tính chất của kiến trúc thượng tầng. Sự phát sinh và phát triển của đạo đức, xét 17 đến cùng là một quá trình do sự phát triển của phương thức sản xuất quyết định. Đạo đức là một phương thức điều chỉnh hành vi của con người. Loài người đã sáng tạo ra nhiều phương thức điều chỉnh hành vi như: phong tục, tập quán, tôn giáo, pháp luật, đạo đức ... đối với đạo đức, sự đánh giá hành vi con người theo khuôn phép chuẩn mực và qui tắc đạo đức biểu hiện thành những khái niệm về thiện và ác, vinh và nhục, chính nghĩa và phi nghĩa. Đã là một thành viên của xã hội, con người phải chịu sự giáo dục nhất định về ý thức đạo đức, một sự đánh giá đối với hành vi của mình và trong hoàn cảnh nào đó còn chịu sự khiển trách của lương tâm… cá nhân phải chuyển hóa những đòi hỏi của xã hội và những biểu hiện của chúng thành nhu cầu, mục đích và hứng thú trong hoạt động của mình. Biểu hiện của sự chuyển hóa này là hành vi cá nhân tuân thủ những ngăn cấm, những khuyến khích, những chuẩn mực phù hợp với những đòi hỏi của xã hội… do vậy, sự điều chỉnh đạo đức mang tính tự nguyện, và xét về bản chất, đạo đức là sự lựa chọn của con người. Như vậy, nói đến đạo đức là nói đến các nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực để điều chỉnh hành vi của con người. Những nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực này không nhất thành bất biến, mà có sự vận động biến đổi cùng với sự vận động biến đổi của đời sống xã hội. Đạo đức có một vai trò vô cùng quan trọng trong sự phát triển của mỗi cá nhân cũng như sự phát triển của xã hội. Nó là nhân tố không thể thiếu khi đánh giá mỗi con người. Bác Hồ đã từng nói: Có tài mà không có đức là người vô dụng. Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó. 1.1.2. Khái niệm đạo đức truyền thống Khái niệm truyền thống có nguồn gốc từ tiếng Latinh là traditio - sự chuyển giao, lưu truyền lại - đó là các giá trị tinh hoa văn hóa được lưu 18 truyền từ những thế hệ trước và nó được gìn giữ ở các xã hội, giai cấp hay nhóm xã hội nhất định. Truyền thống là thói quen đã hình thành lâu đời trong lối sống và nếp nghĩ, được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác. Truyền thống của một dân tộc bao gồm những đức tính, thói quen, những phong tục tập quán xã hội của các thế hệ nối tiếp nhau, có các đặc trưng: tính cộng đồng, bình ổn, lưu truyền: Nói đến truyền thống là nói đến phức hợp những tư tưởng, tình cảm, tập quán, thói quen, những phong tục, lối sống, cách ứng xử, ý chí... của một cộng đồng người đã hình thành trong lịch sử, đã trở nên ổn định và được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Vì vậy, truyền thống không phải là một hiện tượng, một sự kiện tạm thời, thoáng qua mà nó là những yếu tố được truyền từ đời này sang đời khác trong quy định của một dân tộc, một xã hội nào đó. Truyền thống cũng không phải là cái hoàn toàn khách quan do điều kiện kinh tế - xã hội quy định, mà là sự phản ánh những điều kiện khách quan thông qua hoạt động chủ quan của con người. Điều đó lý giải vì sao nhiều quốc gia có điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, điều kiện tự nhiên tương tự nhau nhưng lại có những truyền thống khác nhau. Từ khái niệm đạo đức, khái niệm truyền thống, chúng ta có thể thấy rằng, đạo đức truyền thống là toàn bộ những tư tưởng, tình cảm, những chuẩn mực, quy tắc, phong tục, tập quán đạo đức được hình thành từ lâu, được truyền từ đời này sang đời khác và được mọi người hay một cộng đồng người nhất định tự nguyện noi theo. Với tư cách là yếu tố thuộc về ý thức xã hội, thuộc đời sống tinh thần, đạo đức truyền thống có tính ổn định tương đối và thậm chí còn mang tính “bảo thủ”. Tuy nhiên, ở một mức độ nào đó, có thể thấy, sự “bảo thủ” đó là cần thiết, để duy trì một chỗ đứng, một bản sắc cho dân tộc và mỗi con người sống trong đó, cho phép mỗi dân tộc, mỗi cá nhân lựa chọn những gì 19 là thích hợp trong một thế giới nhiều giá trị, mà không phải giá trị nào cũng phù hợp với mỗi dân tộc, mỗi con người trong những điều kiện kinh tế – xã hội có những biến đổi. Đạo đức truyền thống của một dân tộc được hình thành trong quá trình phát triển của dân tộc đó. Những đặc điểm của đạo đức nảy sinh do tác động của điều kiện sinh hoạt vật chất, của môi trường địa lý, khí hậu, tạo thành tính dân tộc hay bản sắc dân tộc của đạo đức. Chúng có những đặc điểm riêng tiêu biểu cho các dân tộc đó, nhưng cũng có những nét tương đồng với các dân tộc khác. Bởi lẽ, dân tộc nào cũng có điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế, xã hội, lịch sử văn hóa gắn với quá trình hình thành và phát triển của dân tộc mình. 1.1.3. Khái niệm đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam Giá trị đạo đức truyền thống Việt Nam đã được hình thành trong suốt hàng nghìn năm lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước, trong sự giao thoa, tiếp biến, chọn lọc những giá trị văn hóa của dân tộc khác. Tuy vậy, cái cốt lõi trong hệ thống các giá trị đạo đức truyền thống Việt Nam hoàn toàn bắt nguồn từ nền tảng của dân tộc, từ truyền thống hàng nghìn năm kiên trì chịu đựng gian khổ, khó khăn và vượt qua một cách oanh liệt các tác động khắc nghiệt của tự nhiên, xã hội. Trong những truyền thống vô cùng quý giá như tinh thần yêu nước, đoàn kết, nhân ái nhân nghĩa, tiết kiệm, cần cù chịu đựng gian khổ, hiếu học,... thì truyền thống yêu nước nổi bật lên và có thể chi phối cả những truyền thống khác. Ngàn đời nay bao thế hệ con người Việt Nam đã nâng niu, gìn giữ, phát huy tạo thành giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam. Những giá trị tốt đẹp này có tác dụng củng cố, phát triển quan hệ xã hội, tạo ra sức mạnh cho con người vượt qua khó khăn trong cuộc sống quá khứ, hiện tại để phát triển xã hội và hoàn thiện nhân cách. 20 Xét trong tương quan với thế giới và khu vực, đặc biệt là với các dân tộc phương Đông, giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc ta có những nét chung với nhiều dân tộc khác vì các dân tộc trong quá trình hình thành và phát triển của mình đều phải giải quyết những vấn đề chung như xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, ổn định và phát triển đời sống xã hội... Mặt khác, sự giao lưu quốc tế diễn ra thường xuyên ở mức độ này hay mức độ khác, nhất là với các nước gần nhau, đã ảnh hưởng đến nhau khá rõ rệt. Cái khác nhau ở đây là trật tự sắp xếp các giá trị đạo đức, mối tương quan giữa chúng và những sắc thái riêng hình thành trong điều kiện lịch sử đặc thù của từng dân tộc qua suốt chiều dài lịch sử phát triển của nó. Giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc ta là do cộng đồng người Việt Nam tạo dựng trong lịch sử phát triển lâu dài trên đất nước Việt Nam với tất cả những điều kiện lịch sử đặc thù tạo nên bản sắc độc đáo của nó. Sớm xác định được vai trò quan trọng của giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc đối với sự phát triển đất nước, nên nhân dân ta luôn giữ gìn và tôn trọng những giá trị quý báu ấy và xem chúng như là những tiêu điểm để mọi người hướng tới, làm theo. Xuất phát từ quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử cho rằng tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội, cho nên những giá trị tinh thần và đạo đức, nhân cách của người Việt Nam có nguồn gốc sâu xa là bắt nguồn từ những hoàn cảnh địa lý, môi trường tự nhiên, lịch sử xã hội. Việt Nam là một nước có nền sản xuất nông nghiệp lâu đời, đời sống người nông dân quanh năm gặp nhiều khó khăn, vất vả, phần lớn phụ thuộc vào thiên nhiên. Mặt khác, do nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa Đông Bắc và Đông Nam nên điều kiện tự nhiên tương đối khắc nghiệt, mưa nắng thất thường, điều đó đã gây ra nhiều thiên tai, hạn hán, dẫn đến mất mùa. Chính trong điều kiện khó khăn đó đã hình thành ở con người Việt Nam những giá trị quý báu: sự gắn bó cộng đồng chặt chẽ, yêu thương đùm bọc,
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng