Tài liệu Luận văn giáo dục hướng nghiệp cho học sinh thcs huyện mỏ cày bắc, tỉnh bến tre trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI LÊ THỊ HỒNG NHUNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN MỎ CÀY BẮC, TỈNH BẾN TRE TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI CỘNG ĐỒNG VÀ DOANH NGHIỆP LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI LÊ THỊ HỒNG NHUNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN MỎ CÀY BẮC, TỈNH BẾN TRE TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI CỘNG ĐỒNG VÀ DOANH NGHIỆP Chuyên ngành: GIÁO DỤC VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG Mã số: 0799 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. PHẠM NHƢ THUẦN Hà Nội - 2017 LỜI CẢM ƠN Với những tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, em xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu Trƣờng Đại học Sƣ Phạm Hà Nội, phòng đào tạo sau Đại học, khoa tâm lý giáo dục. Quý thầy giáo, cô giáo đã tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Thầy hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Phạm Nhƣ Thuần,Thầy đã cung cấp những kiến thức quý báo, chỉ bảo tận tình, giúp đỡ và động viên em hoàn thành nghiên cứu đề tài này. Xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo và chuyên viên PGD&ĐT huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre. Cảm ơn cán bộ quản lý và quý thầy, cô giáo ở các trƣờng THCS trên địa bàn huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre đã tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp số liệu, tƣ liệu và đóng góp nhiều ý kiến cho tôi trong quá trình nghiên cứu. Cảm ơn các bạn đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã động viên và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành đề tài nghiên cứu. Mặc dù bản thân đã rất nỗ lực cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong quý Thầy giáo, Cô giáo và các bạn đồng nghiệp chỉ dẫn, góp ý để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Hà Nội, tháng 4 năm 2017 Tác giả Lê Thị Hồng Nhung LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, luận văn “Giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp” là công trình nghiên cứu cá nhân, đƣợc thực hiện trên cơ sở nghiên cứu lý luận, khảo sát tình hình thực tiễn của các trƣờng THCS huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre và sự hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS Phạm Nhƣ Thuần. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, tháng 4 năm 2017 Tác giả Lê Thị Hồng Nhung DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nội dung GDHN Giáo dục hƣớng nghiệp TVHN Tƣ vấn hƣớng nghiệp CTHN Công tác hƣớng nghiệp TCCN Trung cấp chuyên nghiệp CBQL Cán bộ quản lý PH Phụ huynh HS Học sinh PLHS Phân luồng học sinh HN Hƣớng nghiệp BGH Ban giám hiệu GV Giáo viên NPT Nghề phổ thông THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông CĐ Cao đẳng ĐH Đại học LĐSX Lao động sản xuất HĐHN Hoạt động hƣớng nghiệp GDTX Giáo dục thƣờng xuyên GD&ĐT Giáo dục và đào tạo CNH- HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa KT- XH Kinh tế - xã hội CSVC Cơ sở vật chất XH Xã hội KTTH-HN Kĩ thuật tổng hợp - hƣớng nghiệp CMHS Cha mẹ học sinh GVCN Giáo viên chủ nhiệm CB Cán bộ TCN Trung cấp nghề DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Trang Bảng 2.1. Số liệu học sinh THPT bỏ học tại huyện Mỏ Cày Bắc 48 Bảng 2.2. Số lƣợng trƣờng, CBQL, GV, HS, PHHS tham gia khảo sát 49 Bảng 2.3. Số lƣợng doanh nghiệp, cán bộ quản lí doanh nghiệp tham gia khảo 49 sát Bảng 2.4. Số liệu trƣờng, CBQL, GV, HS, PHHS tham gia khảo sát 51 Bảng 2.5. Số liệu doanh nghiệp, cán bộ quản lí doanh nghiệp tham gia khảo sát 52 Bảng 2.6. Nhận thức về vai trò GDHN của GV và HS 52 Bảng 2.7. Nhận thức về vai trò GDHN của CBQL và PHHS 54 Bảng 2.8. Thực trạng xác đinh mục tiêu GDHN của GV 55 Bảng 2.9. Thực trạng triển khai nội dung GDHN của GV 56 Bảng 2.10. Phƣơng pháp giảng dạy GDHN 58 Bảng 2.11. Thực trạng xác định các hình thức tổ chức GDHN của GV 60 Bảng 2.12. Mức độ tổ chức hoạt động GDHN tại trƣờng 62 Bảng 2.13. Thái độ của học sinh tham gia hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp tại 63 trƣờng Bảng 2.14. Mức độ tìm hiểu thông tin các ngành/ nghề của phụ huynh và học 64 sinh trong xã hội Bảng 2.15. Phân công giáo viên tham gia giảng dạy hƣớng nghiệp 65 Bảng 2.16. Quyền lợi của giáo viên tham gia giảng dạy hƣớng nghiệp 66 Bảng 2.17. Các hình thức GDHN đƣợc áp dụng trong nhà trƣờng 67 Bảng 2.18. Tiêu chí kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy hƣớng nghiệp 69 Bảng 2.19. Định hƣớng của học sinh sau khi tốt nghiệp THCS 74 Bảng 2.20. Thực trạng nhu cầu tuyển dụng trình độ chuyên môn của nhân viên 76 trong doanh nghiêp Bảng 3.1. Thống kê kết quả kiểm chứng tính cần thiết của giải pháp 107 Bảng 3.2. Thống kê kết quả kiểm chứng tính khả thi của giải pháp 109 DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Hình, sơ đồ, biểu đồ Trang Hình 1.1. Tam giác hƣớng nghiệp của K.K.Platonov 17 Sơ đồ 1.1. Miền chọn nghề tối ƣu 23 Sơ đồ 1.2. Các hƣớng đi sau tốt nghiệp THCS 26 Sơ đồ 2.1. Huyện Mỏ Cày Bắc 45 Biểu đồ 2.1. Nhận thức về vai trò GDHN của GV và HS 53 Biểu đồ 2.2. Nhận thức về vai trò GDHN của CBQL và PHHS 54 Biểu đồ 2.3. Thực trạng xác định mục tiêu GDHN của GV 55 Biểu đồ 2.4. Thực trạng triển khai nội dung GDHN 57 Biểu đồ 2.5. Phƣơng pháp giảng dạy GDHN 59 Biểu đồ 2.6. Thực trạng các hình thức tổ chức GDHN của GV 60 Biểu đồ 2.7. Mức độ tổ chức hoạt động GDHN tại trƣờng 62 Biểu đồ 2.8. Thái độ của học sinh khi tham gia hoạt động GDHN tại 63 trƣờng Biểu đồ 2.9. Mức độ tìm hiểu thông tin các ngành/nghề của phụ huynh và 64 học sinh trong xã hội Biểu đồ 2.10. Phân công giáo viên tham gia giảng dạy hƣớng nghiệp 65 Biểu đồ 2.11. Quyền lợi của giáo viên tham gia giảng dạy hƣớng nghiệp 66 Biểu đồ 2.12. Các hình thức GDHN đƣợc áp dụng trong nhà trƣờng 68 Biểu đồ 2.13. Tiêu chí kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy hƣớng nghiệp 69 Biểu đồ 2.14. Định hƣớng của HS sau THCS 74 Biểu đồ 2.15. Trình độ chuyên môn của nhân viên trong doanh nghiệp 76 Hình 3.1. Mô hình đào tạo liên thông 89 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các giải pháp 105 Biểu đồ 3.1. Mức độ cần thiết của các giải pháp 108 Biểu đồ 3.2. Mức độ khả thi của các giải pháp 110 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................................... 1 2. Mục đích ...................................................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .......................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ..................................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................. 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 3 7. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................................... 4 8. Cấu trúc của luận văn.................................................................................................. 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG HIỆN NAY TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI CỘNG ĐỒNG VÀ DOANH NGHIỆP ................................................................................................ 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề về hƣớng nghiệp .................................................... 6 1.2. Các văn bản chỉ đạo hoạt động hƣớng nghiệp .............................................. 9 1.3. Hoạt động hƣớng nghiệp ............................................................................. 14 1.4. Hoạt động phân luồng .............................................................................................35 1.4.1. Đặc điểm tâm lý ....................................................................................... 35 1.4.2. Phân luồng ................................................................................................ 36 1.5. Yếu tố ảnh hƣởng ....................................................................................................37 1.5.1. Khách quan ............................................................................................... 37 1.5.2. Chủ quan ................................................................................................... 39 1.5.3. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh trung học cơ sở (từ 11-15 tuổi) ........ 40 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH THCS TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MỎ CÀY BẮC, TỈNH BẾN TRE ..................... 45 2.1. KHÁI QUÁT VỀ HUYỆN MỎ CÀY BẮC .........................................................45 2.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ............................................................. 45 2.1.2. Kinh tế - xã hội ......................................................................................... 46 2.1.3. Giáo dục - đào tạo .................................................................................... 47 2.2. Thực trạng giáo dục hƣớng nghiệp ............................................................. 48 2.3. Thực trạng phân luồng tại 3 trƣờng THCS huyện Mỏ Cày Bắc .........................70 2.3.1. Phân luồng học sinh vào trung học phổ thông ......................................... 71 2.3.2. Phân luồng học sinh vào trung cấp chuyên nghiệp và cơ sở dạy nghề .... 72 2.3.3. Phân luồng học sinh vào các lĩnh vực khác.............................................. 73 2.4. Thực trạng tham gia lao động sản xuất và nhu cầu tuyển dụng tại doanh nghiệp.............................................................................................................................75 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng……………………………………….......80 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH THCS HUYỆN MỎ CÀY BẮC, TỈNH BẾN TRE. ................................................................................... 85 3.1. Cơ sở đề xuất giải pháp...............................................................................................85 3.1.1. Các văn bản chỉ đạo công tác hƣớng nghiệp ............................................ 85 3.1.2. Những vấn đề về nhân lực trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa 85 3.1.3. Định hƣớng giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh phổ thông ở nƣớc ta trong những năm tới...........................................................................................86 3.1.4. Nguyên tắc xây dựng giải pháp ................................................................ 87 3.2. Giải pháp hƣớng nghiệp cho học sinh THCS huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp .... ....................................................88 3.2.1. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh học sinh về hƣớng nghiệp...............88 3.2.2. Thành lập Ban đại diện cha mẹ học sinh về hƣớng nghiệp......................92 3.2.3.Tăng cƣờng hoạt động kiểm tra và tổng kết đánh giá công tác HN......................................................................................................................94 3.2.4. Xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ, giáo viên làm công tác hƣớng nghiệp ................................................................................................................. 96 3.2.5. Tăng cƣờng xã hội hóa cho công tác hƣớng nghiệp................................ 99 3.2.6. Đẩy mạnh liên kết lao động với doanh nghiệp.......................................103 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp.......................................................................105 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp.....................106 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 113 1. Kết luận .....................................................................................................................113 2. Kiến nghị ...................................................................................................................114 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 116 Phụ lục 1 .................................................................................................................. 121 Phụ lục 2 .................................................................................................................. 123 Phụ lục 3 .................................................................................................................. 125 Phụ lục 4 ................................................................................................................ 1257 Phụ lục 5 .................................................................................................................. 129 Phụ lục 6 .............................................................................................................. 12931 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. GDHN cho học sinh phổ thông nói chung, cho học sinh trung học cơ sở nói riêng là vấn đề đang đƣợc Đảng và nhà nƣớc quan tâm đƣợc qui định rõ ràng trong các điều khoản của luật giáo dục Việt Nam 2005, cụ thể là: - Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo hình thành nhân cách con ngƣời việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tƣ cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. - Giáo dục THCS nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học, có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hƣớng nghiệp để tiếp tục học THPT, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động. - Giáo dục THCS phải củng cố, phát triển những nội dung đã học ở tiểu học, bảo đảm cho học sinh có những hiểu biết phổ thông cơ bản tiếng việt, toán, lịch sử dân tộc, kiến thức khác về khoa học xã hội, khoa học tự nhiên, pháp luật, tin học, ngoại ngữ, có những hiểu biết cần thiết tối thiểu về kỹ thuật và hƣớng nghiệp. 1.2. GDHN là một bộ phận của nội dung giáo dục phổ thông toàn diện đã đƣợc xác định trong luật giáo dục. Chiến lƣợc phát triển giáo dục và chủ trƣơng đổi mới chƣơng trình giáo dục phổ thông hiện nay cũng nhấn mạnh đến yêu cầu tăng cƣờng GDHN nhằm góp phần tích cực và có hiệu quả vào việc phân luồng học sinh, chuẩn bị cho học sinh đi vào cuộc sống lao động hoặc đƣợc tiếp tục đào tạo phù hợp với năng lực bản thân và nhu cầu của xã hội. - Đối với học sinh lớp 9, việc chọn trƣờng, chọn hƣớng học tiếp THPT hay chuyển sang loại hình đào tạo khác là một quyết định quan trọng ảnh hƣởng đến tƣơng lai. Đối với các bậc phụ huynh, việc chọn trƣờng gần nhà, trƣờng phù hợp với sức học của học sinh, cơ hội nghề nghiệp trong tƣơng lai,...rất đƣợc quan tâm. 1 - Hoạt động hƣớng nghiệp hiện nay chƣa đƣợc các cấp quản lý giáo dục và các trƣờng quan tâm đúng mức, còn nhiều địa phƣơng và trƣờng học chƣa thực hiện đầy đủ các nội dung GDHN, chất lƣợng hoạt động hƣớng nghiệp chƣa đáp ứng yêu cầu của học sinh và xã hội, HSPT cuối các cấp học và bậc học chƣa đƣợc chuẩn bị chu đáo để lựa chọn nghề nghiệp, lựa chọn ngành cho phù hợp với bản thân và yêu cầu xã hội. Ban giám hiệu các trƣờng chỉ đẩy mạnh về tƣ vấn nguyện vọng, chọn trƣờng THPT công lập, mà thiếu sự tƣ vấn thêm về loại hình GDTX, trung cấp chuyên nghiệp và trƣờng nghề. Đặc biệt, trong khâu làm công tác tâm lý và phân tích những yếu tố giúp phụ huynh, HS chọn trƣờng chọn hƣớng đi phù hợp chƣa đƣợc chú trọng. - Hệ quả của việc xem nhẹ tƣ vấn hƣớng nghiệp, phân luồng học sinh sau THCS là tình trạng bỏ học, thừa thầy nhƣng thiếu thợ lành nghề. Kết quả tuyển sinh những năm gần đây cho thấy, có nhiều học sinh dù thi điểm cao, nhƣng do không biết cách chọn trƣờng đã không trúng tuyển, hoặc có nhiều học sinh cố sức để theo lớp 10, nhƣng nửa đƣờng bỏ học vì không theo kịp chƣơng trình. Nếu những đối tƣợng này đƣợc tƣ vấn hƣớng nghiệp kịp thời sẽ chọn đƣợc một hƣớng đi phù hợp với bản thân, tiết kiệm đƣợc thời gian và công sức, tránh lãng phí trong giáo dục. - Mỏ Cày Bắc là huyện mới thành lập của tỉnh Bến Tre với nhiều doanh nghiệp có nhu cầu về nguồn lao động nhƣ công ty chế biến hạt điều, công ty may giày xuất khẩu, công ty may mặc, công ty đồ thủ công mỹ nghệ,..trong huyện có 11 trƣờng THCS với số lƣợng học sinh lớp 9 gần 1815 HS. Ngƣời dân địa phƣơng chủ yếu là lao động nông nghiệp, chƣa ý thức đầy đủ vai trò quan trọng của việc học cũng nhƣ chƣa có đủ kiến thức để giúp học sinh lựa chọn hƣớng đi đúng đắn trong tƣơng lai. Một số bộ phận dân số trong huyện, điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn nên việc học tập của thanh thiếu niên chƣa đƣợc đảm bảo, một số phải bỏ học giữa chừng. Nếu đƣợc GDHN kịp thời, thực hiện tốt phân luồng học sinh, chuyển các học sinh này sang đào tạo nghề rút ngắn thời gian học, giải quyết khó khăn về kinh tế, tránh lãng phí trong giáo dục, giúp thanh niên có đƣợc việc làm phù hợp với năng lực và sở thích, tự tin trong cuộc sống, đảm bảo nguồn lực cho sự phát triển kinh tế địa phƣơng. 2 1.3.Với những lý do trên, ngƣời nghiên cứu chọn đề tài : “Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp”. 2. Mục đích Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiển đề xuất các giải pháp nhằm hướng nghiệp cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh THCS trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu Giải pháp hƣớng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở tại huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre. 4. Giả thuyết khoa học Giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh THCS huyện mỏ cày Bắc, tỉnh Bến Tre trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp còn bất cập nếu đề xuất các giải pháp hợp lý nhằm nâng cao hiệu quả hƣớng nghiệp học sinh THCS thì việc phân luồng các em sau THCS sẽ phù hợp với năng lực và khả năng của học sinh. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận của hoạt động hƣớng nghiệp cho học sinh THCS 5.2. Đánh giá thực trạng hoạt động hƣớng nghiệp cho học sinh THCS tại huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp 5.3. Đề xuất giải pháp cho hoạt động hƣớng nghiệp cho học sinh THCS tại huyện Mỏ Cày Bắc, Tỉnh Bến Tre trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Đề tài đƣợc tiến hành nghiên cứu về giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh 3 THCS tại 3/11 trƣờng THCS trên địa bàn huyện Mỏ Cày Bắc tỉnh Bến Tre, đặc biệt quan tâm đến công tác tƣ vấn hƣớng nghiệp và phân luồng học sinh sau THCS trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp. 6.1. Địa bàn khảo sát Trƣờng THCS Phƣớc Mỹ Trung, Trƣờng THCS Tân Bình, Trƣờng THCS Hòa Lộc. 6.2. Khách thể khảo sát - Học sinh lớp 9: 376 - Phụ huynh: 376 - Cán bộ quản lí và giáo viên: 47 - Doanh nghiệp: 2 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Các phƣơng pháp nghiên cứu lí luận Nghiên cứu các tài liệu, sách báo, các văn bản, báo cáo tổng kết của Sở GD&ĐT Bến Tre, Phòng GD&ĐT Mỏ Cày Bắc, báo cáo tổng kết năm học của các trƣờng THCS trên địa bàn, báo cáo định hƣớng phát triển KT-XH của huyện Mỏ Cày Bắc, hồ sơ giảng dạy của GV, Ban giám hiệu ….từ đó, hệ thống hóa cơ sở lí luận, các bảng số liệu phục vụ công tác nghiên cứu. 7.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiển 7.2.1. phƣơng pháp quan sát Quan sát thực tế công tác giáo dục hƣớng nghiệp cho hoc sinh ở các trƣờng THCS huyện Mỏ Cày Bắc. 7.2.2. phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi Dùng phiếu hỏi, phân tích, so sánh đối chiếu kết quả khảo sát để tìm ra những thông tin cần thiết theo hƣớng nghiên cứu luận văn. 7.2.3. Phƣơng pháp phỏng vấn Trao đổi, nói chuyện với các đồng nghiệp, nhất là cán bộ quản lý, giáo viên để 4 nắm bắt thông tin liên quan đến đề tài. 7.2.4. Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm Rút ra những bài học kinh nghiệm trong công tác quản lí hoạt động GDHN 7.3. Phƣơng pháp thống kê toán học trong khoa học giáo dục Sử dụng các phép toán thống kê trong nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn gồm 3 chƣơng. Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh phổ thông hiện nay trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp. Chƣơng 2: Thực trạng hoạt động hƣớng nghiệp cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp. Chƣơng 3: Giải pháp hƣớng nghiệp cho học sinh THCS huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp. 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG HIỆN NAY TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI CỘNG ĐỒNG VÀ DOANH NGHIỆP 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề về hƣớng nghiệp 1.1.1. Lƣợc sử nghiên cứu về hƣớng nghiệp ở ngoài nƣớc GDHN là hoạt động quan trọng trong trƣờng phổ thông cho nên mọi quốc gia trên thế giới đều quan tâm đến hoạt động GDHN. Ở các nƣớc có nền giáo dục tiên tiến, công tác hƣớng nghiệp đƣợc coi trọng và đƣợc bắt đầu ngay từ những năm đầu của cấp trung học. - Cấp trung học cơ sở: + Dự nghiệp: Giới thiệu tổng quan các ngành nghề thông dụng để giúp các học sinh phát hiện sơ bộ xu hƣớng nghề nghiệp của mình. + Hƣớng nghiệp: cho các học sinh đƣợc học thử các nghề đƣợc phát hiện ở giai đoạn dự nghiệp để cũng cố hoặc điều chỉnh xu hƣớng nghề nghiệp chính xác hơn. - Cấp trung học phổ thông: Huấn nghiệp: theo kết quả ở giai đoạn hƣớng nghiệp, nhà trƣờng sẽ chính thức đào tạo nghề theo đúng xu hƣớng nghề nghiệp của học sinh, giúp các em đủ sức vào đời ngay sau khi tốt nghiệp trung học hoặc tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tiếp lên. Tại Đức, những nhà giáo dục học và những nhà nghiên cứu về lao động, kỹ thuật và kinh tế đã nghiên cứu về nội dung, phƣơng pháp, hình thức tổ chức dạy học lao động nghề nghiệp. Qua đó, tổ chức cho học sinh thực tập tại các nhà máy, xí nghiệp, các cơ sở kinh doanh, dịch vụ. Nhờ vậy, học sinh đƣợc làm quen với môi trƣờng lao động và đƣợc giáo dục một số kỹ năng lao động cần thiết, giúp các em phát triển thành những con ngƣời trƣởng thành trong cuộc sống xã hội. 6 Tại Úc, vấn đề GDHN đƣợc quan tâm và thực hiện trong tất cả HS. Trƣờng học không chỉ giúp HS biết chọn nghề nghiệp tƣơng lai phù hợp cho mình mà còn cung cấp những kỹ năng lao động và tri thức cần thiết giúp HS có thể lập nghiệp ngay trong thời gian còn đi học, tham gia hiệu quả vào đời sống xã hội. Tại Nhật Bản, đã sớm quan tâm giải quyết tốt mối quan hệ giữa học vấn văn hoá phổ thông với kiến thức và kỹ năng lao động nghề nghiệp ở tất cả các bậc học. Có khoảng 27,9% số trƣờng THPT vừa học văn hoá phổ thông vừa học các môn học kỹ thuật thuộc các lĩnh vực cơ khí, ngƣ nghiệp, công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ,…Sau khi tốt nghiệp cấp II có đến 94% HS vào cấp III, trong đó 70% theo học loại hình trƣờng phổ thông cơ bản và 30% HS theo hƣớng học nghề. Tại Hàn Quốc, trong các loại hình trƣờng phổ thông, nội dung giảng dạy kỹ thuật lao động là một bộ phận cấu thành quan trọng trong chƣơng trình giáo dục. Khi học hết cấp II, HS sẽ đi theo hai luồng chính: phổ thông và chuyên nghiệp. Các trƣờng kỹ thuật nghề nghiệp tuyển sinh trƣớc rồi mới chọn HS theo luồng phổ thông. 1.1.2. Ở Việt Nam Tại Việt Nam, vấn đề đào tạo ngƣời lao động đƣợc Đảng ta rất coi trọng. Văn kiện Đại hội Đảng Cộng Sản Việt Nam lần thứ IX đã ghi rõ: “Coi trọng công tác GDHN và phân luồng HS trung học, chuẩn bị cho thanh niên, thiếu niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng địa phương”.[33] Tại Đại hội Đảng Cộng Sản Việt Nam lần thứ X, Đảng ta tiếp tục xác định đổi mới toàn diện GD&ĐT trên cơ sở làm tốt công tác hƣớng nghiệp và phân luồng từ cấp THCS.[30] Quyết định 126/CP ngày 19-3-1981 của Chính phủ về Công tác hướng nghiệp trong trường phổ thông và việc sử dụng hợp lý học sinh THCS, THPT tốt nghiệp ra trường [29] đã nêu rõ vai trò, vị trí, nhiệm vụ công tác hƣớng nghiệp, phân 7 công cụ thể chính quyền các cấp, các ngành kinh tế, văn hóa từ Trung ƣơng đến địa phƣơng tham gia vào hoạt động HN. Tất cả các cấp, các ngành có nhiệm vụ tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ các trƣờng phổ thông trong việc đào tạo, sử dụng hợp lý và tiếp tục bồi dƣỡng HS phổ thông sau khi ra trƣờng. Thông tƣ 31/TT của Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT về việc hƣớng dẫn thực hiện quyết định 126/CP của Chính phủ cũng nêu rõ mục đích, nhiệm vụ và hình thức hƣớng nghiệp cho HS phổ thông [34], đồng thời phân công trách nhiệm cụ thể cho từng thành viên đang công tác tại trƣờng THPT. Công tác GDHN cho học sinh THPT ở Việt Nam từ lâu đã đƣợc các nhà khoa học, các nhà quản lí giáo dục quan tâm nghiên cứu nhƣ: - Nguyễn Thị Bình (1982) về trách nhiệm của ngành ta đối với công tác hướng nghiệp và sử dụng HS ra trường; Trần Xuân Nhĩ (1982) về nắm vững những quan điểm đúng đắn, ra sức đẩy mạnh công tác hướng nghiệp; Võ Nguyên Giáp (1984) về công tác hướng nghiệp trong các nhà trường phổ thông; Phạm Huy Thụ (1996) về hoạt động lao động-hướng nghiệp của học sinh phổ thông Việt Nam. - GS.TS Phạm Tất Dong với đề tài “Đổi mới công tác hướng nghiệp phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.[6] - TS Hồ Văn Thống nghiên cứu về “Quản lý giáo dục hướng nghiệp trung học phổ thông theo định hướng tạo nguồn nhân lực cho các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2020”. [ 3 1 ] - Năm 2010, tác giả Lê Thị Thanh Hƣơng đã nghiên cứu đề tài “Tư vấn hướng nghiệp cho học sinh THPT thực trạng ở Việt Nam và kinh nghiệm ở quốc tế”. Tác giả đã chỉ ra những giai đoạn hƣớng nghiệp và tƣ vấn hƣớng nghiệp, các lí thuyết tƣ vấn hƣớng nghiệp, các mô hình hƣớng nghiệp và tƣ vấn hƣớng nghiệp ở các nƣớc trên thế giới và nêu lên những thực trạng về tƣ vấn hƣớng nghiệp ở trƣờng THPT. 8 - Năm 2012, tác giả Phạm Văn Sơn nghiên cứu đề tài “Xây dựng và sử dụng bản mô tả nghề trong tư vấn hướng nghiệp chọ học sinh phổ thông”. Tác giả đã đề cập đến mục đích sử dụng bản mô tả nghề nghiệp trong tƣ vấn, cung cấp những yêu cầu về phẩm chất và năng lực cần thiết giúp cho cán bộ tƣ vấn có cơ sở đối chiếu với từng học sinh để xác định sự phù hợp nghề. - Năm 2013, tác giả Phan Ngọc Linh đã nghiên cứu đề tài “Tư vấn hướng nghiệp cho học sinh THPT”. Tác giả đã khái quát thực trạng tƣ vấn hƣớng nghiệp ở một số trƣờng THPT, các biểu hiện tâm lí trong tƣ vấn hƣớng nghiệp. - Năm 2016, nhóm tác giả Nguyễn Minh Đƣờng, Đỗ Thị Bích Loan nghiên cứu đề tài “Định hướng giá trị nghề nghiệp cho học sinh phổ thông đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam”. Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lí luận và thực tiễn có liên quan, các tác giả đã đi sâu nghiên cứu định hƣớng giá trị nghề nghiệp cho học sinh phổ thông đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam. Tóm lại, đã có nhiều công trình nghiên cứu về hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh các trƣờng THPT ở trong và ngoài nƣớc. Tuy nhiên, hầu hết các công trình nghiên cứu mới chỉ đề cập đến hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp của các trƣờng THPT. Đặc biệt, chƣa có công trình nào nghiên cứu về công tác giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh THCS trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp. Chính vì vậy, tôi cho rằng nghiên cứu công tác giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh THCS trong mối quan hệ với cộng đồng và doanh nghiệp hiện nay là vấn đề có ý nghĩa cấp bách và cần thiết. 1.2. Các văn bản chỉ đạo hoạt động hƣớng nghiệp 1.2.1. Các văn bản của Trung ƣơng Đảng và Nhà nƣớc ta đã có những chủ trƣơng kịp thời và đúng đắn đối với GDHN. Quan điểm nhất quán trong các Nghị quyết của Đảng đó là: “Học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn, nhà trƣờng gắn liền với xã hội”. Năm 1979, Nghị quyết 14 của Bộ chính trị Ban chấp hành Trung ƣơng khóa IV về cải cách giáo dục đã khẳng định hƣớng nghiệp là bộ phận khắng khít với giáo dục 9