Tài liệu Luận văn hoạch định chiến lược kinh doanh của công ty xăng dầu hà sơn bình

Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI ------------------------------------- TRẦN PHI CƯỜNG HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC KINH DOANH CỦA CÔNG TY XĂNG DẦU HÀ SƠN BÌNH GIAI ĐOẠN 2011-2016 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn: TS. TRẦN THỊ BÍCH NGỌC HÀ NỘI - 2012 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tác giả. Không sao chép bất kỳ một công trình hay một luận án của bất cứ tác giả nào khác. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực. Các tài liệu trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Học viên Trần Phi Cường Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 LỜI CẢM ƠN Em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo khoa Kinh tế & quản lý, Viện đào tạo sau đại học trường Đại học Bách khoa Hà Nội, đặc biệt là TS.Trần Thị Bích Ngọc - giảng viên hướng dẫn trực tiếp đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn về chuyên môn để em hoàn thành nội dung bản luận văn. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện cung cấp số liệu, tài liệu, đóng góp ý kiến và dành thời gian để tôi hoàn thành bản luận văn này. Trần Phi Cường Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ SƠ ĐỒ MỞ ĐẦU..........................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC KINH DOANH ............................................................................................... 4 1.1. 1.1.1. 1.1.2. 1.1.3. 1.1.4. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ CỦA CHIẾN LƯỢC KINH DOANH.............4 Khái niệm chiến lược kinh doanh............................................................... 4 Vai trò của chiến lược kinh doanh.............................................................. 5 Yêu cầu của chiến lược kinh doanh............................................................ 6 Phân loại chiến lược kinh doanh................................................................. 7 1.2. 1.2.1. QUY TRÌNH HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC KINH DOANH...................8 Phân tích căn cứ hình thành chiến lược ...................................................... 9 1.2.1.1. Phân tích môi trường vĩ mô.......................................................................10 1.2.1.2. Phân tích môi trường vi mô......................................................................12 1.2.1.3. Phân tích nội bộ doanh nghiệp ..................................................................16 1.2.2. 1.2.2.1. 1.2.2.2. 1.2.2.3 Các công cụ phân tích, đánh giá các căn cứ hình thành chiến lược ............19 Mô hình phân tích SWOT .........................................................................19 Ma trận Boston (BCG) ..............................................................................21 Ma trận Mc Kinsey ...................................................................................24 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .............................................................................................26 CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH CÁC CĂN CỨ HÌNH THÀNH CHIẾN LƯỢC KINH DOANH TẠI CÔNG TY XĂNG DẦU HÀ SƠN BÌNH ................................27 2.1. GIỚI THIỆU VỀ CÔNG TY XĂNG DẦU HÀ SƠN BÌNH.......................27 2.1.1. Khái quát về Tập đoàn xăng dầu Việt Nam (Petrolimex)...........................27 2.1.2. Tổng quan về công ty xăng dầu Hà Sơn Bình............................................28 2.1.2.1. Quá trình hình thành và phát triển .............................................................28 2.1.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của Công ty.............................................................31 2.1.2.3. Đặc điểm sản phẩm xăng dầu của Công ty ................................................31 2.1.2.4. Tổ chức bộ máy của Công ty.....................................................................32 2.1.2.5 Kết quả thực hiện các chỉ tiêu chủ yếu ......................................................35 Trần Phi Cường 2.2. Cao học QTKD 2010-2012 PHÂN TÍCH CÁC CĂN CỨ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC KINH DOANH CỦA CÔNG TY XĂNG DẦU HÀ SƠN BÌNH............................39 2.2.1. Phân tích môi trường vĩ mô.......................................................................39 2.2.1.1. Môi trường kinh tế ....................................................................................39 2.2.1.2. Môi trường chính trị pháp luật và một số vấn đề gặp phải đối với hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu ......................................43 2.2.1.3. Môi trường khoa học công nghệ................................................................44 2.2.1.4. Môi trường tự nhiên và xã hội...................................................................45 2.2.2. Phân tích môi trường vi mô.......................................................................46 2.2.2.1. Về các nhà cung cấp..................................................................................46 2.2.2.2. Về khách hàng ..........................................................................................47 2.2.2.3. Sản phẩm thay thế.....................................................................................50 2.2.2.4. 2.2.2.5. 2.2.3. 2.3.3.1 Về đối thủ cạnh tranh trực tiếp ..................................................................50 Về đối thủ tiềm ẩn.....................................................................................54 Phân tích nội bộ doanh nghiệp ..................................................................55 Đánh giá chung về công tác Marketing .....................................................55 2.2.3.2. 2.2.3.3. 2.2.3.4. 2.2.3.5. Đánh giá cơ sở vật chất .............................................................................63 Đánh giá nguồn nhân lực ..........................................................................65 Đánh giá nguồn lực tài chính.....................................................................67 Đánh giá khả năng sản xuất, nghiên cứu và phát triển (R$D) ....................71 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .............................................................................................72 CHƯƠNG 3: HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC KINH DOANH CỦA CÔNG TY XĂNG DẦU HÀ SƠN BÌNH .................................................................................74 3.1. XU HƯỚNG BIẾN ĐỘNG CỦA THỊ TRƯỜNG XĂNG DẦU THẾ GIỚI ........................................................................................ 74 3.2. NHỮNG CƠ SỞ CĂN CỨ XUẤT PHÁT ĐIỂM ĐỂ XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC ................................................................................................75 3.2.1. Tầm nhìn chiến lược của Petrolimex .........................................................75 3.2.2. Mục tiêu chiến lược của Công ty Xăng dầu Hà Sơn Bình đến năm 2016 ........76 3.2.2.1. Mục tiêu chung .........................................................................................76 3.2.2.2. Các mục tiêu cụ thể...................................................................................77 3.3. XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC CHO CÔNG TY XĂNG DẦU HÀ SƠN BÌNH ĐẾN 2016..............................................................................................77 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 3.3.1. Cơ hội và thách thức đối với Công ty trong thời gian tới ...........................77 3.3.1.1. Cơ hội .......................................................................................................77 3.3.1.2. Thách thức: ...............................................................................................78 3.3.2. Xây dựng ma trận SWOT..........................................................................79 3.3.3. Đề xuất chiến lược kinh doanh cho Công ty đến năm 2016 .......................81 3.3.3.1. Chiến lược phát triển thị trường ................................................................81 3.3.3.2. Chiến lược tăng cường kiểm soát hệ thống phân phối ...............................82 3.4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM THỰC HIỆN CÓ HIỆU QUẢ CHIẾN LƯỢC KINH DOANH CỦA CÔNG TY XĂNG DẦU HÀ SƠN BÌNH GIAI ĐOẠN 2011 - 2016.....................................................................83 3.4.1. Nhóm giải pháp thực hiện Chiến lược phát triển thị trường .......................83 3.4.1.1. Cơ sở thực tiễn của giải pháp ....................................................................83 3.4.1.2. 3.4.1.3. 3.4.1.4. 3.4.2. Mục tiêu của nhóm giải pháp ....................................................................83 Nội dung thực hiện giải pháp ....................................................................84 Lợi ích của giải pháp.................................................................................86 Nhóm giải pháp thực hiện Chiến lược tăng cường kiểm soát hệ thống 3.4.2.1. 3.4.2.2. 3.4.2.3. 3.4.2.4. phân phối ..................................................................................................86 Cơ sở thực tiễn của giải pháp ....................................................................86 Mục tiêu của giải pháp ..............................................................................87 Nội dung thực hiện giải pháp ....................................................................87 Lợi ích của giải pháp.................................................................................96 3.4.3. Nhóm giải pháp hỗ trợ ..............................................................................96 3.4.3.1. Giải pháp về quản lý tài chính...................................................................96 3.4.3.2. Giải pháp về nâng cao hiệu quả nguồn nhân lực........................................98 3.5. 3.5.1. 3.5.2. 3.5.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ..........................................................................101 Đối với Chính phủ...................................................................................101 Đối với Tập đoàn xăng dầu Việt Nam .....................................................103 Đối với Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình ..................................................103 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ...................................................................................104 KẾT LUẬN.........................................................................................................105 TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................107 PHỤ LỤC ....................................................................................................................108 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT NĐ 84 Nghị định số 84/2009/NĐ-CP ngày 15/10/2009 của Chính phủ TT 36/TT-BCT Thông tư 36/2009/TT-BCT ngày 14/12/2009 của Bộ C.Thương WTO Tổ chức Thương mại thế giới (World Trade Organization) APEC Diễn đàn Châu Á Thái Bình Dương (Asia-Pacific Economic Cooperation) ASEM Diễn đàn kinh tế Á - Âu (The Asia-Europe Meeting) Petrolimex Tập đoàn xăng dầu Việt Nam PetroVietnam Tập đoàn dầu khí quốc gia Việt Nam PV OIL Tổng công ty dầu Việt Nam Mipeco Tổng công ty xăng dầu quân đội Petec Tổng công ty thương mại kỹ thuật và đầu tư Petec Công ty Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình CHXD Cửa hàng bán lẻ xăng dầu CBCNV Cán bộ công nhân viên Thù lao đại lý/Hoa Là mức trên lệch giữa giá bán lẻ theo quy định với giá Công ty hồng đại lý bán cho Đại lý, tổng đại lý. Xăng dầu Xăng ô tô, Diezen, nhiên liệu đốt lò (mazút) và dầu hoả Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình thực hiện các chỉ tiêu kinh tế chủ yếu (2007 – 2011)............35 Bảng 2.2: Kết quả kinh doanh xăng dầu của Công ty (2007 – 2011) ....................37 Bảng 2.3: Số lượng cơ cấu lao động Công ty (2008 – 2011) ................................65 Bảng 2.4: Tình hình tài chính của Công ty ...........................................................68 Bảng 2.5: Các cơ hội và thách thức......................................................................72 Bảng 2.6: Điểm mạnh và điểm yếu ......................................................................73 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ SƠ ĐỒ Hình 1.1: Quy trình hoạch định chiến lược ........................................................... 8 Hình 1.2: Những căn cứ hình thành chiến lược kinh doanh................................... 9 Hình 1.3: Những yếu tố quyết định cạnh tranh trong ngành.................................13 Hình 1.4: Ma trận SWOT ....................................................................................20 Hình 1.5: Ma trận BCG .......................................................................................21 Hình 1.6: Ma trận Mc. Kinsey .............................................................................24 Hình 1.7: Các chiến lược kinh doanh theo ma trận Mc.Kinsey ............................25 Hình 3.1: Ma trận SWOT của Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình ............................80 Sơ đồ 2.1: Công ty xăng Hà Sơn Bình trong hệ thống kênh phân phối xăng dầu Việt Nam.......................................................................................30 Sơ đồ 2.2: Sơ đồ tổ chức Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình .....................................33 Sơ đồ 2.3: Kênh phân phối của Công ty................................................................56 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết nghiên cứu đề tài Trong những năm qua, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ và sâu sắc trên thế giới. Điều này đã mang lại nhiều cơ hội phát triển, đồng thời nó cũng tạo ra không ít khó khăn, nguy cơ và thách thức đòi hỏi các doanh nghiệp phải giải quyết và vượt qua. Trong bối cảnh như vậy, để đứng vững và phát triển, đòi hỏi các doanh nghiệp phải có chiến lược phát triển đúng đắn, phù hợp với sự vận động biến đổi của thị trường. Chiến lược kinh doanh giúp cho các nhà quản trị và tất cả nhân viên trong doanh nghiệp nhận thức rõ được mục đích và hướng đi của doanh nghiệp trong tương lai; giúp thực hiện tính nhất quán và sự tập trung cao độ trong đường lối kinh doanh của công ty, tránh lãng phí nguồn lực vào các hoạt động không trọng tâm; là công cụ quản lý trong việc đánh giá tính khả thi, xác định mức ưu tiên và phân bổ nguồn lực cho các hoạt động kinh doanh; là cơ sở để xây dựng cơ cấu tổ chức hợp lý nhằm hỗ trợ hoạt động kinh doanh, có khả năng tự vận hành để đạt được các mục tiêu chiến lược đặt ra; là nền tảng để xây dựng kế hoạch kinh doanh chi tiết. Như vậy, chiến lược kinh doanh giúp nhà quản trị doanh nghiệp nhanh chóng nắm bắt, tận dụng các cơ hội phát huy các điểm mạnh và hạn chế các điểm yếu, giảm bớt nguy cơ do sự biến động của môi trường kinh doanh mang lại. Trước xu thế phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế; đặc biệt khi Việt Nam gia nhập WTO, tham gia Diễn đàn APEC và Diễn đàn kinh tế ASEM.... nhiều cơ hội và thách thức mới đang và sẽ xuất hiện có tác động mạnh mẽ và trực tiếp đối với sự tồn tại, phát triển của toàn bộ nền kinh tế, mà đối tượng chính là các doanh nghiệp, trong đó có các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu của Việt Nam nói chung và của Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình nói riêng. Bên cạnh sự cạnh tranh gay gắt hiện tại của các doanh nghiệp xăng dầu trong nước như: PV oil, Petec, Công ty xăng dầu Quân đội...., thì trong tương 1 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 lai sẽ xuất hiện thêm các hãng xăng dầu quốc tế có quy mô và năng lực cạnh tranh cao tham gia vào thị trường nội địa. Chính vì vậy, môi trường kinh doanh xăng dầu được dự báo sẽ ngày càng khó khăn và khắc nghiệt hơn.... Để có thể đứng vững và phát triển thì việc nghiên cứu tìm ra một chiến lược kinh doanh phù hợp trong bối cảnh mới cho Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình là một yêu cầu bức thiết có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn. Xuất phát từ ý nghĩa đó, đề tài “Hoạch định chiến lược kinh doanh của Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình giai đoạn 2011 - 2016” đã được lựa chọn nghiên cứu . 2. Mục đích nghiên cứu đề tài Đề tài nghiên cứu nhằm hướng đến các mục tiêu cơ bản sau: + Hệ thống hoá các cơ sở lý luận và phương pháp luận về hoạch định chiến lược kinh doanh. + Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình. Xác định được thời cơ, nguy cơ, thế mạnh và điểm yếu để làm cơ sở định hướng chiến lược kinh doanh. + Xây dựng chiến lược kinh doanh cho Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình giai đoạn 2011-2016, từ đó đưa ra các giải pháp đồng bộ để thực hiện có hiệu quả chiến lược kinh doanh đã đề ra. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu a. Đối tượng nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình, một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu. b. Phạm vi nghiên cứu: - Thực trạng hoạt động sản xuất, kinh doanh xăng dầu của Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình giai đoạn 2007 - 2011. 2 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 - Các nhân tố tác động đến hoạt động sản xuất kinh doanh xăng dầu của Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình giai đoạn 2011-2016. 4. Những đóng góp thực tiễn - Đề tài đã hệ thống hoá được những vấn đề lý luận và phương pháp luận về công tác hoạch định chiến lược kinh doanh. - Ứng dụng những vấn đề lý luận đó vào việc phân tích tình hình hoạt động kinh doanh của Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình, tìm ra thời cơ, nguy cơ, đánh giá những điểm mạnh, điểm yếu trong hoạt động kinh doanh từ đó đề xuất một số giải pháp mang tính chất định hướng nhằm củng cố, nâng cao vị thế của Công ty trên thị trường kinh doanh. - Xây dựng chiến lược kinh doanh của Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình giai đoạn 2011-2016. Đề xuất các giải pháp đồng bộ để thực hiện có hiệu quả các chiến lược kinh doanh này. 5. Phương pháp khoa học Luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp để nghiên cứu như: duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, phương pháp điều tra, phân tích kinh tế, tiếp cận hệ thống, phương pháp mô hình hoá kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. 6. Bố cục của luận văn Ngoài lời mở đầu, kết luận, mục lục, tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạch định chiến lược kinh doanh Chương 2: Phân tích các căn cứ hình thành chiến lược kinh doanh tại Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình Chương 3: Hoạch định chiến lược kinh doanh của Công ty xăng dầu Hà Sơn Bình giai đoạn 2011-2016 3 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC KINH DOANH 1.1. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ CỦA CHIẾN LƯỢC KINH DOANH 1.1.1. Khái niệm chiến lược kinh doanh Thuật ngữ “chiến lược” được dùng đầu tiên trong lĩnh vực quân sự ngay từ thời xa xưa. Thông thường chiến lược được hiểu là khoa học và nghệ thuật chỉ huy quân sự, được ứng dụng để lập kế hoạch tổng thể và tiến hành chiến dịch có quy mô lớn. Từ thập kỷ 60 của thế kỷ XX, chiến lược được ứng dụng vào lĩnh vực kinh doanh và thuật ngữ “chiến lược kinh doanh” ra đời. Tuy nhiên, quan niệm về chiến lược kinh doanh cũng được phát triển dần theo thời gian và người ta cũng tiếp cận nó theo nhiều cách khác nhau. Dưới đây là một số quan điểm nổi bật về chiến lược kinh doanh [1, tr.17-19] - Theo Alfred Chandler (1962), “Chiến lược là việc xác định mục tiêu cơ bản dài hạn của doanh nghiệp, chọn lựa tiến trình hoạt động và phân bổ các nguồn lực cần thiết để thực hiện các mục tiêu đó”. - Theo James B. Quinn (1980), “Chiến lược là sự tích hợp các mục tiêu chính yếu, các chính sách và các chuỗi hoạt động của doanh nghiệp thành một tổng thể”. - Theo William Glueck (1980), “Chiến lược là một kế hoạch mang tính thống nhất, toàn diện và phối hợp, được thiết kế để đảm bảo rằng các mục tiêu cơ bản của doanh nghiệp sẽ được thực hiện”. - Theo Johnson G. và Scholes K. (1999), “Chiến lược là định hướng và phạm vi của một tổ chức về dài hạn, nhằm giành lợi thế cạnh tranh cho tổ chức thông qua việc định dạng các nguồn lực của nó trong môi trường thay đổi, để đáp ứng nhu cầu thị trường và thỏa mãn mong đợi của các bên hữu quan.” - Theo Fred R. David, “Chiến lược là những phương tiện đạt tới những mục tiêu dài hạn”.[2, tr.20] 4 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 - Theo Micheal E. Porter: “Chiến lược kinh doanh là một nghệ thuật xây dựng các lợi thế cạnh tranh để phòng thủ”. Qua một số quan điểm chính trên, có thể khái quát về chiến lược kinh doanh theo bài giảng về Chiến lược kinh doanh của TS. Nguyễn Văn Nghiến, trường Đại học Bách khoa Hà Nội, như sau: “Chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp là một nghệ thuật thiết kế, tổ chức các phương tiện nhằm đạt được mục tiêu dài hạn của doanh nghiệp với việc phân bổ nguồn lực nhằm tạo ra một lợi thế cạnh tranh tốt nhất cho doanh nghiệp”[4] Quan điểm về chiến lược kinh doanh hiện nay cũng khá đa dạng nhưng quan điểm được nhiều người thừa nhận nhất được thể hiện trong “5P” của Mintzberg: Plan (Kế hoạch) – Ploy (Mưu lược) – Pattern (Thống nhất) Position (Vị thế) – Perspective (Triển vọng). 1.1.2. Vai trò của chiến lược kinh doanh Đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp có qui mô hoạt động sản xuất kinh doanh lớn thì công tác hoạch định chiến lược có vai trò hết sức quan trọng, bởi nó hỗ trợ các nhà quản lý một cách hữu hiệu trong việc đề ra và thực hiện kế hoạch sử dụng hiệu quả các nguồn lực hạn chế và đối phó với sự biến đổi liên tục của môi trường kinh doanh. Như vậy, hai nguyên nhân chính yếu đòi hỏi nhà quản lý phải tiến hành công tác hoạch định chiến lược là nguồn lực hạn chế và môi trường kinh doanh luôn thay đổi, hay nói cách khác là phải đối phó với sự thay đổi và không chắc chắn bằng việc trù liệu những hành động trong tương lai. Quản trị chiến lược cho phép một tổ chức có thể chủ động hơn thay vì bị động trong việc vạch rõ tương lai của mình. Nó cho phép một tổ chức có thể sáng tạo ra và gây ảnh hưởng với môi trường và do đó kiểm soát được số phận của chính mình [2, tr.30] Nói tóm lại, quản trị chiến lược đã: 5 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 + Giúp cho tổ chức xác định được hướng đi của mình trong tương lai; + Giúp cho các nhà quản trị thấy được những điểm mạnh, yếu, cơ hội, nguy cơ của tổ chức; + Giúp các nhà quản trị đưa ra được các quyết định đúng đắn, các chiến lược kinh doanh tốt hơn; + Giúp tổ chức hoạt động hiệu quả hơn. [1, tr.55-56] 1.1.3. Yêu cầu của chiến lược kinh doanh Có nhiều cách tiếp cận khác nhau về khái niệm chiến lược kinh doanh, song dù tiếp cận bằng cách nào thì chiến lược kinh doanh cũng cần đảm bảo các yêu cầu cơ bản sau: - Phải xác định rõ những mục tiêu, mục đích, phạm vi kinh doanh và những điều kiện cơ bản để thực hiện mục tiêu đó trong từng thời kỳ nhằm khắc phục việc dàn trải nguồn lực. - Phải đạt được mục đích tăng thế lực doanh nghiệp, giành lợi thế cạnh tranh. Do đó, khi xây dựng chiến lược kinh doanh phải khái thác triệt để lợi thế, tập trung các biện pháp để tận dụng thế mạnh của doanh nghiệp. - Phải đảm bảo huy động tối đa và kết hợp một cách tối ưu việc khai thác và sử dụng các nguồn lực của doanh nghiệp, nhằm phát huy được những lợi thế, nắm bắt những cơ hội để giành ưu thế trong cạnh tranh. - Phải đảm bảo an toàn trong kinh doanh vì trong kinh doanh có nhiều yếu tố mạo hiểm. Làm thế nào để rủi ro chỉ có thể xảy ra ở mức thấp nhất. - Phải dự đoán được môi trường kinh doanh trong hiện tại và tương lai, dự đoán càng chính xác thì tính khả thi của chiến lược kinh doanh càng cao. - Phải có chiến lược kinh doanh dự phòng để đối phó với sự biến động của thị trường. - Chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp được phản ánh trong một quá trình liên lực từ xây dựng đến thực hiện, đánh giá, kiểm tra, điều chỉnh. 6 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 - Chiến lược kinh doanh được xây dựng cho một khoảng thời gian tương đối dài thường là 3 năm, 5 năm hoặc 10 năm. 1.1.4. Phân loại chiến lược kinh doanh Có nhiều cách tiếp cận để phân loại chiến lược kinh doanh, dưới đây là 14 loại chiến lược cơ bản ở cấp công ty theo quan điểm của Fred R. David [2, tr.53-69]. Nhóm chiến lược kết hợp: + Chiến lược kết hợp về phía trước; + Chiến lược kết hợp về phía sau; + Chiến lược kết hợp theo chiều ngang. Nhóm chiến lược chuyên sâu: + Chiến lược thâm nhập thị trường; + Chiến lược phát triển thị trường; + Chiến lược phát triển sản phẩm. Nhóm chiến lược mở rộng hoạt động: + Đa dạng hóa hoạt động đồng tâm; + Đa dạng hóa hoạt động theo chiều ngang; + Đa dạng hóa hoạt động theo kiểu kết khối. Nhóm chiến lược khác: + Liên doanh; + Thu hẹp bớt hoạt động; + Cắt bỏ bớt hoạt động; + Thanh lý; + Chiến lược tổng hợp. Các chiến lược này tác động qua lại với nhau, chiến lược này là tiền đề xây dựng chiến lược kia, thực hiện chiến lược này có thể sẽ ảnh hưởng đến việc thực hiện các chiến lược còn lại... 7 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 1.2. QUY TRÌNH HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC KINH DOANH Như đã phân tích ở trên, ta thấy hoạch định chiến lược kinh doanh là vô cùng quan trọng và có ý nghĩa đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Chính vì vậy, việc hoạch định chiến lược cần phải xây dựng một cách khoa học và dựa trên những phân tích, dự báo có thể tin cậy được. Tuy nhiên, để đảm bảo việc lực chọn chiến lược đúng đắn, phù hợp, quá trình lựa chọn chiến lược cần quán triệt một số yêu cầu sau: - Bảo đảm tính hiệu quả lâu dài của quá trình kinh doanh - Bảo đảm tính liên tục và kế thừa của chiến lược - Chiến lược phải mang tính toàn diện, rõ ràng - Bảo đảm tính nhất quán và tính khả thi - Đảm bảo thực hiện mục tiêu ưu tiên. Quy trình hoạch định chiến lược cần phải tuân theo những giai đoạn sau: Xác định tầm nhìn chiến lược Phân tích các căn cứ hình thành chiến lược Phân tích môi trường bên ngoài - Phân tích môi trường vĩ mô - Phân tích môi trường ngành Phân tích môi trường bên trong - Phân tích nội bộ doanh nghiệp Phân tích Ma trận SWOT Xác định mục đích và mục tiêu chiến lược Hình thành chiến lược kinh doanh Giải pháp thực hiện Hình 1.1: Quy trình hoạch định chiến lược [nguồn: 4] 8 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 1.2.1. Phân tích căn cứ hình thành chiến lược Trước khi hoạch định chiến lược kinh doanh, nhà quản trị phải tiến hành một loạt các phân tích giúp chiến lược kinh doanh được hình thành một cách có căn cứ khoa học. Căn cứ hình thành chiến lược có thể nói gọn lại trong cụm từ “môi trường kinh doanh”. Môi trường kinh doanh là tổng thể các yếu tố, nhân tố bên trong và bên ngoài vận động tương tác lẫn nhau, có tác động trực tiếp và gián tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Có thể coi môi trường kinh doanh là giới hạn không gian mà ở đó doanh nghiệp tồn tại và phát triển. Khi lập kế hoạch cần phải nghiên cứu, phân tính các căn cứ sau đây: phân tích môi trường vĩ mô, phân tích môi trường ngành và phân tích nội bộ doanh nghiệp. Có thể tóm tắt các căn cứ cần thiết để xây dựng chiến lược kinh doanh như Hình 1.2. Môi trường vĩ mô Yếu tố xã hội và tự nhiên Yếu tố kinh tế Môi trường ngành Đối thủ cạnh tranh Nhà cung cấp Yếu tố Chính phủ và chính trị Đối thủ tiềm ẩn Yếu tố nội bộ DN Khách hàng Marketing Cơ cấu tổ chức Nguồn nhân lực Tài chính - kế toán Hoạt động NC và R&D Yếu tố công nghệ Sản phẩm thay thế Yếu tố Luật pháp, chính sách Hình 1.2: Những căn cứ hình thành chiến lược kinh doanh [Nguồn: Tác giả tổng hợp] 9 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 1.2.1.1. Phân tích môi trường vĩ mô Phân tích môi trường vĩ mô sẽ chỉ cho thấy doanh nghiệp đang hoạt động trong môi trường nào? Mục đích của việc phân tích môi trường vĩ mô là phát triển một danh mục có giới hạn những cơ hội của môi trường có thể mang lại lợi ích cho công ty và những mối đe dọa của môi trường mà công ty nên tránh. Dưới đây là 5 yếu tố chính tác động đến hoạt đông sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp mà chúng ta cần phân tích. Cụ thể là: a. Phân tích môi trường kinh tế * Tốc độ tăng trưởng kinh tế Tốc độ tăng trưởng kinh tế được thể hiện qua các chỉ tiêu như tổng thu nhập quốc dân (GDP), tổng thu nhập quốc nội (GNP), thu nhập bình quân đầu người,…GDP tăng trưởng tốt là cơ hội phát triển cho tất cả các tổ chức, các doanh nghiệp. Khi nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng cao sẽ tạo nhiều thuận lợi cho việc đầu tư mở rộng, phát triển sản xuất, tăng thu nhập và doanh thu của các tổ chức cũng như cá nhân nên sẽ tác động làm cho sức cầu tăng cao. Bên cạnh đó, kinh tế tăng trưởng giúp các doanh nghiệp thu được nhiều lợi nhuận hơn nhưng cũng vì khoản lợi nhuận mang lại này sẽ dẫn đến ngày càng có nhiều doanh nghiệp khác tham gia vào lĩnh vực kinh doanh mang này làm cho số lượng đối thủ cạnh tranh tăng cao. * Tỷ lệ lạm phát Lạm phát cao hay thấp có ảnh hưởng đến tốc độ đầu tư vào nền kinh tế. Tỷ lệ lạm phát cao sẽ tác động xấu tới tiêu dùng, làm giảm cầu về mọi mặt hàng dẫn đến lượng tiền lưu thông bị hạn chế. Lạm phát tăng cũng khiến các dự án đầu tư trở nên mạo hiểm hơn, do đó hoạt động đầu tư, phát triển sản xuất kinh doanh sẽ giảm. Trái lại thiểu phát cũng làm cho nền kinh tế bị đình trệ. Việc duy trì một tỷ lệ lạm phát vừa phải có tác dụng khuyến khích đầu tư vào nền kinh tế, kích thích thị trường tăng trưởng. [1, tr.106] 10 Trần Phi Cường Cao học QTKD 2010-2012 * Tỷ giá hối đoái và chính sách tiền tệ Sự thay đổi tỷ giá hối đoái có thể ảnh hưởng trực tiếp tới các hoạt động xuất nhập khẩu và ảnh hưởng tới hoạt động của cả nền kinh tế. Yếu tố tỷ giá tạo ra những cơ hội và nguy cơ khác nhau đối với các doanh nghiệp khác nhau, đặc biệt nó có tác động điều chỉnh quan hệ xuất nhập khẩu [1, tr.106]. Bên cạnh tỷ giá hối đoái, chính sách tiền tệ của chính phủ cũng tác động không nhỏ tới hoạt động của các doanh nghiệp và nền kinh tế. b. Phân tích ảnh hưởng của yếu tố pháp luật và chính sách của nhà nước Luật pháp của mỗi quốc gia là nền tảng tạo ra môi trường kinh doanh của các quốc gia đó. Các yếu tố pháp luật và chính sách của nhà nước có vai trò quyết định rất lớn tới việc tạo ra môi trường kinh doanh cạnh tranh lành mạnh hay không? Nhà phân tích chiến lược có nhiệm vụ phân tích xem chính sách, luật pháp mới ban hành tạo ra cơ hội hay khó khăn, nguy cơ cho doanh nghiệp, tổ chức của mình hay không? Đồng thời cũng dựa trên những dữ liệu hiện tại và quá khứ để có thể dự đoán một phần những chính sách của tương lai. c. Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố xã hội và tự nhiên Mỗi nước đều có một nền văn hoá riêng và xu thế toàn cầu hoá tạo ra phản ứng giữ gìn bản sắc văn hoá của từng nước. Các điều kiện xã hội như thị hiếu của người dân, xu hướng tiêu dùng, phong tục tập quán, lối sống, tôn giáo, sự quan tâm tới môi trường, thái độ về chất lượng cuộc sống... có ảnh hưởng tương đối lớn đến hoạt động kinh doanh và văn hoá của doanh nghiệp. Các điều kiện tự nhiên như nguồn lực tài nguyên thiên nhiên, các điều kiện về địa lý như địa hình, đất đai, khí hậu, thiên tai …cũng có ảnh hưởng tới các doanh nghiệp, tuỳ theo lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp mà yếu tố này có ảnh hưởng nhiều hay ít. Nhiệm vụ của các nhà hoạch định chiến lược là phải phân tích các yếu tố ảnh hưởng của tự nhiên và xã hội đến hoạt động của doanh nghiệp. Qua đó tìm ra câu trả lời cho đâu là cơ hội, đâu là khó khăn, thách thức cho doanh nghiệp? 11