Tài liệu Luận văn huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ tự kỷ tại trung tâm giáo dục chuyên biệt quận tây hồ, hà nội

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ---o0o--- BÙI THỊ DUYÊN HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC TRẺ TỰ KỶ TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC CHUYÊN BIỆT QUẬN TÂY HỒ- HÀ NỘI Chuyên ngành: Giáo dục và phát triển cộng đồng Mã số: Thí điểm LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Giảng viên hƣớng dẫn : PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền HÀ NỘI 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó. Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình. Hà Nội, tháng 05 năm 2017 Tác giả luận văn LỜI CẢM ƠN Đề tài khoa học “Huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt Quận Tây Hồ, TP.Hà Nội”. là một đề tài mà tôi rất tâm huyết. Trên cơ sở lý luận, vốn kiến thức đã được lĩnh hội trong quá trình học tập và nghiên cứu, được sự giảng dạy, hướng dẫn của các thầy cô giáo, sự cộng tác giúp đỡ của các đồng nghiệp... Luận văn tốt nghiệp của tôi đã được hoàn thành. Với tình cảm chân thành, tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo, các nhà khoa học trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập. Xin cảm ơn Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận Tây Hồ, cán bộ quản lý các trung tâm giáo dục chuyên biệt trên địa bàn Quận Tây Hồ, các cơ quan ban ngành liên quan, bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ, động viên tạo điều kiện cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Đặc biệt, tôi xin được trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền- người đã quan tâm và tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự góp ý của các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện một cách tốt hơn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 4 năm 2017 Tác giả Bùi Thị Duyên MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 2 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu ........................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 3 7. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................ 3 8. Đóng góp mới của luận văn ........................................................................ 4 9. Cấu trúc luận văn ........................................................................................ 4 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC TRẺ TỰ KỶ TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC CHUYÊN BIỆT ......................................................................... 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................. 5 1.1.1. Tổng quan nghiên cứu về giáo dục trẻ Tự kỷ ..................................... 5 1.1.2. Tổng quan nghiên cứu về huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ ................................................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài..................................................... 10 1.2.1. Cộng đồng, nguồn lực cộng đồng, huy động nguồn lực cộng đồng .. 10 1.2.3. Trung tâm giáo dục chuyên biệt ....................................................... 14 1.2.4. Huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt................................................................... 15 1.3. Một số vấn đề về giáo dục trẻ Tự kỷ ở các trung tâm giáo dục chuyên biệt ..................................................................................................... 16 1.3.1. Đặc điểm của trẻ Tự kỷ ...................................................................... 16 1.3.3. Nội dung giáo dục trẻ Tự kỷ ở các trung tâm giáo dục chuyên biệt.......... 21 1.3.4. Phương pháp giáo dục trẻ Tự kỷ ở các trung tâm giáo dục chuyên biệt ... 21 1.3.5. Hình thức giáo dục trẻ Tự kỷ ở các trung tâm giáo dục chuyên biệt ............. 22 1.3.6. Các lực lƣợng tham gia giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt.............................................................................................. 25 1.4. Một số vấn đề về huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt ............................................ 26 1.4.1. Mục đích của huy động các nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ ........................................................................................................ 26 1.4.2. Nguyên tắc huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ ..... 28 1.4.3. Nội dung huy động các nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ .. 29 1.4.4. Hình thức huy động các nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ ....... 30 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt ..................... 31 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ............................................................................... 33 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG HUY ĐỘNG NGUồN LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC TRẺ TỰ KỶ TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC CHUYÊN BIỆT QUẬN TÂY HỒ- HÀ NỘI .............................................. 34 2.1. Một vài nét về địa bàn nghiên cứu........................................................ 34 2.1.1. Một vài nét về quận Tây Hồ ............................................................... 34 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ......................................................... 35 2.2.1. Mục tiêu khảo sát ................................................................................ 35 2.2.2. Nội dung khảo sát ................................................................................ 35 2.2.3. Đối tƣợng khảo sát .............................................................................. 36 2.2.4. Phƣơng pháp khảo sát ........................................................................ 36 2.3. Thực trạng giáo dục trẻ Tự kỷ ở các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ .......................................................................................... 36 2.3.1. Thực trạng về các nội dung giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ ............................................................ 36 2.3.2. Thực trạng về các phƣơng pháp giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ .................................................... 38 2.3.3. Thực trạng về các hình thức tổ chức giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ ......................................... 40 2.3.4. Thực trạng về lực lƣợng giáo dục tham gia giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ ................................... 43 2.4. Thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ........................ 45 2.4.1. Thực trạng nhận thức của các lực lƣợng giáo dục về việc huy dộng các nguồn lực trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ ............................................................................ 45 2.4.2. Thực trạng nội dung huy động các nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ ......................................................................................................................... 47 2.4.3. Thực trạng các hình thức huy động các nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ ............................................................................................................ 60 2.4.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến huy động các nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ ............................................................................................................ 62 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ............................................................................... 64 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC TRONG GIÁO DỤC TRẺ TỰ KỶ TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC CHUYÊN BIỆT QUẬN TÂY HỒ ............................................................................................ 65 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ........................................................ 65 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo phát huy sự phối hợp của cộng đồng............. 65 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .................................................... 65 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.................................................... 65 3.1.4. Nguyên tắt đảm bảo tính hiệu quả .................................................... 66 3.2. Biện pháp huy động nguồn lực trong giáo dục trẻ tự kỷ tại TT giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ - Hà Nội ....................................................... 66 3.2.1. Biện pháp 1: ......................................................................................... 66 3.2.2. Biện pháp 2 .......................................................................................... 71 3.2.3. Biện pháp 3 .......................................................................................... 75 3.2.4. Biện pháp 4: ......................................................................................... 76 3.2.5. Biện pháp 5: ......................................................................................... 78 3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................ 80 3.3. Khảo nghiệm tính cấp thiết và mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ........ 84 3.4.1- Mục đích khảo nghiệm: ...................................................................... 84 3.4.2- Đối tƣợng xin ý kiến: .......................................................................... 84 3.4.3 - Quy trình lấy ý kiến ........................................................................... 84 3.4.4- Kết quả khảo nghiệm.......................................................................... 84 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ............................................................................... 89 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 94 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 96 DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội ................................... 37 Bảng 2.2: Thực trạng việc sử dụng phương pháp giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, thành phố hà Nội. .................. 39 Bảng 2.3: Thực trạng về các hình thức tổ chức giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. ........................... 41 Bảng 2.4. Thực trạng về việc phối hợp các lực lượng tham gia công tác giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, TP. Hà Nội. ............... 44 Bảng 2.5. Thực trạng nhận thức của các lực lượng giáo dục về mục đích huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt Quận Tây Hồ, TP. Hà Nội .................................................... 45 Bảng 2.6. Thực trạng về nội dung huy động nguồn lực cộng đồng tham gia giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, Hà Nội ................ 47 Bảng 2. 7: Thực trạng nội dung huy động nguồn nhân lực trong công tác giáo trẻ Tự kỷ tại các trung tâm chuyên biệt thuộc quận Tây Hồ, TP.Hà Nội ....... 49 Bảng 2.8: Thực trạng huy động về cơ sở vật chất trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ - TP Hà Nội ...................... 52 Bảng 2.9: Thực trạng các biện pháp chỉ đạo huy động nguồn tài chính phục vụ cho công tác giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt trên địa bàn quận Tây Hồ - TP Hà Nội .................................................................. 55 Bảng 2.10: Thực trạng huy động nguồn tài chính ớ các trung tâm giáo dục chuyên biệt trên địa bàn quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội.............................. 57 Bảng 2. 11: Thực trạng huy động về các nguồn thông tin trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt thuộc địa bàn quận Tây Hồ - TP Hà Nội ... 58 Bảng 2.12: Thực trạng các hình thức huy động các nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. ........................................................................................... 61 Bảng 2.13: Thực trạng đánh giá về các yếu tố ảnh hưởng đến huy động cộng đồng tham gia công tác giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm chuyên biệt quận Tây Hồ - TP Hà Nội ........................................................................................ 63 Bảng 3.1: Đánh giá của lãnh đạo các cấp, cán bộ quản lý các nhà trường giáo viên về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất. ............... 85 Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đã đề xuất. ............................................................................................................ 86 DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Bản chất của huy động các lực lượng trong cộng đồng cho GD ... 15 Biểu đồ 2. Mối quan hệ giữa các biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt trên địa bàn quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội ...................................................................................................... 83 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Vấn đề chăm sóc, giáo dục trẻ đặc biệt nói chung và trẻ tự kỷ nói riêng đã và đang được Đảng, Nhà nước và toàn xã hội quan tâm. Điều này được thể hiện ở các văn bản mang tính pháp qui của Đảng, Nhà nước và những chương trình dự án về trẻ khuyết tật. Vì vậy, giáo dục đặc biệt ngày càng huy động được sự tham gia của các lực lượng trong xã hội. Mỗi nguồn lực giữ một vai trò, nhiệm vụ riêng nhằm mục đích cuối cùng là giúp các trẻ tự kỷ có thể hòa nhập với cuộc sống cộng đồng. Để thực hiện được mục đích đó, công cuộc can thiệp, giáo dục cho trẻ tự kỷ không thể thiếu vai trò của các cơ quan đoàn thể trong xã hội, sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên với gia đình, giữa các giáo viên với nhau và giữa các chuyên viên về tâm lý, chuyên viên về giáo dục, chuyên viên về âm ngữ trị liệu, chuyên viên tâm vận động với nhau. Cho đến nay, Hội chứng tự kỷ ngày càng được phát hiện nhiều hơn ở Việt Nam và đây là một vấn đề không còn quá mới mẻ như trước nữa nhưng sự hiểu biết về dạng tật này của cộng đồng còn rất nhiều hạn chế, đôi khi là cái nhìn miệt thị, coi thường, chế nhạo đối với trẻ tự kỷ và gia đình có con tự kỷ. Trách nhiệm này thuộc về các cơ quan, đoàn thể trong xã hội để trẻ tự kỷ được quyền tôn trọng, được hưởng mọi quyền lợi như bao trẻ em bình thường khác. Sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giáo dục cho trẻ tự kỷ. Gia đình- môi trường giáo dục gần gũi nhất của các em, nơi mà tình yêu thương, trách nhiệm, sự đầu tư về nhiều mặt của cha mẹ luôn là nguồn lực cho công tác giáo dục. Là lực lượng không thể thiếu trong giáo dục song cha mẹ là những người thiếu kiến thức và kỹ năng đặc thù. Vì vậy, cha mẹ cần được sự trợ giúp, chia sẻ từ phía giáo viên. Bên cạnh đó, giáo viên cần được cung cấp thông tin về những đặc điểm, nhu cầu của trẻ từ cha mẹ. hơn nữa, để đem lại hiệu quả trong giáo dục trẻ, giáo viên và cha mẹ phải thống nhất với nhau trong việc đặt ra mục tiêu, xây dựng nội 1 dung và lựa chọn phương pháp giáo dục thích hợp với trẻ. Do đó, sự phối hợp giữa cha mẹ và giáo viên là vô cùng cần thiết, cần có những cách thức phối hợp cụ thể, hữu ích nhằm tăng cường hiệu quả của sự phối hợp này. Một lực lượng không thể không nhắc đến trong việc can thiệp, giáo dục cho trẻ Tự kỷ là đội ngũ chuyên viên về tâm lý, giáo dục, vận động, âm ngữ trị liệu. Mỗi chuyên gia phụ trách một vấn đề riêng của trẻ. Chính vì vậy, để trẻ phát triển tốt, phải có sự hỗ trợ, phối hợp của các chuyên gia với nhau. Hiện nay, ở Việt Nam và trên thế giới chưa tìm ra được phương pháp nào hoàn toàn phù hợp và hiệu quả để áp dụng chung cho mọi trẻ tự kỷ. Công tác can thiệp, giáo dục cho trẻ gặp rất nhiều khó khăn. Sự phối hợp giữa các nguồn lực cộng đồng còn lỏng lẻo, hời hợt, chưa thực sự hiệu quả và chưa có tính hệ thống. Chính vì vậy, sự phối hợp giữa các nguồn lực này trong việc giáo dục trẻ là một việc làm cấp bách. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để có thể huy động các nguồn lực đó trong quá trình giáo dục trẻ? Từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài “Huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ tự kỷ tại Trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ - Hà Nội” làm đề tài nghiên cứu luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ tự kỷ tại Trung tâm chuyên biệt quận Tây Hồ, đề tài đề xuất các biện pháp huy động các nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ tự kỷ tại các trung tâm giáo dục huyên biệt quận Tây Hồ, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trẻ tự kỷ. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: quá trình huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục cho trẻ Tự kỷ tại Trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. - Khách thể nghiên cứu: Hoạt động giáo dục trẻ Tự kỷ ở các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. 2 4. Giả thuyết khoa học Trong những năm qua tại Quận Tây Hồ đã có sự chung tay, phối hợp của nhiều lực lượng khác nhau trong cộng đồng vào giáo dục trẻ tự kỷ nhưng hoạt động chưa đạt hiệu quả cao. Nếu có những biện pháp huy động các nguồn lực cộng đồng một cách khoa học và phù hợp với đặc thù hoạt động giáo dục trẻ tự kỷ thì sẽ nâng cao hiệu quả giáo dục trẻ tự kỷ tại các Trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt - Thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ tự kỷ tại Trung tâm chuyên biệt quận Tây Hồ. - Đề xuất một số biện pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ tự kỷ tại Trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ. 6. Phạm vi nghiên cứu - Về địa bàn: Nghiên cứu tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt trên địa bàn quận Tây Hồ - TP Hà Hội. - Về khách thể nghiên cứu: Các tổ chức xã hội, chính trị trên địa bàn quận Tây Hồ, cha mẹ có con Tự kỷ và giáo viên tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận Sưu tầm nghiên cứu các tài liệu, sách báo có liên quan đến vấn đề nghiên cứu; Phân tích so sánh, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu nghiên cứu, xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài. 7.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát: Quan sát các hình thức phối hợp của phụ huynh với giáo viên, giữa giáo viên với giáo viên, giữa các chuyên gia với nhau, giữa các lực lượng xã hội với trung tâm can thiệp nhằm thu thập các thông tin cần thiết để đánh giá thực trạng phối hợp giữa các nguồn lực cộng đồng. 3 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn: Tiến hành phỏng vấn trao đổi với một số phụ huynh, giáo viên, chuyên viên, các lực lượng khác trong địa bàn để hiểu rõ vấn đề nghiên cứu. 7.2.3. Phương pháp điều tra viết: Sử dụng các câu hỏi đóng, mở nhằm khảo sát thực trạng việc huy động các nguồn lực cộng đồng nhằm nâng cao hiệu quả can thiệp, giáo dục cho trẻ Tự kỷ. 7.3. Phƣơng pháp thống kê toán học: được sử dụng để tính toán, xử lý số liệu thu được qua điều tra bảng hỏi. 8. Đóng góp mới của luận văn - Góp phần làm phong phú thêm lý luận về giáo dục trẻ Tự kỷ và huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, thành phố hà Nội. - Làm sáng tỏ thực trạng giáo dục trẻ Tự kỷ và thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, TP. Hà Nội. - Đề xuất được 5 biện pháp huy động các nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn của các trung tâm giáo dục chuyên biệt trên địa bàn quận Tây Hồ góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục trẻ Tự kỷ nói chung cho các mô hình giáo dục chuyên biệt khác. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Khuyến nghị, Tài liệu tham khảo, các Phụ lục, nội dung nghiên cứu đề tài được kết cấu chủ yếu ở 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt. Chương 2: Thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, Hà Nội. Chương 3: Biện pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt quận Tây Hồ, Hà Nội. 4 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC TRẺ TỰ KỶ TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC CHUYÊN BIỆT 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Tổng quan nghiên cứu về giáo dục trẻ Tự kỷ Trên thế giới: Những nghiên cứu về giáo dục trẻ khuyết tật trên thế giới được đề cập rất sớm, tuy nhiên việc phát hiện ra Hội chứng Tự kỷ và nghiên cứu về GD cho trẻ có Hội chứng Tự kỷ lại bắt đầu muộn. Năm 1943. Leo kanner, một nhà tâm thần học thuộc trường Đại hoc John Hopkins ở Baltimore (Mỹ) lần đầu tiên đưa ra khái niệm và đặt tên cho hội chứng này là “ Hội chứng Kanner” hay “ tự kỷ thời kì ấu nhi- early infatile autism”[13]. Năm 1971, Reichler và Schopler đã xây dựng bộ công cụ “ Thang đánh giá tâm lý thời niên thiếu”[14]. Năm 1988, Reichler và Schopler đã xây dựng bộ công cụ “ thang đánh giá tự kỷ thời thơ ấu” (CARS)[15]. Năm 1995, dự án “ Hãy đẩy lùi Tự kỷ” – (Defeat autism Now!- DAN) của Viện nghiên cứu Tự kỷ Mỹ ra đời [16]. Hội nghị về dự án này được tổ chúc thường niên lần lượt ở hơn 20 nước trên thế giới, lần gần đây nhất là vào tháng 10 năm 2002 tại San Diego- Mỹ. Năm 1996, cuốn sách “ Phương pháp lựa chọn đánh giá lâm sàng” được viện nghiên cứu Tự kỷ Mỹ xuất bản lần đầu tiên [17]. Năm 2001, tài liệu “ Để hiểu chứng Tự kỷ” ra đời do nhóm tương trợ cha mẹ có con khuyết tật và CPTTT tại Sydney thực hiện [18]. 5 - Hiện nay, ở nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là Mỹ đã có nhiều công trình nghiên cứu về tự kỷ, điển hình là họ đã thành lập một viện nghiên cứu về Hội chứng Tự kỷ. Đồng thời, viện nghiên cứu đã thành lập một website về Hội chứng trên internet và tất cả mọi người đều có thể lấy các thông tin về tự kỷ bằng cách truy cập trang web này. Ở Việt Nam: Có thể nói rằng, Tự kỷ đã trở thành một vấn đề mang tính xã hội, phổ biến ở nhiều nước trên thế giới trong đó có Việt Nam. Trong những năm gần đây, nước ta đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về trẻ Tự kỷ, góp phần phong phú thêm kho tàng kiến thức, nâng cao hiểu biết cho mọi người và xã hội. - Năm 2009, tác giả Ngô Xuân Điệp đã bảo vệ thành công luận án Tiến sỹ chuyên ngành Tâm lý học với công trình “ Nghiên cứu nhận thức của trẻ Tự kỷ tại thành phố Hồ Chí Minh” [1]. Công trình này đã đi sâu nghiên cứu về vấn đề nhận thức của trẻ Tự kỷ trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh nói riêng. Từ đó, cho chúng ta cách hiểu và nhìn nhận sâu sắc về nhận thức của trẻ cũng như có những biện pháp can thiệp phù hợp để cải thiện và phát triển nhận thức cho trẻ Tự kỷ. - Năm 2014, tác giả Nguyễn Thị Thanh đã thành công với Luận án Tiến sỹ chuyên ngành Giáo dục học với công trình nghiên cứu “Biện pháp phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ Tự kỷ 3-4 tuổi” [2]. Với công trình nghiên cứu này, tác giả đã cung cấp cho chúng ta những hiểu biết thấu đáo về kỹ năng giao tiếp - một trong những kỹ năng còn nhiều hạn chế nhất của trẻ Tự kỷ. Bên cạnh đó, tác giả cũng đã đề xuất một số biện pháp để phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ Tự kỷ 3-4 tuổi. Đây là một trong những đóng góp vô cùng ý nghĩa với công cuộc giáo dục trẻ Tự kỷ nói chung. - Năm 2011, tác giả TRẦN THỊ MINH THƯ ĐÃ BẢO VỆ THÀNH CÔNG LUẬN VĂN THẠC SĨ VỀ ĐỀ TÀI TỰ KỶ TẠI THỤY ĐIỂN với 6 Tên đề tài nghiên cứu là "Những cơ hội việc làm cho các bạn thanh niên tự kỷ - một trường hợp của Việt Nam"[3]. Có thể nói, việc làm với các thanh niên Tự kỷ đang là một trong những vấn đề vô cùng nhức nhối đối với các cha mẹ trẻ và xã hội. Chính vì vậy, công trình nghiên cứu của tác giả đã phần nào giải quyết những khúc mắc, trăn trở của rất nhiều gia đình có con Tự kỷ về vấn đề việc làm cho các em. Tác giả cũng đã đưa ra các biện pháp để khắc phục và cải thiện tình trạng này. Từ đó, cha mẹ cũng có cái nhìn lạc quan hơn về tương lai của con em mình. - Năm 2012, tác giả Nguyễn Thị Thanh đã thành công với luận văn thạc sỹ Tâm lý học “ Phương pháp Tâm, vận động trong việc chăm chữa, giáo dục cho trẻ Tự kỷ”[4]. Việc tìm ra phương pháp giáo dục phù hợp cho trẻ Tự kỷ là vô cùng cần thiết và quan trọng. Nó có ảnh hưởng trực tiếp và quyết định đến hiệu quả của quá trình can thiệp. Công trình nghiên cứu của tác giả đã cho chúng ta những hiểu biết nhất định về đặc điểm, nội dung, cách thức thực hiện, ý nghĩa, vai trò của phương pháp tâm, vận động trong can thiệp cho trẻ Tự kỷ. Tác giả cũng đã khảo nghiệm được tính khả thi của phương pháp này trong những điều kiện thực tiễn cụ thể. - Năm 2014, tác giả Nguyễn Thị Thanh Tâm đã nghiên cứu thành công luận văn “HOÀN THIỆN MÔ HÌNH CÔNG TÁC XÃ HỘI HỖ TRỢ TRẺ TỰ KỶ THÍCH NGHI VỚI QUÁ TRÌNH HÒA NHẬP TẠI TRƯỜNG TIỂU HỌC CỦA TRUNG TÂM HAND IN HAND”[5]. Mục đích cuối cùng của quá trình can thiệp là trẻ có thể hòa nhập với cộng đồng xã hội một cách hiệu quả nhất. Nhưng công cuộc này đòi hỏi sự chung tay của tất cả các ban ngành, đòan thể, cá nhân trong xã hội thì việc hòa nhập của trẻ mới thực sự có ý nghĩa. Công trình nghiên cứu này đã đề xuất các biện pháp hỗ trợ để trẻ Tự kỷ có thể hòa nhập tại trường tiểu học, tạo điều kiện cho những bước tiến sau này của trẻ trong tương lai. 7 - Năm 2015 tác giả Nguyễn Phương Thảo ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI Trường ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN đã thành công với luận văn Thạc sỹ, Tâm lý học: “ Kỹ năng giao tiếp của trẻ tự kỷ”[6]. Trong công trình nghiên cứu của mình, tác giả đã đề cập đến những đặc điểm, khó khăn về kỹ năng giao tiếp của trẻ Tự kỷ. Từ đó tác giả cũng đưa ra một số biện pháp để cải thiện, khắc phục và phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ. - Bên cạnh đó, còn rất nhiều đề tài nghiên cứu về trẻ Tự kỷ của sinh viên các chuyên ngành tâm lý học, Giáo dục đặc biệt, Công tác xã hội... tại các trường Đại học, Cao đẳng trong cả nước. Như vậy, vấn đề trẻ Tự kỷ đang ngày được toàn xã hội quan tâm một cách sâu rộng và đúng mực hơn trên mọi phương diện của cuộc sống. 1.1.2. Tổng quan nghiên cứu về huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ - Các luật giáo dục của Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản, Pháp, Đức ..., các chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2020 của nhiều nước trên thế giới đều coi trọng phương thức huy động nguồn lực cộng đồng cộng đồng. Các nước thuộc khu vực Đông Nam Á và khối ASEAN cũng đang tích cực đẩy nhanh quá trình phát triển giáo dục bằng cách phát huy sức mạnh của cộng đồng trong việc tham gia phát triển giáo dục. Tuy nhiên vấn đề huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục trẻ Tự kỷ thực sự chưa được chú trọng nhiều. Vì vậy, trên thế giới chưa có nhiều công trình nghiên cứu về lĩnh vực này. - Cần nói ngay rằng, khái niệm huy động nguồn lực cộng đồng thường được hiểu là một bộ phận, một hoạt động của xã hội hoá sự nghiệp giáo dục. Chỉ từ những năm 1980 đến nay trong lĩnh vực khoa học quản lý mới nói đến cộng đồng. Quan điểm của Hồ Chí Minh, của Đảng và Nhà nước ta về sự tham gia của gia đình và xã hội vào sự nghiệp giáo dục là nền tảng cho 8 việc thực hiện xã hội hoá sự nghiệp giáo dục. huy động cộng đồng tham gia giáo dục là cốt lõi của quan điểm giáo dục là sự nghiệp của toàn xã hội. Huy động cộng đồng đã có sức sống tiềm tàng trong truyền thống giáo dục của nhân dân ta suốt chiều dài lịch sử. Tư tưởng dân là gốc, "lấy dân làm gốc" đã được kết tinh truyền thống và lưu thành bản sắc độc đáo của dân tộc Việt Nam "Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong" (Bác Hồ). Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành Trung ương khoá VIII; Đại hội lần thứ X của Đảng đã khẳng định xã hội hoá là một trong những quan điểm để hoạch định hệ thống các chính sách xã hội. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về xã hội hoá sự nghiệp giáo dục được thể chế hoá bằng pháp luật thể hiện ở Luật Giáo dục là cơ sở pháp lý để thực hiện xã hội hoá sự nghiệp giáo dục. Tại Điều 1 về xã hội hoá sự nghiệp giáo dục, Luật này ghi rõ: "Mọi tổ chức, gia đình và công dân đều có trách nhiệm chăm lo sự nghiệp giáo dục, xây dựng phong trào học tập và môi trường giáo dục lành mạnh, phối hợp nhà trường thực hiện mục tiêu giáo dục. Nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong phát triển sự nghiệp giáo dục..., khuyến khích vận động và tạo điều kiện để tổ chức cá nhân tham gia phát triển sự nghiệp giáo dục" [7]. Ngày 18/4/2005 Chính Phủ đề ra Nghị quyết 05/2005/NQ-CP về "Đẩy mạnh xã hội hoá các hoạt động giáo dục, ..."để đẩy mạnh hơn nữa quá trình xã hội hoá [8]. Vấn đề huy động nguồn lực cộng đồng để đầu tư cho giáo dục thực chất là vấn đề tăng cường xã hội hoá sự nghiệp giáo dục, vấn đề này đã được nhiều sách báo đề cập, ở nước ta đã có một số nhà khoa học, nhà quản lý giáo dục nghiên cứu lĩnh vực này. Tuy nhiên, vẫn còn rất ít nghiên cứu tập trung vào vấn đề huy động nguồn lực cộng đồng, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục trẻ Tự 9 kỷ. Do đó, cần thiết phải xem xét huy động cộng đồng từ góc độ khoa học quản lý giáo dục để làm rõ mối quan hệ giữa huy động cộng đồng và xã hội hoá sự nghiệp giáo dục, các biện pháp huy động cộng đồng và cách cải tiến quản lý giáo dục nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của các biện pháp huy động cộng đồng tham gia xây dựng và phát triển giáo dục. Tuy nhiên ở mỗi tỉnh, thành phố, quận, huyện, thị xã có điều kiện địa lý, đặc điểm kinh tế xã hội khác nhau, nên hoạt động huy động nguồn lực cộng đồng tham gia xây dựng giáo dục và việc vận dụng những phương pháp huy động cũng mang những sắc thái riêng, đặc trưng cho địa phương đó. 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài 1.2.1. Cộng đồng, nguồn lực cộng đồng, huy động nguồn lực cộng đồng 1.2.1.1. Cộng đồng Theo tác giả Phạm Hồng Trung :“Cộng đồng” là một khái niệm đã và đang được sử dụng khá rộng rãi trên văn đàn khoa học, trong nhiều lĩnh vực như sử học, văn hóa học, xã hội học, tâm lý học, triết học, nhân học, sinh học, nghiên cứu phát triển v.v… [9]. Vì vậy, một yêu cầu khách quan đặt ra là phải có những cách định nghĩa về khái niêm “cộng đồng” để xây dựng được một định nghĩa vừa đảm bảo tính chặt chẽ, khoa học, vừa có tính công cụ hay tính “thao tác luận” (functionalist) cao, làm cơ sở và là công cụ cho những nghiên cứu về cộng đồng và các vấn đề có liên quan đến cộng đồng. Đây là một vấn đề đã được bàn thảo khá nhiều ở nước ngoài, song cón chưa được quan tâm thỏa đáng ở Việt Nam. Thuật ngữ “cộng đồng” vốn bắt nguồn từ gốc tiếng Latin là “cummunitas”, với nghĩa là toàn bộ tín đồ của một tôn giáo hay toàn bộ những người đi theo một thủ lĩnh nào đó. Một số quan điểm cho rằng: - Cộng đồng phải là tập hợp của một số đông người; - Mỗi cộng đồng phải có một bản sắc bản thể riêng; 10