Tài liệu Luận văn kiểm toán dự án đầu tư xây dựng tại địa phương của kiểm toán nhà nước

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- NGUYỄN THÁI SƠN KIỂM TOÁN DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG TẠI ĐỊA PHƯƠNG CỦA KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG THỰC HÀNH Hà Nội - Năm 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- NGUYỄN THÁI SƠN KIỂM TOÁN DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG TẠI ĐỊA PHƯƠNG CỦA KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG THỰC HÀNH Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ HỮU TÙNG XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - Năm 2015 LỜI CẢM ƠN Luận văn là kết quả quá trình học tập, nghiên cứu ở nhà trường, kết hợp với kinh nghiệm trong quá trình thực tiễn công tác, với sự cố gắng nỗ lực của bản thân. Lời đầu tiên tôi xin dành bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới giảng viên - PGS.TS Đỗ Hữu Tùng là người trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng dẫn cho tôi cả chuyên môn và phương pháp nghiên cứu và chỉ bảo cho tôi nhiều kinh nghiệm trong thời gian thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cám ơn tới Lãnh đạo Kiểm toán Nhà nước Khu vực I; phòng Tổng hợp Kiểm toán Nhà nước Khu vực I; các anh chị Kiểm toán viên trong Ngành đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập dữ liệu và cung cấp thông tin của luận văn. Tôi xin chân thành cám ơn các thầy, cô giáo trong Trường Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội và bạn bè đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập cũng như trong quá trình hoàn thành luận văn này. Sau cùng, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình đã luôn tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học cũng như thực hiện luận văn. Mặc dù với sự nỗ lực cố gắng của bản thân, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi mong nhận được sự góp ý chân thành của quý Thầy, quý Cô, đồng nghiệp và bạn bè để luận văn được hoàn thiện hơn. Hà Nội, ngày 30 tháng 08 năm 2015 Học viên Nguyễn Thái Sơn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Hà Nội, ngày 30 tháng 08 năm 2015 Học viên Nguyễn Thái Sơn MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................... i DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH ................................................................................. ii MỞ ĐẦU................................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN VÀ KIỂM TOÁN DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG TẠI CÁC ĐỊA PHƯƠNG ............................................................................................................... 5 1.1. Tổng quan các tài liệu nghiên cứu trước đây .................................................. 5 1.1.1 Các nghiên cứu trước đây ....................................................................... 5 1.1.2 Nhận xét chung về các nghiên cứu trước đây.......................................... 5 1.2. Lý luận chung về dự án Đầu tư Xây dựng cơ bản ................................... 6 1.2.1 Khái niệm về dự án đầu tư xây dựng cơ bản ........................................... 6 1.2.2 Đặc điểm chung và chu kỳ của dự án đầu tư Xây dựng cơ bản ............... 6 1.2.3. Phân loại dự án đầu tư xây dựng cơ bản ................................................ 8 1.2.4. Đặc trưng của dự án XDCB và quá trình quản lý tác động đến kiểm toán dự án đầu tư XDCB ................................................................................. 9 1.3 Lý luận chung về kiểm toán dự án ĐTXD tại các địa phương.................. 12 1.3.1 Khái niệm kiểm toán, Kiểm toán nhà nước ........................................... 12 1.3.2 Sự hình thành và phát triển của KTNN Việt Nam ................................. 13 1.3.3 Nội dung kiểm toán dự án ĐTXD tại các địa phương ........................... 16 1.4 Các nhân tố tác động trực tiếp đến công tác kiểm toán dự án ĐTXD tại địa phương .................................................................................................. 21 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 24 2.1. Định hướng phương pháp nghiên cứu.................................................... 24 2.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp ..................................................... 24 2.1.2 Phương pháp diễn giải .......................................................................... 25 2.1.3. Phương pháp lôgíc ............................................................................... 26 2.2. Cách thức thực hiện ............................................................................... 27 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM TOÁN CỦA KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC VỀ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG TẠI ĐỊA PHƯƠNG ........................ 30 3.1. Các bước trong quy trình một cuộc Kiểm toán dự án ĐTXD .................. 30 3.2. Thực trạng công tác kiểm toán dự án ĐTXD tại địa phương................... 30 3.2.1 Bước chuẩn bị kiểm toán ...................................................................... 30 3.2.2 Bước thực hiện kiểm toán ..................................................................... 34 3.2.3. Bước lập và gửi báo cáo kiểm toán ...................................................... 44 3.2.4. Bước kiểm tra việc thực hiện kiến nghị kiểm toán ............................... 46 3.3. Hạn chế công tác kiểm toán dự án ĐTXD tại địa phương của KTNN ..... 47 3.4. Nguyên nhân của những hạn chế trong công tác kiểm toán dự án ĐTXD tại địa phương ............................................................................................... 51 3.5. Một số kết quả kiểm toán lĩnh vực ĐTXD do KTNN khu vực I thực hiện (2011-2014)................................................................................................... 55 CHƯƠNG 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC KIỂM TOÁN DỰ ÁN ĐTXD TẠI ĐỊA PHƯƠNG...... 58 4.1 Một số quan điểm và định hướng phát triển Kiểm toán Nhà nước ........... 58 4.1.1 Chiến lược phát triển Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đến năm 2020 phải quán triệt các quan điểm sau.......................................................................... 58 4.1.2 Mục tiêu phát triển KTNN đến năm 2020 ............................................. 59 4.1.3 Nội dung cơ bản của Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020 ........ 59 4.2. Một số giải pháp nâng cao chất lượng kiểm toán lĩnh vực ĐTXD tại địa phương của KTNN ........................................................................................ 72 4.2.1. Nhóm giải pháp về đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán lĩnh vực ĐTXD cho kiểm toán viên ............................................................................ 73 4.2.2. Giải pháp về hoàn thiện hệ thống quy trình, chuẩn mực và hồ sơ mẫu biểu kiểm toán lĩnh vực ĐTXD ..................................................................... 75 4.2.3. Nhóm giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của Đoàn kiểm toán .... 76 4.2.4. Nhóm giải pháp tăng cường quản lý hoạt động kiểm toán ................... 79 4.2.5. Một số giải pháp khác.......................................................................... 80 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 83 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 ASEANSAI 2 ASOSAI 3 BCKT Báo cáo kiểm toán 4 HĐND Hội đồng nhân dân 5 HMCT Hạng mục công trình 6 INTOSAI 7 KBNN Kho Bạc Nhà nước 8 KHCL Kế hoạch chiến lược 9 KTNN Kiểm toán nhà nước 10 KTNN CN Kiểm toán nhà nước chuyên ngành 11 KTNN KV Kiểm toán nhà nước khu vực 12 KTV Kiểm toán viên 13 NSĐP Ngân sách địa phương 14 QLDA Quản lý dự án 15 SAI 16 TSCĐ Tài sản cố định 17 TSLĐ Tài sản lưu động 18 UBTVQH 19 XDCB Xây dựng cơ bản 20 ĐTXD Đầu tư xây dựng 21 trđ Asean supreme audit institutions (Tổ chức cơ quan kiểm toán tối cao Đông Nam Á) Asian organization of supreme audit institutions (Tổ chức cơ quan kiểm toán tối cao Châu Á) International organization of supreme audit institutions (Tổ chức cơ quan kiểm toán tối cao quốc tế) Supreme audit institutions (tổ chức kiểm toán tối cao) Ủy ban thường vụ quốc hội Triệu đồng i DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH STT Sơ đồ Nội dung Trang 1 Sơ đồ 1.1 Chu kỳ của dự án đầu tư 7 2 Sơ đồ 1.2 Cơ cấu vốn đầu tư 18 STT Hình Nội dung Trang 1 Hình 3.1 Các tài liệu cần thiết khi kiểm toán đơn giá, định mức 39 ii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua, với sự phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng theo Xã hội Chủ nghĩa, nhiều địa phương trên cả nước đã tập trung nhiều vào đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng làm nền tảng cho sự phát triển. Chi đầu tư xây dựng cơ bản chiếm tỷ trọng khoảng 31%GDP cả nước, theo báo cáo của Tổng cục thống kê, trong những năm gần đây chi đầu tư xây dựng cơ bản thuộc nguồn vốn NSĐP chiếm khoảng 52%-56% trong tổng số chi đầu tư từ vốn NSNN hằng năm. Với tỷ trọng lớn, chi đầu tư xây dựng cơ bản từ NSĐP đang là một điểm nóng trong việc quản lý và sử dụng vốn đầu tư từ NSNN. Thực tế cho thấy, trong những năm gần đây, việc phân cấp quản lý đầu tư xây dựng tại các địa phương đang ngày càng sâu rộng, chủ đầu tư ngày càng chịu trách nhiệm cao trong quản lý đầu tư, các cơ quan quản lý nhà nước đang giảm dần trách nhiệm trong việc kiểm soát và thanh toán vốn đầu tư điều đó đã tạo ra những kẽ hở không nhỏ trong việc quản lý vốn đầu tư từ NSNN. Bên cạnh đó, công tác quản lý đầu tư chưa đáp ứng được sự phân cấp này như trình độ quản lý, năng lực cán bộ đã dẫn đến thất thoát, lãng phí ngân sách nhà nước và gia tăng tham ô, tham nhũng trong đầu tư tại các địa phương làm giảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư từ NSNN. KTNN là một bộ phận trong quản lý kinh tế của Nhà nước, là cơ quan chuyên môn về lĩnh vực kiểm tra tài chính nhà nước do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, KTNN có chức năng kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ, kiểm toán hoạt động đối với cơ quan, tổ chức quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước.Với vai trò của mình, kiểm toán nhà nước luôn đặt ra câu hỏi làm thế nào để công tác kiểm toán chi đầu tư xây dựng ngày càng nâng cao chất lượng, có hiệu quả trong 1 công tác phòng chống tham nhũng, hạn chế được các sai phạm trong đầu tư để từ đó vốn NSNN được sử dụng một cách có hiệu quả. Chính vì vậy, qua quá trình thực hiện kiểm toán tại các địa phương trên cả nước KTNN đã không ngừng nghiên cứu tìm tòi, học hỏi rút kinh nghiệm qua từng đợt công tác nhằm ngày càng nâng cao năng lực, trình độ của KTV nhằm đáp ứng được công tác chuyên môn trong lĩnh vực kiểm toán đầu tư dự án. Dựa trên những kinh nghiệm đúc rút ra từ thực tế kết hợp với việc tìm tòi nghiên cứu để đưa ra những giải pháp nhằm khắc phục những mặt còn hạn chế trong quá trình kiểm toán dự án đầu tư tại NSĐP là rất cần thiết, giúp KTNN hạn chế được rủi ro kiểm toán và nâng chất lượng kiểm toán. Chính vì tầm quan trọng của nó nên tác giả quyết định đi sâu tìm hiểu, nghiên cứu về đề tài “Kiểm toán dự án đầu tư xây dựng tại địa phương của Kiểm toán Nhà nước”. 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác kiểm toán dự án ĐTXD tại các địa phương của kiểm toán nhà nước. Để đạt được mục tiêu, tác giả sẽ thực hiện một số công việc : - Hệ thống hoá các vấn đề lý luận cơ bản về các nhân tố có ảnh hưởng tới việc công tác kiểm toán dự án đầu tư. - Phân tích, đánh giá thực trạng về việc vận dụng quy trình kiểm toán dự án đầu tư trong cuộc kiểm toán dự án ĐTXD tại các địa phương và thực trạng công tác kiểm toán dự án ĐTXD tại các địa phương, đưa ra những tồn tại thực tế trong công tác kiểm toán. - Xác định phương hướng, mục tiêu và đề xuất một số ý kiến nhằm nâng cao chất lượng kiểm toán dự án ĐTXD của cuộc kiểm toán ngân sách địa phương. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn: Dựa vào hệ thống lý luận và thực tiễn về công tác kiểm toán dự án đầu tư xây dựng tại các địa phương của KTNN trong thời gian qua, trên cơ sở phân tích thực trạng và tồn tại một số cuộc kiểm toán thuộc địa bàn của KTNN Khu vực I thực hiện từ đó tìm ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác kiểm toán dự án đầu tư xây dựng từ NSNN tại các địa phương của kiểm toán nhà nước trong thời gian tới. Vì vậy, đề tài sẽ đi sâu vào nghiên cứu và phân tích thực trạng trong từng khâu của quy trình kiểm toán dự án đầu tư XDCB vào cuộc kiểm toán dự án đầu tư xây dựng tại các địa phương và thực trạng công tác kiểm toán để nêu ra nguyên nhân và các tồn tại làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc kiểm toán. Phạm vi nghiên cứu của luận văn: Nghiên cứu một cách có hệ thống những yếu tố tác động đến cuộc kiểm toán dự án ĐTXD tại các địa phương. Từ đó, rút ra những tồn tại, những yếu tố làm giảm chất lượng của cuộc kiểm toán dự án đầu, để đưa có những giải pháp tích cực nhằm nâng cao chất lượng trong kiểm toán dự án ĐTXD tại các địa phương của KTNN. Câu hỏi nghiên cứu: Làm thế nào nâng cao chất lượng công tác kiểm toán dự án đầu tư xây dựng tại các địa phương. Phương pháp nghiên cứu: Trong nghiên cứu này, tác giả không sử dụng một phương pháp nhất định nào mà sẽ tổng hợp giữa phương pháp định lượng và định tính. Với phương pháp định lượng thì sau khi thu thập số liệu sẽ tổng hợp và sử dụng phần mềm exel để tổng hợp. 3 Phương pháp định tính giúp tác giả tìm ra các vấn đề mới trong nghiên cứu để đưa ra kết luận. 4. Cấu trúc của luận văn Cấu trúc luận văn: Ngoài phần mở đầu luận văn này được chia thành 4 chương như sau: Chương 1 - Lý luận chung về dự án đầu tư xây dựng cơ bản và Kiểm toán dự án đầu tư xây dựng tại địa phương Chương 2 - Phương pháp nghiên cứu Chương 3 - Thực trạng công tác kiểm toán của Kiểm toán nhà nước về đầu tư xây dựng tại địa phương Chương 4 - Định hướng và giải pháp tăng cường chất lượng công tác kiểm toán dự án đầu tư xây dựng tại địa phương của Kiểm toán Nhà nước. 4 CHƯƠNG 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN VÀ KIỂM TOÁN DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG TẠI CÁC ĐỊA PHƯƠNG 1.1. Tổng quan các tài liệu nghiên cứu trước đây 1.1.1 Các nghiên cứu trước đây Liên quan đến vấn đề về kiểm toán dự án ĐTXD tại các địa phương, đây là vấn đề tương đối mới tại Việt Nam, vấn đề mang tính chất phạm vị hẹp trong một lĩnh vực mà ngành kiểm toán thực hiện, do đó chưa có nhiều tài liệu nghiên cứu liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Một số nghiên cứu trước đây có liên quan đến vấn đề nghiên cứu về kiểm toán dự án đầu tư là: Báo cáo tổng kết đề tài “Vận dụng quy trình kiểm toán báo cáo quyết toán dự án đầu tư xây dựng cơ bản trong một cuộc kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách địa phương” năm 2003. Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện quy trình kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước do kiểm toán nhà nước thực hiện nhằm đáp ứng yêu cầu công khai, minh bạch ngân sách nhà nước” của tác giả Nguyễn Thị Vân An năm 2009 - Học viện tài chính. Luận văn tập trung nêu lên thực trạng về quy trình kiểm toán báo cáo quyết toán và đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình... Luận văn thạc sỹ “Thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng kiểm toán Báo cáo quyết toán dự án đầu tư đường giao thông nhóm A do kiểm toán nhà nước thực hiện” của tác giả Nguyễn Anh Tú năm 2013 – Trường đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội. Luận văn tập trung nêu lên thực trạng về kiểm toán một đối tượng dự án đường giao thông nhóm A và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác kiểm toán đối tượng dự án này... 1.1.2 Nhận xét chung về các nghiên cứu trước đây Có thể thấy, hầu hết các nghiên cứu đã cung cấp một hệ thống cơ bản các lý thuyết về hoạt động kiểm toán, các chuẩn mực trong hoạt động kiểm toán, 5 các phương pháp tiến hành một cuộc kiểm toán. Các nghiên cứu đã khái quát được công tác kiểm toán và cơ bản đã đưa ra được những kinh nghiệm trong hoạt động kiểm toán nhằm hướng dẫn các học viên và các kiểm toán viên ngành kiểm toán nắm bắt một cách rõ nét về hoạt động và thực hành kiểm toán. Thừa kế các nghiên cứu trước đây, đề tài đi sâu vào đối tượng kiểm toán là dự án ĐTXD tại địa phương, đây là một trong các đối tượng được kiểm toán nhà nước thực hiện kiểm toán nhiều nhất, nó có ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả và chất lượng kiểm toán của kiểm toán Nhà nước. 1.2. Lý luận chung về dự án Đầu tư Xây dựng cơ bản 1.2.1 Khái niệm về dự án đầu tư xây dựng cơ bản Dự án đầu tư XDCB là một tập hợp những đề xuất có liên quan đến việc bỏ vốn để tạo mới, mở rộng hoặc cải tạo những cơ sở vật chất nhất định nhằm đạt được sự tăng trưởng về số lượng hoặc duy trì, cải tiến, nâng cao chất lượng của sản phẩm hoặc dịch vụ trong một khoảng thời gian xác định (chỉ bao gồm hoạt động đầu tư trực tiếp). Công trình xây dựng là sản phẩm của dự án được tạo thành bởi sức lao động của con người, vật liệu xây dựng, thiết bị lắp đặt vào công trình, được liên kết định vị với đất, có thể bao gồm phần dưới mặt đất, phần trên mặt đất, phần dưới mặt nước và phần trên mặt nước và được xây dựng theo thiết kế. Các công trình XDCB thường có giá trị lớn, thời gian thi công lâu, địa điểm thi công cống định, có dự toán, thiết kế và phương pháp thi công riêng. 1.2.2 Đặc điểm chung và chu kỳ của dự án đầu tư Xây dựng cơ bản a) Đặc điểm chung của dự án đầu tư Xây dựng cơ bản - Đặc điểm quá trình đầu tư dự án XDCB xuất phát từ đặc điểm của ngành, của sản phẩm dự án XDCB và đặc điểm của quá trình đầu tư XDCB. Chính chính những đặc điểm này quyết định đến đặc điểm quá trình đầu tư XDCB. 6 - XDCB là một ngành sản xuất vật chất chịu tác động của điều kiện tự nhiên; - Sản phẩm của dự án XDCB quyết định đến qui mô của các ngành sản xuất khác, đồng thời sản phẩm dự án XDCB cũng phản ánh trình độ phát triển kinh tế - xã hội và năng lực sản xuất của một đất nước; - Sản phẩm dự án XDCB là những công trình, HMCT được tạo nên từ vật liệu xây dựng, thiết bị, lao động gắn liền với đất, khoảng không, mặt nước, mặt biển và thềm lục địa.; - Đòi hỏi vốn lớn, ứ đọng trong thời gian dài; - Thời gian dài với nhiều biến động; - Có giá trị sử dụng lâu dài; - Cố định: Các thành quả của hoạt động đầu tư Xây dựng cơ bản là các công trình xây dựng sẽ hoạt động ở ngay nơi mà nó được tạo dựng cho nên các điều kiện về địa lý, địa hình có ảnh hưởng lớn đến quá trình thực hiện đầu tư, cũng như việc phát huy kết quả đầu tư; - Liên quan đến nhiều ngành: Hoạt động đầu tư Xây dựng cơ bản rất phức tạp liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực. Diễn ra không những ở phạm vi một địa phương mà còn nhiều địa phương với nhau. Như vậy, công trình XDCB là sản phẩm tất yếu của giai đoạn thứ hai (giai đoạn thực hiện đầu tư dự án) và thông qua đó nhằm đạt được mục tiêu cuối cùng đã nêu ra trong dự án đó là dự tăng trưởng về số lượng, hoặc duy trì, cải tiến, nâng cao chất lượng của sản phẩm dịch vụ nào đó trong một khoảng thời gian xác định đã được dự án nêu ra. b) Chu kỳ của dự án đầu tư xây dựng cơ bản Sơ đồ 1.1: Chu kỳ của dự án đầu tư Ý tưởng đầu tư Chuẩn bị Thực hiện đầu tư đầu tư Đưa vào sử dụng (Nguồn: Giáo trình Quản lý dự án đầu tư - Đại học Kinh tế Quốc dân năm 2011) 7 - Ý tưởng đầu tư: Nghiên cứu phát hiện các cơ hội đầu tư - Chuẩn bị đầu tư: Nghiên cứu tiền khả thi sơ bộ lựa chọn dự án; Nghiên cứu khả thi (Lập dự án Báo cáo nghiên cứu kinh tế kỹ thuật); Đánh giá và quyết định (thẩm định và phê duyệt dự án); - Thực hiện đầu tư: Thiết kế và lập dự toán thi công xây lắp công trình; Đấu thầu và ký kết hợp đồng đối với các phần công việc của dự án; Thi công xây lắp công trình; - Bàn giao đưa công trình vào sử dụng: Chạy thử, nghiệm thu bàn giao toàn bộ công trình; đánh giá vật tư, thiết bị thu hồi và công nợ tồn đọng. 1.2.3. Phân loại dự án đầu tư xây dựng cơ bản Dự án XDCB có nhiều loại, muốn quản lý tốt thì ta phải biết được các loại dự án đầu tư xây dựng cơ bản. Việc phân loại các dự án thường dựa vào nhu cầu quản lý và tính chất quản lý dự án, cụ thể: * Nếu theo tính chất của dự án và qui mô đầu tư, dự án được chia ra làm 3 loại: - Dự án nhóm A: Đây là nhóm dự án có vốn đầu tư rất lớn hoặc có tính chất quan trọng của quốc gia không kể mức vốn đầu tư. Mức vốn đầu tư của nhóm dự án này thay đổi theo từng thời kỳ và theo từng loại công trình. Hiện nay các loại dự án này bắt buộc phải kiểm toán báo cáo quyết toán dự án đầu tư xây dựng cơ bản hoàn thành trước khi phê duyệt quyết toán. - Dự án nhóm B: Đây là nhóm các dự án có vốn đầu tư nhỏ hơn nhóm A được qui định cụ thể thông qua mức vốn đầu tư. - Dự án nhóm C: Đây là những dự án có vốn đầu tư nhỏ hơn nhóm B và nó được qui định cụ thể thông qua mức vốn đầu tư. 8 Theo Nghị định số 12/2009/NĐ-CP ngày 12/2/2009 của Chính phủ về Quản lý đầu tư xây dựng công trình, Nghị định số 83/2009/NĐ-CP ngày 15/10/2009 của Chính phủ về sủa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 12/2009/NĐ-CP phân loại dự án và quản lý nhà nước đối với dự án đầu tư xây dựng công trình cụ thể như sau (bảng 1.1 - Phụ lục) * Nếu phân loại dự án đầu tư XDCB theo yêu cầu phạm vi quản lý chia ra: - Dự án do Trung ương quản lý; - Dự án đo địa phương quản lý. … 1.2.4. Đặc trưng của dự án XDCB và quá trình quản lý tác động đến kiểm toán dự án đầu tư XDCB Trong quá trình thi công xây dựng công trình luôn luôn chịu sự tác động và ràng buộc bởi những đặc điểm nổi bật của dự án đầu tư xây dựng cơ bản và quản lý dự án. Chính đặc điểm này tác đã tác động rất lớn và quyết định đến quá trình kiểm toán dự án đầu tư xây dựng cơ bản. Đó là những đặc điểm sau: 1.2.4.1. Sản phẩm dự án xây dựng cơ bản là những công trình, hạng mục công trình đơn chiếc có thiết kế và dự toán riêng, phương pháp thi công riêng và địa điểm thi công cũng khác nhau Các dự án công trình xây dựng cơ bản dù là công trình gì, ở lĩnh vực nào, phạm vi ra sao đều phải có thiết kế kỹ thuật và bản vẽ thi công. Các công trình XDCB luôn gắn với một địa điểm và khu vực nhất định, mỗi một địa phương tỉnh thành trên cả nước đều xây dựng cho mình một bộ đơn giá riêng sao cho phù hợp với định mức của nhà nước ban hành và phù hợp với giá vật 9 liệu từng tỉnh thành và khu vực. Vì vậy, đơn giá áp dụng cho từng công trình cũng có sự khác nhau, chính từ đó các công trình luôn có dự toán riêng. Mặt khác, sản phẩm xây dựng cơ bản thường được xác định về giá thanh toán và đối tượng bán trước khi có sản phẩm, đồng thời sản phẩm của dự án xây dựng cơ bản lại được tiêu thụ tại chỗ. Chính vì đặc điểm này tác động và làm quá trình kiểm toán luôn được đi từ thiết kế, dự toán, báo cáo quyết toán và đi đến hiện trường. Quá trình kiểm toán luôn được tiến hành riêng biệt độc lập cho từng hạng mục công trình với những qui định đặc thù riêng có của nó về thiết kế, dự toán, địa điểm, đơn giá cùng các qui định của khu vực, địa phương và môi trường sinh thái... Các sản phẩm của dự án xây dựng cơ bản tạo ra phải tuân theo một qui trình và qui định chặt chẽ về mọi mặt. Do vậy, việc kiểm toán báo cáo quyết toán dự án đầu tư xây dựng cơ bản hoàn thành là một trường hợp đặc biệt của kiểm toán báo cáo tài chính song thực chất lại đi sâu và loại kiểm toán tuân thủ là chủ yếu. Tuy nhiên, để đạt đươc đỉnh cao và yêu cầu của kiểm toán báo cáo quyết toán dự án đầu tư xây dựng cơ bản hoàn thành, ở mỗi quốc gia và mỗi giai đoạn do trình độ và yêu câu, nên khả năng đạt được mục tiêu cũng có sự khác nhau. Đây thực sự là một lĩnh vực kiểm toán vô cùng phức tạp và luôn kết hợp chặt chẽ giữa ba loại kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động. 1.2.4.2 Đặc trưng sở hữu vốn đầu tư xây dựng chi phối đến quá trình đầu tư và ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình kiểm toán Một đặc trưng nổi bật của sở hữu vốn của Nhà nước tại các địa phương dùng vào đầu tư dự án xây dựng cơ bản phải tuân thủ nghiêm ngặt về qui trình đầu tư xây dựng, xét duyệt, thẩm định, cấp phát, thanh toán và có rất nhiều tổ chức có liên quan tham gia vào quá trình quản lý này. Vì vậy, quá 10 trình quản lý các dự án xây dựng cơ bản sử dụng vốn Nhà nước tại các địa phương thường rất phức tạp và khó kiểm soát vì các vấn đề tiêu cực vi phạm thường xảy ra theo hệ thống và liên quan đến nhiều bên thiết kế, thi công, xây dựng, thanh toán, cấp phát vốn… xét đến cùng, sự tiêu cực luôn đem lại lợi ích cho các bên tham gia quản lý dự án công trình song lại có hại cho Nhà nước. Chính vì thế, quá trình kiểm toán không chỉ đơn thuần kiểm tra, xem xét báo cáo quyết toán của chủ đầu tư với những tài liệu hợp pháp của các bên có liên quan mà phải xem xét về độ tin cậy và tính tuân thủ của các tài liệu này, đồng thời các tài liệu này phải được chứng minh bằng thực tế trên công trường và chất lượng sản phẩm xây dựng cơ bản. Để làm được điều này, các KTV cần phải có nhiều kinh nghiệm, am hiểu sâu sắc về lĩnh vực xây dựng cơ bản, nắm vững những qui định có liên quan đến các bên tham gia quản lý, thực hiện đầu tư dự án xây dựng cơ bản, cũng như phải hiểu rõ những hiện tượng tiêu cực, gian lận phổ biến thường hay xảy ra trong quá trình đầu tư dự án và thi công cây dựng công trình. Nội dung của từng nguồn vốn đầu tư và những qui định cụ thể cho từng loại nguồn vốn đầu tư phải tuyệt đối tuân theo những qui định của Nghị định 16/CP ngày 07/02/2005 của chính phủ, Nghị định 112/2009/NĐ-CP ngày 14/12/2009 của Chính phủ về quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình và Luật xây dựng ban hành năm 2003. Chính những đặc điểm quy định riêng có cho từng nguồn vốn đầu tư sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến việc lập kế hoạch kiểm toán theo từng nguồn vốn, thủ tục cấp phát, thanh toán, thực hành kiểm toán và việc áp dụng các phương pháp kỹ thuật nghiệp vụ cụ thể được vận dụng trong công tác kiểm toán cho từng nội dung, đặc biệt là tính tuân thủ về quy định cấp phát, thanh toán và việc nghiên cứu về hệ thống kiểm soát quy trình thanh toán và cấp phát cho từng nguồn vốn. 11