Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Luận văn kiểm tra chi ngân sách nhà nước tại sở tài chính tỉnh nghệ an...

Tài liệu Luận văn kiểm tra chi ngân sách nhà nước tại sở tài chính tỉnh nghệ an

.PDF
106
602
98

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- CHU THỊ HOÀI KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI SỞ TÀI CHÍNH TỈNH NGHỆ AN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH HÀ NỘI - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- CHU THỊ HOÀI KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI SỞ TÀI CHÍNH TỈNH NGHỆ AN CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 60340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN TRÖC LÊ XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN HÀ NỘI - 2015 LỜI CAM ĐOAN Luận văn thạc sỹ kinh tế chuyên ngành Quản lý kinh tế với đề tài “Kiểm tra chi ngân sách Nhà nước tại Sở Tài chính tỉnh Nghệ An” đƣợc tác giả viết dƣới sự hƣớng dẫn của TS. Nguyễn Trúc Lê. Trong quá trình viết luận văn, tác giả có tham khảo, kế thừa và sử dụng những thông tin, số liệu từ một số tài liệu quy hoạch, kế hoạch, cuốn sách chuyên ngành, luận văn, tạp chí, bài tham luận… theo danh mục tài liệu tham khảo. Tác giả cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng mình và chịu hoàn toàn trách nhiệm về cam đoan của mình. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Chu Thị Hoài LỜI CẢM ƠN Trƣớc hết, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình đến TS. Nguyễn Trúc Lê, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn em, tận tình chỉ dẫn, định hƣớng và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất trong suốt thời gian thực hiện nghiên cứu đề tài. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Quý Thầy cô giáo khoa Quản lý kinh tế, Viện Đào tạo sau Đại học, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã quan tâm giúp đỡ để em đƣợc học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Em xin trân trọng cảm ơn các cơ quan, đơn vị, cá nhân đã chia sẻ thông tin, cung cấp cho em nhiều nguồn tƣ liệu, tài liệu hữu ích phục vụ cho đề tài nghiên cứu. Đặc biệt là các đơn vị Sở Tài chính Nghệ An, UBND tỉnh Nghệ An, Kho bạc Nhà nƣớc Nghệ An, Cục Thống kê Nghệ An... Cuối cùng, em xin phép đƣợc cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên và tạo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn! MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... i DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................................ii DANH MỤC SƠ ĐỒ ............................................................................................. ii MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 3 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC ............................................. 7 1.1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI ...... 7 1.2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NGÂN SÁCH ĐỊA PHƢƠNG VÀ KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC .................................................................................... 9 1.2.1. Quan niệm về ngân sách địa phƣơng, chi ngân sách địa phƣơng và kiểm tra chi ngân sách địa phƣơng............................................................................. 9 1.1.2: Chu trình ngân sách nhà nƣớc ............................................................... 15 1.1.3. Nội dung kiểm tra chi trong quản lý NSNN ......................................... 16 1.1.4. Tiêu chí đánh giá kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc tại Sở Tài chính ... 25 1.1.5. Các nhân tố ảnh hƣởng đến kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc tại Sở Tài chính .... 26 1.2. KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ ĐỊA PHƢƠNG VỀ KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC ....................................................................................................... 27 1.2.1. Kinh nghiệm của Đà Nẵng .................................................................... 27 1.2.2. Kinh nghiệm của tỉnh Hà Tĩnh .............................................................. 27 1.2.3. Bài học rút ra cho tỉnh Nghệ An ........................................................... 28 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ..................................... 30 2.1. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................... 30 2.1.1. Phƣơng pháp luận .................................................................................. 30 2.1.2. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu và tài liệu .............................................. 31 2.1.3. Phƣơng pháp phân tích dữ liệu, tài liệu ................................................ 32 2.2. ĐỊA ĐIỂM VÀ THỜI GIAN THỰC HIỆN NGHIÊN CỨU ................................. 34 2.3. MÔ TẢ PHƢƠNG PHÁP PHÂN TÍCH TÀI LIỆU ............................................ 34 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI SỞ TÀI CHÍNH TỈNH NGHỆ AN ..................................................................................... 35 3.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ, XÃ HỘI ẢNH HƢỞNG ĐẾN KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH TẠI SỞ TÀI CHÍNH TỈNH NGHỆ AN ............................................. 35 3.1.1. Đặc điểm về tự nhiên ............................................................................ 35 3.1.2. Đặc điểm về kinh tế, xã hội................................................................... 36 3.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI TỈNH NGHỆ AN GIAI ĐOẠN 2010 ĐẾN NAY ..................................................... 38 3.2.1. Về việc đề ra mục tiêu của kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc ............... 38 3.2.2. Về nội dung kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc ...................................... 39 3.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ CÔNG TÁC KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI TỈNH NGHỆ AN .......................................................................................... 45 3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc của kiểm tra chi ngân sách địa phƣơng ......... 45 3.3.2. Những hạn chế của kiểm tra chi Ngân sách địa phƣơng ...................... 48 3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 50 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI TỈNH NGHỆ AN ....................................................................... 53 4.1. ĐỊNH HƢỚNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC ............................................................................................................... 53 4.1.1. Định hƣớng hoàn thiện kiểm tra chi NSĐP gắn liền với cải cách tài chính công ở Việt Nam ................................................................................... 53 4.1.2. Hoàn thiện kiểm tra chi NSĐP với xu hƣớng đổi mới phƣơng thức quản lý ngân sách theo kết quả đầu ra ..................................................................... 55 4.1.3. Yêu cầu và nguyên tắc phải hoàn thiện kiểm tra chi ngân sách do Sở Tài chính thực hiện hiện nay ........................................................................... 56 4.2. CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH ĐỊA PHƢƠNG CỦA SỞ TÀI CHÍNH HIỆN NAY ......................................................................... 58 4.2.1. Nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò và chức năng, nhiệm vụ của Sở Tài chính trong kiểm tra chi ngân sách địa phƣơng .............................................. 58 4.2.2. Hoàn thiện việc xác định mục tiêu kiểm tra ......................................... 59 4.2.3 Hoàn thiện việc xác định nội dung kiểm tra .......................................... 60 4.2.4. Hoàn thiện quy trình kiểm tra chi ngân sách địa phƣơng của Sở Tài chính.. 62 4.2.5. Nâng cao trình độ chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ Kiểm tra của Sở Tài chính Nghệ An ......................................................................... 71 4.2.6. Tăng cƣờng công tác kiểm soát chất lƣợng kiểm tra chi ngân sách địa phƣơng ............................................................................................................. 72 4.2.7. Hoàn thiện việc công khai kết quả kiểm tra chi ngân sách địa phƣơng tại Sở Tài chính Nghệ An ................................................................................ 74 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 78 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT S TT Ký hiệu viết Chữ viết đầy đủ tắt 1 BCĐTK Bảng cân đối tài khoản 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 NSĐP Ngân sách địa phƣơng 4 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 5 NSTW Ngân sách Trung ƣơng 6 UBND Ủy ban nhân dân 7 KBNN Kho bạc Nhà nƣớc 8 KSNB Kiểm soát nội bộ 9 TABMIS 10 TSCĐ Tài sản cố định 11 TW Trung ƣơng Treasury and Budget Managemet Information System i DANH MỤC BẢNG BIỂU Biểu 3.1. Bảng tổng hợp kinh phí phải nộp vào ngân sách ............................ 40 Biểu 3.2. Bảng tổng hợp kiểm tra nguồn thu để lại làm lƣơng năm 2012, 2013 ...41 Biểu số 3.3. Bảng tổng hợp đơn vị mua ô tô sai quy định trong năm 2013 ... 43 Biểu số 3.4. Báo cáo tình hình kiểm tra ngân sách huyện miền núi năm 2013 .......47 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Hệ thống ngân sách nhà nƣớc Việt Nam ....................................... 12 Sơ đồ 1.2. Quy trình kiểm tra .......................................................................... 20 ii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Chi ngân sách nhà nƣớc (NSNN) có vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của quốc gia. Chi NSNN đảm bảo các hoạt động của nhà nƣớc trên tất cả các lĩnh vực. Vì vậy, việc quản lý và sử dụng NSNN tiết kiệm, có hiệu quả đƣợc Đảng và Nhà nƣớc hết sức quan tâm. Kiểm tra chi NSNN là một trong những chức năng quan trọng của hoạt động quản lý tài chính, nhằm phát hiện ra những phƣơng thức quản lý tài chính tích cực và ngăn ngừa, điều chỉnh các hoạt động thực tế còn thiếu sót, đảm bảo cho các mục tiêu của hoạt động quản lý đƣợc thực hiện đúng đắn và có hiệu quả. Công tác kiểm tra chi NSNN giúp đơn vị thực hiện đúng quy trình hoạt động, tăng cƣờng kiểm soát chất lƣợng công việc, kiểm tra, đánh giá tính tuân thủ và hiệu quả hoạt động của đơn vị cũng nhƣ việc sử dụng các nguồn lực đầu vào một cách tiết kiệm, nâng cao hiệu quả quản lý và hiệu quả hoạt động. Sau những năm đổi mới, tình hình phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Nghệ An nhìn chung đã có bƣớc phát triển nhanh và tƣơng đối toàn diện, tốc độ tăng trƣởng GDP giai đoạn 2006-2013 đạt 10,18%, thu nhập bình quân đầu ngƣời đạt 19.38 triệu đồng, tổng thu ngân sách nhà nƣớc từ 2006-2013 đạt 39.843 tỷ đồng. Tuy nhiên so với cả nƣớc thì đến nay Nghệ An vẫn là một tỉnh nghèo, mức tăng trƣởng kinh tế vẫn dƣới tiềm năng, chất lƣợng tăng trƣởng chƣa bền vững. Nguồn thu ngân sách chƣa vững chắc, chƣa có nguồn thu lớn có tính quyết định trong cán cân thu chi. Nhu cầu chi NSNN rất lớn trong khi khả năng đáp ứng còn hạn hẹp, cụ thể năm 2013: thu ngân sách thực hiện: 8.294 tỷ; chi ngân sách: 16.587 tỷ; năm 2014: thu ngân sách thực hiện: 7.656 tỷ đồng, chi ngân sách lên tới: 19.394 tỷ. Do đó, việc tăng cƣờng quản lý, sử dụng ngân sách, hạn chế thất thoát, lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng 3 NSNN có ý nghĩa rất quan trọng. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện còn nhiều hạn chế bất cập. Cụ thể: - Việc lập, chấp hành và quyết toán ngân sách địa phƣơng đã thực hiện khá tốt tuy nhiên vẫn còn chậm, chƣa đổi mới, đôi khi còn chƣa đúng theo quy định của nhà nƣớc. - Tình trạng quản lý chi ngân sách nhà nƣớc còn thất thoát do chƣa bao quát hết các khoản chi, chƣa có quan điểm xử lý rõ ràng và các khoản chi sai quy định của Nhà nƣớc. - Công tác quyết toán là khâu rất quan trọng, nhƣng chƣa đƣợc quan tâm đúng mức, chƣa làm đủ sổ sách. Xuất phát từ yêu cầu thực tế này nên việc nghiên cứu một hệ thống toàn diện về công tác kiểm tra chi NSNN là rất cần thiết, vì thế, tác giả chọn vấn đề: “Kiểm tra chi ngân sách nhà nước tại Sở Tài chính tỉnh Nghệ An” làm đề tài nghiên cứu trong bài luận văn tốt nghiệp. Đề tài nghiên cứu đƣợc đƣa ra nhằm trả lời câu hỏi: Làm thế nào để hoàn thiện công tác kiểm tra chi NSNN tại Sở Tài chính tỉnh Nghệ An? 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở phân tích những vấn đề lý luận và thực tiễn kiểm tra chi NSNN tại Sở Tài chính tỉnh Nghệ An, từ đó đƣa ra một số giải pháp hoàn thiện kiểm tra chi NSNN tại Sở Tài chính. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Với đề tài này, nhiệm vụ đặt ra là: - Nghiên cứu, phân tích những vấn đề về cơ sở lý luận, thực tiễn công tác kiểm tra chi NSNN ở địa phƣơng. - Đánh giá thực trạng kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc ở Sở Tài chính Nghệ An. - Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc ở Sở Tài chính Nghệ An. 4 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: * Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là công tác kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc. * Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Luận văn giới hạn phạm vi nghiên cứu là kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc theo chức năng và nhiệm vụ của Sở Tài chính đối với phần kinh phí chi thƣờng xuyên của ngân sách địa phƣơng. Trong đó tập trung nghiên cứu thông qua Báo cáo tài chính, kiểm tra việc tuân thủ trong nội dung chi thƣờng xuyên của các đơn vị. - Về không gian: là các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Nghệ An - Về thời gian: Từ năm 2010-2014. Vì năm 2010, có một số sửa đổi, bổ sung chế độ của các cơ quan nhà nƣớc nhƣ: Thông tƣ 97/2010/TT-BTC ngày 6/7/2010 quy định chế độ công tác phí, chế độ chi tổ chức hội nghị đối với các cơ quan nhà nƣớc; Thông tƣ số 185/2010/TT-BTC ngày 15/11/2010 hƣớng dẫn sửa đổi , bổ sung chế độ kế toán hành chính sự nghiệp. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: Đề tài nghiên cứu "Kiểm tra chi ngân sách nhà nước tại Sở Tài chính tỉnh Nghệ An" có một số điểm mới và đóng góp mới về mặt lý luận và thực tiễn nhƣ sau: 5.1. Về mặt lý luận Các nghiên cứu trƣớc đây chủ yếu tập trung nghiên cứu về ngân sách nhà nƣớc, công tác phân bổ ngân sách nhà nƣớc, theo đó mới chỉ dừng lại ở việc nêu ra khái niệm, vai trò, đặc điểm của ngân sách nhà nƣớc, chƣa có một nghiên cứu nào đề cập đến Kiểm tra chi ngân sách đối với đơn vị quản lý nhà nƣớc. Với đề tài này đã chỉ ra khái niệm, vai trò, tiêu chí đánh giá, nội dung, quy trình và các nhân tố ảnh hƣởng đến kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc. 5.2. Về mặt thực tiễn 5 Mặc dù đã có rất nhiều công trình, bài viết nghiên cứu về công tác ngân sách, phân bổ ngân sách... song các công trình này chỉ tập trung đánh giá công tác quản phân bổ, sử dụng ngân sách. Chƣa thấy công trình nào nghiên cứu về kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc tại Sở Tài chính. Do đó, luận văn, về mặt thực tiễn thông qua phân tích, đánh giá tổng quát về thực trạng kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc tại Sở Tài chính (những kết quả đạt đƣợc, đặc biệt là những mặt còn hạn chế, lỗ hổng trong kiểm tra chi ngân sách, chỉ ra những nguyên nhân); Trên cơ sở đó, luận văn đề xuất một số giải pháp thiết thực, khả thi để hoàn thiện kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc tại Sở Tài chính tỉnh Nghệ An nhằm đáp ứng yêu cầu trong điều kiện kinh tế thị trƣờng và hội nhập quốc tế. 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc. Chƣơng 2. Phƣơng pháp nghiên cƣ́u Chƣơng 3. Thực trạng kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc tại Sở Tài chính tỉnh Nghệ An Chƣơng 4. Giải pháp hoàn thiện kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc tại Sở Tài chính tỉnh Nghệ An. 6 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC 1.1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI Thời gian qua đã có những đề tài nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực quản lý, kiểm tra, kiểm soát chi ngân sách nhà nƣớc. Tác giả: Phạm Thị Hƣơng, 2010 với đề tài: “Đổi mới kiểm tra tài chính do Sở Tài chính Hải Dương thực hiện đối với đơn vị sự nghiệp tự đảm bảo một phần kinh phí hoạt động”. Luận văn Thạc sỹ, Trƣờng Đại học kinh tế quốc dân. Đề tài này tác giả đã đề xuất phƣơng hƣớng và giải pháp đổi mới kiểm tra tài chính tại các đơn vị sự nghiệp tự đảm bảo một phần kinh phí hoạt động, đề xuất giải pháp về tự chủ tài chính, về tổ chức bộ máy góp phần nâng cao hiệu lực quản lý và hiệu quả hoạt động của đơn vị sự nghiệp có thu. Tác giả: Phạm Đình Cƣờng, 2010 với đề tài: “Phân bổ ngân sách giữa các cấp chính quyền địa phương ở Việt Nam: Thực trạng và hướng hoàn thiện”. Luận văn Thạc sỹ, Trƣờng Đại học kinh tế quốc dân. Đề tài đã đi sâu nghiên cứu, phân tích một nội dung của quản lý ngân sách nhà nƣớc đó là vấn đề phân bổ ngân sách giữa các cấp chính quyền địa phƣơng; giữa cấp tỉnh với cấp huyện và giữa cấp huyện với cấp xã; trên cơ sở phân tích rõ những ƣu điểm, những mặt hạn chế của thực trạng công tác phân bổ ngân sách, chỉ ra những nguyên nhân tồn tại, tác giả đã đề xuất một số định hƣớng hoàn thiện công tác phân bổ ngân sách giữa các cấp chính quyền địa phƣơng ở Việt Nam. Trên địa bàn tỉnh có công trình nghiên cứu “Đổi mới cơ chế chính sách quản lý kinh tế, xã hội nhằm thúc đẩy nhanh quá trình phát triển kinh tế ở Nghệ An” của tác giả Hồ Bá Quỳnh, Dƣơng Xuân Thao công 7 trình này đã nghiên cứu, đề xuất, kiến nghị một số giải pháp đổi mới chính sách quản lý kinh tế, quản lý xã hội trên địa bàn tỉnh nhằm thúc đẩy nhanh quá trình phát triển kinh tế ở tỉnh Nghệ An nhƣ các giải pháp “gắn sản xuất với thị trường”, “hỗ trợ lãi suất vay vốn trồng cây nguyên liệu”. Tuy nhiên công trình chƣa đề cập đến các biện pháp quản lý chi và công tác kiểm tra chi gắn với các giải pháp đƣợc đƣa ra nhằm thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế tỉnh nhà. Công trình nghiên cứu của Tác giả: Hoàng Thị Xuân, 2010 với Đề tài: “Nâng cao chất lượng kiểm soát chi ngân sách nhà nước qua kho bạc nhà nước (Lấy ví dụ ở kho bạc nhà nước Nghệ An)”. Luận văn Thạc sỹ, Trƣờng Đại học kinh tế quốc dân. Đề tài này đƣợc tác giả phân tích thực trạng chất lƣợng kiểm soát chi NSNN qua kho bạc nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Từ đó rút ra những thành tựu, tồn tại, nguyên nhân của những tồn tại trong chất lƣợng kiểm soát chi NSNN qua KBNN. Tác giả: Nguyễn Thị Lan Anh, 2012 với Đề tài: “Hoàn thiện cơ chế phân bổ ngân sách địa phương ở tỉnh Nghệ An” đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về cơ chế phân bổ ngân sách địa phƣơng; phân tích làm rõ cơ chế phân bổ ngân sách địa phƣơng ở tỉnh Nghệ An. Trên cơ sở đó đƣa ra phƣơng hƣớng và giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế phân bổ ngân sách địa phƣơng trong thời gian tới nhƣ biện pháp về tổ chức bộ máy, về quy trình phân bổ ngân sách… Các đề tài nói trên đã nghiên cứu và giải quyết nhiều vấn đề liên quan đến NSĐP nói chung hoặc chỉ đề cập đến hoàn thiện kiểm tra chi của đơn vị hành chính sự nghiệp.... Tuy nhiên, chƣa có đề tài nào đề cập trực tiếp đầy đủ về kiểm tra chi ngân sách và những giải pháp liên quan đến kiểm tra chi ngân sách tại Sở Tài chính Nghệ An. Do vậy, đề tài: “Kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc tại Sở Tài chính tỉnh Nghệ An” vẫn có tính cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn. 8 1.2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NGÂN SÁCH ĐỊA PHƢƠNG VÀ KIỂM TRA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC 1.2.1. Quan niệm về ngân sách địa phƣơng, chi ngân sách địa phƣơng và kiểm tra chi ngân sách địa phƣơng 1.2.1.1. Quan niệm về ngân sách địa phương NSNN là một phạm trù kinh tế mà sự hình thành và phát triển của nó gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của nhà nƣớc và của tiền tệ. Nói cách khác, sự ra đời của Nhà nƣớc và tiền tệ là tiền đề cho sự hình thành và phát triển của NSNN. Trong tác phẩm “Nguồn gốc của gia đình, của chế độ tƣ hữu và của Nhà nƣớc”, Anghen đã chỉ ra rằng, Nhà nƣớc ra đời trong cuộc đấu tranh của xã hội có giai cấp, nó là sản phẩm của đấu tranh giai cấp. Nhà nƣớc xuất hiện với tƣ cách là cơ quan có quyền lực công cộng để duy trì và phát triển xã hội. Để thực hiện những chức năng đó, nhà nƣớc phải có nguồn lực tài chính. Bằng quyền lực công cộng nhà nƣớc đã đặt ra các thứ thuế để từ đó lập ra quỹ tiền tệ riêng – quỹ NSNN. NSNN luôn gắn liền với Nhà nƣớc, nó đƣợc dùng để chỉ các khoản thu nhập và các khoản chi tiêu của Nhà nƣớc và đƣợc thể chế hóa bằng pháp luật. Quốc hội thực hiện quyền lập pháp về ngân sách nhà nƣớc, còn quyền hành pháp giao cho chính phủ thực hiện. Cho đến nay các Nhà nƣớc khác nhau đều tạo lập và sử dụng ngân sách nhà nƣớc để thực hiện chức năng của mình thông qua sử dụng và quản lý ngân sách nhà nƣớc. Ở Việt Nam, khái niệm ngân sách nhà nƣớc của Luật Ngân sách nhà nƣớc (sửa đổi năm 2002 - sau đây gọi là Luật Ngân sách nhà nƣớc năm 2002) đã phản ánh đƣợc nội dung cơ bản của ngân sách là toàn bộ các khoản thu, chi; đồng thời nó phản ánh quá trình chấp hành ngân sách; vừa phản ánh tính niên độ của ngân sách, đồng thời thể hiện đƣợc tính pháp lý của ngân sách; vừa thể hiện quyền chủ sở hữu ngân sách của Nhà nƣớc, đồng thời thể hiện vị 9 trí, vai trò, chức năng của ngân sách nhà nƣớc để thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nƣớc. Theo Luật Ngân sách nhà nƣớc của Việt Nam (sửa đổi năm 2002 và có hiệu lực từ năm 2004), quy định: NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc đã đƣợc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc. Hệ thống NSNN gồm ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng. NSĐP là một bộ phận của NSNN. NSĐP là khái niệm chỉ ngân sách của các cấp chính quyền địa phƣơng phù hợp với địa giới hành chính và với hiến pháp, pháp luật; là dự toán thu, chi ngân sách của chính quyền địa phƣơng đã đƣợc cấp có thẩm quyền phê duyệt trong một thời gian nhất định, đảm bảo điều kiện vật chất cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của bộ máy nhà nƣớc ở địa phƣơng. NSTW phản ánh nhiệm vụ thu, chi theo ngành và giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống NSNN. Bắt nguồn từ vị trí, vai trò của chính quyền trung ƣơng đƣợc hiến pháp quy định đối với việc thực hiện các nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội của cả nƣớc. NSTW cấp phát kinh phí cho yêu cầu thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc trung ƣơng (sự nghiệp văn xã, sự nghiệp kinh tế, an ninh - quốc phòng, trật tự an toàn xã hội, đầu tƣ phát triển, ...). NSTW còn là trung tâm điều hoà hoạt động ngân sách của các địa phƣơng. Trên thực tế, NSTW là ngân sách của cả nƣớc, tập trung đại bộ phận nguồn tài chính quốc gia và đảm bảo các nhu cầu chi tiêu có tính chất huyết mạch của cả nƣớc. NSTW bao gồm nhiều đơn vị dự toán. Mỗi Bộ, mỗi cơ quan trung ƣơng là một đơn vị dự toán của ngân sách trung ƣơng. Do vậy, NSĐP thực hiện cân đối các khoản thu và các khoản chi của Nhà nƣớc tại địa phƣơng, cùng NSTW thực hiện vai trò của NSNN, điều tiết vĩ mô nền kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội. Thông qua việc huy động các 10 khoản thuế theo pháp luật và sử dụng các nguồn quỹ ngân sách, thực hiện phân bổ chi tiêu, NSĐP góp phần điều chỉnh cơ cấu kinh tế của địa phƣơng, định hƣớng đầu tƣ, sản xuất kinh doanh trên địa bàn, vùng và lãnh thổ. Nhƣ vậy, ngân sách địa phƣơng là toàn bộ các khoản thu, chi của địa phƣơng đã đƣợc các cơ quan có thẩm quyền địa phƣơng quyết định để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của địa phƣơng. NSĐP phản ánh mối quan hệ lợi ích giữa một bên là chính quyền các cấp địa phƣơng với một bên là các chủ thể khác thông qua sự vận động của các nguồn tài chính, nhằm bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phƣơng. NSĐP thƣờng bao gồm: ngân sách tỉnh, ngân sách huyện, ngân sách xã. Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng (từ đây gọi là ngân sách tỉnh) là một bộ phận của ngân sách địa phƣơng. Dự toán thu, chi ngân sách tỉnh đƣợc lập theo phân cấp của cơ quan có thẩm quyền, đảm bảo điều kiện vật chất cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của bộ máy nhà nƣớc ở cấp tỉnh bao gồm nhiệm vụ của cấp tỉnh và nhiệm vụ của điều hành kinh tế xã hội của địa phƣơng do tỉnh quản lý. Theo đó, chính quyền cấp tỉnh phải chấp hành các quy định của hiến pháp, pháp luật và sáng tạo trong việc khai thác các thế mạnh trên địa bàn tỉnh để tăng nguồn thu, bảo đảm nhiệm vụ chi và thực hiện cân đối ngân sách của cấp tỉnh. Ngân sách huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh (từ đây gọi là ngân sách huyện) là một bộ phận của ngân sách địa phƣơng; dự toán thu, chi ngân sách huyện đƣợc lập theo phân cấp của cơ quan có thẩm quyền, đảm bảo điều kiện vật chất cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của bộ máy nhà nƣớc ở cấp huyện bao gồm nhiệm vụ của cấp huyện và nhiệm vụ điều hành kinh tế xã hội của địa phƣơng do huyện quản lý. Theo đó, chính quyền cấp huyện phải chấp hành các quy định của hiến pháp, pháp luật và sáng tạo trong việc khai thác các thế mạnh trên địa bàn huyện để tăng nguồn thu, bảo đảm nhiệm vụ chi và thực hiện cân đối ngân sách của cấp huyện. 11 Ngân sách xã, phƣờng, thị trấn (từ đây gọi là ngân sách xã) là một bộ phận của ngân sách địa phƣơng; dự toán thu, chi ngân sách xã đƣợc lập theo phân cấp của cơ quan có thẩm quyền, đảm bảo điều kiện vật chất cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của bộ máy nhà nƣớc ở cấp xã. Theo đó, chính quyền cấp xã phải thực hiện chấp hành các quy định của hiến pháp, pháp luật và sáng tạo trong việc khai thác các thế mạnh trên địa bàn xã để tăng nguồn thu, bảo đảm nhiệm vụ chi và thực hiện cân đối ngân sách của cấp mình. NS Trung ƣơng NS Tỉnh NS Huyện NS X ã NS xã Sơ đồ 1.1. Hệ thống ngân sách nhà nƣớc Việt Nam Các quốc gia đều có những hình thức tổ chức bộ máy tƣơng thích để tham gia quản lý ngân sách nhà nƣớc và ngân sách của từng địa phƣơng theo những nguyên tắc chung là: tham mƣu giúp việc cho Chính phủ quản lý vĩ mô nền kinh tế, quản lý ngân sách trung ƣơng là các Bộ, Ngành, Cục, ...; tham 12 mƣu giúp việc cho các cấp chính quyền địa phƣơng là các cơ quan cấp Sở, ban ngành tƣơng ứng thuộc chính quyền địa phƣơng.. 1.1.1.2: Quan niệm về chi ngân sách địa phương. Chi NSNN là quá trình phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhằm thực hiện các nhiệm vụ của nhà nƣớc trong từng thời kỳ. Nội dung chi ngân sách rất đa dạng, điều này xuất phát từ vai trò quản lý vĩ mô của nhà nƣớc trong việc phát triển kinh tế - xã hội. Nó bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nƣớc; chi trả nợ của nhà nƣớc; chi viện trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật. Có thể nói chi NSNN là số tiền Nhà nƣớc sử dụng để duy trì phát triển kinh tế xã hội, bảo đảm giữ vững chính quyền. Luật NSNN Việt Nam quy định tại chi tiết 2 điều 2: "Chi NSNN bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo đảm hoạt động của bộ máy Nhà nước chi trả nợ của Nhà nước, chi viện trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật”. [2] Trong đó chi NSĐP giữ vai trò ổn định và tăng cƣờng bộ máy quản lý Nhà nƣớc, giáo dục - đào tạo, an ninh trật tự xã hội và các dịch vụ xã hội... tạo môi trƣờng thuận lợi về quản lý xã hội, góp phần thúc đẩy sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của địa phƣơng. Chi NSNN nói chung và chi NSĐP nói riêng có vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế -xã hội của quốc gia. Đặc biệt trong bối cảnh ở nƣớc ta hiện nay thu trong nƣớc chỉ đủ chi thƣờng xuyên, nhiều vấn đề kinh tế, xã hội của đất nƣớc đang đặt ra rất lớn đối với các khoản chi NSĐP. Phân biệt rõ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của các cấp chính quyền địa phƣơng theo pháp luật để bố trí các khoản chi NSĐP cho phù hợp. Thực hiện nguyên tắc này nhằm tránh các khoản chồng chéo, kém hiệu quả, khó kiểm tra kiểm soát đồng thời nâng cao trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phƣơng. 13
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan