Tài liệu Luận văn một số biện pháp nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của công ty cổ phần xi măng la hiên

Ô ĐĂNG TUÂN Ngô Đăng Tuân * NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN XI MĂNG LA HIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH * KHÓA – 20 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI ---------------------------------------------------------- Ngô Đăng Tuân MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN XI MĂNG LA HIÊN Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN TS. NGUYỄN VĂN LONG Hà Nội – 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Tất cả số liệu sử dụng trong luận văn đều có nguồn gốc chính xác. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Thái Nguyên, ngày 22 tháng 11 năm 2013 Tác giả NGÔ ĐĂNG TUÂN LỜI CẢM ƠN Trước tiên tác giả xin chân thành cảm ơn thầy giáo hướng dẫn luận văn thạc sĩ Tiến Sỹ Nguyễn Văn Long, các thầy cô trọng viện Kinh tế và Quản lý đã tận tình giảng dạy và hướng dẫn, góp ý những kiến thức có giá trị khoa học cao cũng như kinh nghiệm thực hiễn mà các thầy cô đã trải nghiệm, giúp tác giả từng bước nhận dạng được vẫn đề thực chất cần giải quyết để tác giả hoàn thành khóa học. Tác giả xin chân thành cảm ơn các anh chị ở Công ty cổ phần xi măng La Hiên đã nhiệt tình hỗ trợ tôi tìm hiểu về thực trạng sản xuất kinh doanh tại công ty. Cùng với tác giả thảo luận đưa ra những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất của Công ty. Tác giả xin cảm ơn các bạn học viên cùng lớp đã chia sẻ giúp tôi trau dồi được những kiến thức trong một môi trường học thuật và cạnh tranh cao. Cuối cùng tác giả xin cảm ơn cơ quan và gia đình đã tạo điều kiện thuận lợi để tác giả theo học trong suốt thời gian qua. MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU.........................................................................................................6 1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................6 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................7 3. Đối tượng nghiên cứu..............................................................................................7 4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................8 5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................8 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH....10 1.1. Hiệu quả kinh doanh trong doanh nghiệp ..........................................................10 1.1.1. Khái niệm và phân loại ...................................................................................10 1.1.1.1. Khái niệm hiệu quả kinh doanh ...................................................................10 1.1.2. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu qủa kinh doanh đối với doanh nghiệp trong cơ chế thị trường ............................................................................................................15 1.1.3. Phương hướng nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.........................16 1.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh ........................................................16 1.2.1. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh trong các doanh nghiệp..................16 1.2.1.1. Các yêu cầu để đánh giá hiệu quả kinh doanh trong doanh nghiệp ...................16 1.2.1.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh..........................................17 1.2.2. Các quan điểm cơ bản trong việc đánh giá hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp ........................................................................................................................29 1.2.2.1. Về mặt thời gian...........................................................................................29 1.2.2.2. Về mặt không gian .......................................................................................29 1.2.2.3. Về mặt định lượng........................................................................................30 1.2.2.4. Về mặt chất lượng .......................................................................................30 1.2.2.5. Đánh giá hiệu quả kinh doanh phải căn cứ vào cả mặt hiện vật và mặt giá trị của hàng hoá..............................................................................................................30 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh ..............................................31 1.3.1. Nhân tố thuộc về doanh nghiệp.......................................................................31 1.3.1.1 Vốn kinh doanh .............................................................................................31 1 1.3.1.2 Kỹ thuật công nghệ .......................................................................................32 1.3.1.3. Bộ máy tổ chức, quản lý và lao động...........................................................33 1.3.1.4. Nghệ thuật kinh doanh .................................................................................34 1.3.1.5. Mạng lưới kinh doanh ..................................................................................34 1.3.1.6. Mỗi quan hệ và uy tín của doanh nghiệp trên thị trường............................35 1.3.2. Môi trường vĩ mô ............................................................................................35 1.3.2.1. Yếu tố kinh tế ...............................................................................................35 1.3.2.2. Yếu tố chính phủ, chính trị và luật pháp......................................................35 1.3.2.3. Yếu tố xã hội ................................................................................................36 1.3.2.4. Yếu tố tự nhiên.............................................................................................36 1.3.2.5. Yếu tố công nghệ .........................................................................................37 1.3.3. Môi trường vi mô ............................................................................................37 1.3.3.1. Các đối thủ cạnh tranh .................................................................................37 1.3.3.2. Khách hàng ..................................................................................................38 1.3.3.3. Nhà cung cấp................................................................................................38 1.3.3.4. Sản phẩm thay thế ........................................................................................39 KẾT LUẬN CHƯƠNG I ..........................................................................................40 CHƯƠNG II: PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN XI MĂNG LA HIÊN........................................................................41 2.1 Tình hình chung của Công ty ..............................................................................41 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển......................................................................41 2.1.1.1. Tên và địa chỉ Công ty ................................................................................41 2.1.1.2. Thời điểm thành lập, các mốc quan trọng trong quá trình phát triển của Công ty ......................................................................................................................41 2.1.1.3. Quy mô hiện tại của Công ty .......................................................................42 2.1.2. Cơ cấu tổ chức và bộ máy quản lý của Công ty.............................................44 2.1.3 . Tình hình hoạt động kinh doanh của Công ty................................................49 2.1.3.1. Các lĩnh vực kinh doanh của công ty. ..........................................................49 2.1.3.2. Các sản phẩm chính và dịch vụ của công ty ................................................49 2.1.3.3. Công nghệ sản xuất. .....................................................................................50 2.1.3.4. Kết quả sản xuất kinh doanh thời gian qua. .................................................53 2.2 Phân tích và đánh giá thực trạng hiệu quả sxkd của Công ty .............................56 2.2.1. Phân tích tình hình tài chính ...........................................................................56 2 2.2.1.1. Tình hình tài chính của công ty....................................................................56 2.2.1.2. Các chỉ tiêu cụ thể ........................................................................................65 2.2.1.3. Hệ thống phân tích Dupont ..........................................................................67 2.2.2 Phân tích tình hình tiêu thụ ..............................................................................68 2.2.3. Phân tích năng lực sản xuất.............................................................................72 2.2.4. Phân tích giá bán .............................................................................................76 2.2.5. Phân tích hiệu quả sử dụng tài sản của Công ty..............................................80 2.2.5.1. Phân tích cơ cấu tài sản ................................................................................80 2.2.5.2. Hiệu quả sử dụng tài sản lưu động...............................................................82 2.2.5.3. Hiệu quả sử dụng tài sản cố định .................................................................84 2.2.6. Phân tích hiệu quả sử dụng lao động ..............................................................85 2.2.6.1. Tình hình lao động, tay nghề công nhân và chế độ đãi ngộ của công ty. ....85 2.2.6.2. Tình hình tiền lương và thu nhập của lao động ...........................................87 2.2.7. Phân tích cơ cấu vốn và tình hình sử dụng nguồn vốn ...................................88 2.2.7.1. Phân tích cơ cấu vốn ....................................................................................88 2.2.7.2. Tình hình sử dụng nguồn vốn. .....................................................................88 2.2.8. Đánh giá chung về hiệu quả sản xuất kinh doanh của Công ty và nguyên nhân của tình hình. .............................................................................................................90 2.2.8.1. Điểm mạnh của Công ty...............................................................................90 2.2.8.2. Điểm hạn chế của Công ty ...........................................................................91 KẾT LUẬN CHƯƠNG II.........................................................................................92 CHƯƠNG III: MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN XI MĂNG LA HIÊN .......................93 3.1. Phương hướng phát triển của ngành và của công ty ..........................................93 3.1.1. Phương hướng phát triển ngành xi măng Việt Nam .......................................93 3.1.1.1. Quan điểm phát triển:...................................................................................93 3.1.1.2. Mục tiêu phát triển: ......................................................................................95 3.1.2. Mục tiêu và định hướng phát triển của Công ty cổ phần xi măng La Hiên....95 3.1.2.1. Mục tiêu của Công ty ...................................................................................95 3.1.2.2. Định hướng phát triển chủ yếu của Công ty ................................................95 3.1.2.3. Chiến lượng phát triển trung và dài hạn.......................................................97 3.2. Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh tại Công ty cổ phần xi măng La Hiên ...............................................................................................98 3.2.1 Biện pháp số 1: Đẩy mạnh tiêu thụ, mở rộng thị trường nhằm tăng doanh thu ...................................................................................................................................99 3.2.2 Biện pháp số 2: Sử dụng hết năng lực sản xuất .............................................102 3.2.3 Biện pháp số 3: Hạ giá thành sản phẩm .........................................................104 3.2.4 Biện pháp số 4: Chính sách giá linh hoạt.......................................................105 3.2.5 Biện pháp số 5: Sử dụng nguồn vốn hiệu quả................................................107 3.2.6 Một số biện pháp khác ...................................................................................109 3.2.6.1. Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng sản phẩm......................................109 3 3.2.6.2 Nâng cao chất lượng đội ngũ lao động ......................................................109 3.3 Một số kết quả sẽ đạt được sau khi thực hiện các biện pháp trên.....................110 3.4. Một số đề xuất, kiến nghị:................................................................................112 3.4.1. Đối với Nhà nước..........................................................................................112 3.4.2. Đối với Tập đoàn Công nghiệp Than Khoáng sản Việt Nam.......................113 KẾT LUẬN.............................................................................................................114 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................115 4 MỤC LỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tình hình thực hiện so với kế hoạch ........................................................54 Bảng 2.2: Theo dõi hàng tồn kho ..............................................................................55 Bảng 2.3: Bảng cân đối kế toán qua các năm ...........................................................58 Bảng 2.4: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh qua các năm................................63 Bảng 2.5: Khả năng sinh lợi......................................................................................66 Bảng 2.6 Tình hình tiêu thụ của nhà máy 2011-2012...............................................68 Bảng 2.7 Tình hình tiêu thụ sản phẩm theo khu vực ................................................69 Bảng 2.8: Năng lực sản xuất của từng công đoạn.....................................................75 Bảng 2.9: Bảng tính giá thành...................................................................................78 Bảng 2.10: Cơ cấu tài sản của công ty(%) ................................................................81 Bảng 2.11: Các chỉ số hiệu quả sử dụng TSLĐ ........................................................82 Bảng 2.12: Các chỉ số hiệu quả sử dụng TSCĐ........................................................84 Bảng 2.13: Số lượng và trình độ cán bộ công nhân viên qua các năm .....................86 Bảng 2.14: Thu nhập của CBCNV thuộc Công ty cổ phần xi măng La Hiên ..........87 Bảng 3.1: Các chỉ tiêu kế hoạch sản xuất kinh doanh chủ yếu đến năm 2017 .......111 Hình 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức quản lý Công ty cổ phần xi măng La Hiên.............44 Hình 2.2: Sơ đồ quy trình sản xuất xi măng .............................................................50 Hình 2.3: Sơ đồ dây truyền công nghệ sản xuất xi măng .........................................73 Hình 2.4 Biểu đồ năng lực tổng hợp sản xuất các công đoạn...................................75 5 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Việt Nam đã và đang phát triển nền kinh tế thị trường, với các chính sách kinh tế mở và chiến lược tham gia hội nhập kinh tế quốc tế. Phát triển kinh tế thị trường đã, đang và sẽ đặt nền kinh tế nước ta nói chung và các doanh nghiệp nói riêng đối diện với những thách thức, khó khăn trước sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt mang tính quốc tế nhằm giành giật khách hàng và mở rộng thị trường ngay trong nước cũng như thế giới. Trong nền kinh tế thị trường, một khi không còn sự bảo hộ của nhà nước, các doanh nghiệp trong nước phải tự điều hành quản lý các hoạt động sản xuất kinh doanh một cách có hiệu quả để có thể đứng vững trên thị trường và ngày càng phát triển. Mặt khác mục tiêu quan trọng nhất mà tất cả các doanh nghiệp đều hướng tới là nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Bởi nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh là điều kiện sống còn của doanh nghiệp, đồng thời nó tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sử dụng nguồn lực hợp lý cũng như thúc đẩy việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật công nghệ hiện đại vào quá trình sản xuất kinh doanh. Đặc biệt vào thời điểm hiện tại một thách thức rất lớn đối với doanh nghiệp sản xuất cung ứng vật liệu xây dựng nói chung và xi măng nói riêng, là thị trường bất động sản Việt Nam đang đóng băng. Thị trường đầu ra gặp nhiều thách thức như hiện tại thì doanh nghiệp phải cố gắng chiểm lĩnh thị trường và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh để tồn tại và phát triển. Là một doanh nghiệp sản xuất và cung ứng các sản phẩm xi măng, clinker Công ty cổ phần (CTCP) xi măng La Hiên đang đứng trước những cơ hội và thách thức to lớn trên thị trường. Là công ty có bề dày lịch sử phát triển của ngành xi măng Việt Nam, yêu cầu công ty cần giữ vững vai trò là người tiên phong đổi mới trong hoạt động sản xuất kinh doanh, mang đến nhiều lợi ích cho xã hội. Do đó, vấn đề hiệu quả sản xuất kinh doanh có ý nghĩa vô cùng thiết thực và quan trọng, luôn được tập thể cán bộ công nhân viên trong Công ty đặt lên hàng đầu, là mục tiêu quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của Công ty. Vì vậy, Công ty luôn nỗ lực 6 nghiên cứu điều chỉnh phương hướng hoạt động của mình, đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm, sử dụng hiệu quả các yếu tố sản xuất, nắm bắt được các nhân tố ảnh hưởng cùng mức độ và xu hướng tác động của từng yếu tố đến kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh để từ đó có các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của Công ty. Xuất phát từ lý do trên tác giả quyết định chọn đề tài “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của công ty cổ phần xi măng La Hiên” làm luận văn tốt nghiệp của mình. Rất mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp để vấn đề nghiên cứu được hoàn thiện hơn. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hóa lý luận về hiệu quả sản xuất kinh doanh và sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. - Tìm hiểu, phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất kinh doanh của Công ty cổ phần xi măng La Hiên qua 3 năm 2010-2012. - Trên cơ sở đánh giá, đưa ra nguyên nhân sẽ đề xuất các biện pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của Công ty cổ phần xi măng La Hiên. - Đồng thời có thể đúc kết kinh nghiệm cho bản thân qua quá trình học tập và nghiên cứu đề tài. 3. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Lý luận về hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp Thực trạng về hiệu quả sản xuất kinh doanh của Công ty cổ phần xi măng La Hiên. - Phạm vi nghiên cứu: + Về nội dung: Phân tích hoạt động sản xuất kinh doanh, yếu tố vĩ mô - vi mô, điểm mạnh - điểm yếu, những cơ hội và đe doạ của Công ty. Qua đó, đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh của Công ty. 7 + Về không gian: Luận văn nghiên cứu tình hình sản xuất kinh doanh tại Công ty cổ phần xi măng La Hiên. + Về thời gian: Đánh giá hiệu quả kinh doanh của Công ty cổ phần xi măng La Hiên trong khoảng thời gian 2010-2012, định hướng và xây dựng biện pháp đề xuất cho đến năm 2018. 4. Phương pháp nghiên cứu Đề tài tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau đây: 9 Phương pháp duy vật biện chứng 9 Thu thập số liệu thứ cấp Để đánh giá tình hình kinh doanh của Công ty cổ phần xi măng La Hiên tác giả tham khảo số liệu từ các nguồn khác nhau như internet, các tài liệu đã công bố của Công ty cổ phần xi măng La Hiên qua các năm (báo cáo tổng kết, báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo quyết toán của Công ty). Ngoài ra, các báo cáo khoa học, luận văn cũng đã được sử dụng làm nguồn tài liệu tham khảo và kế thừa một cách hợp lý trong quá trình thực hiện luận văn. 9 Phân tích thống kê Trên cơ sở tài liệu đã được tổng hợp, vận dụng các phương pháp phân tích thống kê như số tương đối, số tuyệt đối, số bình quân, phương pháp so sánh, để phân tích kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh của công ty qua các năm. Phương pháp chỉ số, phương pháp thay thế liên hoàn để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến doanh thu, năng suất lao động, hiệu quả sử dụng vốn cố định và vốn lưu động qua các năm. Do thời gian nghiên cứu có hạn, năng lực và trình độ còn hạn chế, vì vậy đề tài không tránh khỏi những sai sót. Kính mong sự góp ý, giúp đỡ của các thầy, các cô để đề tài được hoàn thiện hơn. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được chia làm 3 chương: Chương I: Cơ sở lý luận về hiệu quả sản xuất kinh doanh 8 Chương II: Phân tích hiệu quả sản xuất kinh doanh của Công ty cổ phần xi măng La Hiên. Chương III: Đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của Công ty cổ phần xi măng La Hiên. 9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH 1.1. Hiệu quả kinh doanh trong doanh nghiệp 1.1.1. Khái niệm và phân loại 1.1.1.1. Khái niệm hiệu quả kinh doanh Nhà kinh tế học người Anh Adam Smith cho rằng: “ Hiệu quả là kết quả đạt được trong hoạt động kinh doanh, là doanh thu tiêu thụ hàng hoá” và nhà kinh tế học người Pháp Ogiephri cũng quan niệm như vậy. Ở đây hiệu quả đồng nhất với chỉ tiêu phản ánh kết quả kết quả kinh doanh. Rõ ràng quan điểm này khó giải thích kết quả kinh doanh có thể tăng do tăng chi phí mở rộng các nguồn sản xuất. Nếu cùng một kết quả có hai mức chi phí khác nhau thì theo quan điểm này chúng cùng có hiệu quả. Quan điểm này phản ánh tư tưởng trọng thương. Theo P.Samerelson và W.Nordhaus thì: “hiệu quả sản xuất diễn ra khi xã hội không thể tăng sản lượng một loạt hàng hóa mà không cắt giảm một loạt sản lượng khác. Một nền kinh tế có hiệu quả nằm trên giới hạn khả năng sản xuất của nó”. Thực chất quan điểm này đã đề cập đến khía cạnh phân bổ hiệu quả các nguồn lực của nền sản xuất xã hội. Việc phân biệt và sử dụng các nguồn lực sản xuất trên đường giới hạn khả năng sản xuất sẽ làm cho nền kinh tế có hiệu quả cao. Có thể nói mức hiệu quả ở đây mà tác giả đưa ra là cao nhất, là lý tưởng và không thể có mức hiệu quả nào cao hơn nữa. Một số quan điểm lại cho rằng hiệu quả kinh tế được xác định bởi tỷ số giữa kết quả đạt được và chi phí bỏ ra để có được kết quả đó. Điển hình cho quan điểm này là tác giả Manfret Kuhn, theo ông: “tính hiệu quả được xác định bằng cách lấy kết quả tính theo đơn vị giá trị chia cho chi phí kinh doanh”. Quan điểm này, được nhiều nhà kinh tế và quản trị kinh doanh áp dụng vào tính hiệu quả kinh tế của các quá trình kinh tế. Hai tác giả Whohe và Doring lại đưa ra hai khái niệm về hiệu quả kinh tế. Đó là hiệu quả kinh tế tính bằng đơn vị hiện vật và hiệu quả kinh tế tính bằng đơn vị giá trị. Theo hai ông thì hai khái niệm này hoàn toàn khác nhau “mối quan hệ tỷ lệ giữa sản lượng tính theo đơn vị hiện vật (chiếc, kg,…) và lượng các nhân tố đầu 10 vào (giờ lao động, đơn vị thiết bị, nguyên vật liệu,…) được gọi là tính hiệu quả có tính chất kỹ thuật hay hiện vật”, “mối quan hệ tỷ lệ giữa chi phí kinh doanh phải chi ra trong điều kiện thuận lợi nhất và chi phí kinh doanh thực tế phải chi ra được gọi là tính hiệu quả xét về mặt giá trị” và “để xác định tính hiệu quả về mặt giá trị người ta còn hình thành tỷ lệ giữa sản lượng tính bằng tiền và các nhân tố đầu vào tính bằng tiền mặt”. Khái niệm hiệu quả kinh tế tính bằng đơn vị hiện vật của hai Ông chính là năng suất lao động máy móc thiết bị và hiệu suất tiêu hao vật tư, còn hiệu quả tính bằng giá trị là hiệu quả của hoạt động quản trị chi phí. Qua các quan niệm trên có thể thấy, mặc dù chưa có sự hoàn toàn thống nhất trong quan niệm về hiệu quả kinh doanh. Nhưng ở các quan niệm khác nhau đó lại có sự thống nhất quan điểm cho rằng phạm trù hiệu quả kinh doanh phản ánh mặt chất lượng của hoạt động kinh doanh. Đó là do các quan điểm đã phản ánh đúng bản chất của hiệu quả kinh doanh-phản ánh mặt chất lượng của hiệu quả kinh doanh, phản ánh trình độ sử dụng các nguồn lực sản xuất để đạt được mục tiêu cuối cùng của hoạt động kinh doanh-mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận. Hiệu quả kinh doanh là một phạm trù kinh tế phản ánh trình độ sử dụng các yếu tố của quá trình kinh doanh ở doanh nghiệp nhằm đạt kết quả cao nhất với chi phí thấp nhất. Hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp bao gồm rất nhiều khâu với các mối liên hệ, tác động qua lại mang tính chất quyết định và hỗ trợ cùng nhau thực hiện mục tiêu tổng thể của hoạt động kinh doanh. Nâng cao hoạt động của tất cả các khâu trong kinh doanh là nhiệm vụ trọng tâm trong công tác tổ chức điều hành hoạt động của bất cứ một doanh nghiệp nào. Xét theo nghĩa rộng hơn thì hiệu quả kinh doanh là nâng cao năng suất lao động xã hội và tiết kiệm lao động xã hội. Đây là hai mặt có quan hệ mật thiết của vấn đề hiệu quả. Chính vì khan hiếm nguồn lực và việc sử dụng chúng có tính cạnh tranh nhằm thoả mãn nhu cầu ngày càng tăng của xã hội, đặt ra yêu cầu phải khai thác, tận dụng triệt để và tiết kiệm các nguồn lực. Để đạt được mục tiêu kinh doanh, các doanh nghiệp buộc phải chú trọng các điều kiện nội tại, phát huy năng lực, hiệu năng của yếu tố sản xuất và tiết kiệm mọi chi phí. 11 Bên cạnh đó cần hiểu phạm trù hiệu quả một cách toàn diện trên cả hai mặt định lượng và định tính. Về mặt định lượng, hiệu quả kinh doanh biểu hiện ở mối tương quan giữa kết quả thu được và chi phí bỏ ra. Nếu xét về tổng lượng thì kinh doanh chỉ đạt hiệu quả khi kết quả lớn hơn chi phí, chênh lệch này càng lớn hiệu quả kinh doanh càng cao và ngược lại. Về mặt định tính, hiệu quả kinh doanh cao phản ánh sự cố gắng, nỗ lực, trình độ và khả năng sử dụng các yếu tố trong quá trình sản xuất kinh doanh. Hiệu quả kinh doanh vừa là một phạm trù cụ thể vừa là một phạm trù trừu tượng, nếu là phạm trù cụ thể thì trong công tác quản lý cần phải định lượng thành các chỉ tiêu, con số để tính toán so sánh; nếu là phạm trù trừu tượng phải được định tính thành các mức độ quan trọng hoặc vai trò của nó trong lĩnh vực kinh doanh. Việc đánh giá hiệu quả kinh doanh rất phức tạp vì bản thân kết quả kinh doanh và chi phí kinh doanh nhiều khi không được phản ánh chính xác. Nguyên do là có những chi phí và kết quả không phản ánh được bằng các đơn vị đo lường thông thường ( như uy tín, chi phí vô hình...). Có lẽ vì vậy mà một đặc điểm quan trọng nhất của hiệu quả kinh doanh là khái niệm phức tạp và khó đánh giá chính xác. Hiệu quả kinh doanh được xác định từ kết quả thu được và chi phí bỏ ra, trong khi đó kết quả và chi phí lại rất khó đo lường vì vậy đo lường đánh giá hiệu quả kinh doanh là rất khó khăn. Về kết quả kinh doanh: Hầu như rất ít các doanh nghiệp xác định được chính xác kết quả kinh doanh ở một thời điểm cụ thể. Nguyên nhân là do quá trình kinh doanh không trùng khớp với nhau, vả lại tại các doanh nghiệp sản xuất xác định sản phẩm đã tiêu thụ trong khâu hàng gửi bán tại các điểm tiêu thụ, đại lý hay đơn vị bạn... là rất khó khăn. Bên cạnh đó, việc ảnh hưởng của thước đo giá trị cũng là nguyên nhân gây nên khó khăn trong việc đánh giá chính xác hiệu quả kinh doanh (thay đổi của giá trị đồng tiền trên thị trường theo địa điểm và thời gian). Việc xác định chi phí kinh doanh cũng không dễ dàng. Về nguyên tắc, chi phí kinh doanh của doanh nghiệp được xác định từ chi phí hữu hình và chi phí vô 12 hình. Xác định chi phí vô hình thường mang tính ước đoán, chúng ta không thể xác định chính xác chi phí vô hình trong một thương vụ kinh doanh. Chi phí vô hình là một cản trở lớn cho không chỉ các doanh nghiệp mà còn cả nền kinh tế quốc dân trong việc xác định được chính xác chi phí bỏ ra. Cũng chính vì việc xác định kết quả kinh doanh và chi phí kinh doanh khó khăn mà dẫn tới khó xác định hiệu quả kinh doanh. Hơn nữa, điều này cũng dẫn đến tình trạng hiệu quả kinh doanh ngắn hạn và hiệu quả kinh doanh dài hạn không phù hợp với nhau, đôi khi là mâu thuẫn. Chẳng hạn, doanh nghiệp chú trọng vào các mục tiêu trước mắt mà bỏ qua các đoạn thị trường, bạn hàng truyền thống, về ngắn hạn có thể đem lại hiệu quả kinh doanh cao cho các doanh nghiệp, nhưng về dài hạn có thể đem lại hiệu quả xấu. 1.1.1.2. Phân loại hiệu quả kinh doanh Phân loại hiệu quả kinh doanh là một việc làm hết sức thiết thực, nó là phương cách để các doanh nghiệp xem xét đánh giá những kết quả mà mình đạt được và là cơ sở để thành lập các chính sách, chiến lược, kế hoạch hoạt động của doanh nghiệp. Trong công tác quản lý, phạm trù hiệu quả được biểu hiện ở nhiều dạng khác nhau, mỗi dạng thể hiện những đặc trưng và ý nghĩa cụ thể của nó. Việc phân loại hiệu quả kinh doanh theo những tiêu thức khác nhau có tác dụng thiết thực trong việc điều hành tổ chức quản lý và hoạt động của doanh nghiệp. a) Hiệu quả cá biệt và hiệu quả kinh tế quốc dân Hiệu quả cá biệt là hiệu quả thu được từ hoạt động kinh doanh của từng doanh nghiệp, với biểu hiện trực tiếp là lợi nhuận kinh doanh và chất lượng thực hiện những yêu cầu xã hội đặt ra cho nó. Hiệu quả kinh tế quốc dân được tính cho toàn bộ nền kinh tế, về cơ bản nó là sản phẩm thặng dư, thu nhập quốc dân hay tổng sản phẩm xã hội mà đất nước thu được trong mỗi thời kỳ so với lượng vốn sản xuất, lao động xã hội và tài nguyên đã hao phí. Trong việc thực hiện cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, không những cần tính toán và đạt được hiệu quả trong sản xuất kinh doanh của từng doanh nghiệp, mà còn cần phải đạt được hiệu quả của toàn bộ nền kinh tế quốc dân; mức 13 hiệu quả kinh tế quốc dân lại phụ thuộc vào mức hiệu quả cá biệt. Nghĩa là phụ thuộc vào sự cố gắng của mỗi người lao động và mỗi doanh nghiệp. Đồng thời xã hội thông qua hoạt động của cơ quan quản lý Nhà nước cũng có tác động trực tiếp đến hiệu quả cá biệt. Một cơ chế quản lý đúng tạo điều kiện thuận lợi cho việc nâng cao hiệu quả cá biệt, ngược lại một chính sách lạc hậu, sai lầm lại trở thành lực cản kìm hãm nâng cao hiệu quả cá biệt. b) Hiệu quả của chi phí bộ phận và chi phí tổng hợp Hiệu quả chi phí tổng hợp thể hiện mối tương quan giữa kết quả thu được và chi phí bỏ ra để thực hiện hoạt động kinh doanh. Hiệu quả chi phí bộ phận lại thể hiện mối tương quan giữa kết quả thu được với lượng chi phí từng yếu tố cần thiết để thực hiện nhiệm vụ ấy (lao động, thiết bị nguyên vật liệu...) Việc tính toán chỉ tiêu chi phí tổng hợp cho thấy hiệu quả hoạt động chung của doanh nghiệp. Việc tính toán chỉ tiêu chi phí bộ phận cho thấy sự tác động của những yếu tố nội bộ hoạt động kinh doanh đến hiệu quả kinh tế chung. Về nguyên tắc, hiệu quả chi phí tổng hợp phụ thuộc vào hiệu quả của chi phí bộ phận. c) Hiệu quả tuyệt đối và hiệu quả so sánh Trong hoạt động kinh doanh, việc xác định và phân tích hiệu quả nhằm hai mục đích: Một là, phân tích đánh giá trình độ quản lý và sử dụng các loại chi phí trong kinh doanh Hai là, phân tích luận chứng về kinh tế- xã hội các phương án khác nhau, trong việc thực hiện một nhiệm vụ cụ thể nào đó Hiệu quả tuyệt đối được tính toán cho từng phương án bằng các xác định mối tương quan giữa kết quả thu được với chi phí bỏ ra, khi thực hiện mục tiêu. Hiệu quả so sánh được xác định bằng cách so sánh các chỉ tiêu hiệu quả tuyệt đối, hoặc so sánh tương quan các đại lượng thể hiện chi phí hoặc kết quả của các phương án với nhau. 14 Cách phân loại này được sử dụng khá phổ biến và rộng rãi trong việc thực hiện thẩm định các dự án mới đầu tư, với các doanh nghiệp đi vào hoạt động thì chỉ tiêu hiệu quả so sánh được xác định bằng cách so sánh các chỉ tiêu hiệu quả tuyệt đối trong hai mốc thời gian khác nhau. 1.1.2. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu qủa kinh doanh đối với doanh nghiệp trong cơ chế thị trường Trong quá trình kinh doanh các doanh nghiệp phải luôn gắn mình với thị trường nhất là trong một nền kinh tế mở. Do vậy mà để thấy được vai trò của nâng cao hiệu quả kinh doanh đối với doanh nghiệp trong nền kinh tế trước hết chúng ta xem xét cơ chế thị trường và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong thị trường. Các doanh nghiệp tiến hành hoạt động kinh doanh với động cơ là kiếm lợi nhuận. Trong cơ chế thị trường, thì lợi nhuận là mục tiêu của kinh doanh, là động lực kinh tế để doanh nghiệp cũng như mỗi người lao động không ngừng sử dụng hợp lý tiết kiệm các nguồn lực, nâng cao năng suất và hiệu quả kinh doanh. Thật vậy, nhu cầu của người tiêu dùng, các doanh nghiệp phải bỏ ra những chi phí nhất định. Họ phải thuê đất đai, lao động và tiến vốn trong quá trình sản xuất kinh doanh hàng hoá và dịch vụ. Họ muốn hàng hoá và dịch vụ của mình được bán ra với giá cao để bù đắp lại những chi phí đã bỏ ra. Nếu xét về mặt định lượng hiệu quả kinh doanh chính là khoản chênh lệch giữa kết quả thu được và chi phí bỏ ra, và nâng cao hiệu quả kinh doanh nghĩa là tăng khoản chênh lệch này lên tối đa trong điều kiện cho phép. Vậy có thể thấy được hiệu quả kinh doanh chính là chỉ tiêu biểu hiện mục tiêu thực hiện và nâng cao hiệu quả kinh doanh là công cụ để thực hiện mục tiêu. Nếu xét về mặt định tính thì hiệu quả kinh doanh biểu hiện chất lượng đạt được của mục tiêu, nó phản ánh trình độ của lực lượng sản xuất bao gồm tất cả các khâu, các bộ phận và từng cá nhân riêng lẻ của doanh nghiệp. Nâng cao hiệu quả kinh doanh về mặt định tính tức nâng cao trình độ khai thác, quản lý và sử dụng các nguồn lực trong sản xuất, đảm bảo sự tăng trưởng về mặt lượng gắn liền với sự phát triển về chất. Đây chính là lý do buộc doanh nghiệp phải nâng cao hiệu quả kinh doanh nhằm thực hiện phát triển bền vững trong xu hướng chung. 15 Nâng cao hiệu quả kinh doanh còn là nhân tố thúc đẩy khả năng cạnh tranh trong kinh doanh của doanh nghiệp. Chấp nhận cơ chế thị trường là chấp nhận cạnh tranh. Thị trường càng phát triển thì cạnh tranh giữa các doanh nghiệp lại càng khốc liệt hơn, đó là sự cạnh tranh về chất lượng, giá cả, các dịch vụ hậu mãi... Với mục tiêu là phát triển, thì cạnh tranh là một nhân tố làm doanh nghiệp mạnh lên và cũng là nhân tố làm doanh nghiệp thất bại. Do vậy, để tồn tại và phát triển thì doanh nghiệp đều phải chiến thắng trong cạnh tranh. Để thực hiện điều này thì tất yếu doanh nghiệp đều phải nâng cao chất lượng hàng hoá dịch vụ với giá cả hợp lý.. Mặt khác, hiệu quả kinh doanh đồng nghĩa với việc giảm giá thành, tăng khối lượng, chất lượng hàng bán...và là hạt nhân cơ bản của sự thắng lợi trong cạnh tranh. Và các doanh nghiệp cạnh tranh nhau tức là không ngừng nâng cao hiệu quả kinh doanh của mình. 1.1.3. Phương hướng nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp - Nâng cao chất lượng sản phẩm. - Tăng doanh thu bán hàng. - Giảm thiểu các chi phí bỏ ra (chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp). - Đầu tư máy móc thiết bị để nâng cao chất lượng và trình độ công nghệ của dây chuyền sản xuất. - Sản phẩm đưa ra nhằm thoả mãn nhu cầu của con người. - Sử dụng có hiệu quả các yếu tố đầu vào của sản xuất. - Nâng cao năng suất lao động xã hội và tiết kiệm lao động xã hội. - Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn - Nâng cao hiệu quả TSCĐ và TSLĐ - Nâng cao khả năng thanh khoản - Nâng cao khả năng sinh lợi. 1.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh 1.2.1. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh trong các doanh nghiệp 1.2.1.1. Các yêu cầu để đánh giá hiệu quả kinh doanh trong doanh nghiệp 16