Tài liệu Luận văn một số giải pháp chiến lược kinh doanh tại công ty xăng dầu b12 đến năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI --------------------------------------- NGÔ ANH QUYỀN MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHIẾN LƯỢC KINH DOANH TẠI CÔNG TY XĂNG DẦU B12 ĐẾN NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN TIÊN PHONG HÀ NỘI - 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi, không sao chép bất kỳ một công trình hoặc một luận văn nào của bất kỳ tác giả nào khác. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực. Các tài liệu trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường về cam đoan này. Hà Nội, ngày 18 tháng 03 năm 2014 Tác giả Ngô Anh Quyền i LỜI CẢM ƠN Tác giả xin gửi lời cảm ơn trân thành tới thầy giáo hướng dẫn:TS. Nguyễn Tiên Phong cùng toàn thể các thầy cô giáo Viện Kinh tế & Quản lý Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội đã tham gia đóng góp nhiều ý kiến quý báu cho bản luận văn. Cho phép Tôi được bày tỏ lòng cảm ơn đến Ban giám đốc Công ty Xăng dầu B12, lãnh đạo các Phòng nghiệp vụ và các cộng sự đã hỗ trợ tôi hoàn thành bản luận văn này. Trân trọng cảm ơn ! Hà Nội, ngày 18 tháng 03 năm 2014 Tác giả Ngô Anh Quyền ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ ii MỤC LỤC............................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................... vi DANH MỤC BẢNG ............................................................................................ vii DANH MỤC HÌNH VẼ ...................................................................................... viii MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ CHIẾN LƯỢC KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ................................................ 5 1.1. Tổng quan về chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường ............................................................................................... 5 1.1.1. Khái niệm chiến lược kinh doanh ............................................................ 5 1.1.2. Vai trò của chiến lược kinh doanh đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp .................................................................................... 7 1.1.3. Phân loại chiến lược kinh doanh .............................................................. 8 1.2. Tổng quan về hoạch định chiến lược kinh doanh .................................... 11 1.2.1. Khái niệm hoạch định chiến lược kinh doanh ........................................ 11 1.2.2. Vai trò của hoạch định chiến lược kinh doanh ...................................... 11 1.2.3. Các căn cứ để hoạch định chiến lược kinh doanh .................................. 13 1.2.4. Qui trình và nội dung cơ bản của hoạch định chiến lược kinh doanh ..... 15 1.2.5. Mô hình SWOT (điểm mạnh - điểm yếu - cơ hội - nguy cơ) .................. 26 1.3. Tổng quan thực tiễn về chiến lược kinh doanh của ngành xăng dầu ...... 28 1.3.1. Tính chất, đặc điểm và vai trò của xăng dầu .......................................... 28 1.3.2.Đặc điểm của thị trường xăng dầu. ......................................................... 29 1.3.3. Tình hình kinh doanh xăng dầu ở nước ta trong những năm gần đây ......... 34 Kết luận chương 1 ......................................................................................... 38 CHƯƠNG 2:THỰC TRẠNG XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC KINH DOANH CỦA CÔNG TY XĂNG DẦU B12 GIAI ĐOẠN 2009-2013............................. 39 iii 2.1. Tổng quan về Công ty Xăng dầu B12 ....................................................... 39 2.1.1. Giới thiệu chung về Công ty Xăng dầu B12 .......................................... 39 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ và lĩnh vực sản xuất kinh doanh .......................... 42 2.1.3. Tổ chức sản xuất kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 ...................... 44 2.1.4. Cơ cấu tổ chức của Công ty Xăng dầu B12 ........................................... 45 2.1.5. Cơ sở vật chất để phát triển bộ máy và sản xuất kinh doanh .................. 46 2.2. Kết quả hoạt động SXKD của Công ty giai đoạn 2009-2013 ................... 49 2.2.1. Đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch sản lượng .................................. 49 2.2.2. Đánh giá kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty ............... 52 2.3. Thực trạng xây dựng chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 giai đoạn 2009-2013 .................................................................................. 55 2.3.1. Thực trạng xây dựng chiến lược kinh doanh của Công ty ...................... 55 2.3.2. Đánh giá khái quát công tác hoạch định chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 .................................................................................... 58 2.4. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 ............................................................................................... 63 2.4.1. Phân tích môi trường kinh doanh bên ngoài........................................... 63 2.4.2. Phân tích nội lực của doanh nghiệp ....................................................... 71 Kết luận chương 2 ......................................................................................... 82 CHƯƠNG 3: HOÀN THIỆN CHIẾN LƯỢC KINH DOANH VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN CHIẾN LƯỢC KINH DOANH CỦA CÔNG TY XĂNG DẦU B12 ĐẾN NĂM 2020 ...................................................................... 83 3.1. Quan điểm và định hướng chung cho việc hoàn thiện chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 đến năm 2020 ........................................... 83 3.1.1. Dự báo tình hình kinh doanh xăng dầu Việt nam đến năm 2020 ............ 83 3.1.2. Phân tích và dự báo tăng trưởng của Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam và Công ty Xăng dầu B12 .................................................................................... 85 3.1.3. Định hướng phát triển của Công ty Xăng dầu B12 đến năm 2020.......... 87 iv 3.2. Hoàn thiện công tác xây dựng các phương án chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 đến năm 2020....................................................... 90 3.2.1. Tổng hợp các điểm mạnh điểm yếu của công ty .................................... 90 3.2.2. Tổng hợp các cơ hội và nguy cơ của công ty ......................................... 92 3.2.3. Lập ma trận SWOT để hình thành chiến lược bộ phận .......................... 95 3.2.4. Các chiên lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 đến năm 2020....... 97 3.3. Các giải pháp thực hiện chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 ............................................................................................................. 99 3.3.2. Tăng cường công tác Marketing sản phẩm xăng dầu và dịch vụ .......... 100 3.3.3. Tái cơ cấu và tăng cường công tác tổ chức, đào tạo nguồn nhân lực .... 106 3.3.4. Đẩy mạnh công tác thu hồi công nợ khách hàng, hạn chế tối đa lượng vốn bị chiếm dụng ........................................................................................ 107 3.3.5. Thực hiện tiết giảm chi phí kinh doanh................................................ 108 3.3.6. Quan tâm công tác PCCC và vệ sinh môi trường ................................. 108 3.4. Một số kiến nghị ...................................................................................... 109 3.4.1. Với địa phương ................................................................................... 109 3.4.2. Với Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam ...................................................... 110 Kết luận chương 3 ....................................................................................... 111 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 112 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 113 v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBCNV Cán bộ công nhân viên CHXD Cửa hàng xăng dầu CLKD Chiến lược kinh doanh CSH Chủ sở hữu CSVCKT Cơ sở vật chất kỹ thuật DN Doanh nghiệp DWT Deadweight (tải trọng tổng cộng) ERP Enterprise Resource Planning (Phần mềm quản trị nguồn lực) GDP Gross Domestic Product (tổng sản phẩm quốc nội) IEA International Energy Agency (Cơ quan năng lượng quốc tế) ISO International Organization Standard (tổ chức tiêu chuẩn quốc tế) MIPECO Tổng Công ty Xăng dầu Quân đội PCCC Phòng cháy chữa cháy PETEC Công ty thương mại và kỹ thuật đầu tư PETROLIMEX Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam PV OIL Tập đoàn dầu Việt Nam SWOT Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats SXKD Sản xuất kinh doanh TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam TĐL/ĐL Tổng đại lý / Đại lý TSCĐ Tài sản cố định TSDH Tài sản dài hạn TSNH Tài sản ngắn hạn VILAS Tên viết tắt của Hệ thống công nhận phòng thử nghiệm/hiệu chuẩn Việt Nam WB World Bank (Ngân hàng thế giới) WTO World Trade Orgnization (tổ chức thương mại thế giới) vi DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Mô hình ma trận SWOT ........................................................................ 27 Bảng 1.2: Thị phần các DN đầu mối kinh doanh xăng dầu đến hết 2012 ............... 35 Bảng 1.3: Hạn mức nhập của các DN đầu mối năm 2013 ...................................... 36 Bảng 2.1: Bảng hệ thống kho chứa xăng dầu của Công ty Xăng dầu B12 .............. 46 Bảng 2.2: Hệ thống đường ống vận chuyển xăng dầu Công ty Xăng dầu B12 ........ 47 Bảng 2.3: Hệ thống mạng lưới cửa hàng Công ty Xăng dầu B12 ........................... 48 Bảng 2.4: Kết quả hoạt động kinh doanh của của Công ty Xăng dầu B12 giai đoạn 2009-2013 ............................................................................................ 54 Bảng 2.5: Hệ thống các cửa hàng bán lẻ xăng dầu trên địa bàn công ty quản lý ..... 67 Bảng 2.6: Thị phần của Công ty Xăng dầu B12 năm 2013 ..................................... 69 Bảng 2.7: Một số công trình đầu tư của Công ty giai đoạn 2009-2013 ................... 72 Bảng 2.8: Tình hình nhân sự của Công ty Xăng dầu B12 đoạn 2009-2013............. 74 Bảng 2.9 : Phân tích cơ cấu tài sản và nguồn vốn kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 giai đoạn 2009-2013 ...................................................................... 77 Bảng 2.10: Tính toán nhu cầu sức chứa tại cụm kho cảng đầu mối đến năm 2020 . 78 Bảng 3.1: Dự báo nhu cầu tiêu thụ xăng dầu cả nước............................................. 84 Bảng 3.2: Ma trận SWOT của Công ty Xăng dầu B12 ........................................... 95 vii DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 1.1: Sáu chiến lược chức năng của doanh nghiệp ............................................ 9 Hình 1.2: Mối quan hệ giữa chiến lược tổng quát và chiến lược bộ phận ............... 10 Hình 1.3: Mô hình hoạch định CLKD của doanh nghiệp [8] .................................. 15 Hình 1.4: Mô hình năm lực lượng cạnh tranh ....................................................... 18 Hình 1.5: Hệ thống kênh phân phối xăng dầu tại Việt Nam ................................... 37 Hình 2.1: Trụ sở văn phòng và cảng đầu mối Công ty Xăng dầu B12 .................... 39 Hình 2.2: Sơ đồ vận tải xăng dầu của Công ty Xăng dầu B12 ................................ 44 Hình 2.3 : Sơ đồ tổ chức quản lý của Công ty Xăng dầu B12................................. 45 Hình 2.4 : Sản lượng tiếp nhận của Công ty Xăng dầu B12 giai đoạn 2009 -2013 . 50 Hình 2.5: Sản lượng xuất bán của Công ty Xăng dầu B12 giai đoạn 2009-2013 .... 52 Hình 2.6: Sơ đồ biểu hiện cấu trúc kênh hiện tại của Công ty Xăng dầu B12 ......... 66 Hình 3.1: Slogan biểu tượng tầm nhìn của Petrolimex ........................................... 87 viii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cơ chế kinh tế thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải nâng cao được năng lực cạnh tranh trong quá trình sản xuất kinh doanh và hoàn thiện chiến lược phát triển kinh doanh, xây dựng thương hiệu, giữ gìn chữ tín với khách hàng để phát triển nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu của thị trường. Sự độc quyền của các doanh nghiệp Nhà nước đã được nhận thức là phải thay đổi, phải tham gia vào cơ chế thị trường, nâng cao hiệu quả kinh tế nhưng hiệu quả về xã hội cũng là vấn đề thách thức to lớn, đặt các doanh nghiệp phải không ngừng tăng cường năng lực quản lý, phải có chiến lược phát triển để phát huy ưu thế, giảm thiểu hạn chế, vừa đảm bảo hiệu quả kinh tế vừa đảm bảo các chính sách định hướng phát triển kinh tế xã hội an ninh quốc phòng của Nhà nước. Công ty Xăng dầu B12 là một doanh nghiệp Nhà nước trực thuộc Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (PETROLIMEX) đã chuyển đổi loại hình hoạt động sang Công ty TNHH MTV từ tháng 09/2011. Công ty có nhiệm vụ tiếp nhận, bảo quản, vận chuyển và cung cấp xăng dầu cho các đơn vị thuộc Petrolimex và phục vụ nhu cầu tiêu dùng, đảm bảo ổn định xã hội, an ninh quốc phòng địa bàn các tỉnh Quảng Ninh, Hải Phòng, Hải Dương, Hưng Yên. Với hệ thống đường ống dẫn chính và hệ thống kho cảng liên hoàn của công ty là cơ sở vật chất kỹ thuật lớn nhất của ngành xăng dầu ở Bắc bộ, có vai trò chiến lược trong cung ứng xăng dầu cho mọi nhu cầu kinh tế xã hội và an ninh quốc phòng khu vực. Vì vậy cùng với các chiến lược phát triển của Petrolimex, công ty có vị trí vô cùng quan trọng trong nền kinh tế: đảm bảo cung cấp xăng dầu trong mọi tình thế thị trường, mọi nhu cầu của nhân dân. Trong bối cảnh nền kinh tế có nhiều biến động, giá cả các mặt hàng chiến lược như xăng dầu rất nóng luôn phụ thuộc biến động theo tình hình chính trị thế giới, trong nội địa xuất hiện nhiều thủ đoạn buôn lậu, trốn thuế, đầu cơ, không nhập hàng khi giá cả tăng cao ít nhiều đã gây xáo trộn trong thị trường kinh doanh xăng dầu, ảnh hưởng đến an ninh chính trị và đời sống nhân dân. Ngoài ra sự phát triển của 1 hàng loạt các Doanh nghiệp xăng dầu nên tính chất cạnh tranh ngày càng gay gắt. Trong những năm qua Petrolimex đã làm rất tốt vai trò ổn định thị trường xăng dầu của mình do vậy sức ép kinh doanh hiệu quả là rất lớn. Vì vậy trong tổng thể chiến lược phát triển của Tập đoàn đều có mục tiêu rõ ràng trong từng giai đoạn và định hướng cho các công ty thành viên. Công ty Xăng dầu B12 đã nhận thức rõ tầm quan trọng của việc xây dựng chiến lược phát triển riêng cho mình trên cơ sở các kế hoạch ngắn và dài hạn trong tổng thể chiến lược phát triển của ngành, khẳng định sức mạnh và vị thế trên trường kinh doanh. Có rất nhiều nghiên cứu về lĩnh vực chiến lược kinh doanh tại các doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực, các ngành khác nhau. Các chiến lược kinh doanh thực tế của các doanh nghiệp là khác nhau bở về cơ bản điều kiện lợi thế và nguồn lực thực tế cũng như cách quản lý điều hành sản xuất tại các doanh nghiệp là khác nhau. Trên cơ sở nghiên cứu về năng lực cạnh tranh nói chung và ngành xăng dầu nói riêng. Cùng với sự chuyển động mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường và hội nhập tích cực vào nền kinh tế khu vực và thế giới, nhiều cơ hội và thách thức sẽ tác động trực tiếp, đa dạng và phức tạp hơn nhiều. Đòi hỏi cấp thiết các doanh nghiệp Việt Nam, Tập đoàn và Công ty Xăng dầu B12 phải khẩn trương, tích cực đổi mới về nhận thức và mau chóng hình thành, hoàn thiện công tác hoạch định chiến lược phát triển doanh nghiệp. Từ đó thấy được ý nghĩa to lớn của vấn đề xây dựng chiến lược kinh doanh quyết định sự thành công hay thất bại của công ty trong thời gian dài và sự cần thiết của đề tài “Một số giải pháp chiến lược kinh doanh tại Công ty Xăng dầu B12 đến năm 2020” 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận về sự phát triển của các thành phần kinh tế trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay và trong bối cảnh quốc tế, để các doanh nghiệp nhìn nhận rõ từng cơ hội và từng thách thức, nhìn nhận rõ trong từng bước đi của mình để thực hiện “sứ mệnh” thì cần phải xây dựng các chiến lược với “tầm nhìn” và “mục tiêu” cụ thể, đặc biệt là chiến lược kinh doanh phù hợp để phát triển và phát triển bền vững. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu tính chất, đặc điểm và vai trò của xăng dầu, các nhân tố ảnh hưởng và yêu cầu của kinh doanh xăng dầu. Khảo sát thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh, chiến lược kinh doanh và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 từ đó hoàn thiện chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 đến năm 2020. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 trong khu vực miền Bắc các tỉnh Quảng Ninh, Hải Phòng, Hải Dương và Hưng Yên. - Phạm vi về thời gian: thông qua số liệu thống kê để phân tích, đánh giá tình hình sản xuất kinh doanh, thực trạng xây dựng và thực hiện chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 giai đoạn 2009-2012. Từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 đến năm 2020. - Phạm vi về vấn đề nghiên cứu: trên cơ sở kết quả hoạt động kinh doanh theo cơ cấu sản phẩm, khách hàng và thị trường, tập trung phân tích và đánh giá các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh của Công ty. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Thứ nhất, nghiên cứu thị trường xăng dầu của nước ta và trên thế giới, các đối thủ cạnh tranh, khách hàng, các yếu tố ảnh hưởng đến sản phẩm xăng dầu và thị trường này. - Thứ hai, thu thập thông tin, phân tích tình hình hoạt động kinh doanh, xây dựng và thực hiện CLKD của Công ty Xăng dầu B12 giai đoạn 2009-2012. - Thứ ba, trên cơ sở lý luận và thực trạng để xây dựng “một số giải phá chiến lược kinh doanh tại Công ty Xăng dầu B12 đến năm 2020”. 5. Phương pháp nghiên cứu Ngoài phương pháp luận cơ bản các luận điểm khoa học của chính trị kinh tế học…, luận văn còn dựa trên các lý thuyết về chiến lược marketing, lý thuyết quản 3 trị marketing, Các phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, thống kê và dự báo, các phương pháp nghiên cứu định tính và chứng minh bằng thực tế. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa khoa học: Đề tài đã hệ thống hóa và góp phần làm sáng tỏ các vấn đề lý luận về chiến lược kinh doanh của các doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường nói chung và chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 nói riêng - Ý nghĩa thực tiễn: Đề tài nghiên cứu là tài liệu tham khảo có giá trị cho Công ty Xăng dầu B12 và là tài liệu tham khảo cho những ai quan tâm vấn đề này. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, tài liệu tham khảo và 3 chương, luận văn được kết cấu trong 122 trang, 15 bảng biểu và 12 hình vẽ. Chương 1: Tổng quan về chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường Chương 2: Thực trạng xây dựng chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 giai đoạn 2009-2013 Chương 3: Hoàn thiện chiến lược kinh doanh và một số giải pháp thực hiện chiến lược kinh doanh của Công ty Xăng dầu B12 đến năm 2020 4 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ CHIẾN LƯỢC KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 1.1. Tổng quan về chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường 1.1.1. Khái niệm chiến lược kinh doanh Thuật ngữ chiến lược có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp và được sử dụng đầu tiên trong lĩnh vực quân sự để chỉ các kế hoạch lớn, dài hạn được đưa ra trên cơ sở tin chắc cài gì đối phương có thể làm và cái gì đối phương không thể làm. Thông thường người ta hiểu chiến lược là kế hoạch và nghệ thuật chỉ huy quân sự. Ngày nay, thuật ngũ chiến lược được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau, Trong linh vực kinh doanh cũng có nhiều cách tiếp cận về chiến lược. Theo cách tiếp cận truyền thống, chiến lược kinh doanh được xem như tổng thể dài hạn của một tổ chức nhằm đạt tới mục tiêu lâu dài. Nhà nghiên cứu lịch sử quản lý Alfred D. Chandler cho rằng “chiến lược là việc xác định các mục tiêu cơ bản dài hạn của một doanh nghiệp và thực hiện chương trình hoạt động cùng với việc phân bổ các nguồn lực cần thiết để đạt được những mục tiêu ấy”. Như vậy, tư tưởng của ông thể hiện rõ chiến lược là một quá trình hoạch định có tính sáng suốt, trong đó doanh nghiệp lựa chọn những mục tiêu cho mình, xác định chương trình hành động để hoàn thành tốt những mục tiêu đó và tìm cách phân bổ nguồn lực tương ứng. Phương pháp tiếp cận truyền thống có ưu điểm là giúp các doanh nghiệp dễ dàng hình dung ra công việc cần làm để hoạch định chiến lược và thấy được lợi ích của chiến lược với phương diện là kế hoạch dài hạn. Tuy nhiên, trong môi trường kinh doạnh luôn biến động như ngày nay cho thấy được hạn chế của cách tiếp cận truyền thống do nó không có khả năng thích ứng linh hoạt với sự thay đổi của môi trường kinh doanh. Theo cách tiếp cận hiện nay, chiến lược có thể rộng hơn những gì mà doanh nghiệp dự định hay đặt kế hoạch thực hiện. Theo quan điểm của Mantzberg, ông 5 cho rằng chiến lược là một mẫu hình trong dòng chảy các quyết định và chương trình hành động. Mẫu hình có thể là bất kỳ kiểu chiến lược nào: chiến lược được thiết kế từ trước hay chiến lược đột biến. Ông đưa ra mô hình: Cách tiếp cận hiện đại giúp doanh nghiệp dễ dàng ứng phó linh hoạt trước những biến động của môi trường kinh doanh và phát huy tính sáng tạo của các thành viên trong doanh nghiệp. Tuy nhiên, nó đòi hỏi người lãnh đạo, quản lý phải có trình độ và khả năng dự báo được những điều kiện để thực hiện chiến lược và đánh giá được giá trị của các chiến lược đột biến. Qua các cách tiếp cận trên, ta có thể hiểu: Chiến lược kinh doạnh của một doanh nghiệp là một nghệ thuật xây dựng mục tiêu dài hạn và các chính sách thực hiện nhằm định hường và tạo ra lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp. Đặc trưng của chiến lược kinh doanh của một danh nghiệp: Tính định hướng dài hạn: Chiến lược kinh doanh đặt ra những mục tiêu và xác định hướng phát triển của daonh nghiệp trong thời kỳ dài hạn nhằm định hướng hoạt động của cho doanh nghiệp trong một môi trường kinh doanh đầy biến động. Tính mục tiêu: Chiến lược kinh doanh thường xác định rõ mục tiêu cơ bản, những phương hướng kinh doanh của từng doanh nghiệp trong thời kỳ và những chính sách nhằm thực hiện đúng mục tiêu đề ra. Tính phù hợp: Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp khi xây dựng chiến lượng kinh doanh cần phải đánh giá đúng thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Đồng thời phải thường xuyên rà soát và điều chỉnh để phù hợp với những biến đổi của môi trường. Tính liên tục: Chiến lược kinh doanh phải được phản ánh trong suốt quá trình liên tục từ khâu xây dựng, tổ chực thực hiện, kiểm tra đánh giá đến điều chỉnh chiến lược. Chiến lược kinh doanh trong điều kiện hiện nay không thể tách rời khỏi cạnh tranh vì chiến lược kinh doanh một phần đảm bảo cho doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh trên thị trường. Trong quá trình toàn cầu hóa hiện nay, các hoạt động kinh doanh đã được kết nối ở khắp nơi trên thế giới tạo lên sự ảnh hưởng và phụ thuộc lẫn nhau. Từ đó tạo ra sự cạnh tranh khóc liệt giữa các doanh nghiệp trong ngành cũng như giữa các ngành trong nền kinh tế. 6 1.1.2. Vai trò của chiến lược kinh doanh đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp Chiến lược kinh doanh đóng vai trò hết sức quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của mỗi doanh nghiệp. Chiến lược kinh doanh đúng đắn sẽ tạo một hướng đi tốt cho doanh nghiệp, chiến lược kinh doanh có thể coi như kim chỉ nam dẫn đường cho doanh nghiệp đi đúng hướng. Trong thực tế có rất nhiều nhà kinh doanh nhờ có chiến lược kinh doanh đúng đắn mà đạt được nhiều thành công, vượt qua đối thủ cạnh trạnh và tạo vị thế cho mình trên thương trường. Chiến lược kinh mang lai rất nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, tầm quan trọng của nó được thể hiện ở những mặt sau: Chiến lược kinh doanh giúp doanh nghiệp định hướng cho hoạt động của mình trong tương lai thông qua việc phân tích và dự báo môi trường kinh doanh. Kinh doanh là một hoạt động luôn chịu sự ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài và bên trong. Chiến lược kinh doanh giúp doanh nghiệp vừa linh hoạt vửa chủ động để thích ứng với những biến động của thị trường, đồng thời còn đảm bảo cho doanh nghiệp phấn đấu thực hiện mục tiêu nâng cao vị thế của mình trên thị trường. Chiến lược kinh doanh giúp cho doanh nghiệp nắm bắt được cơ hội cũng như các nguy cơ đối với sự phát triển nguồn lực của doanh nghiệp. Nó giúp doanh nghiệp khai thác và sử dụng hợp lý các nguồn lực, phát huy sức mạnh của doanh nghiệp. Chiến lược tạo ra một quỹ đạo hoạt động cho doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp liên kết được các cá nhân với các lợi ích khác cùng hướng tới một mục đích chung cùng phát triển doanh nghiệp. Nó giúp tạo một mối liên kết gắn bó giữa các nhân viên với nhau và giữa các nhà quản lý với nhân viên. Qua đó tăng cường và nâng cao hơn nữa nội lực của doanh nghiệp. Chiến lược kinh doanh là công cụ cạnh tranh có hiệu quả của doanh nghiệp. Trong điều kiện toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế hiện nay đã tạo nên sự ảnh hưởng và phụ thuộc qua lại lẫn nhau giữa các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh. Chính 7 quá trình đó đã tạo nên sự cạnh tranh khốc liệt giữa các doanh nghiệp trên thị trường. Ngoài những yếu tố cạnh trạnh: giá cả, chất lượng, quảng cáo, các doanh nghiệp còn sử dụng chiến lược kinh doanh như một công cụ cạnh tranh hiệu quả. 1.1.3. Phân loại chiến lược kinh doanh 1.1.3.1. Phân loại theo phạm vi của chiến lược Mỗi chiến lược đều hoạch định tương lai phát triển của tổ chức, có thể chia chiến lược kinh doanh làm hai cấp, chiến lược tổng quát và chiến lược bộ phận. Chiến lược tổng quát: là chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp vạch ra mục tiêu phát triển của doanh nghiệp trong khoảng thời gian dài, chiến lược tổng quát quyết định những vấn đề sống còn của doanh nghiệp. Chiến lược tổng quát tập trung vào các mục tiêu sau: Tăng khả năng sinh lời: Tối đa hoá lợi nhuận với mức chi phí thấp nhất, mục tiêu tỷ lệ sinh lợi của đồng vốn và tỷ lệ lợi nhuận càng cao càng tốt phải là mục tiêu tổng quát của mọi doanh nghiệp. Tạo thế lực trên thị trường: Thế lực trên thị trường của doanh nghiệp thường được đo bằng thị trường mà doanh nghiệp kiểm soát được; tỷ trọng hàng hoá hay dịch vụ của doanh nghiệp so với tổng cung về hàng hoá, dịch vụ đó trên thị trường, khả năng tài chính, khả năng liên doanh, liên kết trong, ngoài nước, mức độ phụ thuộc của các doanh nghiệp khác vào doanh nghiệp, uy tín tiếng tăm của doanh nghiệp đối với khách hàng. Đảm bảo an toàn trong kinh doanh: Kinh doanh luôn gắn liền với may rủi, chiến lược kinh doanh càng táo bạo cạnh tranh càng khốc liệt thì khả năng thu lợi nhuận càng lớn, rủi ro càng cao. Rủi ro là sự bất chắc không mong đợi nhưng các nhà chiến lược khi xây dựng chiến lược chấp nhận nó thì sẽ tìm cách ngăn ngừa, né tránh, hạn chế nếu có chính sách phòng ngừa tốt thì thiệt hại sẽ ở mức thấp nhất. Chiến lược bộ phận: là các chiến lược chức năng bao gồm: chiến lược sản xuất, chiến lược tài chính, chiến lược phát triển nguồn nhân lực, chiến lược marketing, hệ thống thông tin, chiến lược nghiên cứu và phát triển… Chiến lược thương mại: Tập hợp các chính sách dài hạn nhằm xác định vị trí của các doanh nghiệp trên thị trường. 8 Chiến lược tài chính: là tập hợp các chính sách nhằm đảm bảo sự phù hợp giữa nhu cầu tài chính để theo đuổi các mục tiêu thương mại với những điều kiện đặt ra bởi thị trường vốn. Chiến lược sản xuất: là tập hợp các chính sách nhằm xác định loại sản phẩm cần sản xuất, số lượng sản phẩm từng loại và phân bổ phương tiện hay các nguồn sản xuất để sản xuất một cách có hiệu quả sản phẩm cung cấp cho thị trường. Chiến lược xã hội: là tập hợp các chính sách xác lập hành vi của doanh nghiệp đối với thị trường lao động, nói rộng lớn hơn là đối với môi trường kinh tế xã hội và văn hoá. Chiến lược đổi mới công nghệ: là tập hợp các chính sách nhằm nghiên cứu phát triển sản phẩm mới, công nghệ mới và hoàn thiện các sản phẩm hiện hành cũng như các phương pháp công nghệ đang sử dụng. Chiến lược mua sắm và hậu cần: là tập hợp các chính sách nhằm đảm bảo cho doanh nghiệp “mua tốt” và sử dụng hợp lý các nguồn vật chất từ khâu mua sắm đến sản xuất và tiêu thụ sản phẩm hiện hành cũng như các phương pháp công nghệ đang sử dụng. Các chiến lược này tác động qua lại với nhau chiến lược này là tiền đề để xây dựng chiến lược kia và thực hiện một chiến lược sẽ ảnh hưởng đến việc thực hiện các chiến lược còn lại và thực hiện. Chiến lược thương mại Chiến lược xã hội Chiến lược tài chính Chiến lược đổi mới Chiến lược sản xuất công nghệ Chiến lược mua sắm, hậu cần Hình 1.1: Sáu chiến lược chức năng của doanh nghiệp 9 Chiến lược tổng quát hay chiến lược bộ phận liên kết với nhau thành một chiến lược kinh doanh hoàn chỉnh của doanh nghiệp. Chiến lược tổng quát Tạo thế lực trên thị trường Tối đa hoá lợi nhuận Bảo đảm an toàn trong kinh doanh Chiến lược bộ phận Hình 1.2: Mối quan hệ giữa chiến lược tổng quát và chiến lược bộ phận 1.1.3.2. Phân loại theo hướng tiếp cận Chiến lược tập trung vào những nhân tố then chốt: Từ những chỉ đạo hoạch định chiến lược kinh doanh là không dàn trải các nguồn nhân lực mà cần tập trung cho những hoạt động kinh doanh có ý nghĩa quyết định đối với sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Chiến lược kinh doanh dựa trên ưu thế tương đối: Việc hoạch định chiến lược ở đây bắt đầu từ việc phân tích, so sánh sản phẩm hay dịch vụ của mình có chi phí tương đối nhỏ so với đối thủ cạnh tranh. Từ việc tìm ra thế tương đối của mình, doanh nghiệp sẽ dựa vào đó để xây dựng chiến lược kinh doanh. Chiến lược kinh doanh sáng tạo tấn công: chiến lược kinh doanh này được xây dựng bằng cách nhìn thẳng vào những vấn đề được coi là phổ biến, bất biến để xem xét chung. Cần đặt nhiều câu hỏi và sự nghi ngờ bất biến của vấn đề, doanh nghiệp có thể khám phá ra những vấn đề mới có lợi cho doanh nghiệp và tính cách phát triển chúng trong chiến lược kinh doanh đặt ra. Chiến lược khai thác các khả năng tiềm tàng: Cách xây dựng chiến lược kinh doanh ở đây không nhằm vào nhân tố then chốt mà nhằm khai thác khả năng tiềm tàng các nhân tố thuận lợi, đặc biệt là tiềm năng sử dụng nguồn nhân lực dư thừa, nguồn lực hỗ trợ của các lĩnh vực kinh doanh trọng yếu. 10 Tóm lại: Khi xây dựng các chiến lược kinh doanh, doanh nghiệp phải căn cứ vào những định hướng phát triển kinh tế xã hội: Chế độ, chính sách pháp luật của Nhà nước, kết quả điều tra nghiên cứu dự báo nhu cầu thị trường, kết quả phân tích tính toán; dự báo về nguồn nhân lực mà doanh nghiệp có thể khai thác. Chiến lược kinh doanh luôn được hoàn thiện và sửa đổi khi có những biến động lớn về chủ trương và sự thay đổi lớn của tình hình thị trường. 1.2. Tổng quan về hoạch định chiến lược kinh doanh 1.2.1. Khái niệm hoạch định chiến lược kinh doanh Hoạch định có nghĩa là phác thảo, phác họa, ấn định. Quá trình quản trị doanh nghiệp bao gồm bốn chức năng chính: hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát. Hoạch định là một chức năng quan trọng đóng vai trò nền tảng. Xem xét dưới gốc độ này, hoạch định là một quá trình liên quan đến tư duy và ý chí của con người, bắt đầu bằng việc xác định mục tiêu và các biện pháp để đạt được mục tiêu; nó cho phép hình thành và thực hiện các quyết định, không phải là một hành động tức thời mà là một quá trình mang tính liên tục. Hoạch định chiến lược là tiến trình đặt ra những đường lối và chính sách cho phép doanh nghiệp giữ vững, thay đổi hoặc cải thiện vị thế cạnh tranh của mình trên thị trường sau một thời gian nhất định. Nó là quá trình xây dựng nhiệm vụ kinh doanh, điều tra nghiên cứu để phát hiện những khó khăn, thuận lợi bên ngoài, các điểm yếu, điểm mạnh bên trong của doanh nghiệp, đề ra các mục tiêu chiến lược, xây dựng và lựa chọn một chiến lược kinh doanh tối ưu. Như vậy, hoạch định chiến lược là quá trình chủ yếu tập trung làm rõ mục tiêu của doanh nghiệp trong tương lai và lựa chọn các phương thức tốt nhất để đạt được mục tiêu cho phép doanh nghiệp. Quá trình đó mang tính hệ thống cao, gồm các khâu và các nội dung được xem xét trong mối qua lại với nhau; là giai đoạn khởi đầu của quá trình hoạch định trong doanh nghiệp, trên nền tảng đó doanh nghiệp mới tiến hành hoạch định các nội dung khác như: chính sách, thủ tục, quy tắc, kế hoạch, chương trình hành động. Hoạch định chiến lược diễn ra liên tục; trong đó, các giai đoạn có tác động qua lại với nhau tạo thành một chu kỳ chiến lược. 1.2.2. Vai trò của hoạch định chiến lược kinh doanh Các nhà nghiên cứu thường đề cập những lợi ích của công tác quản trị chiến lược gắn liền với vai trò của hoạch định chiến lược kinh doanh. Trên cơ sở các công 11