Tài liệu Luận văn nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng tmcp đầu tư và phát triển việt nam (bidv) trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI ---------------------------- NGUYỄN THỊ HƯƠNG NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM (BIDV) TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. ĐÀO THANH BÌNH HÀ NỘI - 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi. Không sao chép bất kỳ một công trình hay một luận án của bất cứ tác giả nào khác. Các kết quả, số liệu trong luận văn là trung thực. Các tài liệu trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hương MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NHTM VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NHTM ........................................................................ 6 1.1.Tổng quan về NHTM và cạnh tranh của NHTM..............................................6 1.1.1. NHTM và các hoạt động cơ bản của NHTM ...........................................6 1.1.1.1. Khái niệm về NHTM ..........................................................................6 1.1.1.2. Vai trò của NHTM .............................................................................7 1.1.1.3. Các hoạt động cơ bản của NHTM .....................................................8 1.1.2. Cạnh tranh trong hoạt động kinh doanh của NHTM..............................10 1.1.2.1. Nội dung cạnh tranh của các NHTM ...............................................10 1.1.2.2. Những công cụ cạnh tranh của NHTM: ..........................................13 1.2. Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM .................................14 1.2.1.Khái niệm về năng lực cạnh tranh của NHTM .......................................14 1.2.2. Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM ..........................15 1.2.2.1 Năng lực tài chính.............................................................................15 1.2.2.2 Năng lực công nghệ: .........................................................................17 1.2.2.3. Nguồn nhân lực: ..............................................................................19 1.2.2.4. Năng lực quản lý và cơ cấu tổ chức: ...............................................20 1.2.2.5. Mức độ đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ và phát triển mạng lưới ...21 1.2.2.6 Chiến lược kinh doanh ......................................................................22 1.2.2.7. Quản trị rủi ro ngân hàng................................................................22 1.2.2.8. Uy tín, thương hiệu, chất lượng sản phẩm dịch vụ: ........................23 1.3 Các phương pháp phân tích năng lực cạnh tranh............................................23 1.3.1. Phương pháp phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của NH ..............................................................................................................23 1.3.2. Phương pháp phân tích các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của NH: ...................................................................................................................25 1.3.3. Mô hình ma trận SWOT phân tích năng lực cạnh tranh và tăng cường năng lực cạnh tranh của NHTM .......................................................................27 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của NHTM. ........................30 1.4.1. Các nhân tố bên trong .............................................................................30 1.4.2. Các nhân tố bên ngoài ............................................................................31 1.4.2.1. Yếu tố môi trường kinh tế.................................................................31 1.4.2.2. Yếu tố môi trường văn hóa- xã hội ..................................................32 1.4.2.3. Yếu tố liên quan đến môi trường tự nhiên .......................................33 1.4.2.4. Yếu tố môi trường Chính phủ, luật pháp và chính trị ......................34 1.4.2.5. Đối thủ cạnh tranh ...........................................................................35 1.5. Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của một số NHTM tại Việt Nam và trên thế giới. .....................................................................................................36 1.5.1.Kinh nghiệm từ ngân hàng Citigroup ......................................................36 1.5.2. Kinh nghiệm từ ngân hàng Deutsche Bank ............................................39 1.5.3. Kinh nghiệm từ ngân hàng Bank of America ........................................40 1.5.4. Bài học về nâng cao năng lực cạnh tranh đối với các NHTM tại Việt Nam ..................................................................................................................41 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NH TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM (BIDV) TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ............................................................................................. 44 2.1. Tổng quan về BIDV.......................................................................................44 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển và cơ cấu tổ chức.............................44 2.1.2. Các hoạt động kinh doanh chính của BIDV ...........................................49 2.1.2.1. Huy động vốn: ..................................................................................49 2.1.2.2. Tín dụng: ..........................................................................................50 2.1.2.3. Hoạt động dịch vụ: ..........................................................................50 2.1.2.4. Hoạt động kinh doanh ngoại tệ........................................................51 2.1.2.5. Các hoạt động khác: ........................................................................52 2.2. Thực trạng năng lực cạnh tranh của BIDV ....................................................52 2.2.1 Năng lực tài chính: ..................................................................................52 2.2.1.1. Quy mô Tổng tài sản:.......................................................................52 2.2.1.2. Quy mô dư nợ của BIDV ..................................................................55 2.2.1.3 Quy mô huy động vốn của BIDV ......................................................57 2.2.1.4. Quy mô vốn chủ sở hữu của BIDV...................................................59 2.2.1.4.Cơ cấu tài sản nợ - tài sản có của BIDV ..........................................62 2.2.1.5. Chất luợng và rủi ro tín dụng của BIDV .........................................64 2.2.2. Năng lực công nghệ ................................................................................68 2.2.3. Nguồn nhân lực ......................................................................................72 2.2.4. Hệ thống mạng lưới và mức độ đa dạng hoá sản phẩm dịch vụ ............75 2.2.5. Năng lực quản lý và cơ cấu tổ chức: ......................................................83 2.2.6. Chiến lược kinh doanh ...........................................................................84 2.2.7. Quản trị rủi ro ngân hàng .......................................................................85 2.2.8. Uy tín, thương hiệu, chất lượng sản phẩm dịch vụ ................................86 2.3 Bối cảnh kinh tế vĩ mô Việt Nam: ..................................................................90 2.4. Vận dụng mô hình SWOT đánh giá năng lực cạnh tranh của BIDV ............93 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA BIDV TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ. .............................................. 96 3.1. Định hướng phát triển của BIDV và yêu cầu phải nâng cao năng lực cạnh tranh ......................................................................................................................96 3.1.1.Định hướng phát triển chung của ngành ngân hàng ................................96 3.1.1.1. Dự báo về phát triển kinh tế thế giới ...............................................96 3.1.1.2. Dự báo phát triển kinh tế Việt nam và nhu cầu sử dụng dịch vụ ngân hàng những năm tới ......................................................................................98 3.1.1.3. Định hướng phát triển chung của ngành ngân hàng: ...................102 3.1.2. Định hướng phát triển của BIDV giai đoạn 2013-2018. ......................103 3.1.2.1. Mục tiêu phát triển của BIDV: ......................................................104 3.1.2.2. Chiến lược phát triển của BIDV giai đoạn 2013-2018 .................105 3.2. Các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của BIDV trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. ..................................................................................106 3.2.1. Giải pháp nâng cao năng lực tài chính của BIDV từ đó nâng cao tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) và tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE): .....................................................................................................106 3.2.2 Giải pháp tăng cường quản lý rủi ro :....................................................111 3.2.3/ Giải pháp tiếp tục hiện đại hoá công nghệ ngân hàng: ........................114 3.3. Một số kiến nghị ..........................................................................................115 3.3.1. Đối với Chính phủ và cơ quan chức năng: ...........................................115 3.3.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước...............................................................117 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ....................................................................................................... 119 PHẦN KẾT LUẬN ................................................................................................................ 120 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................... 122 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt BIDV Nam NHTW Ngân hàng Trung ương NHTMCP &ĐT PT Ngân hàng thương mại cổ phần và đầu tư VN phát triển Việt Nam QTNH Quản trị Ngân hàng TMCP ĐT & PT Thương mại cổ phần đầu tư và phát triển NHTM Ngân hàng Thương mại CNTT Công nghệ Thông tin NHVN Ngân hàng Việt Nam NHNN Ngân hàng nhà nước NHNNVN Ngân hàng nhà nước Việt Nam TD Tín dụng VĐL Vốn điều lệ HSC Hội sở chính WTO Tổ chức thương mại thế giới DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng 1.1: Các chỉ số đo lường năng lực cạnh tranh của NH .......................... 26  Bảng 1.2. Ma trận SWOT ............................................................................... 28  Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu tài chính của BIDV ................................................ 53  Bảng 2.2. Tổng tài sản của BIDV so với các ngân hàng .............................. 54  Bảng 2.3: Quy mô dư nợ của BIDV so với các ngân hàng ............................ 55  Bảng 2.4 Bảng so sánh tỷ trọng dư nợ bán lẻ/TDN ở một số ngân hàng ....... 57  Bảng 2.5: Quy mô huy động vốn của BIDV so với các ngân hàng ................ 58  Bảng 2.6 : Huy động vốn dân cư của các ngân hàng .................................... 59  Bảng 2.7 Quy mô vốn chủ sở hữu của BIDV so với các ngân hàng .............. 60  Bảng 2.8 : Hệ số an toàn vốn (CAR) của các ngân hàng ................................ 61  Bảng 2.9: Cơ cấu tài sản nợ - có một số ngân hàng đến 31/12/2012.............. 62  Bảng 2.10 Tỷ lệ nợ xấu của BIDV so với các ngân hàng ............................... 64  Bảng 2.11 : Các chỉ tiêu chất lượng tín dụng các ngân hàng năm 2011 ......... 65  Bảng 2.12: Nợ xấu và xợ đã xử lý bằng nguồn DPRR các ngân hàng ........... 66  Bảng 2.13 : Các chỉ tiêu khả năng sinh lời của các ngân hàng ....................... 67  Bảng 2.14: Phân loại lao động theo trình độ tại thời điểm 31/12/2012 .......... 72  Bảng 2.15 : Các chỉ tiêu bình quân / đầu người của các ngân hàng ............... 75  Bảng 2.16: Quy mô mạng lưới của các ngân hàng giai đoạn 2010-2012 ....... 76  Biểu đồ 1: Tổng tài sản của BIDV so với các ngân hàng ............................. 54  Biểu đồ 2: Quy mô dư nợ của BIDV so với các ngân hàng .......................... 56  Biểu đồ 3: Quy mô huy động vốn của BIDV so với các ngân hàng .............. 58  Biểu đồ 4: Quy mô vốn chủ sở hữu của BIDV so với các ngân hàng ........... 60  Biểu đồ 5: Tỷ lệ nợ xấu của BIDV so với các ngân hàng............................... 65  PHẦN MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết nghiên cứu đề tài Trong thời đại ngày nay, hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ và trở thành một xu thế phổ biến trên thế giới, biểu hiện rõ nét của xu thế này chính là việc ra đời của các liên kết khu vực và quốc tế như ASEAN, EU, WTO… Mục tiêu các liên kết này là thúc đẩy tự do hóa thương mại quốc tế, giảm dần và tiến tới xóa bỏ các hàng rào bảo hộ do các quốc gia áp đặt nhằm cản trở tự do hóa thương mại. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó, với việc chính thức trở thành thành viên thứ 150 của WTO, đánh dấu quá trình hội nhập đầy đủ của Việt Nam vào kinh tế thế giới. Có thể nói, việc chính thức là thành viên của WTO đem lại cho Việt Nam những cơ hội và cũng đặt ra nhiều thách thức. Ngân hàng là một trong những lĩnh vực được mở của mạnh nhất sau khi Việt Nam gia nhập WTO, thách thức lớn nhất của ngành ngân hàng là đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng quyết liệt hơn. Để giành thế chủ động trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam cần cải tổ cơ cấu một cách mạnh mẽ để trở thành hệ thống ngân hàng đa dạng về hình thức, có khả năng cạnh tranh cao, hoạt động an toàn và hiệu quả, huy động tốt các nguồn vốn trong xã hội và mở rộng đầu tư đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước. Xu thế tất yếu của hoạt động cạnh tranh đang diến ra không chỉ trên thị trưưòng trong nước mà còn diễn ra trên toàn cầu, bên cạnh áp lực, thách thức lớn mà các NHTM Việt Nam phải đối mặt trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế và thực hiện các cam kết WTO cùng với các quy định, chính sách về quản lý NHTM của Chính Phủ đã, đang và sẽ tạo nhiều áp lực, khó khăn đối với NHTM Việt Nam. Với năng lực còn hạn chế như hiện nay các NHTM Việt Nam phải đối mặt với những rủi ro lớn, và gây ảnh hưởng tới toàn bộ nền kinh tế. điều này đòi hỏi bản thân mỗi ngân hàng phải nỗ lực để nâng cao 1 năng lực cạnh tranh của mình để không những đứng vững mà ngày càng phát triển hơn. Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam là một trong những NHTM hàng đầu tại Việt Nam, đóng vai trò là một ngân hàng thương mại chủ lực của nền kinh tế, đã và đang đóng góp vai trò quan trọng trong quá trình kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và bảo đảm an sinh xã hội. Với mục tiêu BIDV không ngừng trưởng thành, lớn mạnh, liên tục duy trì tốc độ cao, kinh doanh an toàn, hiệu quả, vươn lên thành một ngân hàng có uy tín, đẳng cấp cao trong một môi trường cạnh tranh gay gắt ngày càng trở nên khó khăn hơn như hiện nay thì vấn đề nâng cao năng lực cạnh tranh càng có ý nghĩa quan trọng đối với BIDV. Từ những nhận thức trên tôi đã mạnh dạn lựa chọn đề tài : “Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh, vận dụng lý thuyết, khai thác, tập hợp, xử lý các số liệu thực tế, những kết quả đạt được, và những mặt còn hạn chế, đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của BIDV trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, nhằm: - Hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về năng lực cạnh tranh của NHTM, đặc biệt trong điều kiện của Các NHTM Việt Nam hiện nay. - Phân tích, đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP ĐT&PT Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, những kết quả đạt được, những mặt còn hạn chế. - Đề xuất một số giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh của BIDV trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động của NHTM và các nhân tố tạo nên năng lực cạnh tranh của NHTM. - Phạm vi nghiên cứu: Số liệu thu thập và phân tích của Ngân hàng TMCP ĐT&PT Việt Nam giai đoạn 2007 - 2012 4. Phương pháp nghiên cứu: - Sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, kết hợp với các phương pháp thống kê, so sánh, phân tích, tổng hợp… nhằm làm rõ vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp thu thập, xử lý số liệu: số liệu thứ cấp được thu thập từ các Báo cáo thường niên, Bản công bố thông tin, từ cơ quan thống kê, tạp chí… . 5. Đóng góp khoa học của luận văn Cho đến nay trong thời gian vừa qua đã có một số Công trình nghiên cứu liên quan đến năng lực cạnh tranh của các NHTM, như: - Bài tham gia Hội thảo Việt nam gia nhập WTO của PGS.TS Trịnh Thị Hoa Mai: “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt nam trong tiến trình hội nhập”, năm 2004. - Bài tham luận đăng trên Tạp chí Ngân hàng số 5 tháng 03 năm 2006 của Bà Bà Nguyễn Thị Hiền, Vụ chiến lược NHNN : “Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của hệ thống NHTM cổ phần Việt Nam” - Luận văn Thạc sỹ Kinh tế “Nâng cao khả năng cạnh tranh của các NHTM Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế” của tác giả Đặng Công Hoàn - Đại học Quốc gia Hà nội, năm 2004. - Luận án Tiến sỹ Kinh tế “ Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” của tác giả Ông Lê Đình Hạc - ĐH Kinh tế Hồ Chí Minh năm 2005. 3 - Luận án Tiến sỹ Kinh tế “Các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập của các NHTM đến năm 2010” của tác giả Ông Trịnh Quốc Trung - Đại học Kinh tế Hồ Chí Minh, năm 2004…. Các nghiên cứu trên đây đều tập trung vào nghiên cứu, phân tích, đánh giá một cách chung nhất về những cơ hội, thách thức, điểm mạnh, điểm yếu và khả năng cạnh tranh của hệ thống NHTM Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Luận văn “Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” là một nghiên cứu mới, không trùng lặp với các nghiên cứu trước đây, tập trung đề xuất cho một NH cụ thể là Ngân hàng TMCP ĐT&PT Việt Nam. Luận văn đã thể hiện được các điểm mới đó là: - Thứ nhất: Tập trung nghiên cứu vấn đề tăng cường năng lực cạnh tranh của BIDV trên cơ sở hệ thống hoá cơ sở lý thuyết về năng lực cạnh tranh của NHTM. - Thứ hai: đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của BIDV trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh mục các tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 3 chương : Chương 1: Tổng quan về hoạt động kinh doanh của NHTM và năng lực cạnh tranh của NHTM Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP ĐT&PT Việt Nam (BIDV) trong giai đoạn 2007-2012 Chương 3: Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP ĐT&PT Việt Nam ( BIDV) trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. 4 Trong quá trình thực hiện đề tài, được sự hướng dẫn tận tình của TS. Đào Thanh Bình, cùng với sự cố gắng của bản thân, nhưng với kiến thức và trải nghiệm thực tế còn hạn chế, thông tin, tài liệu tham khảo còn giới hạn, nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, cũng như mức độ bao quát và chiều sâu chưa được nghiên cứu đề cập đến. Do vậy Tác giả kính mong được sự hướng dẫn, chỉ bảo của các Thầy Cô, các đóng góp của đồng nghiệp và những người quan tâm để tác giả tiếp tục hoàn thiện đề tài hơn. 5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NHTM VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NHTM 1.1. Tổng quan về NHTM và cạnh tranh của NHTM 1.1.1. NHTM và các hoạt động cơ bản của NHTM 1.1.1.1. Khái niệm về NHTM Sự phát triển của nền kinh tế của mỗi một quốc gia trong mỗi một giai đoạn tuy khác nhau nhưng ngân hàng luôn là một trong những tổ chức tài chính quan trọng nhất của nền kinh tế. Các ngân hàng mạnh, nền kinh tế sẽ mạnh và ngược lại các ngân hàng yếu, nền kinh tế sẽ yếu; thậm chí nếu các ngân hàng đổ vỡ nền kinh tế sẽ lâm vào khủng hoảng và sụp đổ. Vì vậy, các nhà kinh tế trong kinh tế học đã coi "ngân hàng là doanh nghiệp đặc biệt", là "trái tim của nền kinh tế". Chính bởi tính chất quan trọng của mình, cho nên để định nghĩa ngân hàng có rất nhiều các khái niệm khác nhau như: "Ngân hàng là loại hình tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất - đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh toán - và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế" (Peter S.Rose, 2001, Quản trị Ngân hàng thương mại, NXB Tài chính). Theo Luật các tổ chức Tín dụng "Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan. Theo tính chất và mục tiêu hoạt động, các loại hình ngân hàng gồm ngân hàng thương mại, ngân hàng phát triển, ngân hàng đầu tư, ngân hàng chính sách, ngân hàng hợp tác và các loại hình tổ chức ngân hàng khác". "Trong đó, hoạt động ngân hàng được định nghĩa là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán". 6 1.1.1.2. Vai trò của NHTM Các ngân hàng thương mại đã thể hiện được rõ vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Đó là: Cung ứng vốn cho nền kinh tế. Thông qua nghiệp vụ huy động vốn, các NHTM đã tập hợp những khoản vốn nhàn rỗi tạm thời của các tổ chức, cá nhân và thực hiện cung ứng vốn cho nền kinh tế nhằm hỗ trợ phát triển sản xuất, góp phần vào lưu thông hàng hoá tiền tệ, cũng như đẩy mạnh tiêu dùng cá nhân từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Từ đó huy động được sức mạnh tổng hợp của toàn bộ nền kinh tế vào trong quá trình sản xuất và lưu thông hàng hoá. Với nguồn vốn huy động, bên cạnh cung ứng vốn cho nền kinh tế, ngân hàng còn thực hiện mở rộng đầu tư trong và ngoài nước, tạo điều kiện tốt nhất giúp các doanh nghiệp kinh doanh có hiệu quả bằng các dịch vụ cần thiết như: tư vấn đầu tư, bảo lãnh, quản lý tài khoản cho khách hàng... Không chỉ như vậy, các ngân hàng còn thúc đẩy sự luân chuyển vốn trong nền kinh tế. Với chức năng thanh toán, ngân hàng thực hiện dịch vụ thanh toán hộ cho nền kinh tế, thúc đẩy quá trình luân chuyển hàng hoá và vốn trong xã hội; đồng thời giám sát toàn bộ nền kinh tế, góp phần tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, tạo sự ổn định trong đời sống kinh tế xã hội. Với vai trò tạo tiền do tham gia vào quá trình cung ứng tiền tệ, NHTM còn là công cụ để thực hiện chính sách tiền tệ của NHTW. Để thực hiện các chính sách đó, NHTW phải sử dụng công cụ điều tiết đảm bảo thực hiện được các chính sách kinh tế vĩ mô, đặc biệt trong đó là mục tiêu ổn định tiền tệ. Phần lớn các công cụ đó chỉ thực hiện có hiệu quả khi có các NHTM và trung gian tài chính tham gia đầy đủ theo quy định của NHTW (về tỉ lệ dự trữ bắt buộc, quy chế thanh toán không dùng tiền mặt...) Với những ý nghĩa to lớn trong nền kinh tế hàng hoá thị trường như góp phần giảm chi phí lưu thông, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, thúc đẩy tăng trưởng 7 trong nền kinh tế phát triển và đặc biệt là mối giao lưu kinh tế quốc tế... thì sự ra đời và tồn tại của NHTM là một xu hướng tất yếu và khách quan. 1.1.1.3. Các hoạt động cơ bản của NHTM Ngân hàng là loại hình doanh nghiệp đặc biệt với nhiều hoạt động đa dạng, có thể tổng hợp những hoạt động đó theo 3 nhóm hoạt động cơ bản đó là : Hoạt động huy động vốn, hoạt động sử dụng vốn và các hoạt động dịch vụ cung cấp tài chính. */ Hoạt động Huy động vốn: Là các nguồn vốn do ngân hàng huy động và tạo thành để duy trì hoạt động kinh doanh của Ngân hàng, - Nguồn vốn Huy động: Ngân hàng huy động nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi trong xã hội bằng hình thức nhận tiền gửi của các doanh nghiệp, các tổ chức cá nhân hoặc phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu… để huy động vốn trong xã hội. Nguồn vốn huy động gồm huy động không kỳ hạn và huy động có kỳ hạn: + Huy động vốn không kỳ hạn: đây là nguồn vốn hành thành dựa trên nhu cầu giao dịch khi khách hàng muốn sử dụng các dịch vụ tài chính của Ngân hàng ( chủ yếu là Tiền gửi thanh toán). Nguồn vốn này có quy mô lớn, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nguồn vốn huy động của Ngân hàng. + Huy động vốn có kỳ hạn: Là các khoản tiền gửi tạm thời nhàn rỗi của các Tổ chức, cá nhân được gửi vào Ngân hàng nhằm mục đích sinh lời cao hơn gửi không kỳ hạn và an toàn. - Cùng với nguồn vốn từ huy động, NHTM có nguồn vốn chủ sở hữu ( là nguồn vốn chủ được hình thành khi thành lập NH và được bổ sung trong quá trình hoạt động; Nguồn vốn khác : là các nguồn không phải trả lãi, tuy nhiên chi phí duy trì chúng tương đối lớn như nguồn vốn uỷ thác… */Hoạt động sử dụng vốn 8 - Các hoạt động về ngân quỹ: + Dự trữ bắt buộc: đây là khoản dự trữ mà Ngân hàng nhà nước yêu cầu các NHTM nộp vào tài khoản tại nHNN nhằm hỗ trợ, bảo đảm an toàn cho hoạt động của NHTM, vận hành chính sách tiền tệ quốc gia, quản lý hoạt động NHTM. + Dự trữ thanh toán: Là các khoản dự trữ tồn tại dưới dạng tiền mặt tại quỹ, các khoản tiền gửi tại TCTD khác, tiền trong quá trình thu. Đây là tài sản không sinh lời nhưng là tài sản có tính thanh khoản cao nhất, đáp ứng nhu cầu chi trả thường xuyên. - Cho vay: là hoạt động ngân hàng đáp ứng nhu cầu vốn (cho vay) cho các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân khi có nhu cầu thiếu vốn cần được bổ sung trong hoạt động sản xuất kinh doanh và tiêu dùng. Cho vay là khoản mục có tỷ lệ cao nhất trong các loại tài sản của Ngân hàng. - Hoạt động đầu tư: Ngân hàng nhường quyền sở hữu cho Tổ chức khác dưới hình thức hùn vốn, góp vốn, thu nhập căn cứ vào tỷ suất lợi nhuận, tỷ lệ góp vốn.Có nhiều hình thức đầu tư như: đầu tư chứng khoán, đầu tư vào các dự án, đầu tư dưới dạng liên doanh để hình thành Ngân hàng liên doanh… */ Hoạt động cung cấp dịch vụ tài chính: - Cung cấp dịch vụ ngân hàng: dịch vụ chuyển tiền, dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, dịch vụ thanh toán liên ngân hàng, thanh toán đa phương, thanh toán bù trừ, thanh toán bằng séc, thanh toán bằng thẻ… - Cung cấp các dịch vụ tài chính : Dịch vụ uỷ thác, tư vấn là dịch vụ quản lý tài sản, tài chính, uỷ thác cho Ngân hàng sử dụng vốn của khách hàng để đầu tư kinh doanh, tư vấn cho khách hàng về tài chính; Dịch vụ môi giới đầu tư chứng khoán ; dịch vụ bảo lãnh vay vốn, bảo lãnh thanh toán, … 9 1.1.2. Cạnh tranh trong hoạt động kinh doanh của NHTM 1.1.2.1. Nội dung cạnh tranh của các NHTM */ Khái niệm cạnh tranh Khái niệm về cạnh tranh đã được đề cập đến từ rất lâu, qua thời gian và không gian các quan niệm về cạnh tranh cũng khác nhau. Theo từ điển kinh doanh Anh xuất bản năm 1992 thì cạnh tranh được xem là “sự ganh đua, sự kình địch giữa các nhà kinh doanh trên thị trường nhằm tranh giành cùng một loại tài nguyên sản xuất hoặc cùng một loại khách hàng về phía mình”. Ở Việt Nam, đề cập đến “cạnh tranh ” một số nhà khoa học cho rằng cạnh tranh là vấn đề dành lợi thế về giá cả hàng hoá- dịch vụ và đó là phương thức để dành lợi nhuận cao nhất cho các chủ thể kinh tế. Nói khác đi là dành lợi thế để hạ thấp chi phí các yếu tố “đầu vào” của chu trình sản xuất kinh doanh và nâng cao giá của “đầu ra” sao cho mức chi phí thấp nhất. Như vậy, trên quy mô toàn xã hội, cạnh tranh là phương thức phân bổ các nguồn lực một cách tối ưu và do đó trở thành động lực bên trong thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Mặt khác, đồng thời với tối đa hoá lợi nhuận của các chủ thể kinh doanh, cạnh tranh cũng là quá trình tích luỹ và tập trung tư bản không đồng đều ở các doanh nghiệp. Và từ đó cạnh tranh còn là môi trường phát triển mạnh mẽ cho các chủ thể kinh doanh thích nghi được với điều kiện thị trường. Tóm lại: Cạnh tranh là sự ganh đua, sự đấu tranh quyết liệt giữa các chủ thể kinh tế, nhằm giành giật những điều kiện thuận lợi về mình để thu lợi nhuận cao nhất. */ Nội dung cạnh tranh của các NHTM: NHTM cũng là doanh nghiệp vì thế môi trường hoạt động kinh doanh của các NHTM có sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Do xuất phát từ đặc thù của hoạt động kinh doanh Ngân hàng và những ảnh hưởng của hoạt động 10 ngân hàng đối với nền kinh tế, cạnh tranh của NHTM có những đặc trưng riêng, đó là: - Các NHTM vừa cạnh tranh gay gắt vừa hợp tác với nhau: cũng như bất kỳ một doanh nghiệp sản xuất kinh doanh nào, trong hoạt động của mình, các ngân hàng luôn phải cạnh tranh gay gắt với nhau để mở rộng thị trường và thu hút khách hàng nhằm mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận. Tính gay gắt trong cạnh tranh ngân hàng xuất phát từ đặc thù của sản phẩm, dịch vụ ngân hàng có tính tương đồng cao và rất dễ bị bắt chước.Mặt khác trong cạnh tranh, các ngân hàng không chỉ sử dụng các công cụ mang tính truyền thống như phí, lãi suất, các dịch vụ… mà còn sử dụng công nghệ hiện đại để đa dạng hoá các sản phẩm dịch vụ, đửâ các kênh phân phối mới và nâng cao chát lượng các sản phẩm, dịch vụ, tinh thần, thái độ phục vụ khách hàng… Bên cạnh đó do điều kiện về vốn, mạng lưới, công nghệ có hạn trong khi nhu cầu, đòi hỏi về sản phẩm, dịch vụ ngân hàng ngày càng cao do đó các ngân hàng cũng phải liên kết với nhau để cung cấp một hay một số sản phẩm, dịch vụ nhất định cho khách hàng.Vì vậy, để tránh đổ vỡ toàn hệ thống cũng như tiết kiệm chi phí, đảm bảo an toàn trong kinh doanh, các NHTM một mặt cạnh tranh với nhau, một mặt hợp tác chặt chẽ với nhau trong cung cấp các sản phẩm dịch vụ. - Cạnh tranh ngân hàng luôn phải hướng tới một thị trường lành mạnh tránh khả năng xảy ra rủi ro hệ thống: Các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng cung cấp ra thị trường phải có chất lượng, đáp ứng ngày tốt hơn nhu cầu của khách hàng. Ngân hàng là doanh nghiệp kinh doanh tiền tệ , đi vay để cho vay lại, nếu các NH cạnh tranh không lành mạnh, hoặc cạnh tranh thông qua việc tăng lãi suất huy động tiền gửi, giảm lãi suất cho vay, giảm phí dịch vụ, nới lỏng các điều kiện cho vay… sẽ làm cho nguồn thu của các Ngân hàng giảm sút, nguy cơ tiềm ẩn rủi ro tín dụng tăng cao dẫn đến rủi ro hệ thống. Vì vậy mặc 11 dù cạnh tranh với nhau trong hoạt động, các NHTM vẫn liên kết với nhau, có thể thoả thuận để giữ mặt bằng giá cả phù hợp đảm bảo lợi ích chung. Rủi ro trong hoạt động ngân hàng có tính lây lan rất lớn.Nếu một ngân hàng có nguy cơ phá sản, khách hàng đồng loạt đến rút tiền, gây tâm lý hoang mang cho khách hàng gửi tiền tại các NHTM khác, khi đó sẽ xảy ra phản ứng dây truyền khách hàng đến rút tiền tại các NHTM khác. Điều này dễ dẫn đến khả năng đổ vỡ mang tính hệ thống mà tất cả các NHTM đều bị ảnh hưởng và tác động đến toàn bộ nền kinh tế. - Cạnh tranh ngân hàng luôn phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài như môi trường kinh doanh, doanh nghiệp, dân cư… Cũng như các doanh nghiệp khác, ngân hàng hoạt động và cạnh tranh nhau trong những môi trường và điều kiện kinh tế nhất định. Hoạt động kinh doanh ngân hàng chịu sự chi phối của pháp luật, các ấn phẩm dịch vụ ngân hàng đưa ra nhằm đáp ứng nhu cầu của những đối tượng khách hàng cụ thể: + Khách hàng của Ngân hàng là các đơn vị, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế. Do vậy hoạt động kinh doanh ngân hàng cũng như sự cạnh tranh giữa các Ngân hàng luôn chịu sự tác động của môi trường bên ngoài. Với mỗi môi trường kinh doanh nhất định, điều kiện kinh tế nhất định, khu vực địa lý nhất định, ngân hàng cần có những chính sách cụ thể, phù hợp để đưa ra các sản phẩm, dịch vụ phù hợp đáp ứng nhu cầu của khách hàng, thu hút khách hàng, giành ưu thế trong cạnh tranh. + Cùng với quá trình mở cửa, hội nhập của nền kinh tế, sự giao thoa về kinh tế giữa các Quốc gia ngày càng mạnh mẽ. Các ngân hàng tăng cường hợp tác với các ngân hàng nước ngoài cũng như mở rộng hoạt động kinh doanh của ngân hàng ra thị trường các nước trên thế giới. Lộ trình hội nhập đòi hỏi các NHTM trong nước phải tuân thủ các quy định quốc tế về hoạt động ngân hàng và sự tác động của phía đối tác. Mỗi sự thay đổi của tỷ giá 12