Tài liệu Luận văn phân tích và đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường đại học điều dưỡng nam định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI NGUYỄN THỊ THU HƯƠNG PHÂN TÍCH VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM THỊ THANH HỒNG HÀ NỘI - 2011 Lêi c¶m ¬n Tác giả xin trân trọng cảm ơn! Các Thầy giáo, Cô giáo Khoa Kinh tế và Quản lý – Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và rèn luyện tại trường. Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến Tiến sĩ Phạm Thị Thanh Hồng đã tận tâm hướng dẫn và chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn lãnh đạo trường Đại học Điều dưỡng Nam Định đã quan tâm và tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập của khoá học. Đặc biệt là sự ủng hộ và giúp đỡ tôi hoàn thành bản luận văn. Mặc dù đã có sự cố gắng, nhưng với thời gian và trình độ còn hạn chế, nên luận văn chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý chân thành của các Thầy, Cô và các bạn đồng nghiệp để bổ sung, hoàn thiện trong quá trình nghiên cứu tiếp vấn đề này. Xin chân thành cảm ơn ! Hà Nội, tháng 03 năm 2011 Tác giả Nguyễn Thị Thu Hương MỤC LỤC NỘI DUNG TRANG LỜI MỞ ĐẦU 1 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN 4 1.1. KHÁI NIỆM VỀ NHÂN LỰC VÀ QUẢN LÝ NHÂN LỰC CỦA DOANH NGHIỆP 4 1.1.1. Khái niệm về nhân lực & quản lý nhân lực 4 1.1.2. Mục tiêu của quản lý nhân lực 5 1.1.3. Phương pháp quản lý nhân lực 7 1.2. PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ NGƯỜI LAO 8 ĐỘNG TRONG MỘT TỔ CHỨC 1.3. VAI TRÒ CỦA ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN ĐỐI VỚI CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO 1.3.1. Khái niệm giáo viên, giảng viên 11 11 1.3.2.Vai trò của đội ngũ giáo viên, giảng viên đối với chất lượng đào tạo 1.3.3. Đặc điểm lao động của nghề dạy học 1.4. CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN 11 12 15 1.4.1. Về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp 15 1.4.2. Về khả năng giảng dạy 16 1.4.3. Về ngoại ngữ và tin học 18 1.4.4. Khả năng nghiên cứu khoa học 19 1.5. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN 22 1.5.1. Công tác tuyển dụng 22 1.5.2. Sử dụng đội ngũ giáo viên, giảng viên 22 1.5.3. Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, giảng viên 24 1.5.4. Cơ chế, chính sách sử dụng đội ngũ giáo viên, giảng viên 24 1.5.5. Các yếu tố khác 29 CHƯƠNG II: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH 31 2.1. KHÁI QUÁT VỀ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH 31 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển trường ĐH Điều dưỡng 31 Nam Định 2.1.2. Đặc điểm hoạt động của trường ĐH Điều dưỡng Nam 35 Định 2.1.3. Những nét chung về giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng Nam Định 2.2. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐH ĐIỀU DƯỠNG NĐ 39 44 2.2.1. Phương pháp phân tích 44 2.2.2. Phân tích thực trạng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường 44 ĐH Điều dưỡng NĐ 2.2.3. Nhận xét chung về đội ngũ giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 53 2.3. PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐH ĐIỀU DƯỠNG NĐ 59 2.3.1. Công tác tuyển dụng 59 2.3.2. Sử dụng đội ngũ giáo viên, giảng viên 64 2.3.3. Công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, giảng viên 67 2.3.4. Cơ chế, chính sách đối với giáo viên, giảng viên 73 2.3.5. Các yếu tố khác 74 CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NĐ 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NĐ 80 80 3.1.1. Định hướng phát triển đội ngũ giáo viên, giảng viên 80 3.1.2. Một số tiêu chí và chỉ tiêu phát triển đội ngũ giáo viên, 81 giảng viên 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐH ĐIỀU DƯỠNG NĐ 81 83 3.2.1 Các nguyên tắc đề xuất giải pháp 3.2.2. Giải pháp hoàn thiện công tác tuyển dụng giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 83 84 3.2.2.1. Căn cứ đề xuất giải pháp 84 3.2.2.2. Nội dung giải pháp 84 3.2.2.3. Điều kiện thực hiện 93 3.2.3. Giải pháp hoàn thiện công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 93 3.2.3.1. Căn cứ đề xuất giải pháp 93 3.2.3.2. Nội dung đào tạo, bồi dưỡng 94 3.2.3.3. Điều kiện thực hiện. 99 3.2.4. Giải pháp hoàn thiện công tác kiểm tra, đánh giá giáo viên, giảng viên. 101 3.2.4.1. Căn cứ giải pháp 101 3.2.4.2. Nội dung 102 3.2.4.3. Điều kiện thực hiện 103 3.2.5. Giải pháp đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học trong 104 đội ngũ giáo viên, giảng viên nhà trường. 3.2.5.1. Căn cứ đề xuất giải pháp 104 3.2.5.2. Nội dung giải pháp 105 3.2.5.3. Điều kiện thực hiện 105 3.2.6. Giải pháp tạo môi trường làm việc và động lực để giáo viên, giảng viên có thể phát huy được năng lực, sở trường của mình trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học 106 3.2.6.1. Mục tiêu 106 3.2.6.2. Nội dung giải pháp 107 3.2.6.3. Điều kiện thực hiện 108 KẾT LUẬN 110 BẢNG DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Cụm từ viết tắt Nghĩa của cụm từ 1 BHXH Bảo hiểm xã hội 2 BHYT Bảo hiểm y tế 3 CK Chuyên khoa 4 CNH-HĐH Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá 5 CSVC Cơ sở vật chất 6 DN Doanh nghiệp 7 ĐH Đại học 9 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 10 GDTC-QP1 Giáo dục thể chất - Quốc phòng 11 GS, PGS Giáo sư, phó giáo sư 12 HSSV Học sinh, sinh viên 13 KHCB Khoa học cơ bản 14 NCKH Nghiên cứu khoa học 15 NĐ Nam Định 16 SV Sinh viên 17 SL – SLB – MD 18 TCCB-HSSV Tổ chức cán bộ, học sinh sinh viên 19 TCCN Trung cấp chuyên nghiệp 20 THCS Trung học cơ sở 21 UBND Ủy ban nhân dân 22 VLVH Vừa làm vừa học 23 VSV – KST Vi sinh vật – ký sinh trùng DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU VÀ SƠ ĐỒ TÊN BẢNG, BIỂU VÀ SƠ ĐỒ TT 1 Sơ đồ 2.1: Cơ cấu hệ thống tổ chức bộ máy nhà trường TRANG 33 2 Bảng 2.1: Thống kê quy mô đào tạo từ năm 2008-2010 trường ĐH Điều dưỡng NĐ 36 3 Bảng 2.2: Thống kê chất lượng đào tạo từ năm học 2007 – 2008 đến năm học 2009-2010 trường ĐH Điều dưỡng NĐ 37 4 Bảng 2.3: Thống kê số lượng giáo viên, giảng viên theo tổ bộ môn trường ĐH Điều dưỡng NĐ 39 5 Bảng 2.4: Thống kê tuổi đời giáo viên, giảng viên năm 2009 – 2010 trường ĐH Điều dưỡng NĐ 41 6 Bảng 2.5: Thâm niên công tác của giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 42 7 Bảng 2.6: Thống kê chức danh cán bộ giảng dạy trường ĐH Điều dưỡng NĐ 43 8 Bảng 2.7: Tổng hợp kết quả đánh giá phẩm chất đạo đức của giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 45 9 Bảng 2.8: Thống kê trình độ giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 46 10 Bảng 2.9: Tổng hợp kết quả đánh giá năng lực sư phạm của giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 48 11 Bảng 2.10: Tổng hợp kết quả đánh giá khả năng tin học, ngoại ngữ của giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 50 12 Bảng 2.11: Thống kê số lượng đề tài NCKH từ năm 2006-2010 trường ĐH Điều dưỡng NĐ 51 13 Bảng 2.12: Tổng hợp kết quả đánh giá khả năng NCKH của giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 52 14 Bảng 2.13: Tổng hợp kết quả đánh giá từ phía học sinh, sinh viên nhà trường 54 15 Bảng 2.14: Tổng hợp kết quả đánh giá từ các bệnh viện, trung tâm y tế sử dụng học sinh, sinh viên của trường sau khi tốt nghiệp 55 16 Bảng 2.15: Tổng hợp kết quả đánh giá về sự phù hợp giữa công việc của giáo viên, giảng viên với ngành nghề đào tạo trường ĐH Điều dưỡng NĐ 56 17 Bảng 2.16: Tổng hợp kết quả đánh giá về khả năng phát triển của đội ngũ giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 56 18 Bảng 2.17: Tổng hợp kết quả đánh giá về mức độ hoàn thành nhiệm vụ của giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 57 19 Bảng 2.18: Tổng hợp kết quả đánh giá về lý do không tham gia NCKH của giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 58 20 Sơ đồ 2.2 - Sơ đồ quá trình tuyển dụng 61 21 Bảng 2.19: Tổng hợp kết quả đánh giá về công tác tuyển dụng giáo 64 viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 22 Bảng 2.20: Tổng hợp kết quả đánh giá về mức độ phù hợp công việc của giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 65 23 Bảng 2.21: Thống kê số lượng giáo viên, giảng viên được đào tạo mới từ năm 2008-2010 trường ĐH Điều dưỡng NĐ 69 24 Bảng 2.22: Thống kê số lượng giáo viên, giảng viên tham gia các khoá bồi dưỡng từ năm 2008 - 2010 trường ĐH Điều dưỡng NĐ 70 25 Bảng 2.23: Tổng hợp kết quả đánh giá về những hạn chế trong học tập nâng cao trình độ của giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 72 26 Bảng 2.24: Tổng hợp kết quả đánh giá về công tác ĐTBD của giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 73 27 Bảng 2.25 - Thu nhập bình quân hàng tháng của giáo viên, giảng viên 74 28 Bảng 2.26: Tổng hợp kết quả đánh giá về cơ sở vật chất trường ĐH Điều dưỡng NĐ 76 29 Bảng 3.1. Tổng hợp dự kiến bổ xung lực lượng giáo viên, giảng viên 82 30 Sơ đồ 3.1 - Sơ đồ quá trình tuyển dụng 86 31 Bảng 3.2- So sánh thực trạng và đề xuất giải pháp về công tác tuyển dụng giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 92 32 Bảng 3.3- So sánh thực trạng và đề xuất giải pháp về công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 101 33 Bảng 3.4 - So sánh thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kiểm tra, đánh giá giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều dưỡng NĐ 104 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Luật giáo dục (sửa đổi). NXB Chính trị Quốc gia, năm 2003 2. Đại Từ điển tiếng Việt, NXB Văn hoá – Thông tin, 1998 3. Bộ Giáo dục và đào tạo. Điều lệ trường Đại học Công lập, năm 2003 4. GS-TS Đỗ Văn Phức. Quản lý nhân lực của Doanh nghiệp. NXB Khoa học kỹ thuật. Năm 2005. 5. Trần Khánh Đức. Giáo dục kỹ thuật nghề nghiệp và phát triển nguồn nhân lực. NXB Giáo dục. Năm 2002. 6. Phạm Thành Nghị. Quản lý chất lượng giáo dục đại học. NXB Đại học quốc gia. Năm 2000. 7. Trần Khánh Đức - Quản lý và kiểm định chất lượng đào tạo nhân lực NXB Giáo dục. Năm 2000 8. Đặng Minh Trang. Quản trị chất lượng trong các doanh nghiệp. NXB Thống kê. Năm 1999 9. Hệ thống tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam. Tổng cục tiêu chuẩn – đo lường - chất lượng (1999) 10. Nguyễn Đình Phan. Giáo trình quản lý chất lượng trong các tổ chức. NXB Lao động – xã hội. Năm 2005. 11. Trường Đại học Điều dưỡng Nam định, Lịch sử thành lập trường, Báo cáo tổng kết năm học 2007 – 2008; 2008 – 2009; 2009 – 2010 12. Trang WEB của Bộ Giáo dục và đào tạo: www.moet.gov.vn 13. Trang WEB của Bộ Y tế: www.moh.gov.vn 14. Tạp chí Khoa học ĐH Quốc gia Hà Nội, Khoa học Xã hội & Nhân văn 24 (2008) 131 – 135 14. www.Vietnamnet.vn 15. www.Edu.net.vn Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài: Hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành Trung ương khoá VIII Đảng Cộng Sản Việt Nam đã khẳng định: để nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo thì giải pháp có tính quyết định là xây dựng phát triển đội ngũ nhà giáo. Ngày 15 tháng 06 năm 2004 Ban Bí thư Trung ương Đảng ra chỉ thị số 40CT/TW về việc xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Trong chỉ thị này Ban Bí thư đã nhấn mạnh: “…phải tăng cường xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục một cách toàn diện. Đây là nhiệm vụ vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa mang tính chiến lược lâu dài, nhằm thực hiện thành công chiến lược phát triển giáo dục 2001- 2010 và chấn hưng đất nước”. Như chúng ta đã biết, giáo dục đào tạo là một trong ba lĩnh vực then chốt, là khâu đột phá trong việc đề ra mục tiêu và giải pháp phát triển giáo dục, nâng cao chất lượng của đội ngũ giảng viên. Trong hệ thống giáo dục đại học và các trường cao đẳng, chất lượng đội ngũ giảng viên có ảnh hưởng to lớn và mang tính quyết định đến chất lượng đào tạo, vì chính họ là những người trực tiếp triển khai những nội dung và phương pháp đào tạo mới. Do vậy công tác nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên luôn giữ vị trí quan trọng có tính sống còn của Nhà trường và hiện nay mang tính thời sự và cấp thiết. Nhằm tập trung phát triển nâng cao chất lượng đào tạo để có được một nguồn nhân lực có đủ phẩm chất đạo đức cách mạng, có trí tuệ, năng lực đáp ứng cho yêu cầu sự nghiệp phát triển đất nước, ngày 26/02/2004 Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định số 24/2004/QĐ-TTg nâng cấp Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định từ trường Cao đẳng Y Tế Nam Định. Trước những Nguyễn Thị Thu Hương 1 Khoa Kinh Tế & Quản Lý Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh đòi hỏi trên, những năm qua đội ngũ giảng viên của Nhà trường đã thực sự là nòng cốt trong việc hoàn thành tốt các nhiệm vụ đào tạo thế hệ sinh viên mới. Tuy nhiên, trước những yêu cầu mới về nâng cao chất lượng đào tạo của bản thân Nhà trường cũng như những đòi hỏi của quá trình xây dựng nguồn nhân lực điều dưỡng nước nhà, đội ngũ giảng viên Trường Đại học Điều Dưỡng Nam Định tiếp tục nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo để thực sự đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục- đào tạo như đề án: “ Xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005- 2010” của Chính phủ phê duyệt ngày 11 tháng 01 năm 2005 theo quyết định số 09/2005/QĐ-TTg. Nhận thức sâu sắc ý nghĩa của những vấn đề trên, là một giáo viên với mong muốn được góp sức mình cho dù là rất nhỏ bé vào sự phát triển của đội ngũ nhà giáo, tôi đã quyết định chọn nghiên cứu đề tài: “Phân tích và đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường Đại học Điều Dưỡng Nam Định” để làm luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành Quản trị Kinh doanh. 2. Mục đích nghiên cứu của luận văn Trên cơ sở nghiên cứu những lý luận cơ bản về chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên, luận văn tập trung vào việc phân tích thực trạng và đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường Đại học Điều Dưỡng Nam Định 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Đội ngũ giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều Dưỡng Nam Định - Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung phân tích thực trạng chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều Dưỡng Nam Định Nguyễn Thị Thu Hương 2 Khoa Kinh Tế & Quản Lý Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh trong năm học 2009 - 2010 và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên của trường đến năm 2015. 4. Phương pháp nghiên cứu: LuËn v¨n sö dông tæng hîp c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu trong ®ã chñ yÕu lµ ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ vÒ chÊt l­îng ®éi ngò gi¶ng viªn Tr­êng Đại học Điều dưỡng Nam Định. 5. Những đóng góp của luận văn: - Hệ thống hoá cơ sở lý luận về đặc điểm của nghề dạy học, phương pháp đánh giá chất lượng và nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên. - Phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên và những nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường Đại học Điều Dưỡng Nam Định. - Đưa ra một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường Đại học Điều Dưỡng Nam Định. 6. Kết cấu của luận văn: Tên đề tài: “Phân tích và đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường Đại học Điều Dưỡng Nam Định”. Bố cục: Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên Chương 2: Phân tích thực trạng chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều Dưỡng Nam Định Nguyễn Thị Thu Hương 3 Khoa Kinh Tế & Quản Lý Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh Chương 3: Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên trường ĐH Điều Dưỡng Nam Định CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN, GIẢNG VIÊN 1.1. Kh¸i niÖm vÒ nh©n lùc vµ qu¶n lý nh©n lùc cña doanh nghiÖp 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ nh©n lùc vµ qu¶n lý nh©n lùc Ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ®Çu t­, sö dông c¸c nguån lùc tranh giµnh víi c¸c ®èi thñ phÇn nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Môc ®Ých ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt cã thÓ mét c¸ch bÒn l©u. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp lµ kÕt qu¶ t­¬ng quan, so s¸nh nh÷ng lîi Ých thu ®­îc tõ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp víi phÇn c¸c nguån lùc huy ®éng, sö dông (chi phÝ) cho c¸c lîi Ých ®ã. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp do nhiÒu yÕu tè quyÕt ®Þnh, trong ®ã chÊt l­îng nh©n lùc cña doanh nghiÖp cã ý nghÜa to lín. Nh©n lùc cña doanh nghiÖp lµ toµn bé nh÷ng kh¶ n¨ng lao ®éng mµ doanh nghiÖp cÇn vµ huy ®éng ®­îc cho viÖc thùc hiÖn, hoµn thµnh nh÷ng nhiÖm vô tr­íc m¾t vµ l©u dµi cña doanh nghiÖp. Nh©n lùc cña doanh nghiÖp cßn gÇn nghÜa víi søc m¹nh cña lùc l­îng lao ®éng; søc m¹nh cña ®éi ngò ng­êi lao ®éng; søc m¹nh cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng nh©n, viªn chøc cña doanh nghiÖp. Søc m¹nh ®ã lµ søc m¹nh hîp thµnh tõ søc m¹nh cña c¸c lo¹i ng­êi lao ®éng. Kh¶ n¨ng lao ®éng Nguyễn Thị Thu Hương 4 Khoa Kinh Tế & Quản Lý Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh cña mét con ng­êi lµ kh¶ n¨ng ®¶m nhiÖm, thùc hiÖn, hoµn thµnh c«ng viÖc bao gåm c¸c yÕu tè: søc kháe (nh©n tr¾c, ®é lín vµ møc ®é dai søc...), tr×nh ®é (kiÕn thøc vµ kü n¨ng, kinh nghiÖm), t©m lý, møc ®é cè g¾ng,... Trong kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng cÇn cã biªn chÕ, nh©n lùc cña doanh nghiÖp lµ søc m¹nh hîp thµnh c¸c lo¹i kh¶ n¨ng lao ®éng ®ã phï hîp víi nhu cÇu ®Õn ®©u, ®ång bé tõ kh©u lo ®¶m b¶o viÖc lµm, lo ®¶m b¶o tµi chÝnh, lo ®¶m b¶o c«ng nghÖ, lo ®¶m b¶o vËt t­, lo tæ chøc s¶n xuÊt... ®Õn ®©u th× chÊt l­îng nh©n lùc cña doanh nghiÖp cao ®Õn ®ã. ChÊt l­îng nh©n lùc cña doanh nghiÖp lµ møc ®é ®¸p øng nhu cÇu nh©n lùc vÒ mÆt toµn bé, vÒ mÆt ®ång bé (c¬ cÊu) c¸c lo¹i. §Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng nh©n lùc cña doanh nghiÖp ph¶i biÕt nhu cÇu nh©n lùc. Nhu cÇu nh©n lùc cña doanh nghiÖp lµ toµn bé vµ c¬ cÊu c¸c lo¹i nh©n lùc cÇn thiÕt cho thùc hiÖn, hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu tr­íc m¾t vµ l©u dµi cña doanh nghiÖp. Nh©n lùc cña doanh nghiÖp lµ ®Çu vµo ®éc lËp cña bÊt kú qu¸ tr×nh nµo trong ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Vµ chÊt l­îng nh©n lùc cña doanh nghiÖp lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh chñ yÕu chÊt l­îng, chi phÝ, thêi h¹n cña c¸c ®Çu vµo kh¸c; quyÕt ®Þnh chÊt l­îng, chi phÝ, thêi h¹n cña s¶n phÈm ®Çu ra cña doanh nghiÖp. Kh¸i niÖm qu¶n lý nh©n lùc ®­îc tr×nh bµy theo nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. HiÖn nay, ë c¸c n­íc ph¸t triÓn ng­êi ta ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa hiÖn ®¹i sau: “Qu¶n lý nh©n lùc lµ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña mét tæ chøc ®Ó thu hót, x©y dùng, ph¸t triÓn, sö dông, ®¸nh gi¸, b¶o toµn vµ gi÷ g×n mét lùc l­îng lao ®éng phï Nguyễn Thị Thu Hương 5 Khoa Kinh Tế & Quản Lý Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh hîp víi yªu cÇu c«ng viÖc cña tæ chøc c¶ vÒ mÆt sè l­îng vµ chÊt l­îng. Nghiªn cøu qu¶n lý nguån nh©n lùc gióp c¸c nhµ qu¶n lý ®¹t môc ®Ých, kÕt qu¶ th«ng qua ng­êi kh¸c, biÕt c¸ch ®¸nh gi¸ nh©n viªn chÝnh x¸c, ®éng viªn nh©n viªn ®Ó nh©n viÖn lµm viÖc h¨ng say, s¸ng t¹o. VÒ mÆt kinh tÕ, qu¶n lý nh©n lùc gióp cho doanh nghiÖp khai th¸c c¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng cña nh©n viªn, lµm n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vÒ nguån nh©n lùc. VÒ mÆt x· héi, qu¶n lý nh©n lùc thÓ hiÖn quan ®iÓm v× quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng, chó träng gi¶i quyÕt hµi hßa mèi quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng, lµm cho ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng gÇn gòi, th©n thiÖn víi nhau. 1.1.2. Môc tiªu cña qu¶n lý nh©n lùc * Môc tiªu x· héi TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®­îc sinh ra vµ ho¹t ®éng v× lîi Ých cña x· héi. Tr¸ch nhiÖm cña c¸c doanh nghiÖp lµ t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng vµ qu¶n lý, khuyÕn khÝch hä cèng hiÕn søc lùc cña m×nh cho sù phån vinh cña x· héi còng nh­ sù phån vinh cña chÝnh hä. * Môc tiªu cña tæ chøc Qu¶n lý doanh nghiÖp lµ nghiªn cøu, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý lao ®éng cã hiÖu qu¶ trong c¸c tæ chøc doanh nghiÖp. Qu¶n lý nh©n lùc kh«ng ph¶i lµ cøu c¸nh, nã chØ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó gióp doanh nghiÖp ®¹t môc tiªu s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. C¸c môc tiªu ®ã bao gåm: - Chi phí lao động thấp trong giá thành. - Năng suất lao động tối đa của nhân viên. Nguyễn Thị Thu Hương 6 Khoa Kinh Tế & Quản Lý Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh - Nguồn nhân lực ổn định và sẵn sàng. - Sự trung thành của người lao động. - Sự hợp tác thân thiện của người lao động. - Người lao động phát huy và đóng góp những sáng kiến. - Tổ chức sản xuất một cách khoa học và chặt chẽ. - Lợi nhuận tối đa và chiến thắng trong cạnh tranh. * Môc tiªu c¸ nh©n Nhµ qu¶n lý gióp nh©n viªn cña m×nh ®¹t ®­îc môc tiªu c¸ nh©n cña hä. NhiÒu nhµ qu¶n lý l·ng quªn môc tiªu c¸ nh©n cña nh©n viªn còng nh­ môc tiªu cña chÝnh m×nh th× n¨ng suÊt lao ®éng sÏ gi¶m, c«ng viÖc kh«ng ®­îc hoµn thµnh nh­ mong muèn vµ cã thÓ dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n cña doanh nghiÖp. + Mục tiêu của cá nhân: - Thỏa mãn những nhu cầu không ngừng tăng lên của con người - Một cách cụ thể những nhu cầu của nhân viên có thể là: * Nhu cầu về việc làm và điều kiện làm việc: - Việc làm an toàn (về tính mạng, sức khỏe, tài sản, an ninh tâm lý …). - Việc làm không đơn điệu và buồn chán. - Việc làm phù hợp với năng lực và sở trường của cá nhân. - Được làm việc trong bầu không khí lành mạnh và thân thiện. - Có cơ sở vật chất thích hợp cho công việc. - Thời gian làm việc thích hợp. - Việc tuyển dụng phải ổn định. * Quyền cá nhân và lương bổng: - Được đối xử theo cách tôn trọng phẩm giá của con người. - Được cảm thấy mình quan trọng và cần thiết. - Được quyền làm việc dưới sự điều khiển của cấp trên là người hiểu biết. - Được quyền làm việc dưới sự điều khiển của cấp trên là người có khả năng giao tế nhân sự. Nguyễn Thị Thu Hương 7 Khoa Kinh Tế & Quản Lý Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh - Được quyền tham dự vào các quyết định có ảnh hưởng trực tiếp đến cá nhân mình. - Muốn được đối xử một cách công bằng. - Mong muốn hệ thống lương bổng công bằng và được trả công theo sự đóng góp mỗi người. * Cơ hội thăng tiến: - Được cấp trên nhận biết thành tích trong quá khứ. - Cơ hội được tham dự các khóa đào tạo và phát triển. - Cơ hội bày tỏ tài năng: tạo điều kiện cho họ lập thành tích và thích thú trong công việc. - Cơ hội được thăng chức để cải thiện mức sống và việc làm có tương lai 1.1.3. Ph­¬ng ph¸p qu¶n lý nh©n lùc * Ph­¬ng ph¸p kinh tÕ C«ng cô kinh tÕ ®­îc sö dông mét c¸ch réng r·i ®Æc biÖt víi c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng. Ng­êi ta cã thÓ cñng cè ®éi ngò lao ®éng, n©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng b»ng c¸ch t¨ng quyÒn lîi kinh tÕ cho c«ng nh©n. Còng cã thÓ thu hót lao ®éng cã tr×nh ®é, tay nghÒ cao b»ng h×nh thøc ®em ®Õn cho hä c«ng viÖc æn ®Þnh, tr¶ l­¬ng, th­ëng thÝch ®¸ng cho ng­êi lao ®éng. Ng­êi ta còng cã thÓ cñng cè vÒ mÆt tæ chøc b»ng viÖc ®Çu t­ vµo ®iÒu kiÖn vËt chÊt trang thiÕt bÞ cho ho¹t ®éng cña tæ chøc ®ã. * Ph­¬ng ph¸p hµnh chÝnh §ã lµ sö dông nguyªn t¾c gi÷a cÊp trªn vµ cÊp d­íi, gi÷a nhµ qu¶n lý vµ ng­êi lao ®éng ®Ó thùc hiÖn c¸c néi dung qu¶n lý. Nhµ qu¶n lý cã thÓ dïng mÖnh lÖnh hay c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh nh­ c¸ch chøc, gi¸ng chøc ®Ó g©y ¸p lùc buéc ng­êi nµo ®ã chuyÓn vÞ trÝ c«ng t¸c hoÆc th«i lµm phËn sù nµo ®ã. Sö dông ph­¬ng ph¸p nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt Nguyễn Thị Thu Hương 8 Khoa Kinh Tế & Quản Lý Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh quan träng gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý ®­îc thùc hiÖn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. * Ph­¬ng ph¸p t©m lý §©y lµ ph­¬ng ph¸p rÊt hiÖu qu¶ vµ cã t¸c dông l©u dµi trong qu¸ tr×nh qu¶n lý nh©n lùc. §ã lµ ph­¬ng ph¸p mµ ng­êi ta dïng uy tÝn ®Ó thuyÕt phôc, ®éng viªn nh©n viªn v× lîi Ých chung vµ l©u dµi cña tËp thÓ, cña doanh nghiÖp mµ lµm viÖc. §Ó c«ng t¸c qu¶n lý nh©n lùc cã hiÖu qu¶, tõ ®ã thóc ®Èy ®­îc s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn th× ph¶i ¸p dông ®ång bé c¸c ph­¬ng ph¸p nªu trªn, ®ång thêi nhµ qu¶n lý ph¶i cã tÝnh linh ho¹t, mÒm dÎo, kh«n ngoan th× c«ng t¸c qu¶n lý nh©n lùc míi cã hiÖu qu¶, t¹o ra sù say mª lao ®éng vµ cèng hiÕn cña c«ng nh©n viªn. 1.2. PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ NGƯỜI LAO ĐỘNG TRONG MỘT TỔ CHỨC §¸nh gi¸ chÊt l­îng ®éi ngò ng­êi lao ®éng trong mét tæ chøc, lµ so s¸nh, ph©n tÝch kh¶ n¨ng, møc ®é ®¸p øng cña ®éi ngò lao ®éng hiÖn cã so víi nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra tõ thùc tÕ c«ng viÖc, t×m ra nguyªn nh©n h¹n chÕ ®Ó ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­îng mét ®éi ngò ng­êi lao ®éng trong mét tæ chøc ®ã. Nh­ vËy, viÖc ®¸nh gi¸ chÊt l­îng ®éi ngò lao ®éng ph¶i dùa trªn quan ®iÓm toµn diÖn, bao gåm : - §¸nh gi¸ møc ®é ®¸p øng yªu cÇu vÒ quy m« ®éi ngò lao ®éng. - Møc ®é ®¸p øng yªu cÇu vÒ c¬ cÊu c¸c lo¹i nh©n lùc theo nh÷ng chØ tiªu cô thÓ (vÒ c¬ cÊu lao ®éng, c¬ cÊu ng¹ch, bËc nh©n lùc, c¬ cÊu vÒ giíi tÝnh,…) Nguyễn Thị Thu Hương 9 Khoa Kinh Tế & Quản Lý Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh ViÖc lùa chän chØ tiªu nµo ®Ó ®¸nh gi¸ ph¶i tïy thuéc vµo môc ®Ých ho¹t ®éng cña tæ chøc, ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt c«ng viÖc cô thÓ cña tæ chøc. Khi ®¸nh gi¸ chÊt l­îng ®éi ngò ng­êi lao ®éng trong mét tæ chøc, cïng víi viÖc so s¸nh, ®­a ra nhËn xÐt vÒ møc ®é phï hîp theo tõng chØ tiªu cô thÓ, ph¶i t×m ra c¸c nguyªn nh©n cô thÓ lµm cho chÊt l­îng mét ®éi ngò ng­êi lao ®éng trong mét tæ chøc ch­a cao (theo tõng chØ tiªu ®¸nh gi¸) lµ c¨n cø c¬ së ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc, nh»m n©ng cao chÊt l­îng mét ®éi ngò ng­êi lao ®éng trong mét tæ chøc. Trong thùc tÕ lu«n chØ râ r»ng, chÊt l­îng ®éi ngò ng­êi lao ®éng cña mét tæ chøc ®Õn ®©u ho¹t ®éng cña tæ chøc tróng ®Õn ®ã, tr«i ch¶y ®Õn ®ã, chÊt l­îng ®µo t¹o cña nhµ tr­êng, n¨ng lùc c¹nh tranh cña nhµ tr­êng cao ®Õn ®ã. ChÊt l­îng ®éi ngò giảng viªn cña nhµ tr­êng cao hay thÊp chñ yÕu phô thuéc vµo tr×nh ®é qu¶n lý nh©n lùc cña tæ chøc ®ã. TiÕp theo cÇn x¸c ®Þnh, lµm râ ®­îc møc ®é ®¸p øng, phï hîp cña ®éi ngò gi¶ng viªn thùc cã so víi ®éi ngò gi¶ng viªn cÇn ph¶i cã cho thùc hiÖn, hoµn thµnh c¸c nhiÖm vô tr­íc m¾t vµ l©u dµi cña nhµ tr­êng vÒ mÆt tæng sè ; sè l­îng vµ chÊt l­îng cña tõng lo¹i vµ c¬ cÊu cña c¸c lo¹i theo tõng c¸ch ph©n lo¹i. Nh­ vËy, trong thùc tÕ ®iÒu quan träng ®Çu tiªn ë ®©y lµ chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc nhu cÇu ®éi ngò gi¶ng viªn, tøc lµ ®éi ngò gi¶ng viªn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng t­¬ng lai cña nhµ tr­êng. Sau ®ã cÇn ph¶i nªu ®­îc c¬ cÊu (tû lÖ %) cña c¸c lo¹i lao ®éng trong mét c¸ch ph©n lo¹i (c¬ cÊu nh©n lùc). Nguyễn Thị Thu Hương 10 Khoa Kinh Tế & Quản Lý Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ho¹t ®éng cña nhµ tr­êng lµ vËn dông c¸c nguån lùc giµnh giËt víi c¸c ®èi thñ c¸c yÕu tè ®Çu vµo, phÇn nhu cÇu thÞ tr­êng, c¸c lîi Ých tõ ho¹t ®éng ®µo t¹o nh»m tháa m·n nhu cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Nhµ tr­êng muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ph¶i tiÕn hµnh mét lo¹t c¸c ho¹t ®éng mét c¸ch khoa häc nhÊt. Mäi ho¹t ®éng cña Nhµ tr­êng ®Òu do con ng­êi ®¶m nhiÖm (®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, ®éi ngò nh©n viªn phôc vô vµ ®éi ngò gi¸o viªn, gi¶ng viªn gi¶ng d¹y). HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Nhµ tr­êng phÇn lín do gi¸o viªn, gi¶ng viªn t¹o ra. §a sè c¸c gi¸o viªn, gi¶ng viªn cña Nhµ tr­êng chØ thùc hiÖn nhiÖm vô ®µo t¹o mét c¸ch say mª s¸ng t¹o khi hä cã tr×nh ®é cao vµ ®­îc t¹o ®éng c¬, tøc lµ khi cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch sö dông hÊp dÉn, ®¶m b¶o hµi hßa lîi Ých. Ho¹t ®éng ®µo t¹o cña nhµ tr­êng chØ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao khi cã ®éi ngò gi¸o viªn, gi¶ng viªn m¹nh, ®ång bé vµ lµm viÖc mét c¸ch say mª s¸ng t¹o. Nh­ vËy, chÊt l­îng cña ®éi ngò gi¸o viªn quyÕt ®Þnh chÊt l­îng ®µo t¹o cña Nhµ tr­êng. Nhµ tr­êng còng nh­ c¸c tæ chøc kh¸c, ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng ®éi ngò gi¶ng viªn cÇn ph¶i xem xÐt, ®¸nh gi¸ b»ng c¸ch phèi kÕt hîp gi÷a kÕt qu¶ cña c¸c c¸ch ®¸nh gi¸ (møc ®é ®¹t chuÈn, chÊt l­îng c«ng viÖc vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¶ tËp thÓ). - §¸nh gi¸ chÊt l­îng ®éi ngò gi¶ng viªn b»ng c¸ch ®o l­êng theo c¸c tiªu chuÈn: §©y lµ c¸ch ®¸nh gi¸ chÊt l­îng ®éi ngò gi¶ng viªn theo c¬ cÊu giíi tÝnh; chÊt l­îng ®éi ngò gi¶ng viªn theo c¬ cÊu Nguyễn Thị Thu Hương 11 Khoa Kinh Tế & Quản Lý