BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
NGUYỄN THỊ HOÀI
PHÁT TRIỂN KINH TẾ HUYỆN VĨNH BẢO THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG GIAI ĐOẠN 2005 - 2015
Chuyên ngành:
Địa lí học
Mã số:
60 31 05 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÝ HỌC
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Đỗ Thị Minh Đức
HÀ NỘI, NĂM 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn cao học của tôi với đề tài "Phát triển kinh tế
huyện Vĩnh Bảo – Thành phố Hải Phòng giai đoạn 2005 - 2015" là kết quả
nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận
án là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình
nào đã được công bố trước đó.
Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.
Hà Nội, tháng 6 năm 2017
Tác giả
Nguyễn Thị Hoài
LỜI CẢM ƠN
Tác giả trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ của Ban Giám hiệu trường Đại
học sư phạm Hà Nội cùng với sự quan tâm của quý Thầy, Cô khoa Địa lý,
đặc biệt là Cô GS.TS Đỗ Thị Minh Đức. Cô đã tận tình hướng dẫn, chỉ
bảo, luôn cho tác giả những lời góp ý quý báu trong suốt thời gian nghiên
cứu và thực hiện luận văn.
Xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến quý cơ quan ban ngành của Ủy ban
nhân dân TP Hải Phòng, Ủy ban nhân dân huyện Vĩnh Bảo, các phòng
ban chuyên môn ở huyện, tỉnh đã nhiệt tình giúp đỡ và cung cấp những tài
liệu rất cần thiết phục vụ cho việc nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Tác giả chân thành cảm ơn đến quý lãnh đạo Sở GD - ĐT Hải Phòng,
BGH trường THPT Ngô Quyền-TP Hải Phòng, cùng các anh, chị đồng
nghiệp trong hội đồng sư phạm của trường đã tạo điều kiện thuận lợi cho
tôi thực hiện và hoàn thành luận văn cao học của mình đúng theo kế
hoạch. Cảm ơn đến tất cả các thành viên lớp cao học Địa Lý K25, trường
đại học sư phạm Hà Nội đã đóng góp ý kiến chân thành để tác giả sớm
hoàn thành luận văn.
Trong quá trình thực hiện luận văn, dù đã có nhiều cố gắng nhưng do
thời gian và kiến thức còn hạn chế cũng như cách nhìn nhận vấn đề chưa
toàn diện nên không tránh khỏi những sai sót nhất định. Vì vậy, tác giả kính
mong sự đóng góp ý kiến của quý Thầy, Cô và các bạn đọc, để luận văn
được hoàn thiện với nội dung sâu sắc hơn.
Tác giả trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 6 năm 2017
Tác giả
Nguyễn Thị Hoài
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CNH, HĐH
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
CSHT - CSVCKT
Cơ sở hạ tầng - cơ sở vật chất kĩ thuật
CCN - TTCN
Cụm công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp
ĐTH
Đô thị hóa
ĐBSH
Đồng bằng sông Hồng
GDP (Gross Domestic Product)
Tổng sản phẩm quốc dân
GNI (Gross National Income)
Tổng sản phẩm quốc nội
GTSX
Giá trị sản xuất
GTVT
Giao thông vận tải
HTX
Hợp tác xã
KT - XH
Kinh tế - xã hội
KH - CN
Khoa học - công nghệ
NQ - TW
Nghị quyết Trung ương
NTTS
Nuôi trồng thủy sản
TP
Thành phố
TT. Vĩnh Bảo
Thị trấn Vĩnh Bảo
UBND
Ủy ban nhân dân
VTĐL
Vị trí địa lí
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI ................................................................................ 1
2. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .......................................... 2
3. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ VÀ GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI ........................... 4
3.1. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................ 4
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................... 4
3.3. Giới hạn................................................................................................ 4
4. CÁC QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................... 5
4.1. Quan điểm nghiên cứu ......................................................................... 5
4.1.1. Quan điểm hệ thống ....................................................................... 5
4.1.2. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ ........................................................ 6
4.1.3. Quan điểm lịch sử - viễn cảnh ....................................................... 6
4.1.4. Quan điểm kinh tế.......................................................................... 6
4.1.5. Quan điểm phát triển bền vững ..................................................... 6
4.2. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 7
4.2.1. Phương pháp thu thập, xử lí tài liệu, số liệu .................................. 7
4.2.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh .................................... 7
4.2.3. Phương pháp thống kê toán học .................................................... 8
4.2.4. Phương pháp bản đồ và hệ thống thông tin Địa lí (GIS) ............... 8
4.2.5. Phương pháp thực địa .................................................................... 8
5. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI ......................................................... 9
6. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN ................................................................. 9
PHẦN NỘI DUNG ......................................................................................... 10
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ... 10
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ .............................. 10
1.1.1. Các khái niệm .............................................................................. 10
1.1.1.1. Tăng trưởng kinh tế ............................................................... 10
1.1.1.2. Phát triển kinh tế .................................................................... 11
1.1.1.3. Cơ cấu kinh tế ........................................................................ 12
1.1.1.4. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ................................................... 13
1.1.2. Các nguồn lực ảnh hưởng đến phát triển kinh tế ......................... 14
1.1.2.1. Vị trí địa lý, phạm vi lãnh thổ................................................ 14
1.1.2.2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên ........................ 15
1.1.2.3. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................... 15
1.1.3. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ kinh tế vận dụng cho huyện Vĩnh Bảo 18
1.1.3.1. Hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp ............................... 18
1.1.3.2. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp .................... 22
1.1.4. Các tiêu chí đánh giá phát triển kinh tế sử dụng trong đề tài. ..... 23
1.1.4.1. Các tiêu chí đánh giá chung................................................... 23
1.1.4.2. Các tiêu chí đánh giá vận dụng cho cấp huyện ..................... 23
1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN.......................................................................... 26
1.2.1. Tổng quan về phát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Hồng..... 26
1.2.1.1. Khái quát chung ..................................................................... 26
1.2.1.2. Quy mô và tốc độ tăng trưởng kinh tế................................... 27
1.2.1.3. Cơ cấu kinh tế ........................................................................ 27
1.2.1. Tổng quan về phát triển kinh tế TP Hải Phòng giai đoạn 2005-2015. ...... 29
1.2.1.1. Khái quát chung. .................................................................... 29
1.2.2.2. Quy mô và tốc độ tăng trưởng kinh tế................................... 32
1.2.2.3. Cơ cấu kinh tế ........................................................................ 33
TIỂU KẾT CHƯƠNG I .................................................................................. 37
CHƯƠNG 2. CÁC NGUỒN LỰC VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH
TẾ HUYỆN VĨNH BẢO – TP HẢI PHÒNG GIAI ĐOẠN 2005-2015............ 38
2.1. CÁC NGUỒN LỰC PHÁT TRIỂN KINH TẾ ................................. 38
2.1.1. Vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ .................................................. 38
2.1.2. Các điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên. ...................... 39
2.1.2.1. Địa hình ................................................................................. 39
2.1.2.2. Khí hậu .................................................................................. 39
2.1.2.3. Tài nguyên đất ....................................................................... 39
2.1.2.4. Thủy văn ................................................................................ 42
2.1.2.5. Khoáng sản. ........................................................................... 42
2.1.2.6. Sinh vật .................................................................................. 43
2.1.3. Điều kiện kinh tế- xã hội ............................................................. 43
2.1.3.1. Dân cư và nguồn lao động. .................................................... 43
2.1.3.2. Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kĩ thuật. ............................... 48
2.1.3.3. Vốn đầu tư. ............................................................................ 51
2.1.3.4. Thị trường .............................................................................. 52
2.1.3.5. Chính sách phát triển kinh tế xã hội. ..................................... 53
2.1.3.5. Khoa học công nghệ .............................................................. 54
2.1.4. Đánh giá chung ............................................................................ 54
2.1.4.1. Những lợi thế. ........................................................................ 54
2.1.4.2. Khó khăn................................................................................ 56
2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HUYỆN VĨNH BẢO..... 56
2.2.1. Khái quát chung ........................................................................... 56
2.2.1.1. Qui mô giá trị sản xuất, tốc độ tăng trưởng kinh tế. ............. 56
2.2.1.2. Cơ cấu GTSX theo ngành ...................................................... 58
2.2.2. Thực trạng phát triển các ngành kinh tế ...................................... 59
2.2.2.1. Ngành nông - lâm - thủy sản ................................................. 59
2.2.2.2. Sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, xây dựng cơ bản ......... 78
2.2.2.3. Ngành dịch vụ........................................................................ 87
2.2.3. Sự phân hóa lãnh thổ huyện Vĩnh Bảo ........................................ 92
2.2.3.1. Tiểu vùng trung tâm .............................................................. 92
2.2.3.2. Tiểu vùng giữa ....................................................................... 93
2.2.3.3. Tiểu vùng phía Nam .............................................................. 93
2.2.3.4. Tiểu vùng phía Bắc................................................................ 93
2.2.4. Đánh giá chung ............................................................................ 93
2.2 4.1. Thành tựu ............................................................................... 94
2.2.4.2. Những hạn chế chủ yếu ......................................................... 95
CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ
HUYỆN VĨNH BẢO ĐẾN NĂM 2025........................................................ 97
3.1. Quan điểm, mục tiêu và định hướng phát triển kinh tế- xã hội huyện
Vĩnh Bảo đến năm 2025 ........................................................................... 97
3.1.1. Quan điểm .................................................................................... 97
3.1.2. Mục tiêu phát triển ....................................................................... 98
3.1.2.1. Mục tiêu tổng quát ................................................................. 98
3.1.2.2. Mục tiêu cụ thể ...................................................................... 98
3.1.3. Định hướng phát triển ................................................................ 100
3.1.3.1. Định hướng phát triển các ngành kinh tế ............................ 100
3.1.3.4. Định hướng phát triển lãnh thổ ........................................... 107
3.2. Các giải pháp cơ bản ........................................................................ 108
3.2.1. Giải pháp huy động vốn đầu tư ................................................. 108
3.2.2. Giải pháp phát triển nguồn nhân lực ......................................... 109
3.2.3. Giải pháp về khoa học và công nghệ, bảo vệ môi trường ......... 111
3.2.4. Giải pháp về mở rộng và phát triển thị trường .......................... 111
3.2.5. Các giải pháp phát triển các ngành kinh tế ................................ 112
3.2.6. Giải pháp về cơ chế, chính sách ................................................ 113
3.2.7. Giải pháp về tăng cường cơ sở hạ tầng ..................................... 113
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3................................................................................ 114
KẾT LUẬN ................................................................................................... 115
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 116
DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU
Bảng 1.1. Cơ cấu kinh tế vùng ĐBSH giai đoạn 2005-2012
Bảng 1.2. Cơ cấu tổng sản phẩm trên địa bàn (GDP) phân theo khu vực kinh
tế TP Hải Phòng giai đoạn 2005-2015
Bảng 1.3. Cơ cấu GDP theo thành phần kinh tế TP Hải Phòng giai đoạn 20052015
Bảng 2.1. Hiện trạng sử dụng đất huyện Vĩnh Bảo năm 2005, 2015
Bảng 2.2. Dân số và gia tăng dân số huyện Vĩnh Bảo, giai đoạn 2005 - 2015
Bảng 2.3. Gia tăng cơ học huyện Vĩnh Bảo giai đoạn 2005-2015.
Bảng 2.4. Nguồn lao động huyện Vĩnh Bảo, giai đoạn 2005 – 2015
Bảng 2.5. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo ngành kinh tế của huyện Vĩnh
Bảo từ năm 2005 đến 2015
Bảng 2.6. Giá trị sản xuất và giá trị sản xuất bình quân/ người của huyện Vĩnh
Bảo giai đoạn 2005-2015 (giá hiện hành)
Bảng 2.7. Tổng GTSX và cơ cấu GTXS theo ngànhcủa huyện Vĩnh Bảo, giai
đoạn 2005 2015 (giá thực tế)
Bảng 2.8. Bảng GTSX và cơ cấu GTSX ngành nông nghiệp huyện Vĩnh Bảo
giai đoạn 2005-2015
Bảng 2.9. Sản xuất lương thực ở huyện Vĩnh Bảo, giai đoạn 2005 – 2015
Bảng 2.10. Diện tích (DT), năng suất (NS) và sản lượng (SL) lúa huyện Vĩnh
Bảo, giai đoạn 2005 – 2015
Bảng 2.11. Tình hình sản xuất ngô huyện Vĩnh Bảo giai đoạn 2005-2015.
Bảng 2.12. Bảng diện tích, năng suất, sản lượng cây màu lương thực huyện
Vĩnh Bảo giai đoạn 2005-2015
Bảng 2.13. Diện tích, năng suất, sản lượng một số cây công nghiệp hằng năm
ở huyện Vĩnh Bảo, giai đoạn 2005 – 2015
Bảng 2.14. Tình hình chăn nuôi huyện Vĩnh Bảo giai đoạn 2005-2015
Bảng 2.15. GTSX và cơ cấu GTSX ngành công nghiệp - xây dựng của huyện
Vĩnh Bảo, giai đoạn 2005 - 2015( Giá hiện hành)
Bảng 2.16. GTSX và cơ cấu GTSX các ngành công nghiệp huyện Vĩnh Bảo
giai đoạn 2005 - 2015 (theo giá hiện hành)
Bảng 2.17. Cơ cấu GTSX công nghiệp theo thành phần kinh tế huyện Vĩnh
Bảo năm 2015
Bảng 2.18. GTSX và cơ cấu GTSX các ngành công nghiệp ở huyện Vĩnh Bảo
năm 2015 (theo giá hiện hành)
Bảng 2.19. Một số sản phẩm công nghiệp chủ yếu huyện Vĩnh Bảo giai đoạn
2005 - 2015
Bảng 3.1. Giá trị sản xuất và cơ cấu giá trị sản xuất trên địa bàn 2016-2025
(theo giá hiện hành)
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1.1: GDP và GDP/người của thành phố Hải Phòng từ 2005 - 2015
Biểu đồ 2.1: Cơ cấu sử dụng đất huyện Vĩnh Bảo năm 2005 và 2015
Biểu đồ 2.2: Quy mô dân số và gia tăng tự nhiên huyện Vĩnh Bảo - TP Hải
Phòng giai đoạn 2005 - 2015
Biểu đồ 2.3: Cơ cấu lao động phân theo ngành kinh tế của huyện Vĩnh Bảo
năm 2005 và năm 2015 (đơn vị:%)
Biểu đồ 2.4: GTSX và GTSX/người huyện Vĩnh Bảo, giai đoạn 2005 - 2015
Biểu đồ 2.5: Cơ cấu GTSX theo ngành huyện Vĩnh Bảo, giai đoạn 2005 - 2015
Biểu đồ 2.6:
Cơ cấu GTSX nông - lâm - thủy sản huyện Vĩnh Bảo, giai đoạn 2005 - 2015
Biểu đồ 2.7:
Cơ cấu GTSX ngành nông nghiệp huyện Vĩnh Bảo, năm 2005 và 2015
Biểu đồ 2.8: Cơ cấu GTSX công nghiệp huyện Vĩnh Bảo năm 2005 và 2015
DANH MỤC BẢN ĐỒ
Bản đồ: Hành chính huyện Vĩnh Bảo - TP Hải Phòng
Bản đồ: Nguồn lực phát triển kinh tế huyện Vĩnh Bảo - TP Hải Phòng
Bản đồ: Hiện trạng phát triển kinh tế huyện Vĩnh Bảo - TP Hải Phòng
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong những năm qua, nền kinh tế nước ta đã có nhiều cải cách và đổi
mới, đạt nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, nâng cao
mức sống cho người dân. Chính sách đổi mới cũng đưa nền kinh tế Việt Nam
ngày càng hội nhập sâu với nền kinh tế thế giới. Tuy nhiên sự phát triển kinh tế
xã hội diễn ra không đồng đều giữa các huyện, các tỉnh, thành phố và các khu
vực trong cả nước. Điều đó đặt ra vấn đề là phải phát triển các vùng kinh tế
động lực ở mỗi huyện, mỗi tỉnh, thành phố; nâng cao đời sống nhân dân tại các
địa phương, đồng thời đóng góp vào sự phát triển chung của cả nước.
Cùng với công cuộc đổi mới, quá trình phát triển kinh tế xã hội của TP
Hải Phòng nói chung và huyện Vĩnh Bảo nói riêng đã có những bước tiến bộ
quan trọng, phù hợp với xu thế mới và tiến trình CNH-HĐH của đất nước.
Huyện Vĩnh Bảo nằm ở cửa ngõ phía Tây Nam thành phố Hải Phòng,
có diện tích đất tự nhiên trên 181 km2, là huyện nằm trên vùng hạ lưu sông
Thái Bình, ở phía Đông Bắc đồng bằng sông Hồng; phía Đông Bắc giáp
huyện Tiên Lãng (Hải Phòng), phía Tây Bắc giáp huyện Ninh Giang, Tứ Kỳ
(tỉnh Hải Dương), phía Đông Nam, Tây Nam giáp huyện Quỳnh Phụ, Thái
Thụy (tỉnh Thái Bình), có quốc lộ 10 và quốc lộ 37 đi qua; huyện có 29 xã và
01 thị trấn. Với vị trí địa chính trị quan trọng, huyện Vĩnh Bảo có rất nhiều
tiềm năng cho việc phát triển kinh tế - xã hội. Trong thực tế huyện đã có rất
nhiều đóng góp có ý nghĩa đối với việc phát triển KT-XH của TP Hải Phòng.
Trong những năm qua, cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế khá ổn định, cơ
cấu kinh tế đã có nhiều bước chuyển dịch tích cực theo hướng công nghiệp
hóa, thể hiện rõ rệt trong cơ cấu ngành, cơ cấu thành phần kinh tế, cơ cấu lãnh
1
thổ và cơ cấu lao động của huyện. Sự chuyển dịch này đã làm thay đổi bộ mặt
của kinh tế huyện theo hướng tích cực hơn.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu trong phát triển kinh tế xã hội và
hội nhập thì Vĩnh Bảo vẫn là một huyện nông nghiệp. Kinh tế huyện chủ yếu
dựa vào nông nghiệp và tiểu thủ công nghiệp. Sản xuất nông nghiệp vẫn
mang tính chất manh mún, phân tán, việc tiếp cận thị trường vẫn gặp nhiều
khó khăn… Những năm gần đây với sự ra đời của cụm công nghiệp Tân Liên,
vấn đề việc làm đã phần nào được giải quyết và thúc đẩy sự phát triển kinh tế
của huyện. Nhưng sự thiếu thốn cơ sở vật chất khiến khu công nghiệp trở nên
khó hấp dẫn các nhà đầu tư. Không những vậy nguy cơ ô nhiễm môi trường
từng ngày đang đe dọa đời sống người dân. Bên cạnh đó tỉ trọng các ngành
dịch vụ như tài chính, khoa học công nghệ vẫn còn thấp …
Đứng trước xu thế hội nhập nền kinh tế quốc tế, để duy trì và thúc đẩy
tốc độ tăng trưởng và phát triển kinh tế huyện, tăng thu nhập cho người lao
động, nâng cao vị trí để ngang tầm với các địa phương khác trong toàn TP
Hải Phòng cũng như với các địa phương khác trong cả nước thì việc đánh giá
tổng hợp các thế mạnh và hạn chế, cơ hội và thách thức của huyện là một vấn
đề quan trọng và cấp thiết.
Vì vậy trong quá trình tìm hiểu tác giả đã chọn đề tài "Phát triển kinh
tế huyện Vĩnh Bảo – Thành phố Hải Phòng giai đoạn 2005-2015" làm đề
tài luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tổng quan các vấn đề nghiên cứu
Vấn đề phát triển kinh tế huyện đã được nhiều cá nhân, tập thể nghiên
cứu ở những góc độ và khía cạnh khác nhau. Đây là đề tài nghiên cứu khoa
học không mới song lại có ý nghĩa quan trọng đối với quá trình phát triển kinh
tế xã hội của mỗi tỉnh, thành phố và mỗi khu vực kinh tế. Trên cơ sở lí luận
2
và thực tiễn đã có nhiều công trình nghiên cứu bàn về phát triển kinh tế, dưới
góc độ địa lí học, tiêu biểu như sau:
- Nghiên cứu cơ sở lí luận chung về phát triển kinh tế như:
Giáo trình kinh tế phát triển, PGS.TS. PhạmNgọc Linh và TS. Nguyễn
Thị Kim Dung (chủ biên), NXB Đại học kinh tế quốc dân, 2013 [8]. Nghiên
cứu các nguyên lí phát triển kinh tế, khái quát sự vận động của nền kinh tế
trong mối quan hệ tác động qua lại giữa kinh tế và xã hội. Đồng thời cũng
phân tích tình hình cụ thể của các nước phát triển và quá trình chuyển một nền
kinh tế từ tình trạng trì trệ, tăng trưởng thấp, tỉ lệ đói nghèo lớn và tình trạng
mất công bằng xã hội cao, sang một nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng nhanh
với các chỉ tiêu xã hội ngày càng hoàn thiện hơn.
Giáo trình Địa lí KT-XH Việt Nam tập 1,2 của GS.TS.Đỗ Thị Minh
Đức, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2007 [4,5] đã đề cập đến các nguồn lực cũng
như hiện trạng phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam một cách cụ thể.
Giáo trình Địa lí KT-XH Việt Nam của GS.TS.Lê Thông (chủ biên),
NXB Đại học sư phạm Hà Nội, 2011 [12], đã phân tích kĩ các điều kiện cũng
như hiện trạng và định hướng phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam.
Giáo trình Địa lí KT-XH đại cương của PGS.TS.Nguyễn Minh Tuệ
(chủ biên), NXB Đại học sư phạm Hà Nội, 2007 [21], đã tổng hợp các khái
niệm cơ bản về phát triển kinh tế của một lãnh thổ như: cơ cấu kinh tế, nguồn
lực phát triển kinh tế, sự phân hóa lãnh thổ…
Trong các báo cáo “Cập nhật tình hình phát triển kinh tế Việt Nam” của
worlbank - Ngân hàng Thế giới, đã phân tích và cập nhật những số liệu và những
xu hướng phát triển kinh tế của kinh tế Việt Nam ở các thời điểm khác nhau.
- Nghiên cứu về phát triển kinh tế cấp huyện:
Những nghiên cứu về phát triển kinh tế ở huyện Vĩnh Bảo giai đoạn
3
2005 – 2015 được thể hiện chủ yếu trong một số báo cáo của UBND huyện
Vĩnh Bảo, các ban ngành, chi cục thống kê của huyện như: Kế hoạch và báo
cáo kết quả phát triển KT - XH 5 năm 2006 – 2010 [26] ; Kế hoạch và báo
cáo kết quả phát triển KT - XH 5 năm 2011 – 2015 [27]; Báo cáo quy hoạch
tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Vĩnh Bảo đến năm 2025 của UBND
huyện Vĩnh Bảo[30].
Các nghiên cứu trên đã cung cấp những vấn đề về phương pháp luận
cho đề tài nghiên cứu của cá nhân. Đây là điều kiện tốt để tác giả nhìn nhận,
đánh giá sâu sắc hơn về các nguồn lực và hiện trạng phát triển kinh tế huyện
Vĩnh Bảo ở giai đoạn 2005 - 2015. Qua đó, đưa ra những định hướng và giải
pháp phát triển cụ thể phù hợp với tiềm năng của huyện trong tương lai.
3. Mục tiêu, nhiệm vụ và giới hạn của đề tài
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Vận dụng cơ sở lí luận và thực tiễn về phát triển kinh tế để đánh giá các
nguồn lực, phân tích hiện trạng phát triển kinh tế huyện Vĩnh Bảo - TP Hải
Phòng từ góc độ của địa lí KTXH, từ đó đề xuất một số giải pháp góp phần
thúc đẩy kinh tế huyện phát triển.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tổng quan cơ sở lí luận và thực tiễn về phát triển kinh tế.
- Phân tích các nhân tố tự nhiên và kinh tế xã hội ảnh hưởng đến sự
phát triển kinh tế huyện Vĩnh Bảo.
- Phân tích thực trạng phát triển kinh tế huyện Vĩnh Bảo trong giai đoạn
2005-2015 dưới góc độ địa lí học.
- Định hướng và đề xuất giải pháp phát triển kinh tế huyện Vĩnh Bảo.
3.3. Giới hạn
4
- Nội dung:
Tập trung phân tích, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng, thực trạng phát
triển kinh tế huyện Vĩnh Bảo dưới góc độ địa lí học, bao gồm theo ngành:
nông nghiệp (đối với nông - lâm - ngư); CN và TTCN; GTVT, thương mại và
du lịch (đối với dịch vụ) và sự phân hóa theo tiểu vùng kinh tế. Từ đó đưa ra
các định hướng và đề xuất những biện pháp phát triển kinh tế của huyện Vĩnh
Bảo - Thành phố Hải Phòng.
- Phạm vi lãnh thổ: Huyện Vĩnh Bảo, đối với một số phân tích, sử
dụng số liệu, thông tin chi tiết đến cấp xã.
- Thời gian: Nghiên cứu chủ yếu trong giai đoạn 2005 - 2015 và định hướng
đến năm 2025.
4. Các quan điểm và phương pháp nghiên cứu
4.1. Quan điểm nghiên cứu
4.1.1. Quan điểm hệ thống
Đây là một trong những quan điểm quan trọng trong quá trình nghiên
cứu đề tài này, là cơ sở để xem xét đối tượng một cách toàn diện, nhiều mối
quan hệ khác nhau, trong trạng thái và phát triển với việc phân tích những
điều kiện nhất định để tìm ra bản chất và quy luật vận động của đối tượng.
Bản chất của hệ thống là tổng thể các thành phần nằm trong sự tác động, hỗ
trợ lẫn nhau nên mọi hiện tượng địa lí đều có mối quan hệ biện chứng tạo một
chỉnh thể gọi là một hệ thống.
Khi nghiên cứu đề tài phải đảm bảo được tính hệ thống. Tính hệ thống
làm cho đề tài trở nên logic và sâu sắc. Lãnh thổ huyện Vĩnh Bảo được coi là
một hệ thống hoàn chỉnh và thống nhất, trong đó bao gồm các hệ thống con là
thị trấn và các xã, nền kinh tế của huyện gồm 3 nhóm ngành và các ngành cụ
thể. Các hệ thống con có mối quan hệ tương tác mật thiết với nhau. Do đó, phải
5
tìm hiểu mối quan hệ tác động qua lại giữa chúng để đánh giá một cách đầy đủ,
toàn diện, chính xác vấn đề nghiên cứu, từ đó đưa ra định hướng phát triển có
tính tổng hợp nhằm khai thác tối đa và có hiệu quả nhất tiềm năng của huyện.
4.1.2. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ
Mọi sự vật hiện tượng địa lí đều tồn tại và phát triển trong một không
gian nhất định. Các hoạt động kinh tế - xã hội trong vùng lãnh thổ là tổ hợp
của nhiều điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên phù hợp với hoàn cảnh
kinh tế - xã hội của từng địa phương, từng dân tộc. Vì vậy đề tài này đã dựa
trên quan điểm lãnh thổ để tiến hành nghiên cứu các vấn đề tự nhiên, kinh tế xã hội tác động đến sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên địa bàn huyện Vĩnh
Bảo, đặt vị trí của huyện trong bối cảnh của toàn thành phố và các tỉnh trong
vùng Đồng bằng sông Hồng.
4.1.3. Quan điểm lịch sử - viễn cảnh
Mọi sự vật, hiện tượng địa lí dù lớn hay nhỏ đều phát sinh, phát triển
theo quy luật riêng của nó. Vận dụng quan điểm lịch sử vào nghiên cứu để
thấy được những biến đổi của các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội trong từng
giai đoạn phát triển kinh tế của huyện. Mặt khác, vận dụng quan điểm lịch sử
viễn cảnh còn giúp dự báo tương lai phát triển của lãnh thổ.
4.1.4. Quan điểm kinh tế
Trong nghiên cứu phát triển kinh tế từ cấp quốc gia, cấp tỉnh, cấp huyện,
hiệu quả kinh tế luôn được chú trọng trong quá trình phân tích và đánh giá.
Trong giới hạn đề tài này, các tiêu chí cụ thể như: tốc độ tăng trưởng GTSX,
chuyển dịch cơ cấu GTSX của các ngành kinh tế … được chú trọng. Tuy
nhiên, cũng cần phải lưu ý đến việc không chỉ cần đạt được các mục tiêu kinh
tế mà còn phải quan tâm đến các giá trị khác.
4.1.5. Quan điểm phát triển bền vững
6
Phát triển bền vững là yêu cầu tất yếu trong giai đoạn hiện nay đối với
bất cứ quốc gia hay địa phương nào. Quan điểm phát triển bền vững dựa trên
ba mặt: kinh tế, xã hội và môi trường. Bên cạnh việc phát triển kinh tế ổn
định, đạt hiệu quả cao còn phải chú trọng hiệu quả xóa đói giảm nghèo và bảo
tồn các di sản văn hóa dân tộc, đồng thời bảo vệ môi trường, giữ gìn đa dạng
sinh học; bảo vệ, sử dụng hợp lí và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên. Nghiên
cứu các nguồn lực, thực trạng và đề ra các các giải pháp phát triển kinh tế của
huyện Vĩnh Bảo nhằm hướng tới một sự phát triển bền vững, hài hòa để
không ảnh hưởng tới môi trường sinh thái. Đây cũng là mục tiêu cần hướng
tới cho sự phát triển của huyện Vĩnh Bảo trong tương lai.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
4.2.1. Phương pháp thu thập, xử lí tài liệu, số liệu
Đây là phương pháp quan trọng, xuyên suốt quá trình nghiên cứu đề tài,
được sử dụng để hệ thống các tri thức, tìm ra các nội dung mới về lý luận để
vận dụng vào nghiên cứu đề tài. Các tiêu chí đánh giá của huyện Vĩnh Bảo có
mối quan hệ với nhau và luôn chịu tác động của nhiều yếu tố như tự nhiên,
kinh tế, dân số … Vì vậy các vấn đề đưa ra được tìm hiểu nghiên cứu dựa trên
nhiều góc độ khác nhau, tổng hợp từ số liệu thống kê, từ các tài liệu liên quan.
Bên cạnh các dữ liệu bằng số (thống kê), bằng văn bản, tác giả còn thu thập
những dữ liệu không gian (bản đồ) từ nhiều nguồn khác nhau, có sự thống
nhất về thời gian (2005 – 2015). Sau đó tiến hành tổng hợp, phân tích chọn
lọc để có những tài liệu đáp ứng yêu cầu của đề tài.
4.2.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh
Trên cơ sở số liệu đã thu thập, bằng phương pháp phân tích, tổng hợp, so
sánh các mối quan hệ về không gian giữa các xã trong huyện, giữa huyện Vĩnh
Bảo với các huyện khác trong thành phố Hải Phòng, về thời gian phát triển theo
7
các ngành, các lĩnh vực kinh tế, đặc biệt là các mối liên hệ về tự nhiên và nhân
văn, các mối quan hệ giữa hình thức và bản chất … Qua đó làm rõ được những
thuận lợi và khó khăn của các nguồn lực trong phát triển KT và những thành
tựu đạt được cũng như những hạn chế trong phát triển kinh tế của huyện Vĩnh
Bảo đồng thời rút ra những nhận định khoa học của đề tài.
4.2.3. Phương pháp thống kê toán học
Trên cơ sở tài liệu đã thu thập được từ Tổng cục thống kê, Cục thống kê
thành phố Hải Phòng, phòng thống kê huyện Vĩnh Bảo, phòng nông nghiệp
và phát triển nông thôn huyện Vĩnh Bảo, UBND huyện Vĩnh Bảo, UBND một
số xã trong huyện … Tác giả sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí
số liệu thu thập được theo các mục đích, tính toán các chỉ số phát triển, tỉ
trọng các ngành so sánh và đánh giá … để thấy được vị trí và sự chuyển biến
của nền kinh tế huyện Vĩnh Bảo trong thời gian qua.
4.2.4. Phương pháp bản đồ và hệ thống thông tin Địa lí (GIS)
Bản đồ là nguồn tài liệu tham khảo để triển khai đề tài, đó là các hệ thống bản
đồ tự nhiên, kinh tế, hành chính, giao thông của thành phố Hải Phòng, của huyện
Vĩnh Bảo.
Đề tài còn sử dụng Hệ thống thông tin Địa lí (GIS) và phần mềm Mapinfo
để xây dựng các bản đồ có liên quan cũng như thể hiện kết quả nghiên cứu
nhằm làm rõ sự phân hóa và tính địa lí của đối tượng nghiên cứu, đó là:
- Bản đồ hành chính huyện Vĩnh Bảo.
- Bản đồ các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế huyện Vĩnh Bảo.
- Bản đồ thực trạng phát triển kinh tế huyện Vĩnh Bảo.
4.2.5. Phương pháp thực địa
8
Để có số liệu bổ sung và cơ sở đánh giá thực chất về quá trình chuyển
dịch cơ cấu kinh tế huyện Vĩnh Bảo, tác giả đã tiến hành khảo sát thực tiễn tại
địa bàn, trao đổi với các nhà quản lí, phỏng vấn một số cán bộ địa phương và
hộ nông dân, hộ kinh doanh … về những vấn đề liên quan đến đề tài. Từ kết
quả thực địa, tác giả kiểm chứng, so sánh, phân tích, tổng hợp hệ thống thông
tin và đưa ra những đánh giá quá trình phát triển kinh tế của huyện.
5. Những đóng góp của đề tài
- Tổng hợp các cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế, các tiêu
chí đánh giá phát triển kinh tế.
- Nêu bật những hạn chế và thế mạnh của huyện trong quá trình phát
triển kinh tế. Phân tích thực trạng và đánh giá quá trình phát triển kinh tế của
toàn huyện trong giai đoạn 2005 – 2015.
- Đề xuất định hướng phát triển và hệ thống các giải pháp nhằm đẩy
mạnh tốc độ phát triển kinh tế từ năm nay đến năm 2025.
6. Cấu trúc của luận văn
Đề tài "Phát triển kinh tế huyện Vĩnh Bảo - Thành phố Hải Phòng
giai đoạn 2005-2015" ngoài phần mở rộng và kết luận, nội dung gồm 3
chương chính:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn về phát triển kinh tế.
Chương 2: Các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng phát triển kinh tế
huyện Vĩnh Bảo giai đoạn 2005 – 2015.
Chương 3: Định hướng và giải pháp đẩy mạnh phát triển kinh tế của
huyện Vĩnh Bảo đến năm 2025.
9
- Xem thêm -