Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Luận văn phát triển văn hoá đọc cho cộng đồng dân cư huyện thuận thành, tỉnh bắc...

Tài liệu Luận văn phát triển văn hoá đọc cho cộng đồng dân cư huyện thuận thành, tỉnh bắc ninh

.PDF
127
1263
104

Mô tả:

LỜI CÁM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các thầy giáo, cô giáo đã nhiệt tình giảng dạy, trang bị cho tôi hệ thống tri thức rất quý báu về chuyên ngành giáo dục và phát triển cộng đồng, những phương pháp, kỹ năng nghiên cứu khoa học. Xin trân trọng cám ơn Ban giám hiệu trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Khoa tâm lý giáo dục, khoa sau Đại học Sư phạm – Hà Nội, Ban giám hiệu các trường học THCS, THPT trên địa bàn huyện như: THCS xã Trí Qủa, THCS xã Thanh Khương, THCS Nguyễn Thị Định, THPT Thuận Thành số 1, THPT Thuận Thành số 2, Trường Đại học Kỹ Thuật Hậu Cần Công an nhân dân, các điểm thư viện tại huyện Thuận Thành, và các bạn học sinh, sinh viên, đông đảo người dân trên địa bàn huyện,cùng các đồng nghiệp, bạn bè, gia đình… đã động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS. Nguyễn Thành Vinh – Học viện QLGDHN đã trực tiếp tận tình, dạy bảo, hướng dẫn giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Mặc dù, đã có nhiều cố gắng, nhưng luân văn khó tránh khỏi những thiếu sót, khuyết điểm.Kính mong sự góp ý, chỉ bảo của quý thầy giáo, cô giáo cùng các bạn đồng nghiệp. Xin trân trọng cám ơn! Hà Nội, tháng 6 năm 2017 Tác giả Ngô Thị Ngọc luân MỤC LỤC LỜI CÁM ƠN ..................................................................................................... MỤC LỤC ........................................................................................................... MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 5 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu: ................................................................................... 5 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 5 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 6 8. Đóng góp mới của luận văn .......................................................................... 7 9. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 7 Chương1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC ............. 8 CHO CỘNG ĐỒNG DÂN CƯ HUYỆN .......................................................... 8 1.1. Sơ lược lịch sử vấn đề nghiên cứu ............................................................. 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản. ......................................................................... 11 1.2.1.Văn hóa .......................................................................................... 11 1.2.2. Văn hóa đọc................................................................................... 12 1.2.3. Thư viện ......................................................................................... 16 1.2.4. Cộng đồng dân cư ......................................................................... 17 1.3. Những vấn đề cơ bản về phát triển Văn hóa đọc cho cộng đồng dân cư ………………………………………………………………………...……..18 1.3.1. Vai trò của văn hóa. ...................................................................... 18 1.3.2. Các địa điểm, phương tiện để xây dựng văn hóa đọc ................... 20 1.3.2.1. Các địa điểm. ............................................................................. 20 1.3.2.2. Phương tiện…………………………………………………..………20 1.3.3. Những nội dung của phát triển văn hóa đọc cho cộng đồng dân cư ................................................................................................................. 21 1.3.3.1. Lập kế hoạch .............................................................................. 21 1.3.3.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch ....................................................... 22 1.3.3.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch........................................................ 23 1.3.3.4. Kiểm tra thực hiện kế hoạch ...................................................... 23 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả việc thực hiện phát triển Văn hóa đọc cho cộng đồng dân cư...................................................................................... 24 1.4.1. Môi trường văn hóa ...................................................................... 24 1.4.2. Thói quen đọc ................................................................................ 25 1.4.3. Thái độ ứng xử có văn hóa đối với sách, tài liệu .......................... 25 1.4.4. Nhu cầu đọc................................................................................... 26 1.4.5. Môi trường đọc.............................................................................. 26 1.4.6. Tập quán tiếp cận sách, tài liệu .................................................... 26 1.4.7. Hệ thống thư viện và chính sách đối với thư viện......................... 27 Tiểu kết chương 1…………………………………….…..…………….29 Chương 2. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO CỘNG ĐỒNG DÂN Ở CƯ HUYỆN THUẬN THÀNH, TỈNH BẮC NINH 30 2.1. Khái quát về quá trình hình thành thư viện tại cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ........................................................................... 30 2.2. Thực trạng phát triển văn hóa đọc tại cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành. .............................................................................................................. 31 2.2.1. Thực trạng tổ chức và hoạt động của thư viện ............................. 31 2.2.2. Thực trạng phương tiện để xây dựng văn hóa đọc và cán bộ làm công tác phục vụ nhân dân ..................................................................... 40 2.2.3. Thực trạng Văn hóa đọc của cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành. ...................................................................................................... 49 2.2.3.1. Môi trường văn hóa ................................................................... 49 2.2.3.2. Thói quen đọc ............................................................................. 50 2.2.3.3. Thái độ ứng xử có văn hóa đối với sách, tài liệu ....................... 54 2.2.3.4. Nhu cầu đọc................................................................................ 57 2.2.3.5. Môi trường đọc........................................................................... 62 2.2.3.6. Tập quán tiếp cận tài liệu .......................................................... 63 2.2.3.7. Hệ thống thư viện và chính sách đối với thư viện...................... 65 2.3. Nguyên nhân của những kết quả và hạn chế trong việc phát triển văn hóa đọc. .................................................................................................................. 69 Tiểu kết chương 2………………………………………………………........75 Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC .................... 76 CHO CỘNG ĐỒNG DÂN CƯ Ở HUYỆN THUẬN THÀNH, ..................... 76 TỈNH BẮC NINH. .......................................................................................... 76 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp phát triển Văn hóa đọc cho cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. ................................................ 76 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ................................................ 76 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................... 76 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .................................................. 76 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ............................................... 77 3.2. Các biện pháp phát triển Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ........................................................................... 77 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho nhân dân về văn hóa đọc. ..................... 77 3.2.2. Nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ làm công tác phục vụ bạn đọc .................................................................................................... 79 3.2.3. Ban hành các cơ chế, chính sách để phát triển văn hóa đọc cho cộng đồng dân cư. ................................................................................... 82 3.2.4. Quan tâm đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, xây dựng hệ thống đầu sách, tài liệu phù hợp đáp ứng với tình hình thực tế của địa phương .... 83 3.2.5. Đa dạng hóa các hoạt động đọc sách, tài liệu.............................. 86 3.2.6. Tăng cường tổ chức các hoạt động thông tin tuyên truyền, giới thiệu sách................................................................................................. 96 3.3. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp phát triển văn hóa đọc cho cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ........... 96 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho nhân dân về Văn hóa đọc ..................... 97 3.2.2. Nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ làm công tác phục vụ bạn đọc .................................................................................................... 97 3.2.3. Ban hành các cơ chế, chính sách để phát triển văn hóa đọc cho cộng đồng dân cư .................................................................................... 97 3.2.4. Quan tâm đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, xây dựng hệ thống đầu sách, tài liệu phù hợp đáp ứng với tình hình thực tế của địa phương .... 97 3.2.5. Đa dạng hóa các hoạt động đọc sách, tài liệu.............................. 97 3.2.6. Tăng cường tổ chức các hoạt động thông tin tuyên truyền, triển lãm giới thiệu sách, các cuộc thi, liên hoan …hưởng ứng Ngày sách Việt Nam, Ngày sách và bản quyền thế giới hằng năm. ................................. 97 Tiểu kết chương 3…………………………………………………………..100 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................... 101 1 Kết luận ...................................................................................................... 101 2. Kiến nghị ................................................................................................... 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 105 PHỤ LỤC ............................................................................................................ Phụ lục 1 .............................................................................................................. Phụ lục 2 .............................................................................................................. Phụ lục 3 .............................................................................................................. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong các yếu tố tạo nên trí tuệ, nhân cách và phong thái của con người, đọc sách là một yếu tố giữ vai trò quan trọng. Trong suốt quá trình xây dựng, bảo vệ và phát triển của đất nước, Văn hóa Đọc đã góp phần đắc lực trong việc hình thành nên nền Văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Trong đời sống của mỗi con người, sách chính là phương tiện để học hữu hiệu, đạt kết quả tốt nhất, là nguồn kiến thức vô tận của nhân loại, là ngọn đèn sáng bất diệt của trí tuệ con người. Sách giúp cho chúng ta mở rộng tầm nhìn về cuộc sống, là người thầy, người bạn gần gũi thân thiết, là nguồn động lực chắp cánh cho những ước mơ trong cuộc đời, sự nghiệp. Sách không chỉ là hành trang của con người trong trường học, mà còn là hành trang của con người trong đời thường, cuộc sống, xã hội. Trong xu thế hội nhập và phát triển, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn trên mọi lĩnh vực: Chính trị, kinh tế, văn hoá xã hội, khoa học kỹ thuật, an ninh quốc phòng…Đời sống người dân đã được nâng cao cả về vật chất và tinh thần. Những năm gần đây, với sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, của các phương tiện thông tin, truyền thông, đặc biệt là sự bùng nổ của internet cùng với sự phong phú của các hình thức giải trí như: xem ca nhạc, xem phim, chơi game…Văn hoá Đọc không còn giữ vị trí độc tôn như trước mà đã bị văn hoá nghe nhìn lấn át. Người ta cho rằng các phương tiện nghe nhìn có thể đáp ứng tối ưu mọi nhu cầu hưởng thụ nghệ thuật, bồi dưỡng tinh thần và tình cảm thẩm mỹ của con người. Nhưng, thực tiễn cuộc sống cho thấy rằng, Văn hóa đọc không hề mất đi, sự phát triển của khoa học công nghệ chỉ góp phần tích cực để văn hoá đọc được duy trì và phát triển phù hợp theo sự phát triển của xã hội. Bởi lẽ, cùng một thông tin tiếp cận, nhưng Văn hoá đọc và Văn hoá nghe nhìn thuộc hai 1 phạm trù khác nhau. Mắt đọc buộc trí tưởng tượng và khả năng tập trung cao hơn, còn với mắt nhìn thì chỉ lướt qua nên những ấn tượng được lưu lại không nhiều. Suy ngẫm trong quá trình đọc sách sẽ bồi dưỡng trí nhớ và tư duy, mở mang kiến thức và hình thành thế giới quan cho người đọc.Việc đọc sách có tác dụng biến đổi và hoàn thiện tư duy con người, cũng như ảnh hưởng rất lớn đến hành vi, đến thế giới nội tâm, đến trình độ văn hóa, đến hoạt động xã hội của người đọc.Tuy nhiên, cho dù là Đọc hay Nghe nhìn đều phải biết chọn lọc để tiếp thu, cần phải giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam. Nhất là trong thời kỳ nước ta mở rộng giao lưu quốc tế, yêu cầu hàng đầu đối với tất cả chúng ta là tinh thần độc lập dân tộc, lòng tự hào sâu sắc về những giá trị văn hoá của con người Việt Nam. Trong giao lưu và tiếp thu văn hoá phải chống lại sự xâm nhập của mọi thứ văn hóa độc hại, những quan niệm cực đoan về tự do cá nhân, chủ nghĩa thực dụng lấy đồng tiền làm mục đích sống, chống lại lối sống hưởng thụ, xa hoa, ích kỷ. Hiện nay, sự phát triển phong phú của các hình thức xuất bản, sự xuất hiện với số lượng vô cùng lớn của sách, báo là một sự thuận lợi cho việc đáp ứng nhu cầu đọc phong phú và ngày càng cao của cộng đồng. Nhưng đó cũng là một trở ngại trong việc lựa chọn được những sách hay, có giá trị cao trong vô vàn những tên sách. Chưa kể trong số đó có những cuốn được xuất bản có ít nhiều yếu tố thị trường. Bên cạnh những cuốn sách tốt lại có những cuốn sách chứa nội dung không lành mạnh đã ảnh hưởng không nhỏ tới sự phát triển văn hóa đọc ở các cộng đồng dân cư. Cùng với xây dựng thói quen đọc sách, định hướng đọc (đọc gì?) và kỹ năng đọc (đọc thế nào?)… tạo thành cái cốt lõi của Văn hoá Đọc. Đó cũng chính là nhiệm vụ quan trọng của các Thư viện – nơi lưu giữ và quảng bá tri thức nhân loại, vẫn luôn khẳng định là một cơ quan văn hoá giáo dục ngoài nhà trường, một sự lựa chọn tốt của mọi 2 người dân để xây dựng một môi trường học tập suốt đời và góp phần thúc đẩy Văn hoá Đọc phát triển. Có một học giả từng nói: “Quá trình phát triển tinh thần của một người là quá trình đọc sách của người đó, còn ranh giới tinh thần của một dân tộc ở một mức độ nào đó được quyết định ở mức độ đọc sách của cả dân tộc đó. Một xã hội rốt cuộc là phát triển hay thụt lùi thì phải xem nguồn rễ của việc đọc sách có sâu hay không, những người đang đọc sách, đọc những quyển sách gì quyết định tương lai của một quốc gia. Đọc sách không chỉ ảnh hướng đến cá nhân, mà còn tác động đến cả dân tộc, cả xã hội.Phải biết rằng: Một dân tộc không thích đọc sách là một dân tộc đáng sợ; một dân tộc không thích đọc sách là một dân tộc không có hy vọng”. Nhận thức rõ vai trò to lớn của đọc sách và Văn hoá Đọc, Đảng, Nhà nước đã hết sức quan tâm đến việc phát triển văn hóa đọc trong nhân dân. Chỉ thị số 42- CT/TW ngày 25/8/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa IX) đã chỉ rõ: “Chăm lo phát triển nhu cầu văn hoá đọc của các tầng lớp nhân dân… Tập trung củng cố và phát triển hệ thống thư viện, các loại phòng đọc, trước hết ở cơ sở”. Tại Quyết định số 581/QĐ-TTg ngày 6/5/2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược Phát triển văn hóa đến năm 2020 cũng đã chỉ rõ: “Lấy nhiệm vụ phục vụ cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước làm mục tiêu lựa chọn sách, xây dựng vốn tài liệu thư viện để cung cấp kịp thời cho bạn đọc. Xây dựng phong trào đọc sách trong xã hội, góp phần xây dựng có hiệu quả thế hệ đọc tương lai” là một minh chứng. Vàtỉnh Bắc Ninh với“Quy hoạch phát triển sự nghiệp Văn hoá tỉnh Bắc Ninh đến năm 2020, định hướng đến năm 2030” đã thể hiện sự quan tâm sâu sắc của cấp uỷ Đảng, chính quyền nhằm nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và nhân dân về vai trò của văn hoá, coi trọng phát triển sự nghiệp văn hoá, để văn hoá trở thành nền tảng tinh thần của xã hội; Xác định đầu tư 3 cho văn hoá là đầu tư cho con người, đầu tư cho phát triển bền vững, góp phần giữ vững ổn định chính trị, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, trong đó việc đầu tư phát triển phong trào đọc và làm theo sách báo của mỗi người dân trong các cộng đồng dân cư, sẽ góp phần xây dựng nền văn hoá Việt nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trên quê hương Bắc Ninh – Kinh Bắc. Thuận Thành là một huyện có nền kinh tế phát triển với nhiều làng nghề truyền thống lại thêm quá trình đô thị hóa nhanh, có điều kiện, cơ hội phát triển.Tuy nhiên, mặt trái của cơ chế thị trường đã có những tác động tiêu cực tới sự phát triển Văn hóa Đọc của người dân. Thư viện huyện, thư viện trường, tủ sách và điểm Bưu điện văn hóa các xã, thôn làng… còn rất nghèo nàn về cơ sở vật chất, trang thiết bị và vốn tài liệu, chưa đáp ứng được nhu cầu đọc trong cộng đồng dân cư, hoạt động chưa phong phú và phong trào đọc còn chưa rộng khắp, chưa có chiều sâu.Thực tế trên đòi hỏi phải có những biện pháp hữu hiệu, phù hợp, tạo nên phong trào đọc sâu rộng trong nhân dân, để Văn hóa Đọc được lan toả, phát triển một cách thiết thực, hiệu quả trong xã hội nhằm nâng cao mức hưởng thụ văn hoá của nhân dân, góp phần nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài, phát triển kinh tế - xã hội cho cộng đồng dân cư, xây dựng huyện Thuận Thành nói riêng, tỉnh Bắc Ninh nói chung ngày càng giàu mạnh, văn minh. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “ Biện pháp phát triển Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về văn hóa đọc, đề xuất các biện pháp phát triển Văn hóa Đọc cho nhân dân tại cộng đồng dân cư huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh trong những năm tới. 4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động phát triển tri thức cho cộng đồng dân cư huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp phát triển Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành trong giai đoạn hiện nay. 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay, phát triển văn hóa đọc cho cộng đồng dân cư huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh đã được thực hiện bởi các chủ thể khác nhau và đã đạt được những kết quả nhất định, song cũng còn nhiều hạn chế, tồn tại . Vì vậy, nếu đề xuất được các biện pháp phát triển đồng bộ, phù hợp và sát với đối tượng sẽ khắc phục được các tồn tại để phát triển, góp phần nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài, phát triển kinh tế - xã hội cho cộng đồng dân cư huyện. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu: 5.1. Khái quát và làm rõ cơ sở lý luận về công tác phát triển Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư. 5.2. Phân tích thực trạng phát triển Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2012 - 2016 5.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm phát triển Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư trong giai đoạn hiện nay. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng phát triển Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2012 – 2016, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả phát triển Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành nói riêng và trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh nói chung. 5 7. Phương pháp nghiên cứu Để giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, tôi xin được sử dụng các nhóm phương pháp nghiên cứu sau: 7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận. - Phương pháp phân tích, tổng hợp khái quát hóa, hệ thống hóa các tài liệu lí luận về Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư. - Phương pháp lịch sử: Nghiên cứu lịch sử của vấn đề nghiên cứu, phát hiện, khai thác những khía cạnh mà các công trình nghiên cứu trước đấy đề cập tới vấn đề phát triển Văn hóa Đọc, làm cơ sở cho việc tiến hành các hoạt động nghiên cứu tiếp theo. - Nghiên cứu các văn bản, các nghị quyết, các website trên trang mạng internet, các tài liệu lí luận có liên quan đến đề tài. Trên cơ sở đó xác định giả thiết khoa học, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi để thu thập thông tin. - Phương pháp xin ý kiến chuyên gia. - Phương pháp tọa đàm. - Phương pháp phỏng vấn trực tiếp. - Phương pháp quan sát. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê kế toán học. Dùng phương pháp thống kê kế toán học để xử lý tổng hợp số liệu thu thập được trên cơ sở đó rút ra kết luận khoa học và góp phần làm cho kết quả nghiên cứu đảm bảo độ tin cậy, chính xác cao. 6 8. Đóng góp mới của luận văn Nêu bật được vai trò, tầm quan trọng của sách báo trong đời sống xã hội nhằm góp phần xây dựng một cộng đồng học tập, một môi trường học tập suốt đời của mỗi người dân, đặc biệt góp phần xây dựng thế hệ đọc tương lai. Đưa ra một số biện pháp nhằm phát triển văn hóa đọc cho cộng đồng dân cư 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư Chương 2: Thực trạng vấn đề phát triển Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh Chương 3: Các biện pháp phát triển Văn hóa Đọc cho cộng đồng dân cư ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh 7 Chương1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO CỘNG ĐỒNG DÂN CƯ HUYỆN 1.1. Sơ lược lịch sử vấn đề nghiên cứu Những năm gần đây, người ta nhắc nhiều tới khái niệm văn hóa đọc, tìm hiểu và phân tích nó đồng thời tìm cách phát triển nó. Đó không phải là điều ngẫu nhiên. Văn hóa đọc không phải là kinh tế hay một cái gì khác mà văn hóa đọc - một bộ phận của Văn hóa – là một trong những động lực thúc đẩy sự hình thành nên con người mới, những công dân có hiểu biết, có trí tuệ để có thể thích ứng với sự phát triển của xã hội hiện đại – xã hội dựa trên nền tảng của nền kinh tế tri thức. Thông qua Văn hóa đọc sẽ định hướng đọc cho người dân, tuỳ thuộc vào trình độ dân trí, nghề nghiệp và điều kiện sống, có thể tiếp cận được với thông tin, tri thức phù hợp, hữu ích nhất cho cuộc sống của mình. Văn hóa Đọc có thể giúp cho mỗi cá nhân có một cuộc sống trí tuệ hơn, đẹp đẽ, ý nghĩa, hạnh phúc và hài hòa hơn. Chính vì vậy, phát triển Văn hóa Đọc luôn là một vấn đề mang ý nghĩa chiến lược của mọi quốc gia trong việc nâng cao dân trí, góp phần phát triển bền vững nguồn nhân lực – nhân tố quyết định mọi thành công. Văn hoá đọc đã có những bước phát triển vượt bậc, trước hết phải khẳng định rằng, kể từ khi đất nước ta chuyển từ thời kỳ bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có sự điều tiết của Nhà nước, công tác xuất bản, phát hành sách và Thư viện đã có nhiều hoạt động khởi sắc, đạt được những thành tích to lớn. Được sự quan tâm và đầu tư của Đảng và Chính phủ, những người làm công tác xuất bản, phát hành sách và Thư viện cả nước đã nỗ lực phấn đấu, không ngừng vươn lên, bám sát nhiệm vụ 8 được giao, thích ứng và đứng vững trong cơ chế thị trường để cho ra đời, phát hành và phục vụ tận tay nhân dân hàng chục triệu cuốn sách với hàng trăm tỷ trang in. Trước năm 1975, cả hai miền Bắc và Nam xuất bản hàng năm được khoảng chưa đầy 4.000 tên sách, ngày nay hàng năm xuất bản khoảng xấp xỉ 25.000 tên sách/năm. Cả nước hiện nay đang xuất bản khoảng gần 400 tên báo, tạp chí, nhiều báo có số lượng xuất bản mỗi số lên tới 500.000 bản. Từ năm 1995, UNESCO đã lấy ngày 23/4 hàng năm là ngày Sách và Bản quyền thế giới nhằm nâng cao nhận thức về sách và văn hóa đọc. Qua đó, tôn vinh giá trị của sách, khẳng định vai trò, vị trí, tầm quan trọng của sách trong đời sống xã hội; tôn vinh người đọc và những người tham gia sưu tầm, sáng tác, xuất bản, in, phát hành, lưu giữ, quảng bá sách… Hưởng ứng Ngày Sách và Bản quyền thế giới, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có kế hoạch tổ chức các hoạt động xây dựng và phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng, góp phần đáng kể trong việc nâng cao dân trí, phục vụ tốt hơn công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Từ năm 2006, Ngày hội Sách và Văn hóa đọc do Thư viện Quốc gia Việt Nam khởi xướng đã lan tỏa khắp các tỉnh thành trong cả nước nhằm khuyến khích, đưa phong trào đọc sách, báo trở thành thành nét đẹp văn hóa của con người Việt Nam trong thời kỳ đất nước giao lưu, hội nhập quốc tế. Thực hiện Nghị quyết 23 của Bộ Chính trị, Chính phủ đã giao cho Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng “Đề án về phát triển Văn hóa đọc trong cộng đồng”. Trong đó, đặc biệt chú trọng tới việc phát huy hơn nữa vai trò của các thư viện và trung tâm thông tin trong việc đáp ứng nhu cầu đọc, góp phần phát triển văn hóa đọc cho người dân. Những kế hoạch và chính sách ấy đã mang lại nhiều kết quả đáng trân trọng và vạch ra hướng phát triển mới cho văn hóa đọc trong thời kì hội nhập quốc tế hiện nay. 9 Nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của sách và văn hóa đọc, ngày 28/2/2014 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 284/2014/QĐ-TTg lấy ngày 21/4 hàng năm là ngày Sách Việt Nam. Sự kiện này mang ý nghĩa to lớn và khẳng định tầm quan trọng của việc đọc sách đối với việc phát triển kiến thức, kỹ năng, tư duy, nhân cách con người; khuyến khích, phát triển phong trào đọc sách trong cộng đồng, hướng tới xây dựng một xã hội học tập, một môi trường học tập suốt đời của người dân. Để góp phần phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng dân cư có rất nhiều đề tài nghiên cứu như: “Giáo dục văn hóa đọc cho lứa tuổi thiếu nhi” của PGS. TS. Trần Thị Minh Nguyệt; “Nghiên cứu phát triển văn hóa đọc cho học sinh phổ thông tỉnh Cà Mau” của tác giả Lê Mộng Đài Trang… Dành sự quan tâm đặc biệt tới các em thiếu nhi Hà Nội, tác giả Nguyễn Như Ngọc đã thực hiện đề tài luận văn với tên gọi “Nghiên cứu văn hóa đọc của học sinh tiểu học trên địa bàn Hà Nội”, Tác giả Hoàng Thị Hóa đã thực hiện đề tài: “Thực trạng văn hóa đọc của bạn đọc tại thư viện huyện Phú Yên”, Tác giả Phạm Minh Huệ đã thực hiện đề tài: “Thư viện quận- huyện với việc phục vụ nhu cầu đọc của người dân trên địa bàn Hà Nội”… Các đề tài đã nghiên cứu cụ thể và đóng góp nhiều giải pháp nhằm giáo dục việc đọc sách và góp phần phát triển văn hóa đọc trong nhân dân. Nhìn chung có rất nhiều công trình nghiên cứu đi sâu vào việc xác định nội dung phát triển văn hóa đọc… cho nhân dân. Tuy nhiên, nghiên cứu về biện pháp phát triển văn hóa đọc cho một cộng đồng dân cư cụ thể nào đó trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta trong giai đoạn hiện nay còn ít và chưa hệ thống. 10 1.2. Một số khái niệm cơ bản. 1.2.1.Văn hóa Văn hóa là một trong những mặt cơ bản của đời sống xã hội - là một hệ thống các giá trị chân lý, các chuẩn mực, các mục tiêu, các cơ cấu, các kỹ thuật, thể chế các tư tưởng ... mà con người cùng thống nhất với nhau trong quá trình tương tác và trong quá trình hoạt động sáng tạo, được bảo tồn và truyền lại cho các thế hệ sau. Hệ thống văn hóa có chức năng như là một khuôn mẫu chuẩn mực các hành vi xã hội . Có nhiều khái niệm về Văn hóa. Theo từ điển Tiếng Việt thông dụng của tác giả Nguyễn Như Ý( Chủ biên): Văn hóa là những giá trị vật chất, tinh thần do con người tạo ra trong lịch sử, là đời sống tinh thần của con người, là tri thức khoa học, trình độ học vấn, lối sống và cách ứng xử có trình độ cao, biểu hiện văn minh. Theo từ điển tiếng Việt của tác giả Nguyễn Tôn Nhan - Phú Văn Hẳn (chủ biên): Văn hóa là tổng thể nói chung những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra; những hoạt động nhằm thỏa mãn đời sống tinh thần; tri thức, kiến thức; trình độ hiểu biết cao trong sinh hoạt xã hội, biểu hiện của văn minh; Nền văn hóa của một thời kỳ lịch sử cổ xưa, được xác định trên cơ sở những di vật tìm thấy. Theo từ điển Tiếng Việt thông dụng của tác giả Hoàng Phê: Văn hóa là tổng thể nói chung những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử; những hoạt động của con người nhằm thỏa mãn nhu cầu đời sống tinh thần; tri thức, kiến thức khoa học; trình độ cao trong sinh hoạt xã hội, biểu hiện của văn minh; tổng thể nói chung những giá trị vật chất và tinh thần của một thời kỳ lịch sử cổ xưa, được xác định trên cơ sở một tổng thể những di vật tìm thấy được có những đặc điểm giống nhau. 11 “Văn hóa bao gồm tất cả những gì làm cho dân tộc này khác với dân tộc khác, từ những sản phẩm tinh vi hiện đại nhất cho đến tín ngưỡng, phong tục tập quán, lối sống và lao động” (Federico. Mayor -Nguyên Tổng giám đốc UNESCO) Văn hóa là một khái niệm phức hợp có nội hàm rộng nhưng nó lại được thể hiện hàng ngày, rất gần gũi với mọi người chúng ta như: văn hóa dân tộc, văn hóa lễ hội, văn hóa đô thị, văn hóa lối sống, văn hóa giáo dục, văn hóa đọc… Tóm lại: Văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo vật chất và tinh thần của các cá nhân và các cộng đồng trong quá khứ và hiện tại. Qua các thế hệ, hoạt động sáng tạo ấy đã hình thành nên hệ thống các giá trị, các truyền thống và thị hiếu - những yếu tố xác định đặc tính riêng của mỗi dân tộc. 1.2.2. Văn hóa đọc. Thuật ngữ văn hóa đọc đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có một định nghĩa hay khái niệm hoàn chỉnh và thống nhất được đưa vào trong các bộ từ điển. Trong xã hội thông tin, nền kinh tế tri thức, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - kỹ thuật, sách- báo, tài liệu và các vật mang tin tăng theo cấp số mũ, ngày càng phong phú, đa dạng về hình thức, do đó việc đọc ngày nay không chỉ bó hẹp ở phương thức đọc truyền thống (sách in), mà còn chuyển sang phương thức đọc hiện đại (đọc trên các phương tiện nghe nhìn, thiết bị điện tử máy tính, sách điện tử). Văn hóa đọc từ lâu đã trở thành yếu tố không thể thiếu trong sự phát triển vượt bậc của các nước phát triển. Nhà báo Hà Sơn Tùng cho rằng “Đọc sách là biểu tượng của con người có văn hóa và văn minh.Một xã hội chưa trọng thị sách là một xã hội chưa văn minh; một con người chưa có thú đọc sách thì con người đó đã khiếm khuyết đi một mảng lớn về văn hóa”. Tuy 12 nhiên, ngày nay với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và truyền thông mà đặc biệt là sự lấn át của các phương tiện nghe nhìn, văn hóa đọc đang đứng trước cả cơ hội và thách thức. Cơ hội bởi mỗi người đều được tiếp cận với một khối lượng thông tin khổng lồ qua các phương tiện truyền thông khác nhau nhưng nó lại tiềm ẩn một nguy cơ làm mai một thói quen đọc sách. Hiện nay, vấn đề văn hóa đọc đang được xã hội quan tâm, đã có nhiều học giả, nhà khoa học nghiên cứu về đề tài này và đưa ra các khái niệm về thuật ngữ văn hóa đọc. Theo Thạc sĩ Bùi Văn Vượng, thuật ngữ “văn hóa đọc” là đọc sách có văn hóa, hay xây dựng một xã hội đọc sách. Tại Hội thảo “Văn hóa đọc, thực trạng và giải pháp” tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh ( năm 2010), khái niệm “Văn hóa đọc” được lý giải theo cả nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Theo nghĩa rộng, văn hóa đọc là cách ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của các nhà quản lý và các cơ quan quản lý nhà nước; ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của cộng đồng và ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân trong xã hội. Xét từ góc độ cá nhân, văn hóa đọc cần hội tụ đủ 3 yếu tố là thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc. Theo nghĩa hẹp, văn hóa đọc là ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân hình thành nên: Thói quen đọc, sở thích đọc, kỹ năng đọc, các yếu tố này có mối quan hệ biện chứng cùng bổ sung, bồi đắp cho nhau. Khi cá nhân có những ứng xử, giá trị và chuẩn mực đúng đắn, lành mạnh sẽ hình thành thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc lành mạnh. Giáo sư Chu Hảo trong Hội thảo “Sách và chấn hưng giáo dục” đã đề cập đến 3 yếu tố cấu thành nên văn hóa đọc, đó là thói quen đọc, phương pháp chọn sách và kỹ năng đọc, các yếu tố trên có mối quan hệ mật thiết và hỗ trợ lẫn nhau. Như vậy, văn hóa đọc đã vượt lên khái niệm đọc đơn thuần, nó hướng đến giá trị nghệ thuật đích thực, hướng đến các ứng xử, giá trị và chuẩn mực thẩm mỹ của cộng đồng xã hội. Văn hoá đọc có vai trò và ưu thế 13 riêng, Văn hoá đọc đòi hỏi tính tự giác rất cao, mỗi người đều phải rèn luyện bản lĩnh, không bị cám dỗ bởi các thú vui giải trí khác thì mới làm giầu kiến thức chung và kiến thức chuyên môn của mình. Từ xưa đến nay, mỗi con người muốn đi đến thành công thì đều cần phải có tri thức. Một trong những cách tiếp cận tri thức phổ biến và truyền thống nhất đó chính là việc đọc sách. Tuy nhiên, để việc đọc sách thật sự hiệu quả thì mỗi cá nhân cần phải luyện cho mình văn hóa đọc. Văn hóa đọc là một bộ phận cấu thành của văn hóa - là một trong những động lực thúc đẩy sự hình thành nên con người mới, những công dân có hiểu biết, có trí tuệ để có thể thích ứng được với sự phát triển của xã hội hiện đại. Văn hóa đọc là phương tiện giúp con người tiếp cận được với thông tin tri thức phù hợp hữu ích nhất cho cuộc sống của mình. Theo tác giả Trần Minh Nguyệt, xét trên bình diện văn minh nhân loại văn hóa đọc gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của chữ viết; xét trên bình diện cá nhân văn hóa đọc biểu hiện trình độ phát triển tinh thần của con người. Tác giả cho rằng “văn hóa đọc xem xét ở góc độ cá nhân bao hàm khía cạnh định hướng của chủ thể tới đối tượng đọc (nhu cầu đọc), khả năng, trình độ lĩnh hội thông tin (kỹ năng đọc), cả ở phản ứng với đối tượng đọc (ứng xử văn hóa)” Trong bài “Văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc ở Việt Nam”, Nguyễn Hữu Viêm cho rằng: “Văn hoá đọc là một khái niệm có hai nghĩa, một nghĩa rộng và một nghĩa hẹp”. Văn hoá đọc, theo nghĩa rộng, đó là nền văn hoá đọc của mỗi quốc gia thể hiện qua chủ trương, đường lối, chính sách của Nhà nước, của cộng đồng và ý thức của mỗi thành viên trong xã hội về xây dựng phát triển cơ sở vật chất (thư viện, phòng đọc; xuất bản phát hành sách, tài liệu...) nhằm phát triển văn hóa đọc. Văn hoá đọc, theo nghĩa hẹp là 14
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan