Tài liệu Luận văn phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ 4 5 tuổi tại trường mầm non thực hành hoa thủy tiên, hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI PHẠM THỊ THU TRANG BIÖN PH¸P PHèI HîP C¸C LùC L¦îNG X· HéI TRONG GI¸O DôC TRÎ Tù Kû 4-5 TUæI T¹I TR¦êNG MÇM NON THùC HµNH Cã TRÎ HOµ NHËP LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI PHẠM THỊ THU TRANG BIÖN PH¸P PHèI HîP C¸C LùC L¦îNG X· HéI TRONG GI¸O DôC TRÎ Tù Kû 4-5 TUæI T¹I TR¦êNG MÇM NON THùC HµNH Cã TRÎ HOµ NHËP Chuyên ngành: Giáo dục và phát triển cộng đồng Mã số: Thí điểm LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. NGUYỄN QUANG UẨN HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn: “Biện pháp phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ 4-5 tuổi tại trường Mầm non thực hành có trẻ hoà nhập” dưới sự hướng dẫn của GS.TS. Nguyễn Quang Uẩn là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, tháng 5 năm 2017 Tác giả luận văn Phạm Thị Thu Trang LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin tỏ lòng biết ơn đến GS.TS. Nguyễn Quang Uẩn, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Khoa Tâm lý – Giáo dục học, Trường ĐHSP Hà Nội, các bạn đồng nghiệp cùng công tác tại 2 Trường Mầm non thực hành: Hoa Thủy Tiên, Hoa Sen, gia đình, bầu bạn đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu. Mặc dù đã dành nhiều thời gian, công sức nhưng do khả năng của bản thân còn hạn chế, kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên luận văn của tác giả còn nhiều thiếu sót, kính mong các thầy, cô giáo góp ý và chỉ bảo để luận văn được hoàn thiện. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 5 năm 2017 Tác giả luận văn Phạm Thị Thu Trang MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 3 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................ 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.............................................................................. 4 7. Nguyên tắc tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ............................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ................................................................................................ 7 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC PHỐI HỢP CÁC LỰC LƯỢNG Xà HỘI TRONG GIÁO DỤC TRẺ TỰ KỶ .......................................................... 8 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề .......................................................... 8 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài về tự kỷ và giáo dục cho trẻ tự kỷ ............ 8 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước ................................................................. 12 1.2. Một số vấn đề lý luận về trẻ tự kỷ................................................................... 16 1.2.1. Khái niệm tự kỷ ....................................................................................... 16 1.2.2. Tiêu chí chẩn đoán tự kỷ ........................................................................ 17 1.2.3. Nguyên nhân tự kỷ .................................................................................. 21 1.2.4. Phân loại trẻ tự kỷ .................................................................................. 23 1.2.5. Đặc điểm trẻ tự kỷ .................................................................................. 24 1.3. Một số vấn đề lý luận về giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập ................. 28 1.3.1. Khái niệm giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập .................................. 28 1.3.2. Quá trình giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập ................................... 28 1.4. Phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập....... 33 1.4.1. Khái niệm phối hợp các lực lượng xã hội trong việc giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập ....................................................................................... 33 1.4.2. Vai trò của phối hợp các lực lượng xã hội trong việc giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập .................................................................................. 34 1.4.3. Nội dung phối hợp giữa các lực lượng xã hội trong việc giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập ............................................................................. 36 1.4.4. Cách thức phối hợp trong giáo dục hòa nhập cho trẻ ........................... 37 1.4.5. Các biện pháp tổ chức phối hợp các lực lượng xã hội trong việc giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập .............................................................. 38 1.4.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập .............................................................. 39 Tiểu kết chương 1 .................................................................................................... 42 Chương 2: THỰC TRẠNG VỀ VIỆC PHỐI HỢP CÁC LỰC LƯỢNG Xà HỘI TRONG GIÁO DỤC TRẺ TỰ KỶ NHẸ 4 - 5 TUỔI TẠI TRƯỜNG MẦM NON THỰC HÀNH CÓ TRẺ HÒA NHẬP Ở HÀ NỘI ....... 43 2.1. Khái quát về hai trường mầm non thực hành ............................................... 43 2.1.1. Khái quát trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên - Hà Nội ........... 43 2.1.2. Khái quát sơ lược về trường mầm non thực hành Hoa Sen - Hà Nội .... 45 2.2. Thực trạng phối hợp giữa các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi ở trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên – Hà Nội và trường mầm non thực hành Hoa Sen- Hà Nội ..................................................... 47 2.2.1. Nhận thức về ý nghĩa của việc phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi ở trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên – Hà Nội và trường mầm non thực hành Hoa Sen - Hà Nội .................... 47 2.2.2. Đánh giá khó khăn của việc phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi ở trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen ở Hà Nội ................................... 49 2.2.3. Thực hiện các nguyên tắc, yêu cầu phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ mầm non .................................................................... 51 2.2.4. Thực trạng thực hiện các biện pháp thuộc các tổ chức phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ ......................................................... 53 2.3. Vai trò của các thành viên thuộc lực lượng xã hội trong tổ chức phối hợp .... 64 2.3.1. Vai trò của các lực lượng xã hội trong hoạt động phối hợp giáo dục trẻ .... 64 2.3.2. Vai trò, trách nhiệm của giáo viên trong phối hợp giáo dục trẻ ............ 66 2.3.3. Vai trò, trách nhiệm của cha mẹ và của gia đình có trẻ tự kỷ ............... 68 2.3.4. Vai trò, trách nhiệm của các chuyên gia trong phối hợp giáo dục trẻ tự kỷ ..................................................................................................... 70 2.3.5. Vai trò, trách nhiệm của cán bộ quản lý trường mầm non .................... 73 2.3.6. Vai trò, trách nhiệm của đại diện các tổ chức chính trị - xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ ................................................................................... 75 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới việc phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ ..................................................................................................... 76 2.5. Đánh giá chung thực trạng phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ ở hai trường ...................................................................................... 79 Tiểu kết chương 2 .................................................................................................... 82 Chương 3: BIỆN PHÁP PHỐI HỢP CÁC LỰC LƯỢNG Xà HỘI TRONG GIÁO DỤC TRẺ TỰ KỶ NHẸ 4 -5 TUỔI TRƯỜNG MẦM NON THỰC HÀNH CÓ TRẺ HÒA NHẬP – HÀ NỘI ........................................................................ 83 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ......................................................................... 83 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu ................................................................ 83 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ..................................... 83 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .......................................................... 83 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ......................................................... 84 3.2. Các biện pháp phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành có trẻ hoà nhập - Hà Nội ............. 84 3.2.1. Biện pháp nâng cao nhận thức của các lực lượng về sự phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành có trẻ hoà nhập - Hà Nội .......................................................... 84 3.2.2. Biện pháp bồi dưỡng kiến thức, kĩ năng về phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành có trẻ hoà nhập- Hà Nội .......................................................................... 86 3.2.3. Biện pháp tăng cường xây dựng và sử dụng cơ sở vật chất, điều kiện, môi trường cho việc phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành có trẻ hoà nhập - Hà Nội ............... 87 3.2.4. Biện pháp tiến hành các hoạt động phối hợp thông qua xã hội hóa giáo dục cho trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành có trẻ hoà nhập - Hà Nội ............................................................................................ 89 3.2.5. Xây dựng cơ chế phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành có trẻ hoà nhập- Hà Nội ............ 90 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ..................................................................... 91 3.4. Khảo nghiệm nhận thức về mức độ cần thiết, mức độ khả thi của các biện pháp đã nêu ..................................................................................................... 92 3.5. Thực nghiệm tác động ..................................................................................... 94 3.5.1. Tổ chức thực nghiệm .............................................................................. 94 3.5.2. Kết quả thực nghiệm tác động biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của các lực lượng xã hội về sự phối hợp và biện pháp 2: Bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ ............95 Tiểu kết chương 3 .................................................................................................... 97 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 103 PHỤ LỤC .............................................................................................................. 1PL DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Nhận thức về ý nghĩa của việc phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ ................................................................................... 47 Bảng 2.2. Mức độ khó khăn của việc phối hợp các lực lượng xã hội tham gia giáo dục trẻ tự kỷ ................................................................................... 49 Bảng 2.3. Thực hiện các nguyên tắc, yêu cầu phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ mầm non .......................................................... 51 Bảng 2.4. Xây dựng kế hoạch tiến hành phối hợp giáo dục trẻ tự kỷ giữa các lực lượng xã hội ..................................................................................... 53 Bảng 2.5. Xây dựng bộ máy, cơ chế trong thực hiện kế hoạch phối hợp .............. 54 Bảng 2.6. Xây dựng và sử dụng các điều kiện, phương tiện, môi trường tổ chức phối hợp ........................................................................................ 56 Bảng 2.7. Thực hiện quá trình phối hợp các lực lượng xã hội trong các hoạt động giáo dục trẻ ................................................................................... 58 Bảng 2.8. Các hình thức phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ ..... 60 Bảng 2.9. Kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm tổ chức bộ máy phối hợp các Bảng 2.10. Bảng 2.11. Bảng 2.12. Bảng 2.13. Bảng 2.14. Bảng 2.15. Bảng 2.16. Bảng 3.1. Bảng 3.2. Bảng 3.3. lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ ........................................................ 62 Vai trò của các lực lượng xã hội trong hoạt động phối hợp giáo dục trẻ .................................................................................................... 64 Vai trò, trách nhiệm của giáo viên trong phối hợp giáo dục trẻ ............ 66 Vai trò, trách nhiệm của cha mẹ và của gia đình có trẻ tự kỷ ............... 68 Vai trò, trách nhiệm của các chuyên gia ................................................ 71 Vai trò, trách nhiệm của cán bộ quản lý trường mầm non .................... 73 Vai trò, trách nhiệm của đại diện các tổ chức chính trị - xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ .......................................................................... 75 Các yếu tố ảnh hưởng tới việc phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ ................................................................................... 77 Kết quả khảo nghiệm nhận thức về mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất .......................................................... 92 Nâng cao nhận thức của các lực lượng xã hội về sự phối hợp .............. 95 Bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ ................................................................................... 95 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Nhận thức về ý nghĩa của việc phối hợp các lực lượng xã hội Biểu đồ 2.2. trong giáo dục trẻ tự kỷ ..................................................................... 49 Các công việc phối hợp lực lượng xã hội trong hoạt động giáo dục trẻ ................................................................................................ 59 Biểu đồ 2.3. Vai trò của các lực lượng xã hội trong hoạt động phối hợp giáo dục trẻ ................................................................................................ 65 Biểu đồ 3.1. Kết quả khảo nghiệm nhận thức về mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ...................................................... 93 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài “Trẻ em như búp trên cành, biết ăn biết ngủ, biết học hành là ngoan”. Trẻ em là tài sản vô giá, là viên ngọc quý của bậc làm cha làm mẹ nói riêng và xã hội loài người nói chung. Các bậc cha mẹ ai cũng mong muốn con em mình sinh ra lớn lên được phát triển bình thường phù hợp theo từng lứa tuổi. Sự phát triển toàn diện cho trẻ ngay từ những năm đầu đời luôn được gia đình và toàn xã hội quan tâm. Các bậc cha mẹ trẻ luôn cố gắng tìm các phương pháp nuôi dưỡng, chăm sóc tốt nhất cho con em mình. Tuy nhiên, trong thực tế không phải trẻ em nào từ khi sinh ra cũng được may mắn có một cơ thể trọn vẹn về thể chất, trí tuệ. Những trẻ rối loạn phổ tự kỷ là một trong những trẻ sinh ra đã thiếu sự may mắn, gây nên các khó khăn cho sự phát triển sau này. Tự kỷ là một trong những rối loạn phát triển thường gặp ở trẻ em, nó là một loại khuyết tật do rối loạn hệ thần kinh gây ảnh hưởng đến hoạt động não bộ. Trẻ tự kỷ không những chậm phát triển về quan hệ xã hội, ngôn ngữ, giao tiếp, học hành mà còn có những rối loạn hành vi ảnh hưởng lớn đến gia đình và xã hội. Về lý luận, phối hợp giữa giáo viên, cha mẹ trẻ và các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập được xem là một hình thức tổ chức quan trọng giúp trẻ tự kỷ có cơ hội hòa nhập vào cộng đồng, xã hội. Chủ nghĩa Mác -Lênin đã khẳng định học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn giáo dục nhà trường, gia đình và xã hội luôn phối hợp chặt chẽ với nhau. Văn kiện các đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam cũng đã khẳng định tăng cường sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường, xã hội để thực hiện xã hội hóa giáo dục, huy động sự tham gia đóng góp của toàn xã hội, các lực lượng xã hội cho giáo dục. Quy định số 23/2006/QD-BGDĐT ngày 22 tháng 5 năm 2006 ban hành Quyết định về giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật (chương II, chương III và chương IV) [14]. Thông tư số 42/2013/TTLTBGDĐT- BLĐTBXH quy định về chính sách giáo dục với trẻ tự kỷ [18]. Triển khai Quyết định giáo dục hòa nhập, mô hình giáo dục hòa nhập cho trẻ tự kỷ ngày càng 1 được quan tâm đặc biệt là sự phối hợp giữa cha mẹ trẻ, giáo viên và các lực lượng xã hội đã được chú trọng. Hàng năm ở Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung số lượng trẻ rối loạn phổ tự kỷ được phát hiện ngày càng tăng lên. Trong báo cáo khoa học tại hội thảo quốc gia đầu tiên về tự kỷ vào tháng 3 năm 2013 tại Hà Nội, tác giả: Nguyễn Thị Hoàng Yến với chủ đề “Tình hình chăm sóc, giáo dục và phục hồi chức năng cho trẻ tự kỷ ở Việt Nam” chỉ ra rằng ở Việt Nam hiện nay “chưa có nghiên cứu nào về tỉ lệ mắc tự kỷ và tỉ lệ lưu hành bệnh tự kỷ” [25]. Một số nghiên cứu ở các Bệnh viện nhi đồng 1 chỉ ra tỉ lệ trẻ em rối loạn phổ tự kỷ đang tăng nhanh. Thống kê tại Bệnh viện Nhi đồng I, TP HCM: Số trẻ điều trị tự kỷ trong bệnh viện tăng nhanh. Năm 2000 (2 trẻ), 2004 (170 trẻ), 2008 (324 trẻ). Trẻ rối loạn tự kỷ ngày càng gia tăng cao ở thế giới cũng như ở Việt Nam. Nghiên cứu mô hình khuyết tật ở trẻ em của khoa Phục hồi Chức năng Bệnh viện Nhi Trung ương giai đoạn 2000-2007: Số trẻ tự kỷ đến khám năm 2007 tăng gấp 50 lần so với năm 2000; Số trẻ tự kỷ đến điều trị năm 2007 tăng gấp 33 lần so với năm 2000; Xu thế trẻ tự kỷ tăng nhanh từ 122% đến 268% trong giai đoạn 2004 đến 2007 so với năm 2000 [23, 27]. Trẻ tự kỷ ngày càng gia tăng cao ở thế giới cũng như ở Việt Nam. Đây là vấn đề thu hút sự quan tâm của các cấp ngành và toàn xã hội. Các cha mẹ trẻ có con em bị tự kỷ lúc nào cũng trăn trở câu hỏi: Liệu con mình có đi học hòa nhập được không? Các giáo viên luôn cố gắng áp dụng những bộ công cụ, phương pháp phù hợp với từng mức độ trẻ tự kỷ giúp trẻ có những kỹ năng sống cơ bản hòa nhập cộng đồng. Các lực lượng xã hội có quan tâm tới cách thức tổ chức, tạo điều kiện cơ sở vật chất cho giáo dục trẻ tự kỷ. Việc tìm ra những biện pháp phối hợp giữa giáo viên, cha mẹ trẻ và các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập là vô cùng cấp thiết tạo cơ hội cho trẻ hòa nhập. Trên thực tế hiện nay, Trường Mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen đã có những biện pháp phối hợp giữa giáo viên, cha mẹ trẻ và các lực lượng xã hội trong giáo dục cho trẻ tự kỷ nhưng còn nhiều hạn chế, chưa được triển khai rộng rãi và hiệu quả chưa cao. Giáo viên, cha mẹ trẻ và 2 các lực lượng xã hội chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của việc phối hợp trong giáo dục trẻ tự kỷ. Nhiều trẻ tự kỷ chưa được hỗ trợ hòa nhập từ phía giáo viên và bạn bè trong nhà trường, các em gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, sinh hoạt và học tập. Một số trẻ em tự kỷ sinh ra trong gia đình có hoàn cảnh kinh tế thấp lại không được cha mẹ quan tâm đúng mức, họ gửi con vào lớp học của trẻ phát triển bình thường và phó mặc cho nhà trường tự dạy dỗ. Thêm nữa một số cha mẹ trẻ tự kỷ sinh con hiếm muộn, không chấp nhận sự thật là con mình bị tự kỷ, họ huyễn hoặc và cứ nghĩ con mình phát triển bình thường và không hợp tác với cô giáo và nhà trường trong việc áp dụng biện pháp giáo dục trẻ tự kỷ. Các lực lượng xã hội chưa tập trung tốt nguồn lực, cơ sở vật chất để hỗ trợ giáo dục trẻ tự kỷ, dẫn đến việc trẻ bị bỏ qua giai đoạn vàng trong việc giáo dục cho trẻ tự kỷ. Với những lý do trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài “Biện pháp phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ 4-5 tuổi tại trường Mầm non thực hành có trẻ hoà nhập” 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận, thực trạng và đề xuất các biện pháp phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen ở Hà Nội, đề ra các biện pháp phối hợp nhằm góp phần giúp cho việc phối hợp các lực lượng giáo dục trẻ tự kỷ 4-5 tuổi ở mầm non có trẻ hoà nhập tốt hơn. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu - Đối tượng: Biện pháp phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen ở Hà Nội - Khách thể nghiên cứu: Trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi đang được hòa nhập, giáo viên, cha mẹ trẻ, bác sĩ chuyên khoa, giáo viên chuyên ngành đặc biệt, các các bộ quản lý liên quan tới trẻ tự kỷ đang học hòa nhập ở trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên - Hà Nội và trường mầm non thực hành Hoa Sen - Hà Nội. 4. Giả thuyết khoa học Thực tế việc phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 3 tuổi tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen- Hà Nội đã có những kết quả nhất định, song vẫn còn những hạn chế bất cập. Nếu có cơ sở lý luận và nắm được thực trạng việc phối hợp các lực lượng xã hội trong việc giáo dục thì có thể đề xuất các biện pháp tổ chức phối hợp các lực lượng xã hội giúp cho việc phối hợp giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hòa nhập tốt hơn. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hoà nhập. 5.2. Nghiên cứu thực trạng phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen ở Hà Nội. Lý giải nguyên nhân thực trạng. Đề xuất các biện pháp tổ chức phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen ở Hà Nội. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Giới hạn về đối tượng nghiên cứu: Biện pháp phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen ở Hà Nội. Giới hạn về khách thể: Trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi đang được hòa nhập, giáo viên, cha mẹ trẻ, bác sĩ chuyên khoa, giáo viên chuyên ngành đặc biệt, các các bộ quản lý liên quan tới trẻ tự kỷ đang học hòa nhập ở trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen ở Hà Nội. Giới hạn về địa bàn: Ở 38 lớp tại Trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và Trường mầm non thực hành Hoa Sen ở Hà Nội. Giới hạn về thời gian: 2016 – 2017. 7. Nguyên tắc tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Các nguyên tắc tiếp cận - Nguyên tắc tiếp cận liên ngành + Giáo dục cộng đồng. 4 + Giáo dục đặc biệt. + Giáo dục học. + Xã hội học. - Nguyên tắc tiếp cận hoạt động: tổ chức phối hợp hoạt động. - Nguyên tắc tiếp cận hệ thống: coi sự phối hợp như một hệ thống tổng hợp, phối hợp các lực lượng giáo dục. - Nguyên tắc tiếp cận phát triển: nghiên cứu sự phối hợp trong sự phát triển cộng đồng và hướng vào sự phát triển trẻ tự kỷ mầm non trong môi trường giáo dục hòa nhập. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận * Mục tiêu: xây dựng cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu cho phù hợp với đề tài. * Nội dung: các vấn đề lý luận về phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên- Hà Nội và trường mầm non thực hành Hoa Sen- Hà Nội. * Cách tiến hành: Sưu tầm, đọc, phân tích, so sánh, hệ thống hóa, khái quát hóa những tài liệu lý luận văn bản về phối hợp các lực lượng giáo dục nói chung và giáo dục trẻ tự kỷ mầm non hoà nhập. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp chuyên gia * Mục tiêu: xin ý kiến chuyên gia chuyên ngành để xây dựng đề cương nghiên cứu, xây dựng công cụ điều tra và tiến trình triển khai nghiên cứu. * Nội dung: về phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 45 tuổi tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen ở Hà Nội, các yếu tố ảnh hưởng. * Cách tiến hành: Xin ý kiến chuyên gia trong quá trình xây dựng đề cương nghiên cứu, xây dựng công cụ điều tra và tiến trình triển khai nghiên cứu. 7.2.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi * Mục tiêu: Thu thập những thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân tích 5 và đánh giá thực trạng phối hợp của các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ mầm non hoà nhập. * Nội dung: về phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4 5 tuổi tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen - Hà Nội, các yếu tố ảnh hưởng, các biện pháp đề xuất. * Cách tiến hành: Tiến hành xây dựng loại phiếu hỏi cho cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh, cha mẹ trẻ, các đại diện xã hội với các câu hỏi đóng, mở phù hợp với nội dung mục đích nghiên cứu. 7.2.2.3. Phương pháp quan sát * Mục tiêu: Bổ sung cho phương pháp điều tra bảng hỏi, góp phần giải quyết nhiệm vụ của đề tài tốt hơn. * Nội dung: Người quan sát sử dụng các quá trình tri giác để thu thập thông tin về hành vi, cử chỉ, lời nói của khách thể để nghiên cứu nhằm đạt được mục đích nghiên cứu nhất định. * Cách tiến hành: Quan sát những hoạt động của các lực lượng xã hội trong quá trình tổ chức phối hợp giáo dục trẻ tự kỷ. 7.2.2.4. Phương pháp phỏng vấn * Mục tiêu: Làm rõ hơn những kết quả thu được qua phiếu hỏi, đồng thời bổ sung thêm những thông tin cần thiết phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. * Nội dung: Kinh nghiệm và ý kiến đề xuất sự phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy TiênHà Nội và trường mầm non thực hành Hoa Sen- Hà Nội. * Cách tiến hành: Tiến hành phỏng vấn sâu với một số giáo viên, cha mẹ trẻ, bác sĩ chuyên khoa, giáo viên chuyên ngành đặc biệt, các cán bộ quản lý liên quan tới trẻ tự kỷ đang học hòa nhập ở trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên - Hà Nội và trường mầm non thực hành Hoa Sen- Hà Nội. 7.2.2.5. Phương pháp thực nghiệm * Nội dung: Thực nghiệm biện pháp đề xuất mục tiêu về việc phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên - Hà Nội và trường mầm non thực hành Hoa Sen - Hà Nội. 6 * Cách tiến hành: tiến hành thực nghiệm phối hợp các lực lượng xã hội. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học * Mục tiêu: Xử lý phiếu điều tra nhằm thu thập một số tài liệu về mặt định lượng, định tính qua về các biện pháp phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại Trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và Trường mầm non thực hành Hoa Sen ở Hà Nội. * Nội dung: Sử dụng thống kê mô tả để tính điểm trung bình, độ lệch chuẩn. - Sử dụng thống kê suy luận: các phép kiểm định tương quan. * Cách tiến hành: Sử dụng thống kê toán học với sự trợ giúp của SPSS. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về việc phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ. Chương 2: Thực trạng phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành Hoa Thủy Tiên và trường mầm non thực hành Hoa Sen ở Hà Nội. Chương 3: Biện pháp phối hợp các lực lượng xã hội trong giáo dục trẻ tự kỷ nhẹ 4-5 tuổi tại trường mầm non thực hành có trẻ hoà nhập. 7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC PHỐI HỢP CÁC LỰC LƯỢNG Xà HỘI TRONG GIÁO DỤC TRẺ TỰ KỶ 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài về tự kỷ và giáo dục cho trẻ tự kỷ - Các nghiên cứu về đánh giá chẩn đoán tự kỷ Trên thế giới đã có các nghiên cứu giải thích về căn nguyên của tự kỷ và mô tả chi tiết hành vi thực sự của những trẻ tự kỷ. Theo thống kê dịch tễ học, tự kỷ là một rối loạn tâm trí sớm ở trẻ em chiếm tử lệ 4-5/1000 trẻ trong đó có ½ trẻ có bệnh cảnh tự kỷ điển hình và ¾ có giới tính nam. Ngay từ đầu thế kỷ XIX đã có những báo cáo về trường hợp đơn lẻ của những trẻ rất bé mắc các bệnh rối loạn tâm trí nặng, có liên quan đến một biến dạng rõ của quá trình phát triển và Maudsley đã là nhà tâm bệnh họ đầu tiên chú ý đến những nghiên cứu về những trạng thái này. Tuy nhiên, mãi rất lâu về sau này thì các rối loạn này mới được khoa học thừa nhận. Ban đầu, chúng được xếp vào một dạng của tâm thần phân liệt. Đến năm 1919, Thuật ngữ Autism được bác sỹ tâm thần người Thụy Sỹ Engen Blueler (18571940) đưa ra năm 1919 để mô tả giai đoạn bắt đầu của rối loạn thần kinh ở người lớn. Nhà tâm thần học Bleuler đã là người đầu tiên nói đến các rối loạn này dưới khái niệm “tự kỷ”. Theo ông đó là một trong những triệu chứng tiên phát cơ cản của tâm thần phân liệt người lớn và tính tự kỷ là thể hiện một sự tập trung toàn bộ đời sống tâm lý của một người vào thế giới bên trong của mình cùng với sự mất đi tiếp xúc, sự cắt rời với thế giới bên ngoài. Đến năm 1943, bác sỹ tâm thần người Mỹ là Leo Kanner mô tả trong một bài báo với nhan đề “Autism Disturbance of Effective Contract” (các rối loạn về tiếp xúc cảm xúc có tính tự kỷ) với những nghiên cứu mô tả cụ thể về tự kỷ với rất nhiều sắc thái khác nhau trong hành vi như: Sự cách biệt, thiếu hụt trong tương tác xã hội, thiếu quan hệ tiếp xúc về mặt tình cảm với người; Một số thói quen hàng nay kỳ dị, tỉ mỉ; 8 Thiếu hụt giao tiếp bằng ngôn ngữ, không nói hoặc cách nói năng khác thường rỏ rệt; Hạn chế trong hoạt động tập trung và chú ý, nhưng lại có một khả năng cao kỳ lạ ở một số lĩnh vực, trái ngược với tình trạng khó khăn trong lĩnh vực khác. Tiếp sau Kaner đã có rất nhiều các công trình nghiên cứu khác liên quan đến tự kỷ như nghiên cứu của các nhà tâm thần học Anh, Mỹ; nghiên cứu của các nhà phân tâm… và đến nay thì đã có rất nhiều tên gọi và cách phân loại khác nhau dùng để mô tả tự kỷ như “Loạn tâm cộng sinh”, “Nhân cách bệnh tự kỷ”, “Rối loạn kiểu tự kỷ”. Theo bảng phân loại bệnh quốc tế của Tổ chức y tế thế giới (ICD- 8) từ năm 1967 đã đưa tự kỷ vào mô tả ở chứng Idiotis, tâm thần chậm phát triển nặng nhất. Cho đến nay cách xếp loại chứng tự kỷ trong bảng phân loại bệnh quốc tế và Hoa Kỳ đã có nhiều thay đổi. Theo bảng phân loại bệnh của Hội Tâm thần học Hoa Kỳ (DSM- IV) ra đời gần nhất, năm 1994, thì hiện tượng tự kỷ nằm trong rối loạn phát triển lan tỏa mục 299,000. Theo quan điểm mô tả lâm sàng của bảng Phân loại bệnh Quốc Tế (ICD-10) năm 1992 về các rối loạn tâm thần và hành vi, tự kỷ là một hội chứng nằm trong mục “ 84” với tên gọi “rối loạn phát triển lan toả” (Pervasive Developmental Disorders), là một nhóm các rối loạn đặc trưng bởi các bất thường về hành vi, chất lượng giao tiếp và quan hệ xã hội. Rối loạn phát triển lan tỏa (Pervasive Developmental Disorders) là các rối loạn được đặc trưng bởi những bất thường về chất lượng trong các mối quan hệ xã hội và phương thức giao tiếp cũng như có một số sở thích và hành vi bị thu hẹp, định hình lặp đi lặp lại. Các bất thường về chất lượng này hình thành một nét lan tỏa mà người ta tìm thấy trong hoạt động của chủ thể ở mọi hoàn cảnh với nhiều mức độ khác nhau. Trong đa số các trường hợp, sự phát triển không bình thường ngay từ tuổi trẻ nhỏ và có một vài trường hợp các trạng thái bệnh lý này thấy rõ trong 5 năm đầu cuộc đời [20]. Theo cuốn “Sổ tay chẩn đoán và thống kê những rối loạn tâm thần” (DSMIV) của Hiệp hội các nhà tâm thần Hoa Kỳ: Rối loạn phát triển lan tỏa (Pervasive Developmental Disorders) gồm năm thể loại rối loạn phát triển khác nhau: Rối loạn 9 tự kỷ (Autistic disorder), Rối loạn Rett (Rett’s disorder), Rối loạn tan rã thời ấu thơ (childhood disintegrative disorder), Rối loạn Asperger (Asperger’s disorder), Rối loạn phát triển lan tỏa không đặc hiệu (Pervasive developmental disorder not otherwise specified). Rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder-ASD), được hiểu như Rối loạn phát triển lan tỏa, nguyên nhân bởi sự suy giảm trầm trọng và bao phủ sự suy nghĩ, cảm giác, ngôn ngữ và khả năng quan hệ với người khác. Những rối loạn đó thông thường được chẩn đoán trong thời thơ ấu, gọi là rối loạn tự kỷ, tiếp theo là Rối loạn phát triển lan tỏa không đặc hiệu và có nhiều dạng nhẹ hơn như Hội chứng Asperger và hai rối loạn hiếm gặp khác là Hội chứng Rett và Rối loạn tan rã thời thơ ấu [16, 29]. Một số tác giả đã nghiên cứu công cụ theo hướng đánh giá tự kỷ như: Năm 1988, Reichler và Schopler đã xây dựng bộ công cụ “Thang đánh giá tự kỷ thời thơ ấu”, Viện nghiên cứu tự kỷ Mỹ đã xuất bản lần đầu tiên cuốn sách “Phương pháp lựa chọn đánh giá lâm sàng” vào năm 1996 [15] Từ nghiên cứu theo hướng chẩn đoán, đánh giá cho tự kỷ thì chúng tôi thấy rằng hiện nay việc đánh giá, chẩn đoán cho trẻ tự kỷ dựa vào bảng Phân Loại Bệnh Quốc Tế (ICD-10) của Tổ chức y tế thế giới và Sổ tay chẩn đoán và Thống Kê Những Rối Loạn Tâm Thần” (DSM) của Hiệp hội các nhà tâm thần Hoa Kỳ mang tính chuẩn xác và tinh cậy cao và được sử dụng phổ biến. Với đề tài này, nghiên cứu về tự kỷ chúng tôi cũng sử dụng hai bộ công cụ chẩn đoán trên để mô tả về tự kỷ [16, 20]. - Các nghiên cứu về cách ứng xử, thái độ của cha mẹ cho trẻ tự kỷ Theo Lorna Wing các yếu tố ảnh hưởng tới cách thức ứng xử của trẻ được thống kê ở một số quan điểm sau [8]: - Cách thức ứng xử có thể thay đổi theo hoàn cảnh, thường là kém hơn ở nhà do cha mẹ hay đòi hỏi bắt trẻ phải chú ý, và khá hơn khi ở trường hoặc buồng bệnh có tổ chức hơn. - Các ứng xử có thể thay đổi tùy theo người với đối tượng trẻ tự kỷ. Cách ứng xử sẽ khá hơn nếu người đó có kinh nghiệm giải quyết các vấn đề tự kỷ hơn là 10