Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Luận văn quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng...

Tài liệu Luận văn quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học cơ sở huyện an dương, thành phố hải phòng

.PDF
168
631
101

Mô tả:

LỜI CẢM ƠN Sau hai năm (2015-2017) học tập và nghiên cứu, tác giả đã hoàn thành chương trình khoá học Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục và hoàn thành luận văn "Quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng" tại trường Đại học sư phạm Hà Nội. Tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Phòng Sau Đại học, Khoa Quản lý giáo dục, các thầy cô giáo đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt là sự giúp đỡ và chỉ bảo tận tình của Tiến sỹ Đào Lan Hương, cô giáo đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Với tình cảm chân thành, tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới Phòng GD&ĐT huyện An Dương, cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên tại các trường THCS của huyện An Dương, thành phố Hải Phòng, cùng anh em đồng nghiệp trong cơ quan và bạn bè đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện để tôi hoàn thành việc học tập, thu thập và xử lý thông tin phục vụ quá trình nghiên cứu của mình. Do điều kiện nghiên cứu còn hạn chế, trong luận văn không tránh khỏi thiếu sót, tác giả mong được thông cảm, giúp đỡ và tiếp tục nhận được sự chỉ dẫn và đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo và đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Hải Phòng, tháng 06 năm 2017 Tác giả Đỗ Thị Huyền i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn với tên đề tài:"Quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng" là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó. Tôi xin chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình. Hà Nội, ngày 09 tháng 06 năm 2017 Tác giả luận văn Đỗ Thị Huyền ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................ii DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................ Error! Bookmark not defined. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ 3 MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ CÁC HOẠT ĐỘNG LIÊN QUAN ĐẾN PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ .......... 9 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .................................................................... 9 1.1.1. Ở nước ngoài ........................................................................................... 9 1.1.2. Ở Việt Nam ........................................................................................... 11 1.2. Năng lực và dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............... 14 1.2.1. Năng lực và phát triển năng lực ............................................................ 14 1.2.2. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ........................ 17 1.3. Phương tiện dạy học và các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học ở trường trung học cơ sở ................................................................................. 20 1.3.1. Phương tiện dạy học ở trường trung học cơ sở..................................... 20 1.3.2. Hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học ở trường trung học cơ sở theo định hướng phát triển năng lực học sinh................................................. 27 1.4. Quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học cơ sở ........................ 34 1.4.1. Khái niệm quản lý hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học ......... 34 1.4.2. Các nội dung quản lý hoạt động liên quan đến PTDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh của Hiệu trưởng ở trường THCS....................... 40 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học cơ sở ................................................................................................ 49 iii 1.5.1. Các yếu tố thuộc về chủ thể quản lý ..................................................... 50 1.5.2. Các yếu tố thuộc về đối tượng quản lý ................................................. 50 1.5.3. Các yếu tố thuộc về môi trường quản lý ............................................... 52 Kết luận chương 1 ........................................................................................... 53 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÁC HOẠT ĐỘNG LIÊN QUAN ĐẾN PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ, HUYỆN AN DƯƠNG, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG .......................................................... 56 2.1. Vài nét về tình hình kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục trung học cơ sở ở huyện An Dương ............................................................................................. 56 2.1.1. Tình hình kinh tế, văn hóa, xã hội......................................................... 56 2.1.2. Tình hình Giáo dục trung học cơ sở của huyện An Dương .................. 58 THCS giai đoạn 2010-2011 đến 2014-2015 ................................................... 58 2.2. Khái quát về tổ chức nghiên cứu thực trạng ............................................ 64 2.2.1. Mục đích khảo sát ................................................................................. 64 2.2.2. Đối tượng khảo sát ................................................................................ 64 2.2.3. Thời điểm khảo sát................................................................................ 64 2.2.4. Phương pháp điều tra và xử lý kết quả: ................................................ 64 2.3. Thực trạng các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng ........................................................................ 65 2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về vai trò của phương tiện dạy học trong việc đổi mới phương pháp dạy học ..................... 65 2.3.2. Thực trạng hoạt động trang bị phương tiện dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng ....................................... 69 2.3.3. Thực trạng hoạt động sử dụng phương tiện dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng ....................................... 76 iv 2.3.4. Thực trạng hoạt động bảo quản phương tiện dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng ....................................... 84 2.4. Thực trạng quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng........................................................ 88 2.4.1. Thực trạng quản lý hoạt động trang bị phương tiện dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng................. 88 2.4.2. Thực trạng quản lý hoạt động sử dụng phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng .................................................................. 93 2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động bảo quản phương tiện dạy học ở các trường trung học cư sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng.................. 97 2.5. Đánh giá chung và nguyên nhân của thực trạng quản lý hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng....................... 98 Kết luận chương 2 ......................................................................................... 108 CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÁC HOẠT ĐỘNG LIÊN QUAN ĐẾN PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN AN DƯƠNG, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ........................................................ 111 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp.......................................................... 111 3.1.1. Đảm bảo tính đồng bộ của các biện pháp ........................................... 111 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn của các biện pháp .......................................... 111 3.1.3. Đảm bảo tính khả thi của các biện pháp ............................................. 111 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học cơ sở.............. 112 3.2.1. Nâng cao nhận thức, thái độ cho giáo viên và học sinh về ý nghĩa, tầm quan trọng của phương tiện dạy học trong quá trình dạy học....................... 112 v 3.2.2. Chỉ đạo hoạt động trang bị và hoàn thiện phương tiện dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học đi đôi với tiết kiệm................................................ 115 3.2.3. Đổi mới quản lý việc khai thác, sử dụng phương tiện dạy học .......... 120 3.2.4. Cải tiến quản lý hoạt động bảo quản, sửa chữa phương tiện dạy học theo hướng thiết thực, hiệu quả..................................................................... 124 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................ 128 3.4. Hiệu quả khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 129 3.4.1. Nội dung, đối tượng khảo nghiệm ...................................................... 129 3.4.2. Nhận xét .............................................................................................. 132 Kết luận chương 3 ......................................................................................... 133 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 134 1. Kết luận ..................................................................................................... 134 2. Khuyến nghị .............................................................................................. 139 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 142 PHỤ LỤC ............................................................................................................ vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ Hình 1.1. Mối quan hệ giữa các thành tố cơ bản của hệ thống quản lý......... 39 Bảng 2.1. So sánh quy mô phát triển các trường ............................................ 58 THCS giai đoạn 2010-2011 đến 2014-2015 ................................................... 58 Bảng số 2.2. Thống kê số lượng giáo viên đã được công nhận GV giỏi cấp Huyện - cấp Thành phố ở các trường THCS huyện An Dương ..................... 60 Bảng số 2.3. Thống kê chất lượng hạnh kiểm và học lực của học sinh cấp THCS huyện An Dương, thành phố Hải Phòng.............................................. 62 Bảng số 2.4. Bảng thống kê về số lượng học sinh được công nhận ............... 63 học sinh giỏi cấp huyện, cấp thành phố huyện An Dương ............................. 63 Bảng 2.5. Mức độ nhận thức về vai trò của PTDH......................................... 66 đối với phát triển năng lực học sinh................................................................ 66 Bảng 2.6. Thực trạng số lượng phương tiện dạy học của 08 .......................... 69 trường THCS huyện An Dương-Hải Phòng ................................................... 69 Bảng 2.7. Chất lượng PTDH của 08 trường THCS ........................................ 71 huyện An Dương-Hải Phòng........................................................................... 71 Bảng 2.8. Mức độ tự tạo PTDH của GV và HS ở 08 trường THCS............... 74 Bảng 2.9. Đánh giá tần suất sử dụng PTDH của GV 08 trường THCS.......... 77 Bảng 2.10. Tần suất sử dụng PTDH theo môn học ....................................... 77 Bảng 2.11. Đánh giá kết quả sử dụng PTDH của 08 trường THCS ............... 78 Bảng 2.12. Kỹ năng sử dụng PTDH của GV ở 08 trường THCS................... 80 Bảng 2.13. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế trong ............................................ 82 việc sử dụng PTDH của GV............................................................................ 82 Bảng 2.14. Thực trạng kết quả bảo quản PTDH ở 08 trường THCS.............. 84 Bảng 2.15. Đánh giá kết quả bảo quản PTDH của 08 trường THCS ............. 86 Bảng 2.16. Thực trạng quản lý hoạt động trang bị PTDH.............................. 89 Bảng 2.17. Quản lý việc huy động các nguồn lực tài chính từ công tác XHHGD... 90 1 Bảng 2.18. Quản lý hoạt động tự tạo PTDH................................................... 91 Bảng 2.19. Thực trạng quản lý hoạt động sử dụng PTDH ............................. 93 Bảng 2.20. Thực trạng quản lý hoạt động bảo quản PTDH............................ 97 Bảng 2.21. Tổng hợp điều tra các hoạt dộng liên quan đến PTDH .............. 98 Bảng 2.22. Tổng hợp đánh giá về quản lý các............................................. 100 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết.............................................. 130 2 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Viết tắt Viết đầy đủ 1 CBGV&NV Cán bộ giáo viên và nhân viên 2 CBQL Cán bộ quản lý 3 CSVC Cơ sở vật chất 4 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 5 GV Giáo viên 6 HS Học sinh 7 PPDH Phương pháp dạy học 8 PTDH Phương tiện dạy học 9 SGK Sách giáo khoa 10 TBDH Thiết bị dạy học 11 THCS Trung học cơ sở 3 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nâng cao chất lượng giáo dục là vấn đề đang được cả xã hội quan tâm. Muốn nâng cao chất lượng giáo dục cần có những biện pháp cải cách, đổi mới hệ thống giáo dục một cách đồng bộ, trong đó cải tiến, đổi mới phương tiện dạy học (PTDH) là một trong những biện pháp hiệu quả nhất. Phương tiện dạy học góp phần giúp cho giáo viên thực hiện có hiệu quả quá trình dạy học, là điểm tựa cho học sinh hình thành tri thức và kỹ năng thực hành một cách nhanh chóng, bền vững. Sự nghiệp Giáo dục & Đào tạo (GD&ĐT) của nước ta luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm, nhất là từ sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, Đảng ta đã xác định: Trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cùng với khoa học và công nghệ, GD&ĐT là quốc sách hàng đầu. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã nêu rõ: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện dạy học vào quá trình dạy học” và “Tiếp tục đổi mới phương pháp GD&ĐT, tăng cường cơ sở vật chất và từng bước hiện đại hóa nhà trường, lớp học, sân chơi, bãi tập, máy tính nối mạng Internet, thiết bị học tập và giảng dạy hiện đại, thư viện ...”. Phương tiện dạy học là một trong những điều kiện cần thiết để giáo viên thực hiện được các nội dung giáo dục, giáo dưỡng và phát triển trí tuệ, khơi dậy tố chất thông minh của học sinh. Trong quá trình dạy học, phương tiện dạy học vừa là công cụ giúp giáo viên chuyển tải thông tin, điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh, vừa là nguồn tri thức đa dạng và phong phú. Hơn nữa, trong quản lý đổi mới chương trình Trung học cơ sở (THCS), người hiệu trưởng cần thể hiện rõ vai trò trong quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp Giáo dục, phương tiện Giáo dục và đánh giá trong Giáo dục một cách đồng bộ. Trọng tâm của việc đổi mới chương trình THCS là đổi mới 4 phương pháp dạy học, hoạt động học tập. Sử dụng PTDH góp phần quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học đồng thời trong quá trình sử dụng phương tiện dạy học sẽ khởi động, phát huy khả năng tự làm phương tiện dạy học và tính sáng tạo của giáo viên và học sinh. Bởi vậy trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học trong các Trường THCS hiện nay không thể không nghiên cứu việc chỉ đạo sử dụng và quản lý PTDH. Những năm qua bằng sự cố gắng của các nhà trường trong việc trang bị, sử dụng và bảo quản PTDH được tăng cường và có hiệu quả. Tuy vậy do kinh phí còn hạn hẹp cho nên việc bổ sung PTDH chưa thường xuyên, thiếu đồng bộ, chưa đủ chủng loại, thiếu phòng thực hành thí nghiệm, phòng học bộ môn … Bên cạnh đó nhận thức của cán bộ, giáo viên về sử dụng phương tiện dạy học còn hạn chế: ngại mất nhiều thời gian, kỹ năng làm thực hành thí nghiệm còn lúng túng… Điều đó dẫn đến việc quản lý, sử dụng PTDH nhằm đổi mới phương pháp dạy học còn hạn chế. Công tác quản lý, chỉ đạo việc trang bị, sử dụng và bảo quản PTDH ở các trường chưa được quan tâm đúng mức, chưa đáp ứng trước yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng dạy học. Việc tìm ra được một số nguyên nhân cơ bản và đề xuất những biện pháp quản lý chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả trang bị, bảo quản và sử dụng PTDH góp phần nâng cao chất lượng dạy học tại các trường Trung học cơ sở của huyện An Dương hiện nay là một nhiệm vụ cấp bách. Vấn đề các biện pháp quản lý phương tiện dạy học đã được một số tác giả nghiên cứu đưa ra những nguyên lý, lý luận cơ bản làm cơ sở và tạo điều kiện cho các nhà quản lý có cách nhìn tổng thể, toàn diện hơn song không thể vận dụng vào mọi cơ sở giáo dục. Với những lý do chính đã phân tích ở trên, tác giả nghiên cứu vấn đề "Quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng". 5 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học ở các trường Trung học sơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học của các trường THCS huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng. 3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường Trung học cơ sở. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS. 4. Giả thuyết khoa học Quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học ở các trường THCS huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng đã thu được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế như: số lượng PTDH còn thiếu đặc biệt là những PTDH hiện đại, chất lượng PTDH thấp và thiếu tính đồng bộ … dẫn đến hiệu quả sử dụng chưa cao, chưa phát triển được năng lực của học sinh. Nếu nghiên cứu làm sáng tỏ được cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học thì sẽ đề xuất được những biện pháp quản lý cần thiết và khả thi nâng cao hiệu quả sử dụng phương tiện dạy học từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THCS. 6 5.2. Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh cho Hiệu trưởng các trường THCS huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Có nhiều cấp quản lý cùng tham gia quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học đề tài này tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học của Hiệu trưởng trường THCS. 6.2. Giới hạn về đối tượng khảo sát - Cán bộ quản lý, chuyên viên của Phòng Giáo dục và Đào tạo 10 người và cán bộ quản lý các trường THCS huyện An Dương 20 người. - Giáo viên và nhân viên các trường THCS huyện An Dương 50 người. - Học sinh các trường THCS huyện An Dương 30 học sinh. 6.3. Giới hạn địa bàn nghiên cứu Trên địa bàn huyện An Dương có 16 trường THCS đề tài được nghiên cứu trên 08 trường THCS đại diện cho các vùng thuận lợi và khó khăn; đại diện cho các trường đạt chuẩn Quốc gia và chưa đạt chuẩn Quốc gia các trường đó là: THCS An Dương, THCS An Đồng, THCS An Hoà, THCS Bắc Sơn, THCS Đại Bản, THCS Đồng Thái, THCS Hồng Phong, THCS Tân Tiến 6.4. Giới hạn về thời gian nghiên cứu Các số liệu điều tra được lấy trong năm học: năm học 2014-2015. 7. Phương pháp nghiên cứu Thực hiện việc nghiên cứu đề tài, các nhóm phương pháp sau đây được phối hợp sử dụng: 7 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Hệ thống hóa, phân tích, tổng hợp hóa, khái quát hóa các lý thuyết, các công trình nghiên cứu khoa học, các tài liệu có tính pháp lý về quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THCS. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi. - Phương pháp phỏng vấn sâu. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm. - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia. 7.3. Nhóm phương pháp xử lý thông tin Dùng thống kê toán học để xử lý các số liệu điều tra. 8. Cấu trúc luận văn Luận văn gồm 03 phần: mở đầu, ba chương, kết luận. Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học sơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng. Chương 3: Biện pháp quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học cơ sở huyện An Dương, Thành phố Hải Phòng. Ngoài ra, luận văn còn có một danh mục tài liệu gồm 39 tài liệu tham khảo và phụ lục. 8 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ CÁC HOẠT ĐỘNG LIÊN QUAN ĐẾN PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Ở nước ngoài Giáo dục luôn là lĩnh vực khoa học mà bất kỳ thời đại nào, quốc gia nào cũng giành được nhiều sự quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học. Tuy nhiên các vấn đề trong giáo dục gắn kết, ràng buộc với các lĩnh vực khác như chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội ... Vì thế nghiên cứu biện pháp quản lý phương tiện dạy học của hiệu trưởng các trường THCS nhằm nâng cao chất lượng dạy học, đổi mới phương pháp dạy học là vấn đề khó khăn, phức tạp. Để nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường thì công tác quản lý sử dụng phương tiện dạy học có hiệu quả là hết sức quan trọng. Các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu thực tiễn quản lý nhà trường để tìm ra các biện pháp quản lý hiệu quả nhất. Nhà giáo dục học vĩ đại người Tiệp Khắc J.A.Komenski (1592-1679) đã đặt nền móng đầu tiên cho dạy học trực quan, với quan điểm cơ bản là: Dạy học được bắt đầu từ việc quan sát sự vật, hiện tượng, quá trình. Trực quan trong dạy học là một trong những nguyên tắc lý luận dạy học, được nghiên cứu xuyên suốt qua các thời kì triết học: Trực quan trong triết học cổ đại, trực quan trong triết học siêu hình cận đại, trực quan trong triết học biện chứng duy tâm, trực quan trong triết học duy vật biện chứng. Trong tác phẩm “Phép dạy học vĩ đại”, ông viết: “ ... không có gì trong trí não nếu như trước đó không có gì trong cảm giác. Vì thế, bắt đầu dạy học không thể từ sự giải thích bằng lời về các sự vật mà phải bằng sự quan sát trực tiếp chúng. Lời nói 9 không bao giờ được đi trước sự vật”. Như vậy trái hẳn với lối dạy học kinh viện, nhồi sọ và bắt học sinh học thuộc lòng còn phổ biến thời kỳ đó. Ông nhấn mạnh “Cái có thể tri giác được hãy để cho học sinh tri giác bằng các giác quan của chúng, cái nhìn được hãy để cho nhìn, cái nghe được hãy để cho nghe ... Đó là quy tắc vàng đối với trẻ em, đối với dạy học”. Nhà giáo dục học người Nga Usinski (1824 - 1870) và các học trò của ông tiếp tục phát triển nguyên tắc dạy học trực quan dựa trên các thành tựu mới về tâm lý học và sinh lý học. Usinski viết ‘không có cái gì có thể giúp anh san bằng bức tường ngăn cách giữa giáo viên và học sinh như là việc anh đưa cho học sinh xem một bức tranh và giải thích nó ... đứa trẻ suy nghĩ bằng hình dạng, bằng màu sắc, âm thanh và bằng cảm giác nói chung”. Cùng với sự phát triển của các tư tưởng trong lĩnh vực tâm lý, giáo dục học, lý thuyết về dạy học trực quan đã có những bước tiến mới nhận thức được vai trò quan trọng của phương tiện dạy học trực quan. Tính trực quan trong dạy học đóng vai trò minh họa trong bài giảng của giáo viên, giúp học sinh không chỉ nhận biết được hiện tượng mà còn nắm rõ bản chất của hiện tượng. Theo VAT : Kiến thức thu được qua nghe là 11%, qua nhìn là 81%, qua các giác quan khác là 9%. Kiến thức nhớ được qua nghe là 20%, qua nhìn là 30%, qua nghe và nhìn là 50%, qua nói là 80%, qua nói và làm là 90%. Từ sau đại chiến thế giới thứ hai (1939-1945) ở Liên Xô (cũ) đã thực hiện khẩu hiệu: “Điện ảnh hoá quá trình học tập”. Tuỳ theo hoàn cảnh kinh tế, kỹ thuật và xã hội tất cả các nước trên thế giới đều có khuynh hướng hoàn thiện CSVC và PTDH nhằm phù hợp với sự hiện đại hoá nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Các nước có nền kinh tế phát triển đều quan tâm đến việc nghiên cứu, thiết kế, sản xuất các thiết bị, phương tiện dạy học hiện đại, đạt chất lượng cao, cần thiết cho nhu cầu giáo dục mỗi nước. 10 Ở Nhật Bản từ năm 1960 đã tổ chức nghiên cứu mẫu và sản xuất phim giáo khoa dùng trong nhà trường, năm 1984 nước Nhật có 29 trung tâm nghe nhìn. Năm 1992 kết quả điều tra về trang bị máy tính ở Nhật Bản cho thấy bậc Tiểu học được 50%, bậc THCS được 86,1%, bậc THPT được 99,4%. Ở một số nước trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương như Indonesia, Thailand, Philipin, Singapore,...người ta thay thế dần tranh trong sách giáo khoa in trên giấy bằng các hình ảnh trên màn ti vi. Như vậy lượng thông tin cung cấp phong phú và hấp dẫn hơn, việc bảo quản, vận chuyển và sử dụng có mặt thuận lợi hơn. Hiện nay nhiều nước trên thế giới nghiên cứu, sử dụng rộng rãi đĩa hình và bước đầu sử dụng mạng Internet trong giáo dục. 1.1.2. Ở Việt Nam Phương pháp dạy học hiện đại xuất hiện ở các nước phương Tây (ở Mỹ, ở Pháp...) từ đầu thế kỷ XX và được phát triển mạnh từ nửa sau của thế kỷ, có ảnh hưởng sâu rộng tới các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Trong văn kiện Đại hội Đại hội đại toàn quốc lần thứ X của Đảng đã chỉ rõ “GD&ĐT cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”. Giáo dục ở bất kì xã hội nào, trong bất kì thời đại nào cũng phục vụ cho sự phát triển của thời đại đó. Vì vậy hoạt động giáo dục phải luôn luôn đổi mới không ngừng để góp phần vào sự tiến bộ của xã hội. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII đã khẳng định: “Muốn tiến hành công nghiệp hoá - hiện đại hoá thắng lợi phải phát triển GD&ĐT, phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản của việc phát triển nhanh chóng, bền vững”. Và “ Xác định rõ hơn mục tiêu, thiết kế nội dung, chương trình, đổi mới phương pháp GD&ĐT, lựa chọn những nội dung có tính cơ bản, hiện đại, tăng cường giáo dục công dân, giáo dục lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác-Lênin 11 và tư tưởng Hồ Chí Minh,…từng bước áp dụng phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại hoá vào quá trình đào tạo, phát triển mạnh phong trào tự học, tự đào tạo thường xuyên và rộng khắp”. Hiện nay, đất nước ta đang trong thời kỳ đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, nâng cao hiệu quả và tính bền vững của sự phát triển, tạo nền tảng đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá (CNH - HĐH) và phát triển kinh tế tri thức, phấn đấu đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020, từng bước nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Chính vì vậy, việc đầu tư cho giáo dục để phát triển nền kinh tế xã hội là vấn đề cấp thiết và sống còn của mỗi quốc gia. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế chung đó. Giáo dục là nhân tố quan trọng trong việc phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Đảng và nhà nước ta đã coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng để thúc đẩy sự nghiệp CNH- HĐH đất nước. Vì vậy muốn thực hiện được các mục tiêu trên, để đáp ứng yêu cầu của xã hội trong giai đoạn hiện nay, GD&ĐT phải thực hiện mạnh mẽ hơn nữa việc cải tiến và đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng dạy học, khắc phục những yếu kém trong ngành giáo dục để hoàn thành tốt việc đào tạo. Hiện nay, ở nước ta kinh phí đầu tư và khả năng mua sắm PTDH còn hạn hẹp. Theo qui định của Thông tư số 30 Liên bộ Tài chính - GD&ĐT, ngày 24-7-1990 thì kinh phí dành cho mua sắm sách và thiết bị giáo dục là 610% ngân sách giáo dục, nhưng theo số liệu mới nhất, trong thực tế bình quân cả nước chỉ đạt 3,7%; trong đó dành cho mua sắm PTDH là 1,5%. Điều đó cho thấy PTDH còn thiếu nhiều so với yêu cầu, vì vậy vấn đề đặt ra cho các nhà quản lý giáo dục nói chung là cần phải nghiên cứu thực trạng đơn vị mình, có kế hoạch đầu tư, mua sắm PTDH phù hợp với điều kiện vùng miền và địa phương mình; công tác quản lý sử dụng PTDH cũng cần được tăng 12 cường, nâng cao hơn nữa. Với Hiệu trưởng các trường THCS muốn nâng cao hiệu quả sử dụng PTDH trước hết cần nắm vững các khái niệm về cơ CSVC, khái niệm về PTDH, vị trí, vai trò của PTDH trong quá trình dạy học và một số vấn đề về quản lý PTDH trong nhà trường. Từ trước đến nay, nhất là qua những năm đổi mới, cải cách giáo dục đã có nhiều công trình nghiên cứu lý luận về xây dựng cơ sở vật chất và PTDH nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, gắn lý thuyết với thực hành. Đó là: Đề tài “Phương tiện kỹ thuật và đồ dùng dạy học” của Nguyễn Lương, Hà Nội, 1995; Tài liệu nghiên cứu “Phương tiện dạy học” của Tô Xuân Giáp, Nhà xuất bản Giáo dục 1997; Đề tài “Hiện trạng và những giải pháp đầu tư phát triển khai thác phương tiện kĩ thuật dạy học trong nhà trường quân đội” của Nguyễn Lương Sơn, HVKTQS, 1997; Đề tài “Vai trò của PTDH trong dạy học hiện nay” của Hứa Xuân Trường CĐSPKT2, 1997; báo cáo Đề tài “Công tác thiết bị trường học trong giai đoạn hiện nay” của Lê Hoàng Hảo tại Hội nghị toàn quốc tháng 8 năm 1998 tại thành phố Hồ Chí Minh; luận văn thạc sĩ khoa học “Một số biện pháp quản lý phương tiện dạy học của hiệu trưởng trường THPT Kim Bình, Chiêm Hoá, Tuyên Quang” của Thạch Văn Dũng; luận văn thạc sĩ khoa học “ Một số biện pháp quản lý cơ cở vật chất và thiết bị trường học của hiệu trưởng các trường THCS huyện miền núi Sơn Dương tỉnh Tuyên Quang của Nguyễn Thị Huề. Nhận thức được vai trò của PTDH đối với đổi mới giáo dục và nâng cao chất lượng dạy học, giáo dục, các Sở, Phòng GD&ĐT cũng quan tâm chỉ đạo cho các trường thực hiện các yêu cầu về quản lý , bảo quản, sử dụng PTDH, quy định trách nhiệm của Hiệu trưởng các trường phổ thông trong việc: Tổ chức nghiệm thu và tiếp nhận PTDH; sử dụng phòng tốt nhất trong trường làm phòng chứa PTDH; cán bộ quản lý PTDH phải là người có năng lực được đào tạo và bồi dưỡng về nghiệp vụ quản lý và sử dụng PTDH, phải 13 có nội quy phòng PTDH; phải có các loại sổ quản lý và sử dụng PTDH; việc sắp xếp PTDH phải đảm bảo tính khoa học thuận tiện cho việc sử dụng, quản lý và kiểm kê; phải coi trọng đúng mức việc bảo quản, bảo dưỡng PTDH; Phải mua sắm bổ sung các PTDH đã tiêu hao hàng năm; Xây dựng phòng học bộ môn; Kiểm kê thiết bị cuối năm....Những quy định này đã phản ánh phần nào nội dung quản lý PTDH của người Hiệu trưởng nhà trường mà tác giả luận văn có thể dựa vào đó để làm sáng tỏ hơn nữa khái niệm “Quản lý phương tiện dạy học của Hiệu trưởng trường THCS”. Hơn nữa, tác giả nghiên cứu đề tài này bởi lẽ chưa có đề tài nào nghiên cứu về quản lý PTDH ở các trường THCS của huyện An Dương. Do đó đề tài nghiên cứu về “Quản lý các hoạt động liên quan đến phương tiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học cơ sở huyện An Dương, thành phố Hải Phòng ” là hết sức cần thiết. 1.2. Năng lực và dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh 1.2.1. Năng lực và phát triển năng lực 1.2.1.1. Khái niệm năng lực Năng lực được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau do sự lựa chọn dấu hiệu khác nhau. - Năng lực là khả năng làm chủ những hệ thống kiến thức, kỹ năng, thái độ và vận hành (kết nối) chúng một cách hợp lý vào thực hiện thành công nhiệm vụ hoặc giải quyết hiệu quả vấn đề đặt ra của cuộc sống. (Nguyễn Công Khanh, 2012) - Từ điển tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên(NXB Đà Nẵng. 1998) có giải thích: Năng lực là: “ Khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó. Phẩm chất tâm lí và sinh lí tạo cho con người khả năng hoàn thành một loại hoạt động nào đó với chất lượng cao” 14
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan