Tài liệu Luận văn quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận ngô quyền thành phố hải phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ------------------------------- NGUYỄN THỊ HẢI HẠNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TẠI QUẬN NGÔ QUYỀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ------------------------------- NGUYỄN THỊ HẢI HẠNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TẠI QUẬN NGÔ QUYỀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc HÀ NỘI – 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó. Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình. Hà Nội, ngày 19 tháng 5 năm 2017 Tác giả Nguyễn Thị Hải Hạnh i LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành của mình, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban lãnh đạo trường Đại học Sư phạm Hà Nội nơi tôi đã theo học 2 năm qua, xin được trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Quản lý Giáo dục đã trực tiếp giảng dạy tôi. Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Thị Mỹ Lộc, cô là người hướng dẫn khoa học- người thầy mẫu mực, tận tình chỉ bảo, giúp đỡ trong quá trình thực hiện luận văn. Chân thành cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Ngô Quyền nơi tôi đang công tác, cảm ơn tập thể Ban Giám hiệu, giáo viên, các em học sinh đang công tác và học tập tại các trường tiểu học trên địa bàn quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng đã tạo điều kiện thuận lợi, hợp tác trong việc khảo sát, cung cấp số liệu, tư vấn khoa học trong quá trình nghiên cứu và viết luận văn. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn động viên, khích lệ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu. Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi đã dành nhiều thời gian, tâm huyết nhưng chắc chắn không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Kính mong nhận được sự chỉ bảo của quý thầy cô, sự chia sẻ của bạn bè, đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 19 tháng 5 năm 2017 Tác giả Nguyễn Thị Hải Hạnh ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ BGD ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo BGH Ban giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý PHHS Phụ huynh học sinh DH Dạy học GD ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HĐ Hoạt động HĐ DH Hoạt động dạy học HS Học sinh HT Hiệu trưởng NXB Nhà xuất bản QLGD Quản lý giáo dục TH Tiểu học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................... iii DANH MỤC BẢNG ..................................................................................... viii DANH MỤC BẢN ĐỒ, BIÊU ĐỒ, SƠ ĐỒ .................................................. ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VÀQUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC .................................. 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 5 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 7 1.2.1.Quản lý ..................................................................................................... 7 1.2.2. Quản lý hoạt động dạy học ................................................................... 13 1.3. Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học .......................................... 14 1.4. Yêu cầu quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học ............................ 16 1.5. Trường tiểu học ........................................................................................ 17 1.5.1. Vị trí , vai trò của trường tiểu học ........................................................ 17 1.5.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của trường tiểu học ........................................ 17 1.5.3. Dạy học ở tiểu học ................................................................................ 18 1.6. Đổi mới giáo dục và yêu cầu đặt ra đối với dạy học tiểu học ................. 20 1.6.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về đổi mới căn bản toàn diện GD ĐT .. 20 1.6.2. Xu thế đổi mới giáo dục của Việt Nam và yêu cầu đổi mới đối với trường tiểu học ................................................................................................ 22 1.6.3. Đổi mới nhà trường theo Mô hình trường học mới Việt Nam (VNEN) 24 1.6.4. Nội dung quản lý hoạt động dạy học đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ............................................................................... 32 1.6.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động dạy học ở trường tiểu học đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................................................ 39 Tổng kết chƣơng 1 ......................................................................................... 41 iv CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TẠI QUẬN NGÔ QUYỀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY ......... 42 2.1. Khái quát về tình hình phát triển kinh tế - xã hội quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng ................................................................................................. 42 2.1.1.Vị trí địa lí .............................................................................................. 42 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ...................................................................... 42 2.2. Thực trạng giáo dục quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng .................. 43 2.3. Thực trạng dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ................................................................................................................... 46 2.3.1. Khái quát chung về phát triển giáo dục tiểu học tại quận Ngô Quyền 46 2.3.2. Thực trạng hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ...................................................... 48 2.4. Khảo sát thực trạng hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ........................................... 51 2.4.1. Thực trạng chuẩn bị hoạt động dạy học của giáo viên đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ...................................................... 52 2.4.2. Thực trạng giai đoạn tổ chức hoạt động dạy học của giáo viên ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ........... 54 2.5. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ..................................................... 59 2.5.1. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của Ban Giám hiệu ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay .............. 60 2.5.2. Thực trạng quản lý việc kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học ở trường tiểu học quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay .................................................................................................... 62 2.5.3. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ ở trường tiểu học quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ... 63 2.5.4. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị ở trường tiểu học quận v Ngô Quyền thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay 65 2.6. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ...................................................................... 67 2.6.1. Thuận lợi ............................................................................................... 67 2.6.2. Khó khăn và hạn chế ............................................................................. 68 2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế nêu trên............................................ 70 Tổng kết chƣơng 2 ......................................................................................... 71 CHƢƠNG 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TẠI QUẬN NGÔ QUYỀN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY ......... 72 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ............................................................ 72 3.1.1. Đảm bảo tính thực tiễn .......................................................................... 72 3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ ........................................................................... 72 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa ............................................................................ 73 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ....... 73 3.2.1. Biện pháp đổi mới tư duy và phương pháp quản lý của CBQL nhà trường . 73 3.2.2. Biện pháp tăng cường chỉ đạo bồi dưỡng, hình thành hệ thống kỹ năng nghiệp vụ sư phạm cho GV đáp ứng yêu cầu đổi mới GD tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ...................................................................... 75 3.2.3. Biện pháp chỉ đạo hoạt động đổi mới phương pháp DH của GV theo định hướng phát huy tính chủ động và huy động sự tham gia của HS ........... 77 3.2.4. Biện pháp quản lý đánh giá hoạt động học tập của HS theo quan điểm vì sự tiến bộ của người học ............................................................................ 79 3.2.5. Biện pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học của giáo viên nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới GD ................................................................ 80 3.2.6. Biện pháp đổi mới cách thức phối hợp giữa nhà trường với gia đình và cộng đồng xã hội ............................................................................................. 82 vi 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 84 3.4. Khảo sát mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp được đề xuất ..... 86 3.4.1. Mục đích ................................................................................................ 86 3.4.2. Phương pháp tiến hành ......................................................................... 86 3.4.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................ 86 3.4.4. Các biện pháp được khảo nghiệm ......................................................... 87 3.5. Tiến hành khảo nghiệm và kết quả khảo nghiệm .................................... 87 3.5.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết .................................................. 87 3.5.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi ..................................................... 89 Tổng kết chƣơng 3 ......................................................................................... 91 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 92 1. Kết luận ....................................................................................................... 92 2. Khuyến nghị ................................................................................................ 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 95 PHỤ LỤC 1 PHỤ LỤC 2 vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Quy môtrường, lớp và HS .............................................................. 46 Bảng 2.2: Đội ngũ giáo viên ........................................................................... 46 Bảng 2.3: Kết quả chất lượng giáo dục cuối năm ở các trường tiểu học tại quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng .......................................................... 47 Bảng 2.4: Kết quả đánh giá thực trạng giai đoạn chuẩn bị giảng dạy của giáo viên.... 52 Bảng 2.5: Kết quả đánh giá thực trạng giai đoạn thực thi hoạt động dạy học của giáo viên.................................................................................................... 54 Bảng 2.6: Kết quả đánh giá thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo Thông tư số 30/2014 ................................................................. 57 Bảng 2.7: Kết quả đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền ........................................................................... 60 Bảng 2.8: Kết quả đánh giá thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền ............................................................... 62 Bảng 2.9: Thực trạng bồi dưỡng đội ngũ theo từng nội dung đổi mới ........... 63 Bảng 2.10: Kết quả đánh giá thực trạng về cơ sở vật chất, trang thiết bị trường học... 65 Bảng 3.1: Các loại đối tượng khảo nghiệm..................................................... 87 Bảng 3.2: Các biện pháp ................................................................................. 87 Bảng 3.3. Kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết của các biện pháp ............. 87 Bảng 3.4. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp ................ 90 viii DANH MỤC BẢN ĐỒ, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 2.1: Kết quả giáo dục đại trà .............................................................. 49 Biểu đồ 2.2: Kết quả giáo dục mũi nhọn......................................................... 50 Biểu đồ 2.3: Đánh giá nội dung bồi dưỡng kỹ năng ứng xử sư phạm ............ 64 Biểu đồ 3.1: Mức độ cấp thiết của các biện pháp ........................................... 89 Biểu đồ 3.2: Mức độ khả thi của các biện pháp .............................................. 89 ix MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Thế kỉ XXI, thế kỉ của khoa học công nghệ, thế kỉ của nền kinh tế tri thức, thế kỉ của hội nhập và quốc tế hóa, thế kỉ mà các quốc gia trên thế giới ra sức chạy đua phát triển để chiếm lĩnh vị trí, cơ hội và khẳng định mình trong quan hệ quốc tế. Trước bối cảnh đó, giáo dục và đào tạo phải có những bước phát triển mới, nhanh, mạnh để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội đất nước, để tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đủ khả năng xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước hội nhập, sánh vai với các nước trong khu vực và trên thế giới. 1.2. Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 của Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương khóa IX đã xác định: cần thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo và đặt ra yêu cầu cấp thiết là chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất học sinh. 1.3. Dạy học với mục tiêu hình thành và phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất học sinh là vấn đề giáo dục hết sức khoa học và nhân văn và mang tính bền vững. Mục đích cuối cùng cần đạt được của giáo dục là phát huy khả năng hoạt động của mỗi học sinh, tạo cho học sinh có được năng lực thực sự của mình. 1.4. Thực tế giáo dục tiểu học và hoạt động dạy học ở các trường tiểu học trên địa bàn quận Ngô Quyền cơ bản đã đáp ứng được nhu cầu học tập của học sinh, sự phát triển của xã hội, chất lượng giáo dục đã được nâng lên, nhưng vẫn còn bộc lộ một số hạn chế: Hoạt động dạy học chưa toàn diện, chưa chú trọng đến sự phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh. GV còn làm thay HS, nói và giảng giải nhiều, chưa để HS tự chiếm lĩnh tri thức và bộc lộ hết khả năng của mình. Hoạt động dạy học còn nặng về truyền đạt kiến thức, chưa quan tâm đến việc 1 hình thành và rèn luyện kĩ năng cho học sinh, chưa chú ý tới việc liên hệ giáo dục, vận dụng kiến thức kĩ năng vào tình huống cụ thể trong cuộc sống. Việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học của đội ngũ GV chưa đồng đều, còn có GV ngại đổi mới, có GV do trình độ năng lực hạn chế nên việc tiếp cận và thực hiện đổi mới phương pháp chưa hiệu quả. Công tác bồi dưỡng đội ngũ mới chỉ tập trung ở việc học nâng chuẩn về trình độ đào tạo, chưa chú ý bồi dưỡng, nâng cao kỹ năng nghiệp vụ cho GV, đặc biệt là các kỹ năng mềm sử dụng trong quá trình dạy học. Công tác quản lý HĐ DH ở một số khâu chưa sát sao, chưa khoa học. Việc kiểm tra, đánh giá HĐ DH ở một số trường chưa phát huy hết tác dụng tư vấn, thúc đẩy GV và HS trong quá trình dạy và học. Sự phối hợp của các lực lượng trong và ngoài nhà trường chưa đồng bộ, chưa thường xuyên. 1.5. Là một cán bộ quản lý nhà nước về giáo dục tiểu học trên địa bàn quận, tôi nhận thấy việc nghiên cứu đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền là nhiệm vụ quan trọng, giúp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy và học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo quận Ngô Quyền nói riêng, của thành phố và đất nước nói chung. Với ý nghĩa đó, tôi chọn nghiên cứu đề tài luận văn: "Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng hoạt động dạy học ở các trường tiểu học tại quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học trên địa bàn quận nhằm nâng cao chất lượng hoạt động dạy học đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 2 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học ở các trường Tiểu học 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động dạy học ở các trường tiểu học còn nhiều hạn chế so với yêu cầu đổi mới. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng phù hợp thì sẽ góp phần đổi mới quản lý hoạt động dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý của quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng về công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn nội dung: Quản lý hoạt động dạy học ở cấp trường. 6.2. Giới hạn địa bàn khảo sát: 3 trường tiểu học: Lê Hồng Phong, Trần Quốc Toản, Nguyễn Khuyến. 6.3. Giới hạn về thời gian: Quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học từ năm học 2013-2014 đến nay. 3 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp: Phân tích, tổng hợp, so sánh các vấn đề lý luận liên quan đến đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm giáo dục - Phương pháp quan sát, dự giờ - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia 7.3. Phương pháp bổ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả nghiên cứu. 8. Đóng góp mới của luận văn Luận văn hệ thống hóa được lý luận về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học, từ đó xác định được nguyên tắc, nội dung, hình thức quản lý hoạt động dạy học, làm rõ thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học, tìm ra các điểm hạn chế trước yêu cầu đổi mới giáo dục. Từ đó làm cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu tại quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng học trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Mục lục, Bảng viết tắt và Danh mục các bảng biểu-biểu đồ, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, kết quả nghiên cứu luận văn được trình bày trong 3 chương sau: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. Chƣơng 3: Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 4 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Trong nhà trường, DH là HĐ giữ vị trí trung tâm, chi phối mọi HĐ khác và quyết định chất lượng giáo dục. Hoạt động dạy học bao gồm HĐ DH của thầy và HĐ học của trò. Hai HĐ này song song tồn tại và phát triển trong cùng một quá trình thống nhất. Quản lý HĐ DH thực chất là quản lý HĐ học tập của HS và quản lý HĐ dạy của GV. HS là chủ thể HĐ học tập. Tinh thần, thái độ, động cơ, phương pháp học tập quyết định trực tiếp kết quả học tập của người học. John Dewey (1859 - 1925), nhà sư phạm người Mỹ nối tiếng đầu thế kỷ XX đã đưa ra một phương hướng canh tân giáo dục, ông yêu cầu bổ sung vào vốn tri thức của HS những tri thức ngoài sách giáo khoa và lời giảng của giảng viên, đề cao HĐ đa dạng của HS, đặc biệt là HĐ thực tiễn. Ông viết: HS là mặt trời, xung quanh nó quy tụ mọi phương tiện giáo dục, nói không phải là dạy, nói ít hơn, chú ý nhiều đến việc tổ chức HĐ của HS. Vào thập niên 30 của thế kỷ XX, nhà giáo dục nổi tiếng người Nhật Bản Tsunesaburo Makiguchi (1871-1944) đã nhấn mạnh: “GV không bao giờ học thay cho học viên mà học viên phải tự mình học lấy. Nói khác đi, dù GV có làm gì đi nữa thì mọi tri thức truyền thụ vẫn không có giá trị nếu họ không làm cho HS tự mình kiểm nghiệm và thực nghiệm những tri thức đó”. Ở Việt Nam cũng có nhiều công trình nghiên cứu về lý luận và thực tiễn quản lý HĐ DH của các nhà khoa học Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Xuân Thức,... Các công trình nghiên cứu đã được xây dựng thành giáo trình giảng dạy ở các trường đại học trong đào tạo các trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ. 5 Trong quản lý giáo dục thì quản lý HĐ DH được nhiều tác giả quan tâm, mỗi công trình nghiên cứu tác giả lại tiếp cận ở những góc độ khác nhau. Một số tác giả nghiên cứu quản lý đội ngũ; quản lý HĐ DH của GV; quản lý HĐ học của HS; quản lý chất lượng học; quản lý các HĐ hỗ trợ DH ... Tìm hiểu thực tiễn các công trình nghiên cứu Quản lý HĐ DH ở trường TH đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay: Biện pháp quản hoạt động dạy học tiểu học theo chương trình đổi mới của phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh (2008)/ Nguyễn Văn Nam, Đại học sư phạm Hà Nội. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiểu học theo chương trình đổi mới của phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Sóc Sơn, Hà Tây (2008)/ Ngô Văn Chức, Đại học sư phạm Hà Nội. Biện pháp HT quản lý hoạt động dạy học theo yêu cầu đổi mới giáo dục ở trường tiểu học thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình (2008)/ Hà Thị Lân, Đại học Sư phạm Hà Nội. Quản lý hoạt động dạy học theo mô hình trường học mới Việt Nam ở các trường tiểu học trên địa bàn huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội (2015)/ Phạm Ngọc Đức, Học viện Quản lý giáo dục. Về chủ đề quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học, THCS, THPT thời gian qua ở trường Đại học sư phạm Hà Nội cũng có nhiều luận văn thạc sỹ chọn làm đề tài nghiên cứu; tuy nhiên đề tài gắn với yêu cầu đổi mới trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay thì chưa nhiều nhất là hiện nay trọng tâm đổi mới theo tinh thần Nghị quyết số 29/NQ-TW về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục. Từ thực tiễn các công trình nghiên cứu về quản lý HĐ DH ở trường TH, đã có nhiều nghiên cứu nhưng thực tiễn quản lý phụ thuộc vào địa bàn, đơn vị trường học, điều kiện kinh tế xã hội, người quản lý, cơ quan quản lý… nên việc vận dụng các biện pháp còn hạn chế. Từ những tiếp thu lý luận về giáo 6 dục, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, kết hợp với học tập kinh nghiệm quản lý của các đơn vị, cơ quan quản lý giáo dục các cấp, tác giả quyết định nghiên cứu (khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động và công tác quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học tại địa bàn quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng) từ đó đề xuất những biện pháp quản lý HĐ DH phù hợp nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý 1.2.1.1.Quản lý Quản lý là một HĐ xuất hiện từ lâu trong xã hội loài người và HĐ này ngày càng phát triển trong xã hội nhất là trong xã hội ngày nay với tốc độ phát triển khoa học kỹ thuật như vũ bão, thay đổi với tốc độ hàng phút, hàng giờ. Vì vậy những tác động tổ chức, chỉ đạo, điều khiển... các HĐ của con người nhằm thực hiện những mục tiêu chung là những dấu hiệu đầu tiên của quản lý. Và khái niệm về quản lý được tiếp cận theo những quan điểm cụ thể như sau: Định nghĩa: - Theo quan điểm của lý luận hệ thống: Quản lý là phương thức tác động có chủ đích của các chủ thể quản lý lên hệ thống bao gồm hệ các quy tắc ràng buộc về hành vi đối với mọi đối tượng ở các cấp trong hệ thống nhằm duy trì tính trội hợp lý của cơ cấu và đưa cơ cấu sớm đạt mục tiêu. - Theo quan điểm điều khiển học: Quản lý là quá trình điều khiển của chủ thể quản lý đối với đối tượng quản lý để đạt được mục tiêu đã định. - Theo quan điểm kinh tế học: Quản lý là sự tính toán, sử dụng hợp lý của các nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang thì: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể người lao động nói chung là khách thể quản lý nhằm thực hiện được mục tiêu dự kiến” {28, tr.24}. 7 Theo tác giả Phạm Minh Hạc: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể của người lao động nói chung (khách thể quản lý) nhằm thực hiện mục tiêu dự kiến” {15, tr32}. Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản lý là các tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”. Hay gọn hơn và được định nghĩa rõ hơn: Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra {11, tr 9}. Thuật ngữ “quản lý” thường được hiểu theo nhiều cách khác nhau tùy theo góc độ khoa học khác nhau cũng như cách tiếp cận của người nghiên cứu. Quản lý là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học xã hội và khoa học tự nhiên. Mỗi lĩnh vực khoa học có định nghĩa về quản lý dưới góc độ riêng của mình và nó phát triển ngày càng sâu rộng trong mọi hoạt động của đời sống xã hội ngày nay. Quản lý còn là khái niệm rộng bao gồm nhiều lĩnh vực. Mỗi một lĩnh vực có một hệ thống lý luận riêng: các nhà kinh tế thiên về quản lý nền sản xuất xã hội, các nhà luật học thiên về quản lý nhà nước, các nhà điều khiển học thiên về quan điểm hệ thống. Cho nên khi đưa ra các định nghĩa về quản lý, các tác giả thường gắn với các loại hình quản lý cụ thể hoặc phụ thuộc nhiều vào lĩnh vực hoạt động hay nghiên cứu của mình. Nhưng bất cứ một tổ chức, một lĩnh vực nào, từ sự hoạt động của nền kinh tế quốc dân, của một doanh nghiệp, một đơn vị hành chính sự nghiệp, đến một tập thể nhỏ như tổ chuyên môn, tổ sản xuất, bao giờ cũng có hai phân hệ: Người quản lý và đối tượng được quản lý. Đó một loại hoạt động xã hội bắt nguồn từ tính chất cộng đồng dựa trên sự phân công và hợp tác để làm một công việc nhằm đạt được 8 một mục tiêu chung. Vì vậy, những nhà quản lý phải luôn luôn mềm dẻo, linh hoạt để vận dụng những nguyên tắc quản lý khác nhau trong từng lĩnh vực và tình huống cụ thể cho phù hợp nhằm đạt được hiệu quả quản lý cao nhất. Ngày nay nhiều người cho rằng: Quản lý chính là do một hoặc nhiều người điều phối hành động của người khác nhằm thu được kết quả mong muốn. Quản lý là một khoa học và cũng là một nghệ thuật. Quản lý là một khoa học, vì có đối tượng nghiên cứu, có một hệ thống lý thuyết, có một hệ thống phương pháp luận và có ứng dụng rộng rãi. Quản lý là chức năng vốn có của mọi tổ chức, là một khoa học liên ngành vì nó sử dụng tri thức của nhiều ngành, nhiều khoa học khác nhau như: tâm lý học, xã hội học, quản trị học, tin học ... Quản lý là một nghệ thuật, vì đây là hoạt động đặc biệt, hoạt động này đòi hỏi phải được vận dụng một cách khéo léo, linh hoạt vào những tình huống rất đa dạng, trong những điều kiện không gian, thời gian và hoàn cảnh, đặc điểm khác nhau. Ai cũng có thể học quản lý nhưng không phải ai cũng có thể thành công trong lĩnh vực này. Thuật ngữ quản lý được dùng khá phổ biến, nhưng chưa có định nghĩa thống nhất. Tuy vậy, từ những cơ sở trên, chúng ta thấy khái niệm quản lý có thể hiểu một cách khái quát chung cụ thể như sau: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể lên khách thể bằng việc vận dụng những tri thức, kỹ năng nhằm khai thác có hiệu quả các tiềm năng và cơ hội của hệ thống có tổ chức nhằm đạt được mục tiêu dự kiến. 1.2.1.2. Quản lý giáo dục Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt, bản chất của nó là sự truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử - xã hội của các thế hệ loài người, nhờ có giáo dục mà các thế hệ nối tiếp nhau phát triển, tinh hoa văn hóa dân tộc và nhân loại được kế thừa, bổ sung, trên cơ sở đó mà xã hội loài người không ngừng phát triển và tiến lên. 9