Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Luận văn quản lý ngân sách nhà nước cấp xã trên địa bàn tỉnh hà giang...

Tài liệu Luận văn quản lý ngân sách nhà nước cấp xã trên địa bàn tỉnh hà giang

.PDF
97
1033
105

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- NGUYỄN THỊ LỆ HẰNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- NGUYỄN THỊ LỆ HẰNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 60 34 04 10 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRỊNH THỊ HOA MAI Hà Nội - Năm 2015 LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình và những lời động viên, chỉ bảo ân cần của các cá nhân, tập thể, các cơ quan nơi tôi công tác và các thầy cô giáo Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội. Trƣớc tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn sâu sắc PGS. TS. Trịnh Thị Hoa Mai đã trực tiếp hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi về mọi mặt để hoàn thành luận văn thạc si ̃ Quản lý kinh tế. Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè; tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến ngƣời thân trong gia đình đã luôn tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mặt vật chất, chia sẻ những khó khăn và động viên về mặt tinh thần trong thời gian học tập và hoàn thành luận văn thạc si ̃ này. Tôi xin chân thành cảm ơn! LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan toàn bộ nội dung luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, tƣ liệu đƣợc sử dụng trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực. Kết quả nêu trong luân văn chƣa từng đƣợc công bố trong bất cứ công trình nào. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Thị Lệ Hằng MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ i DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................................... ii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .................................................................................... ii DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................ iii MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ..........................................................2 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................3 5. Những đóng góp mới của luận văn .........................................................................3 6. Cấu trúc của luận văn ..............................................................................................3 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP XÃ ......5 1.1.Tổng quan các công trình nghiên cứu về quản lý NSNN cấp xã ..........................5 1.2. Một số vấn đề lý luận chung về NSNN và ngân sách xã .....................................6 1.2.1. Ngân sách Nhà nƣớc .........................................................................................6 1.2.2 Ngân sách xã trong hệ thống ngân sách Nhà nƣớc ............................................9 1.2.3. Quản lý ngân sách xã ......................................................................................16 CHƢƠNG 2. PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN VĂN ..............................................................................................................31 2.1. Các phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng ......................................................31 2.1.1. Phƣơng pháp luận............................................................................................31 2.1.2. Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu.....................................................................31 2.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin .........................................................................32 2.3. Phƣơng pháp phân tích thống kê, so sánh và tổng hợp dữ liệu ..........................34 2.4. Địa điểm thực hiện nghiên cứu ..........................................................................34 2.5. Thời gian nghiên cứu .........................................................................................34 CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ GIANG .......................................................................35 3.1. Những nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc đối với ngân sách nhà nƣớc cấp xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang .............................................................................35 3.1.1 Điều kiện tự nhiên ...........................................................................................35 3.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ...............................................................................36 3.2. Thực trạng quản lý ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang ............................38 3.2.1. Tổ chức bộ máy và cơ chế quản lý NS xã .......................................................38 3.2.2. Quản lý khai thác nguồn thu ngân sách xã......................................................41 3.2.3. Quản lý điều hành chi ngân sách xã ................................................................52 3.2.4. Thanh tra, kiểm tra, giám sát ...........................................................................54 3.3. Đánh giá chung ..................................................................................................63 3.3.1. Những mặt tích cực .........................................................................................63 3.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ......................................................................64 CHƢƠNG 4. ĐỊNH HƢỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ GIANG ...67 4.1. Định hƣớng phát triển kinh tế xã hội tỉnh Hà Giang ..........................................67 4.2. Định hƣớng công tác tài chính ngân sách giai đoạn 2015-2020 ........................68 4.3. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã ở Hà Giang ..........70 4.3.1. Khai thác đi đôi với nuôi dƣỡng nguồn thu ...................................................70 4.3.2. Hoàn thiện phƣơng thức quản lý thu ...............................................................70 4.3.3. Điều hành chi trên cơ sở dự kiến tiến độ thu ngân sách .................................71 4.3.4. Xác định thứ tự ƣu tiên chi cho các lĩnh vực ..................................................71 4.3.5. Hoàn thiện chu trình quản lý ngân sách xã .....................................................72 4.3.6. Củng cố bộ máy chính quyền cấp xã, N/cao N/c QL, điều hành NS xã73 4.3.7. Tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát thu, chi NS xã 75 4.4. Kiến nghị .................................................................................................77 4.4.1. Đẩy mạnh phân cấp quản lý ngân sách cấp xã .....................................77 4.4.2. Về chính sách chế độ ............................................................................80 4.4.3. Tiếp tục điều chỉnh hoàn thiện hệ thống biểu mẫu kế toán NS xã .......81 4.4.4. Hoàn thiện phƣơng pháp XD định mức phân bổ ngân sách .................82 KẾT LUẬN ...............................................................................................................84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................86 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT NGUYÊN NGHĨA 1 DN Doanh nghiệp 2 DNNN Doanh nghiệp nhà nƣớc 3 HĐND Hội đồng nhân dân 4 KBNN Kho bạc nhà nƣớc 5 KT-XH Kinh tế - xã hội 6 NS Ngân sách 7 NSĐP Ngân sách địa phƣơng 8 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 9 TC-KH Tài chính – Kế hoạch 10 UBND Ủy ban nhân dân 11 XDCB Xây dựng cơ bản 12 XHCN Xã hội chủ nghĩa i DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Sơ đồ 1.1: Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc ở Việt Nam .................................... 8 Hình 1.1: Vai trò của ngân sách xã ................................................................. 11 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1 – Tỷ lệ chủ tài khoản ngân sách đã tốt nghiệp THPT ................ 39 Biểu đồ 3.2 – Tỷ lệ cán bộ kế toán ngân sách xã có trình độ đại học............. 39 Biểu đồ 3.3 - Tỷ trọng các khoản thu năm 2013 so với năm 2009 ................. 44 Biểu đồ 3.4: Cơ cấu chi ngân sách xã năm 2013 so với năm 2009 ............... 53 Biểu đồ 3.5 – Cơ cấu các lĩnh vực chi ngân sách xã....................................... 54 ii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1 - Thu ngân sách xã giai đoạn 2009 - 2013....................................... 42 Bảng 3.2 - Tỷ trọng các khoản thu ngân sách xã ............................................ 44 Bảng 3.3 - Cơ cấu nguồn thu ngân sách xã ..................................................... 46 Bảng 3.4 - Tỷ lệ phân chia nguồn thu ngân sách xã ....................................... 49 Bảng 3.5 - Tỷ lệ phân chia nguồn thu ngân sách xã, ngân sách thị trấn ......... 49 Bảng 3.6 - Thu ngân sách cấp xã năm 2013 trên địa bàn TP Hà Giang ......... 50 Bảng 3.7 - Thu ngân sách cấp xã năm 2013 trên địa bàn huyện Vị Xuyên .... 51 Bảng 3.8 - Kết quả chi ngân sách xã ............................................................... 52 iii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Kể từ khi đất nƣớc đổi mới và hội nhập quốc tế, nền kinh tế thị trƣờng tại nƣớc ta phát triển mạnh mẽ đã thúc đẩy mọi mặt đời sống kinh tế xã hội, năng xuất lao động đƣợc nâng cao, các thành phần kinh tế phát triển, kinh tế cả nƣớc đã có những tiến bộ vƣợt bậc, đƣa nƣớc ta lên vị thế mới trên trƣờng quốc tế. Đạt đƣợc những thành tựu đó không thể nói đến vai trò của ngân sách Nhà nƣớc. Ngân sách Nhà nƣớc với tƣ cách là công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nƣớc đã thực sự góp phần vào việc điều chỉnh có hiệu quả nền kinh tế. Tuy nhiên bên cạnh những mặt tích cực, ngân sách Nhà nƣớc hiện tại còn bộc lộ những hạn chế, bất cập nhất định. Thực tiễn đời sống kinh tế xã hội hiện nay đang đặt ra những yêu cầu, thách thức mới đòi hỏi công tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc ở các cấp phải đƣợc tiếp tục đổi mới, ngày càng hoàn thiện, đi vào quản lý chiều sâu nhằm đạt hiệu quả cao hơn nữa. Vì vậy việc tăng cƣờng quản lý nguồn thu ngân sách Nhà nƣớc trở thành vấn đề cấp thiết của cả nƣớc và của các cấp chính quyền địa phƣơng. Ngân sách xã là cấp ngân sách cơ sở gắn với chính quyền xã, phƣờng, thị trấn. Hiện nay cả nƣớc có trên 11.100 xã, phƣờng, thị trấn. Với quy mô chi ngân sách xã bình quân khoảng 3 tỷ đồng/xã nhƣ hiện nay thì tổng nguồn thu, chi ngân sách xã toàn quốc hàng năm đạt trên 33.300 tỷ đồng. Trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc hiện nay, Đảng và Nhà nƣớc ta đặc biệt quan tâm đến vấn đề công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn mà trong đó chính quyền cấp xã và ngân sách xã đóng vai trò hết sức quan trọng. Tuy nhiên, do mức độ phát triển kinh tế, xã hội và trình độ nhận thức của cán bộ chính quyền tại các xã, phƣờng, thị trấn là khác nhau, do vậy khả năng quản lý điều hành ngân sách và kết quả hoạt động ngân sách xã rất khác nhau. Tại những địa phƣơng biết quản lý điều hành ngân sách xã hiệu quả thì nguồn thu ngân sách ngày càng tăng, có nguồn lực dồi dào để vừa phục vụ cho hoạt động của bộ máy quản lý Nhà nƣớc và hệ 1 thống chính trị cơ sở, vừa có điều kiện đầu tƣ phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân. Ngƣợc lại, những địa phƣơng ngân sách xã không đƣợc quản lý chặt chẽ, hiệu quả thì sẽ dẫn đến việc thất thoát công quỹ, lạm thu, xảy ra tiêu cực làm mất cán bộ, mất lòng tin của nhân dân vào chính quyền, kinh tế xã hội tại địa phƣơng trì trệ không phát triển. Việc đổi mới quản lý NSNN nói chung và ngân sách xã nói riêng đang là vấn đề quan trọng cần phải thực hiện. Trƣớc tình hình đó, việc nghiên cứu tìm những giải pháp đổi mới trong công tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc tại cấp xã có ý nghĩa quan trọng, góp phần vào việc nâng cao hiệu lực quản lý ngân sách, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và góp phần thúc đẩy việc phát triển kinh tế xã hội của cả nƣớc nói chung và của từng địa phƣơng nói riêng. Đó cũng là lí do của việc lựa chọn nghiên cứu đề tài: “ Quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang”. 2. Câu hỏi nghiên cứu (1) Thực trạng quản lý nhà nƣớc đối với ngân sách nhà nƣớc cấp xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang nhƣ thế nào? (2) Những giải pháp nào có thể hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang? 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1 Mục đích nghiên cứu: Phân tích đánh giá thực trạng những, khó khăn hạn chế trong công tác quản lý ngân sách xã, đề ra phƣớng hƣớng, giải pháp để tiếp tục hoàn thiện đổi mới về công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp xã nhằm nâng cao hiệu quả quản lý trên địa bàn tỉnh Hà Giang. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực hiện mục đích nghiên cứu nêu trên, nhiệm vụ nghiên cứu đƣợc đặt ra gồm: - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp xã. 2 - Phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang, làm rõ những thành tựu đạt đƣợc, chỉ rõ những hạn chế và những nguyên nhân chủ yếu. - Đề xuất các giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang gắn với bối cảnh, điều kiện và những yêu cầu mới đang đặt ra. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Quản lý nguồn thu chi ngân sách Nhà nƣớc tại chính quyền cấp cơ sở là một vấn đề phức tạp với phạm vi rộng lớn, liên quan đến đƣờng lối chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về ngân sách Nhà nƣớc, các chế độ, quy định của trung ƣơng và địa phƣơng trong việc đƣa ra những nguyên tắc, những chuẩn mực về quản lý điều hành ngân sách Nhà nƣớc, trong đó có ngân sách xã. Do khuôn khổ có hạn, nên đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu luận văn là: 4.1 Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc tại chính quyền cấp cơ sở xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang. 4.2 Phạm vi nghiên cứu: Thực trạng quản lý ngân sách Nhà nƣớc tại chính quyền cấp cơ sở xã, trên địa bàn tỉnh Hà Giang. Những vấn đề còn hạn chế trong quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang trong giai đoạn năm 2010 đến nay. 5. Những đóng góp mới của luận văn - Thông qua việc phân tích thực trạng và đánh giá một cách toàn diện công tác quản lý hoạt động thu chi ngân sách Nhà nƣớc tại chính quyền cơ sở cấp xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang, luận văn chỉ ra những kết quả đạt đƣợc, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế. - Đề xuất một số giải pháp thực tế nhằm củng cố và hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã, đƣa hoạt động quản lý điều hành thu chi ngân sách của chính quyền xã đi vào nề nếp. 6. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chƣơng: 3 Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và môt số vấn đề lý luận chung về quản lý ngân sách nhà nước cấp Xã Chương 2: Phương pháp luận và thiết kế nghiên cứu của luận văn Chương 3: Thực trạng quản lý ngân sách nhà nước cấp Xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang. Chương 4: Định hướng và một số giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước cấp xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang. 4 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP XÃ 1.1.Tổng quan các công trình nghiên cứu về quản lý NSNN cấp xã Việc nghiên cứu quản lý thu, chi ngân sách Nhà nƣớc nói chung và ngân sách xã nói riêng ở nƣớc ta trong những năm qua có nhiều công trình nghiên cứu nhƣ: - Luận án tiến sĩ kinh tế “ Đổi mới cơ chế phân cấp quản lý ngân sách Nhà nƣớc” của tác giả Nguyễn Việt Cƣờng – Trƣờng Đại học Tài chính Kế toán Hà Nội năm 2001; Luận án đã hệ thống hóa những vấn đề cơ chế phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc đƣa ra những vấn đề đề xuất một số giải pháp nhằm đổi mới cơ chế phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc. - Luận văn thạc sĩ “Các biện pháp tăng cƣờng quản lý thu, chi ngân sách các tỉnh duyên hải miền Trung” của tác giả Phan Văn Dũng năm 2001; Đã đƣa ra đƣợc những biện pháp để làm nền tảng cho việc tăng cƣờng quản lý thu, chi ngân sách tại các tỉnh Duyên Hải Miền trung. - Luận án tiến sĩ kinh tế “ Hoàn thiện cơ chế phân cấp ngân sách của các cấp chính quyền địa phƣơng” của tác giả Phạm Đức Hồng, trƣờng đại học Tài chính Kế toán Hà Nội năm 2002; tác giả đã chỉ ra rằng phân cấp ngân sách là một quá trình khó khăn, phức tạp, chịu sự tác động của nhiều yếu tố. Phân cấp ngân sách đem lại nhiều lợi ích trong quản lý ngân sách, song nó cũng chứa đựng các rủi ro tiềm tàng. Việc phân cấp quản lý NSNN phải hƣớng đến xây dựng một hệ thống phân cấp đầy đủ, rõ ràng giữa các cấp ngân sách, đảm bảo tính thống nhất quản lý của NSNN, vừa tạo tính chủ động cho ngân sách địa phƣơng. Phân cấp phải đi đôi với trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phƣơng và nâng cao tính công khai minh bạch ngân sách liên quan đến lập và quyết toán ngân sách hằng năm của các cấp ngân sách và đơn vị thụ hƣởng. 5 - Luận văn thạc sĩ “Quản lý ngân sách xã tại Lâm Đồng” của tác giả Phùng Thị Hiền năm 2006; tác giả đã tìm ra nguyên nhân và tập trung nghiên cứu và đề ra các giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã, trong số các giải pháp đề ra, một số giải pháp đƣợc kế thừa và sửa đổi, bổ sung để vận dụng phù hợp với thực trạng của tổ chức bộ máy ngân sách xã. - Luận văn thạc sĩ “Hoàn thiện quản lý ngân sách xã, phƣờng, thị trấn tại tỉnh Quảng Trị theo hƣớng tự cân đối” của tác giả Thái Văn Ngọc, năm 2008; Luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề về quản lý ngân sách nƣớc đƣa ra những vấn đề đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện ngân sách xã theo hƣớng tự cân đối. - Luận văn thạc sĩ “ Quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn tỉnh Đồng Nai” của tác giả Nguyễn Thị Thùy Linh năm 2009….Luận văn đã đề ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách tỉnh. Kết luận chung: Các luận văn trên đều nghiên cứu các vấn đề đơn giản của vấn đề quản lý ngân sách xã và cũng đã đề xuất đƣợc những giải pháp làm cho công tác quản lý ngân sách xã đƣợc tốt hơn, tuy nhiên các luận văn trên mới nghiên cứu cho từng địa phƣơng, cho đến nay nghiên cứu tại Hà Giang chƣa có một công trình nào, hiện nay công tác quản lý ngân sách đặt ra nhiều vấn đề để cho phù hợp với điều kiện mới. Chính vì vậy cần phải tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện hơn nữa quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp xã trên địa bàn tỉnh Hà Giang. 1.2. Một số vấn đề lý luận chung về NSNN và ngân sách xã 1.2.1. Ngân sách Nhà nƣớc Ngân sách Nhà nƣớc luôn gắn với bản chất của Nhà nƣớc và quá trình thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc. Thực chất, ngân sách Nhà nƣớc phản ánh các quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc khi Nhà nƣớc tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nƣớc trên cơ sở luật định. Ngân sách Nhà nƣớc là khâu chủ đạo, đóng vai 6 trò hết sức quan trọng trong việc duy trì sự tồn tại của bộ máy quyền lực Nhà nƣớc. Sự hình thành và phát triển của ngân sách Nhà nƣớc gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của kinh tế hàng hóa - tiền tệ trong các phƣơng thức sản xuất. Ngân sách Nhà nƣớc là sự phản ánh tổng hợp các mối quan hệ về kinh tế giữa Nhà nƣớc với các chủ thể khác trong việc phân phối các đại lƣợng giá trị tiền tệ trong xã hội. Bằng sức mạnh quyền lực của mình, Nhà nƣớc chuyển dịch một bộ phận thu nhập của các chủ thể khác nhau thành thu nhập của Nhà nƣớc rồi phân phối, chuyển dịch khoản thu nhập đó đến đối tƣợng sử dụng để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Ngân sách Nhà nƣớc, hay ngân sách Chính phủ là một phạm trù kinh tế và là phạm trù lịch sử, là một thành phần trong hệ thống tài chính. Ngân sách Nhà nƣớc là một đạo luật cơ bản do Quốc hội quyết định, thông qua đó các khoản thu, chi của Nhà nƣớc đƣợc thực hiện trong một niên độ tài chính. Theo Luật Ngân sách Nhà nƣớc đã đƣợc Quốc hội Việt Nam thông qua ngày 16/12/2002 ; NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc trong dự toán đã đƣợc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nƣớc. 7  Hệ thống ngân sách nhà nƣớc: Ngân sách Nhà nƣớc Ngân sách trung ƣơng Ngân sách các bộ ngành trung ương Ngân sách địa phƣơng Ngân sách tỉnh Ngân sách các sở ban ngành thuộc tỉnh Ngân sách huyện Ngân sách cấp huyện Ngân sách xã Ngân sách các phòng ban cấp huyện Ngân sách các đơn vị thuộc xã Sơ đồ 1.1: Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc ở Việt Nam Ngân sách Nhà nƣớc bao gồm ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng. * Ngân sách trung ương: là ngân sách của các Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các cơ quan khác ở trung ƣơng. * Ngân sách địa phương: bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân theo quy định của luật tổ chức HĐND và UBND bao gồm: - Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng (gọi chung là ngân sách tỉnh), bao gồm ngân sách cấp tỉnh và ngân sách của các huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh. 8 - Ngân sách huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách huyện), bao gồm ngân sách cấp huyện và ngân sách các xã, phƣờng, thị trấn. - Ngân sách các xã, phƣờng, thị trấn (gọi chung là ngân sách xã) 1.2.2 Ngân sách xã trong hệ thống ngân sách Nhà nƣớc 1.2.2.1. Định nghĩa ngân sách xã Ngân sách xã là một bộ phận trong hệ thống ngân sách Nhà nƣớc, gắn liền với chính quyền cấp cơ sở và có đặc thù riêng; nguồn thu đƣợc khai thác trực tiếp trên địa bàn và nhiệm vụ chi cũng đƣợc bố trí để phục vụ cho mục đích trực tiếp của cộng đồng dân cƣ trong xã mà không thông qua một khâu trung gian nào. Ngân sách xã đảm bảo điều kiện tài chính để chính quyền xã chủ động khai thác các thế mạnh về đất đai, phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới, thực hiện các chính sách xã hội, giữ gìn an ninh trật tự trên địa bàn. Xuất phát từ khái niệm về ngân sách Nhà nƣớc theo Luật ngân sách, ngân sách xã đƣợc định nghĩa nhƣ sau: Ngân sách xã là hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ của chính quyền Nhà nƣớc cấp xã nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức năng của Nhà nƣớc cấp cơ sở trong khuôn khổ đã đƣợc phân công, phân cấp quản lý. Ngân sách xã là kế hoạch thu chi của chính quyền cấp xã đƣợc xây dựng thực hiện trong thời gian một năm. Ngân sách xã do UBND cấp xã xây dựng, quản lý và do Hội đồng nhân dân cấp xã giám sát việc thực hiện. Do ngân sách xã là phƣơng tiện vật chất đảm bảo cho chính quyền cấp xã thực hiện chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của mình để phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo việc chấp hành pháp luật, giữ vững an ninh trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn xã. Chính vì vậy ngân sách xã có những chức năng, vai trò hết sức quan trọng. Cụ thể: 9 - Thứ nhất: Ngân sách xã cung cấp các phƣơng tiện, vật chất nhằm đảm bảo cho sự tồn tại và hoạt động của bộ máy chính quyền Nhà nƣớc ở cơ sở. Nguồn kinh phí để trang trải các khoản chi phí của bộ máy Nhà nƣớc chỉ có thể đƣợc đảm bảo từ ngân sách nhà nƣớc. Khi đã hình thành chính quyền cấp xã thì toàn bộ chi phí phục vụ cho hoạt động của bộ máy Nhà nƣớc ở cấp xã phải do ngân sách xã đảm bảo. Nếu không có ngân sách xã thì bộ máy Nhà nƣớc ở cơ sở không thể tồn tại và phát triển với tƣ cách là bộ máy quản lý mọi hoạt động kinh tế, xã hội trên địa bàn xã. - Thứ hai: Ngân sách xã góp phần lành mạnh hóa tài chính địa phƣơng và tài chính quốc gia, là công cụ đặc biệt quan trọng để chính quyền xã thực hiện quản lý toàn diện các hoạt động kinh tế, xã hội tại địa phƣơng. Để thực hiện đƣợc chức năng nhiệm vụ của chính quyền cấp cơ sở, xã phải có đủ ngân sách đủ mạnh để điều chỉnh các hoạt động ở xã đi đúng hƣớng góp phần thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nƣớc. Bởi vậy ngân sách xã phải là một bộ phận hữu cơ trong hệ thống NSNN, đƣợc kết cấu chặt chẽ và chịu sự điều chỉnh vĩ mô của NSNN theo mục tiêu chung của Nhà nƣớc. Thông qua thu NSNN chính quyền xã thực hiện kiểm tra, kiểm soát, điều chỉnh các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ đảm bảo cho các hoạt động này đi theo đúng hành lang pháp luật, chống các hành vi hoạt động kinh doanh trái pháp luật, trốn lậu thuế; qua đó tác động trực tiếp tới quá trình sản xuất, kinh doanh ở cơ sở, tạo động lực để phát triển. Mặt khác cũng thông qua thu ngân sách xã cũng đồng thời tác động đến mặt xã hội nhƣ: Đảm bảo công bằng giữa những ngƣời có nghĩa vụ đóng góp cho ngân sách; hỗ trợ cho các đối tƣợng nộp, hỗ trợ cho các lĩnh vực sản xuất kinh doanh gặp khó khăn, hoặc thuộc diện ƣu đãi theo chính sách của Nhà nƣớc thông qua xét miễn, giảm, dãn số thuế. Ngoài ra, việc áp dụng đúng các hình thức thu phạt hành chính đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm trên các lĩnh vực chấp hành nghĩa vụ, đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, giữ gìn môi trƣờng…đƣợc coi là một công 10 cụ pháp lý tác động vào cộng đồng xã hội buộc các tổ chức, cá nhân phải nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật. Chi ngân sách xã cũng có ý nghĩa hết sức quan trọng. Vì thông qua việc bố trí chi ngân sách để đáp ứng cho các nhu cầu chi nhằm đảm bảo hoạt động của chính quyền cấp xã, nhờ đó mới có thể duy trì hoạt động và tăng cƣờng hiệu lực, hiệu quả việc quản lý mọi mặt đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội. -Thứ ba: Ngân sách xã góp phần quan trọng trong việc tạo dựng và phát triển kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn. Chi ngân sách xã ngoài việc nhiệm vụ đảm bảo nguồn lực để duy trì hoạt động của bộ máy chính quyền cấp xã thì còn một nhiệm vụ quan trọng khác là chi đầu tƣ phát triển. Chi đầu tƣ phát triển chủ yếu đƣợc tập trung để xã hội kết cấu hạ tầng nhƣ: Hệ thống đƣờng giao thông, hệ thống kênh tƣới tiêu, hệ thống đƣờng điện, trƣờng học, trạm y tế, các công trình phúc lợi của xã… theo phân cấp quản lý của Nhà nƣớc. Đây là nguồn lực tập trung của xã để xây dựng và phát triển kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn nhằm triển khai thực hiện chính sách “tam nông”, xây dựng nông thôn mới, thực hiện chính sách đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. CHÍNH TRỊ NGÂN SÁCH XÃ KINH TẾ VĂN HÓA XÃ HỘI Hình 1.1: Vai trò của ngân sách xã Ngân sách cấp xã có vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn lực cho chính quyền cấp xã thực hiện nhiệm vụ quản lý hành chính Nhà nƣớc trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. 11
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng

Tài liệu xem nhiều nhất