Tài liệu Luận văn vận dụng dạy học theo dự án trong dạy học thực tập tiện cho sinh viên trường đại học cửu long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI  VÕ HỒNG NHỰT VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC THỰC TẬP TIỆN CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC CỬU LONG Chuyên ngành: LL và PPDH bộ môn kĩ thuật công nghiệp Mã số: 60140111 LUẬN VĂN THẠC SĨ: GIÁO DỤC HỌC Người hướng dẫn khoa học GVHD 1: PGS.TS. LÊ HUY HOÀNG GVHD 2: PGS.TS. CAO HÙNG PHI LUẬN VĂN THẠC SĨ: GIÁO DỤC HỌC HÀ NỘI- 2016 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................1 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ..............................................................................1 II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU .......................................................................2 III. KHÁCH THỂ, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.....................2 IV. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC.......................................................................2 V. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU .......................................................................2 VI. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...............................................................2 VII. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN..................................................................3 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA DẠY HỌC THEO DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC THỰC TẬP TIỆN ..........................................................................................6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .....................................................................6 1.1.1. Ở nước ngoài........................................................................................6 1.1.2. Ở trong nước ........................................................................................7 1.2. Cơ sở lý luận của dự án học tập ..................................................................8 1.2.1. Khái niệm dự án và dự án học tập.........................................................8 1.2.2. Các đặc trưng của dự án .......................................................................9 1.2.3. Phân loại dự án...................................................................................10 1.3. Cơ sở lý luận của dạy học theo dự án ........................................................10 1.3.1. Khái niệm của dạy học theo dự án ......................................................10 1.3.2. Đặc điểm của dạy học theo dự án .......................................................11 1.3.3. Mục tiêu của dạy học theo dự án ........................................................12 1.3.4. Yêu cầu của kiến thức được tổ chức dạy học theo dự án .....................13 1.3.5. Tiến trình dạy học theo dự án .............................................................14 1.3.6. Vai trò của người dạy và người học trong dạy học theo dự án ............17 1.3.7. Nhiệm vụ và thách thức của người dạy và người học theo dạy học dự án ...........................................................................................................18 1.3.8. Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp dạy học theo dự án ...........20 1.3.9. Đánh giá kết quả dạy học theo dự án ..................................................23 i 1.4. Cơ sở lý luận của dạy học theo dự án trong môn “Thực tập tiện” ..............26 1.4.1. Dạy học dự án và ưu thế vận dụng vào môn “Thực tập tiện” ..............26 1.4.2. Mục tiêu của dạy học theo dự án trong môn “Thực tập tiện” ..............28 1.4.3. Những nội dung có thể dạy học theo dự án .........................................29 1.4.4. Tiến trình dạy và học theo dạy học dự án môn “Thực tập tiện”...........30 Kết luận chương 1 .............................................................................................33 Chương 2: VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC THỰC TẬP TIỆN .............................................................................................................34 2.1. Nội dung kiến thức cơ bản của môn Thực tập tiện ....................................34 2.1.1. Các nội dung chính trong môn thực tập tiện........................................34 2.1.2. Sơ đồ cấu trúc nội dung môn “Thực tập tiện” ......................................... 2.1.3. Tìm hiểu tình hình thực tế giảng dạy kiến thức môn “Thực tập tiện” ..55 2.2. Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để tổ chức dạy học nội dung kiến thức môn “Thực tập tiện”...........................................................................58 2.2.1. Mục tiêu dạy học môn Thực tập tiện...................................................58 2.2.2. Mục tiêu của một dự án ......................................................................59 2.2.3. Nhiệm vụ của giảng viên và sinh viên trong quá trình thực hiện một dự án ...........................................................................................................60 2.2.4. Xác định bộ câu hỏi định hướng một dự án ........................................62 2.2.5. Nội dung và kế hoạch của một dự án ..................................................62 2.2.6. Các tiêu chí đánh giá trong quá trình thực hiện một dự án ..................77 Kết luận chương 2 .............................................................................................86 CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM...........................................................87 3.1. Mục đích thực nghiệm ..............................................................................87 3.2. Đối tượng và thời gian thực nghiệm..........................................................87 3.3. Phương pháp thực nghiệm ........................................................................87 3.4. Tiến hành thực nghiệm một dự án.............................................................88 3.5. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực nghiệm sư phạm..........92 3.5.1. Những khó khăn trong quá trình thực nghiệm.....................................92 ii 3.5.2. Những thuận lợi trong quá trình thực nghiệm .....................................92 3.6. Phân tích đánh giá kết quả thực nghiệm ....................................................92 3.6.1. Các tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm..........................................92 3.6.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm ..............................................93 Kết luận chương 3 ........................................................................................... 101 TÀI LIỆU THAM KHẢO iii DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Bảng so sánh giữa phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học dự án................................................................................................ 21 Bảng 1.2. Bộ công cụ đánh giá trong phương pháp dạy học dự án ......................... 25 Bảng 2.1. Bảng chỉ dẫn hộp tốc độ máy................................................................ 35 Bảng 2.2 Bảng chỉ dẫn bước tiện trơn.................................................................... 36 Bảng 2.3 Bảng chỉ dẫn bước tiện ren ..................................................................... 37 Bảng 2.4 Bảng côn ......................................................................................... 45 Bảng 2.6. Thống kê phiếu điều tra giảng viên và sinh viên ................................... 56 BẢNG 3.1. Bảng thống kê điểm kiểm tra 1 tiết của lớp đối chứng và lớp thực nghiệm .................................................................................................................. 95 Bảng 3.2. Bảng kết quả điểm trung bình và độ lệch chuẩn được xử lí từ phần mềm SPSS............................................................................................................. 98 Bảng 3.3. Bảng kết quả kiểm định Mann - Whitney hai mẫu đọc lập được xử lí từ phần mềm SPSS ................................................................................................ 99 iv DANH MỤC HÌNH Hình 1.1 Sơ đồ các giai đoạn của tiến trình thực hiện dự án................................... 15 Hình 2.1 Ụ động .................................................................................................... 38 Hình 2.2 Ụ đứng.................................................................................................... 38 Hình 2.3 Bàn xe dao ............................................................................................. 38 Hình 2.4 Thân máy và băng máy .......................................................................... 38 Hình 2.5 Hộp bước tiến ........................................................................................ 39 Hình 2.6 Bộ bánh răng thay thế ............................................................................. 39 Hình 2.7 Bộ phận điện.......................................................................................... 15 Hình 2.8 Chìa khóa mâm cặp................................................................................. 39 Hình 2.9 Chìa khóa ổ dao ..................................................................................... 39 Hình 2.10 Mũi tâm ............................................................................................... 40 Hình 2.11 Bầu khoan ............................................................................................. 40 Hình 2.12 Luy nét.................................................................................................. 40 Hình 2.13 Bản lề cối............................................................................................. 41 Hình 2.14 Mũi tâm cứng........................................................................................ 46 Hình 2.15 Ren tam giác ......................................................................................... 50 Hình 2.16 Thông số ren tam giác ........................................................................... 50 Hình 2.17 Trục ren ................................................................................................ 51 Hình 3.1 Sinh viên thuyết trình.............................................................................. 90 Hình 3.2 Sinh viên thảo luận thực hiện dự án ........................................................ 91 Hình 3.3 Sản phẩm ................................................................................................ 93 Hình 3.4. Biểu đồ phân bố tần suất kết quả học tập của lớp thực nghiệm ............... 96 Hình 3.5 Biểu đồ phân bố tần suất kết quả kiểm tra 1 tiết của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng.................................................................................................... 97 v MỞ ĐẦU I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy và học là vấn đề trọng tâm, then chốt hiện nay của ngành giáo dục. Với phương châm . Dạy học lấy người học làm trung tâm, người thầy là người tổ chức điều khiển nhằm giúp cho người học tiếp thu tri thức một cách tích cực, chủ động và sáng tạo. Kiến thức người học lĩnh hội được phải do chính người học tự vận động, tư duy, sáng tạo trong quá trình học tập chứ không phải do thuộc lòng từ kiến thức mà người thầy truyền đạt. Để làm được điều đó, người thầy phải là người nghiên cứu, lựa chọn được phương pháp tổ chức, hướng dẫn có hiệu quả phù hợp với đối tượng người học cũng như nội dung giảng dạy. Với đặc thù là một môn học kỹ thuật, trong đó có sự kết hợp giữa thực hành và lý thuyết, đòi hỏi người học phải có khả năng tự khám phá, tìm tòi, phát hiện và lĩnh hội tri thức. Trong quá trình giảng dạy, nếu người thầy sử dụng các phương pháp dạy học tích cực sẽ kích thích, phát huy được khả năng tự lĩnh hội kiến thức của ngừơi học. Tuy nhiên hiện nay, việc dạy và học thực hành ở các trường đại học ở nước ta chịu tác động nặng nề bởi mục tiêu thi cử, học để thi. Dạy để thi đua có thành tích thi cử tốt nhất. Do đó việc giảng dạy ở đây chủ yếu là truyền thụ các kiến thức, luyện các kỹ năng làm bài kiểm tra và bài thi mà ít để ý (hoặc không để ý đến) dạy cho người học, cách suy nghĩ, cách giải quyết các vấn đề một cách thông minh, độc lập và sáng tạo. Do đó, đổi mới cách dạy và cách học là một tất yếu. Người thầy giỏi là người dạy người học tìm ra chân lý. Điều đó khẳng định vai trò to lớn của phương pháp dạy học. Trong các phương pháp dạy học tích cực hiện nay thì dạy học theo dự án đáp ứng tương đối tốt các yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng trên. Vì những lý do đó mà tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Vận dụng dạy học theo dự án trong dạy học thực tập tiện cho sinh viên trường Đại học Cửu long. 1 II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Nghiên cứu, vận dụng dạy học theo dự án trong dạy học “Thực tập tiện” cho sinh viên nhằm nâng cao chất lượng đào tạo. III. KHÁCH THỂ, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy “Thực tập tiện” ở trường Đại học Cửu long. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Dạy học môn “Thực tập tiện” theo dự án 3.3. Phạm vi nghiên cứu Dạy học theo dự án trong dạy học thực tập tiện cho sinh viên tại trường Đại học Cửu long. IV. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Dạy học thực tập tiện cho sinh viên đại học trường Đại học Cửu long theo dự án sẽ nâng cao chất lượng dạy học. V. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Để đạt được mục đích nghiên cứu, đề tài đặt ra một số nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể như sau: -Tổng quan cơ sở lý luận về dạy học theo dự án cho sinh viên. -Vận dụng lý luận dạy học theo dự án cho người học để biên soạn bài giảng thực hành tiện cho sinh viên đại học ngành cơ khí trường Đại học Cửu long -Thực nghiệm sư phạm để minh chứng cho giả thuyết khoa học và tính khả thi của dạy học thực tập tiện trình độ đại học theo dạy học dự án cho sinh viên. VI. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, tác giả đã sử dụng các nhóm phương pháp nghiên cứu sau đây: -Nhóm nghiên cứu các phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu có liên quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu. -Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 2 Thực nghiệm sư phạm nhằm minh chứng cho giả thuyết khoa học được đề ra và tính khả thi của việc dạy học theo dự án trong dạy học “Thực tập tiện”. Sử dụng phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi để đánh giá thực trạng về dạy học thực tập tiện và khả năng vận dụng dạy học theo dự án trong dạy học thực tập tiện cho sinh viên tại trường Đại học Cửu long. Sử dụng phương pháp thống kê toán học để sử lý các số liệu khảo sát và thực nghiệm. VII. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn được cấu trúc thành 3 chương. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA DẠY HỌC THEO DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC THỰC TẬP TIỆN 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Ở nước ngoài 1.1.2. Ở trong nước 1.2. Cơ sở lý luận của dự án học tập 1.2.1. Khái niệm dự án và dự án học tập 1.2.2. Các đặc trưng của dự án 1.2.3. Phân loại dự án 1.3. Cơ sở lý luận của dạy học theo dự án 1.3.1. Khái niệm của dạy học theo dự án 1.3.2. Đặc điểm của dạy học theo dự án 1.3.3. Mục tiêu của dạy học theo dự án 1.3.4.Yêu cầu của kiến thức được tổ chức dạy học theo dự án 1.3.5. Tiến trình dạy học theo dự án 1.3.6. Vai trò của giảng viên và sinh viên trong dạy học theo dự án 1.3.7. Nhiệm vụ và thách thức của giảng viên và sinh viên khi dạy và học theo dạy học dự án 1.3.8. Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp dạy học theo dự án 3 1.3.9. Đánh giá kết quả dạy học theo dự án 1.4. Cơ sở lý luận của dạy học theo dự án trong môn “Thực tập tiện” 1.4.1. Dạy học dự án và ưu thế vận dụng vào môn “Thực tập tiện” 1.4.2. Mục tiêu của dạy học theo dự án trong môn “Thực tập tiện” 1.4.3. Những nội dung có thể dạy học theo dự án 1.4.4. Tiến trình dạy và học theo dạy học dự án môn “Thực tập tiện” Kết luận chương 1 Chương 2: VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC THỰC TẬP TIỆN 2.1. Nội dung kiến thức cơ bản của môn “Thực tập tiện” 2.1.1. Các nội dung chính trong môn “Thực tập tiện” 2.1.2. Sơ đồ cấu trúc nội dung môn “Thực tập tiện” 2.1.3. Tìm hiểu tình hình thực tế giảng dạy kiến thức môn “Thực tập tiện” 2.2. Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để tổ chức dạy học nội dung kiến thức môn “Thực tập tiện” 2.2.1 . Mục tiêu dạy học môn “Thực tập tiện” 2.2.3. Nhiệm vụ của giảng viên và sinh viên trong quá trình thực hiện một dự án 2.2.4. Xác định bộ câu hỏi định hướng của một dự án 2.2.5. Nội dung và kế hoạch của một dự án 2.2.6. Các tiêu chí đánh giá trong quá trình thực hiện dự án 2.2.7. Một số ví dụ minh họa Chương 3: Thực nghiệm sư phạm 3.1. Mục đích thực nghiệm 3.2. Đối tượng và thời gian thực nghiệm 3.3. Phương pháp thực nghiệm 3.4. Tiến hành thực nghiệm 3.5. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực nghiệm sư phạm 3.5.1. Tình hình “Thực tập tiện” 3.5.2. Những khó khăn trong quá trình thực nghiệm 4 3.5.3. Những thuận lợi trong quá trình thực nghiệm 3.6. Phân tích đánh giá kết quả thực nghiệm 3.6.1. Các tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm 3.6.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm Kết luận chương 3 5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA DẠY HỌC THEO DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC THỰC TẬP TIỆN 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Ở nước ngoài Trên thế giới, nhiều nghiên cứu lí luận cũng đã ủng hộ việc áp dụng dạy học theo dự án trong trường học để khuyến khích học sinh giảm thiểu hiện tượng bỏ học, thúc đẩy các kĩ năng hợp tác và nâng cao hiệu quả học tập Năm 1918 nhà tâm lí học William H. Kipatric (1871- 1965) có bài báo với tiêu đề “ Phương pháp dự án” đã gây tiếng vang lớn trong các nhà trường. Theo kilpatric, một dự án là một hoạt động có mục đích cụ thể, có cam kết với tất cả những người thực hiện và diễn ra trong một môi trường xã hội. Vào cuối thế kỹ XX đầu thế kỹ XXI, dạy học theo dự án là một mô hình dạy học trong đó học sinh tham gia vào việc tìm hiểu những vấn đề hấp dẫn và phải tạo ra những sản phẩm thực tế, các dự án thường xuất phát từ những vấn đề thách thức của đời sống, không thể giải quyết bằng kiến thức học vẹt. Chúng tạo ra nhiều cơ hội học tập tại lớp lớn hơn, đa dạng về chủ đề về qui mô và có thể tổ chức rộng rãi ở các cấp học, bậc học. Dự án hướng tới những mục tiêu giáo dục quan trọng và đặc thù, nó không phải là những kiến thức bổ sung cho chương trình hoặc việc làm giải trí cho học sinh. Clestin Freinet (1869 – 1966) là người tiên phong ở Châu Âu đối với dạy học bởi dự án. Theo ông lớp học dự án trước tiên là nơi áp dụng các cách làm việc để nghiên cứu các thông tin, trao đổi các ý kiến hoặc trả lời thư nhận được từ các lớp học sinh khác, chuẩn bị điều tra, phân tích dữ liệu. Trong một lớp học như thế, sự họp tác ở bên trong nhóm rất phong phú. [ 5] 6 1.1.2. Ở trong nước Dạy học theo dự án đã được nhiều nhà nghiên cứu lý luận giáo dục Việt Nam nghiên cứu, được chứng minh qua nhiều công trình nghiên cứu Trong công trình luận án Tổ chức dạy học theo dự án học phần phương pháp dạy học môn Toán, (Trần Việt Cường) cũng nghiên cứu khá kỹ về lý thuyết dạy học theo dự án. Trên cơ sở phân tích năng lực sư phạm cần thiết của người giáo viên Toán, luận án đã làm sáng tỏ những vấn đề cơ bản của vấn đề Dạy học theo dự án, qua đó đã đề xuất quy trình, những định hướng và tiêu chí lựa chọn các chủ đề để tổ chức Dạy học theo dự án cho sinh viên sư phạm theo định hướng rèn luyện nghiệp vụ sư phạm trong dạy học phần phương pháp dạy học nói chung và phương pháp dạy học môn Toán nói riêng. Đã làm sáng tỏ trong việc đánh giá trong việc Dạy học theo dự án học phần phương pháp dạy học cho sinh viên sư phạm, đồng thời đã tổ chức thực nghiệm sư phạm cho thấy việc tổ chức Dạy học theo dự án cho sinh viên sư phạm, đồng thời đã tổ chức thực nghiệm sư phạm cho thấy việc tổ chức Dạy học theo dự án cho sinh viên đã phát huy được tính tích cực trong học tập, gốp phần nâng cao chất lượng và rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên [8]. Đây là công trình nghiên cứu sâu trong lĩnh vực đào tạo giáo viên Toán, nên khó áp dụng cho lĩnh vực dạy thực hành ở trường đại học. Trong công trình luận án Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án trong dạy học phần hóa học phi kim chương trình hóa học Trung học phổ thông ( Phạm Hồng Bắc), đã nghiên cứu cơ sở lý luận của Dạy học theo dự án, cơ sở tâm sinh lý lứa tuổi của học sinh Trung học phổ thông và một số kỹ thuật dạy học được sử dụng trong Dạy học theo dự án. Trên cơ sở đó, tác giả đã đề xuất quy trình và giải pháp vận dụng Dạy học theo dự án trong dạy học một phần của bộ môn Hóa học trình độ Trung học phổ thông. Qua việc phân tích những đặc điểm của nội dung kiến thức phần Hóa học phi kim Trung học phổ thông, tác giả đã lựa chọn được những chủ đề dự án phù hợp để tổ chức Dạy học theo dự án, sau đó tiến hành tổ chức thực nghiệm sư phạm. Kết quả thực nghiệm cho thấy Dạy học theo dự án đã nâng cao được tính tích cực độc lập và phát triển được năng lực hợp tác làm việc, năng lực giải quyết 7 vấn đề phức hợp, nâng cao hứng thú học tập cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học hóa học ở trường Trung học phổ thông [8]. Do đặc thù của môn Hóa học thường là các bài tập vận dụng từ lý thuyết, nên đưa ra sản phẩm đặc trưng của Dạy học theo dự án trong dạy học Hóa học ở phổ thông gặp nhiều khó khăn Tác giả Nguyễn Văn Cường, Nguyễn Thị Diệu Thảo đã đề xuất tiến trình DHTDA gồm 5 giai đoạn: (1) Quyết định chủ đề: GV/HS đề xuất sáng kiến chủ đề, xác định mục đích dạy học; (2) Xây dựng kế hoạch: HS lập kế hoạch làm việc, phân công lao động; (3) Thực hiện: HS làm việc nhóm và cá nhân theo kế hoạch. Kết hợp lý thuyết và thực hành, tạo sản phẩm; (4) Giới thiệu sản phẩm: HS thu thập sản phẩm. Giới thiệu, công bố sản phẩm DA; (5) Đánh giá: GV và HS đánh giá kết quả và quá trình, rút ra kinh nghiệm. Tiến trình DHTDA trên cũng đã được Nguyễn Thị Diệu Thảo vận dụng rất thành công trong đào tạo giáo viên THCS, môn công nghệ. [5] Tóm lại, ở việt Nam hiện nay có rất nhiều nghiên cứu, ứng dụng dạy học theo dự án, ở hầu hết các lĩnh vực, qua các nghiên cứu, thực nghiệm cho thấy ưu việt của dạy học theo dự án, cũng bộc lộ nhiều bất cập, đặc biệt về yếu tố thời gian, chương trình và cơ sở vật chất, cơ sở lý luận cho dạy học dự án cũng chưa nhiều, trong dạy thực hành ở các trường đại học nói chung và dạy thực hành Tiện nói riêng chưa có nghiên cứu đề cập đến dạy học theo dự án. 1.2. Cơ sở lý luận của dự án học tập 1.2.1. Khái niệm dự án và dự án học tập Thuật ngữ dự án trong tiếng Anh là “ Project”, có nguồn gốc từ tiếng La tinh và ngày nay được hiểu theo nghĩa phổ thông là một đề án, một dự thảo hay một kế hoạch, khái niệm dự án đã được sử dụng phổ biến trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế-xã hội: trong sản xuất, doanh nghiệp, trong nghiên cứu khoa học cũng như trong quản lý xã hội. Dự án là một dự định, một kế hoạch cần được thực hiện trong điều kiện thời gian, phương tiện tài chính, nhân lực, vật lực xác định nhằm đạt được mục đích đã 8 đề ra. Dự án có tính phức hợp, tổng thể, được thực hiện trong hình thức tổ chức dự án chuyên biệt [2] Dự án học tập là một dự án trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ phức hợp có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, kết hợp kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm thực tiễn thuộc nhiều lảnh vực khác nhau. [8] Trong dạy thưc tập tiện: Dự án học tập là một dự án được thiết kế và được thực hiện bởi người học dưới sự hỗ trợ của giảng viên để thực hiện một nhiệm vụ hoặc công việc “Thực tập tiện” nhằm đạt tới mục đích là tạo thành sản phẩm thực tế. 1.2.2. Các đặc trưng của dự án Dự án có một hay một hệ thống mục tiêu cụ thể rõ ràng và định lượng được. Dự án là một chuỗi các hoạt động liên tục nối tiếp nhau mà kết quả của từng hoạt động là cơ sở cho các hoạt động tiếp theo. Đặc trưng cơ bản của dự án là tính không lặp lại của các điều kiện thực hiện dự án. Ràng buộc về nguồn lực (các yếu tố nguồn lực đầu vào như: tiền, nhân lực, vật liệu, thiết bị …). Ràng buộc về thời gian: thời điểm bắt đầu và thời điểm kết thúc. Tổ chức dự án là một bộ máy tạm thời của riêng dự án đó. Sau khi kết thúc dự án tổ chức dự án cũng kết thúc sứ mạng. Các dự án đều có chu trình gồm 4 giai đoạn: Xác định và xây dựng dự án, lập kế hoạch, quản lý dự án, kết thúc dự án. Giai đoạn thứ nhất: Công việc trong giai đoạn đầu tiên là nghiên cứu tính khả thi nhằm xác định rõ ràng các mục tiêu của dự án, xây dựng bản đề xuất dự án. Giai đoạn thứ hai: Là lập kế hoạch bắt đầu từ mục tiêu và công việc sau cùng là xác định từng nhiệm vụ phải thực hiện, ước tính thời gian cần thiết để hoàn tất, sắp đặt các nhiệm vụ theo trình tự hợp lý cùng với bộ máy nhân sự phù hợp với nhiệm vụ đó. 9 Giai đoạn thứ ba: Giai đoạn triển khai thực hiện đòi hỏi phải vận dụng tất cả những kỹ năng quản lý truyền thống, cũng như cần kiểm tra và giám sát nghiêm ngặt. Điều đó luôn luôn đảm bảo cho dự án đúng lịch trình, ngân sách và các tiêu chuẩn chất lượng nhất định. Một trong những đặc điểm quan trọng nhất của dự án là nó có một tuổi thọ nhất định. Giai đoạn cuối: Dự án sẽ kết thúc sau khi đạt được mục tiêu và chuyển giao kết quả cho các thành phần liên quan. Nhóm dự án cũng chấm dứt hoạt động, nhưng chỉ sau khi các thành viên đã tổng kết và rút ra các bài học kinh nghiệm. 1.2.3. Phân loại dự án Phân loại theo nội dung -Dự án đầu tư – xây dựng -Dự án nghiên cứu - phát triển -Dự án tổ chức -Dự án hỗn hợp Phân loại theo lĩnh vực hoạt động -Dự án về giáo dục. -Dự án về môi trường. -Dự án về văn hóa. -Dự án về kinh tế. Phân loại theo nhiệm vụ -Dự án tìm hiểu -Dự án nghiên cứu -Dự án thực hành -Dự án hỗn hợp 1.3. Cơ sở lý luận của dạy học theo dự án 1.3.1. Khái niệm của dạy học theo dự án Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự 10 lực cao trong toàn bộ quá trình học tập. Làm việc nhóm là hình thức cơ bản của Dạy học theo dự án.[2] Ở Việt Nam tuy có những định nghĩa và cách hiểu khác nhau về Dạy học theo dự án, nhưng có thể thấy cùng thống nhất một số điểm sau: - Dạy học theo dự án là người học tự nghiên cứu, tự thực hiện một nhiệm vụ học tập do giáo viên đưa ra hoặc giáo viên cùng người học đưa ra để hình thành các kiến thức và các kỹ năng cần thiết - Dạy học theo dự án là hình thức dạy học hướng vào người học, lấy người học làm trung tâm. - Phải tạo ra sản phẩm thực tế. Với dạy thực hành tiện: Dạy học theo dự án là một phương pháp dạy học tích hợp giữa lý thuyết và thực hành để hoàn thành công việc của thực tập Tiện. Nhiệm vụ này được thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch , đến thực hiện dự án , kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá và kết quả thực hiện dự án là những sản phẩm Tiện có thể tình bày, giới thiệu. 1.3.2. Đặc điểm của dạy học theo dự án Định hướng thực tiễn: Chủ đề của dự án xuất phát từ những tình huống của thực tiễn xã hội, thực tiễn nghề nghiệp cũng như thực tiễn đời sống. Nhiệm vụ dự án cần chứa đựng những vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng của người học. Có ý nghĩa thực tiễn xã hội: Các dự án học tập góp phần gắn việc học tập trong nhà trường với thực tiễn đời sống, xã hội. Trong những trường hợp lý tưởng, việc thực hiện các dự án có thể mang lại những tác động xã hội tích cực. Định hướng hứng thú người học: học sinh được tham gia chọn đề tài, nội dung học tập phù hợp với khả năng và hứng thú cá nhân. Ngoài ra, hứng thú của người học cần được tiếp tục phát triển trong quá trình thực hiện dự án. Tính phức hợp: Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc môn học khác nhau nhằm giải quyết một vấn đề mang tính phức hợp. Định hướng hành động: Trong quá trình thực hiện dự án có sự kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và vận dụng lý thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực 11 hành. Thông qua đó, kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng như rèn luyện kỹ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của người học. Tính tự lực cao của người học: trong dạy học theo phương pháp dạy học dự án, người học cần tham gia tích cực và tự lực vào các giai đoạn của quá trình dạy học. Điều đó cũng đòi hỏi và khuyến khích tính trách nhiệm, sự sáng tạo của người học. Giáo viên chủ yếu đóng vai trò tư vấn, hướng dẫn, giúp đỡ. Tuy nhiên mức độ tự lực cần phù hợp với kinh nghiệm, khả năng của học sinh và mức độ khó khăn của nhiệm vụ. Cộng tác làm việc: Các dự án học tập thường được thực hiện theo nhóm, trong đó có sự cộng tác làm việc và sự phân công công việc giữa các thành viên trong nhóm. Dạy và học theo phương pháp dạy học dự án đòi hỏi rèn luyện tính sẵn sàng và kỹ năng cộng tác làm việc giữa các thành viên tham gia, giữa học sinh và giáo viên cũng như với các lực lượng xã hội khác tham gia trong dự án. Đặc điểm này còn được gọi là học tập mang tính xã hội. Định hướng sản phẩm: Trong quá trình thực hiện dự án, các sản phẩm được tạo ra. Sản phẩm của dự án không giới hạn trong những thu hoạch lý thuyết, mà trong đa số trường hợp các dự án học tập tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm này có thể sử dụng, công bố, giới thiệu. 1.3.3. Mục tiêu của dạy học theo dự án Hướng tới phát triển kĩ năng tư duy bậc cao Người học trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ học tập cùng một lúc với việc tìm kiếm thông tin là quá trình xử lý thông tin, lập ra một tổng thể kiến thức mới khác với nội dung bài học, phê phán, đánh giá, lựa chọn công cụ để thực hiện nhiệm vụ học tập. Khác với phương pháp dạy học truyền thống tư duy phát triển một cách tuần tự và có giới hạn, kiến thức tiếp nhận sau quá trình học trên lớp chỉ dừng lại ở mức biết hoặc hiểu, để thực sự hiểu sinh viên phải vận dụng giải nhiều bài tập, trình độ tư duy theo mô hình dạy học này vì thế thường chỉ đến mức độ vận dụng, sinh viên cũng rất khó có thể thiết lập một tổng thể kiến thức mới ( tư duy tổng hợp), hay vận dụng một cách sáng tạo và giải quyết một vấn đề thực tiễn. 12 Hướng người học làm việc độc lập để hình thành kiến thức. Trong quá trình học tập theo phương pháp dạy học dự án, người học tự lực thực hiện các nhiệm vụ học tập và tìm kiếm những kiến thức để phục vụ cho dự án học tập của mình. Từ đó, kiến thức về môn học và những kiến thức của môn khác được hình thành. Những kiến thức này thường là những mảng rời rạc vì vậy cần sự định hướng của giảng viên để logic lại các kiến thức. Hướng người học tới các vấn đề của thực tiễn Nội dung học có mối liên hệ với cuộc sống, cập nhật liên tục những ứng dụng thì việc học đối với người học trở nên thuyết phục và hứng thú hơn. Dạy học theo phương pháp dạy học dự án đã góp phần gắn nội dung học với thực tế có ý nghĩa vượt ra khỏi lớp học thông qua việc người học đóng vai và thực hiện hành vi của những người đang hoạt động trong một lĩnh vực cụ thể. Hướng tới phát triển kĩ năng sống Hợp tác, giao tiếp, quản lí, tổ chức, điều hành, ra quyết định, tích hợp công nghệ thông tin vào giải quyết công việc và thực hiện các sản phẩm… là những mục tiêu mà các phương pháp dạy học tích cực hướng tới. Phương pháp dạy học dự án có ưu thế đặc biệt trong việc hiện thực hóa các mục tiêu này: Học sinh trong quá trình thực hiện dự án toàn quyền quyết định phương tiện và cách thức hoạt động, phải hợp tác cao độ trong sự hiểu biết điểm mạnh của từng thành viên trong nhóm, phải biết tranh luận và biết lắng nghe, phải biết tự kiểm tra, đánh giá và tự điều chỉnh hoạt động, phải huy động tối đa khả năng tích hợp công nghệ vào sản phẩm học tập của nhóm. 1.3.4. Yêu cầu của kiến thức được tổ chức dạy học theo dự án a. Những nội dung được lựa chọn cần có sự kết hợp giữa lý thuyết với thực hành và gắn với những vấn đề thực tiễn: Phương pháp dạy học dự án không chỉ nhằm mục đích là cung cấp cho người học những kiến thức cơ bản, cần thiết và có tính hệ thống mà thông qua đó còn nhằm mục đích là hình thành và phát triển ở người học những kỹ năng, những năng lực cần thiết trong cuộc sống hàng ngày. Do vậy, khi tổ chức dạy học theo phương 13 pháp dạy học dự án cho người học, người dạy cần phải lựa chọn những nội dung kiến thức, những chủ đề học tập có mối liên hệ giữa lý thuyết với thực hành và gắn với những vấn đề thực tiễn. Các dự án học tập để tiến hành tổ chức dạy học theo phương pháp dạy học dự án cho người học cần có sự kết hợp giữa lý thuyết với thực hành và gắn liền với thực tiễn, giúp người học giải quyết được những vấn đề thiết thực và gần gũi với cuộc sống hàng ngày. Điều này đòi hỏi người học phải biết cách vượt qua được những khoảng cách giữa lý luận với thực tiễn, giữa lý thuyết với thực hành, đưa những tri thức, những kinh nghiệm và những kỹ năng cơ bản đã được trang bị trong quá trình học tập để giải quyết những vấn đề gắn liền với thực tiễn và có ích với bản thân. b. Nội dung của các dự án học tập phải mang tính tích hợp cao: Nội dung của các dự án học tập cần có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực, nhiều môn học khác nhau nhằm mục đích giải quyết được những nhiệm vụ, những vấn đề do dự án học tập đặt ra. Mặt khác, người học phải vận dụng những tri thức của nhiều lĩnh vực, nhiều môn học khác nhau để giải quyết những vấn đề, những nhiệm vụ học tập do dự án học tập đặt ra. Bên cạnh đó, người dạy còn phải sử dụng phối hợp nhiều phương pháp dạy học khác nhau như: Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, Dạy học hợp tác... để giúp người học hoàn thành dự án học tập của mình. 1.3.5. Tiến trình dạy học theo dự án Người ta có thể chia tiến trình của Dạy học dự án làm nhiều giai đoạn khác nhau. Sau đây trình bày các giai đoạn của Dạy học theo dự án theo 5 giai đoạn. 14