Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Luận văn vận dụng phương pháp dự án trong dạy học địa lý lớp 11 – thpt theo định...

Tài liệu Luận văn vận dụng phương pháp dự án trong dạy học địa lý lớp 11 – thpt theo định hướng phát triển năng lực.

.PDF
131
806
85

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN HOÀI THƢƠNG VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 – THPT THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC LUẬN VĂN THẠC SĨ: KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI, NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN HOÀI THƢƠNG VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 – THPT THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học Địa lí Mã số: 60140111 LUẬN VĂN THẠC SĨ: KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Thanh Thủy HÀ NỘI, NĂM 2017 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp đó là cả một quá trình nỗ lực lâu dài và nhờ vào sự giúp đỡ, đóng góp to lớn của các thầy cô, bạn bè và gia đình. Lời đầu tiên em xin chân thành cảm ơn Ban chủ nhiệm khoa Địa lí, toàn thể các thầy cô đã tạo những điều kiện tốt nhất để chúng em có cơ hội học hỏi, nghiên cứu thuận lợi. Và điều quan trọng hơn cả đó chính là nhờ sự dạy dỗ, chỉ bảo tận tình của các thầy cô trong những năm qua. Tuy các thầy cô không trực tiếp hƣớng dẫn nhƣng với những kiến thức thầy cô truyền đạt đó là hành trang vô cùng cần thiết, bổ ích hỗ trợ đắc lực cho em hoàn thành tốt đề tài cũng nhƣ trong quá trình giảng dạy sau này. Em cũng gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành nhất tới cô Trần Thị Thanh Thủy, giảng viên khoa Địa lí - ngƣời thầy đã nhiệt tình dạy dỗ và trực tiếp hƣớng dẫn em làm đề tài luận văn này. Cô chính là ngƣời giúp em nhận ra đƣợc những bài học, kinh nghiệm nghiên cứu quí báu và hơn cả đó là những đam mê, nhiệt huyết của ngƣời thầy truyền lại cho chúng em. Em cũng muốn gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, các thầy cô giáo và tập thể lớp 11A5 và 11A12 trƣờng THPT Trần Khai Nguyên đã hợp tác và giúp đỡ em rất nhiều trong quá trình làm thực nghiệm tại trƣờng. Một lần nữa, em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, tất cả các bạn học viên, anh chị đã động viên và giúp đỡ trong suốt thời gian làm luận văn. Xin chân thành cảm ơn tất cả mọi ngƣời ! Hà Nội, tháng 05, năm 2017 Tác giả Nguyễn Hoài Thƣơng LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu khoa học này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu đƣợc trích dẫn trong công trình này là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã đƣợc công bố trƣớc đó. Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình Hà Nội, tháng 05, năm 2017 Tác giả Nguyễn Hoài Thƣơng DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DHDA Dạy học dự án GV Giáo viên HS Học sinh PPDH Phƣơng pháp dạy học SGK Sách giáo khoa THPT Trung học phổ thông ĐC Đối chứng TN Thực nghiệm DANH SÁCH HÌNH Hình 1.1: Các thành phần cấu trúc của năng lực [11] .............................................. 26 Hình 1.2: Biểu đồ thể hiện mức độ quan tâm của GV về đổi mới PPDH................ 33 Hình 2.3: Sơ đồ quy trình tổ chức thực hiện dự án .................................................. 46 DANH SÁCH BẢNG Bảng 2.1: Hệ thống chủ đề dự án Địa lí 11 .............................................................. 47 Bảng 3.1: Kết quả điểm kiểm tra phiếu khảo sát kiến thức bài 12 .......................... 98 Bảng 3.2: Một số giá trị thống kê mô tả kết quả kiểm tra ........................................ 99 Bảng 3.3: Kết quả đánh giá năng lực HS giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng100 Bảng 3.4: Mức độ tự đánh giá năng lực của lớp TN và ĐC sau thực nghiệm ....... 102 Bảng 3.5: Kết quả đánh giá mức độ năng lực HS lớp thực nghiệm....................... 103 Bảng 3.6: Mức độ tự đánh giá năng lực của lớp TN và ĐC sau thực nghiệm ....... 105 MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH SÁCH HÌNH DANH SÁCH BẢNG PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ............................................................................. 2 2.1. Dạy học dự án ............................................................................................... 2 2.2 Việc dạy học phát triển năng lực cho học sinh.............................................. 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .................................................................... 5 3.1. Khách thể nghiên cứu ................................................................................... 5 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu ................................................................................... 5 4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 5 5. Giả thuyết khoa học ............................................................................................ 6 6. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................... 6 6.1 Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 6 6.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 6 7. Quan điểm và phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................. 6 7.1. Quan điểm nghiên cứu ................................................................................. 6 7.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .............................................................................. 8 8. Cấu trúc luận văn ................................................................................................ 9 PHẦN NỘI DUNG .................................................................................................. 12 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 - THPT....................... 12 1.1 Định hƣớng đổi mới ở trƣờng phổ thông........................................................ 12 1.2 Phƣơng pháp dạy học dự án............................................................................ 15 1.2.1 Khái niệm phƣơng pháp dạy học dự án.................................................... 15 1.2.2 Vai trò của dạy học dự án ......................................................................... 16 1.2.3 Đặc điểm của dạy học theo dự án............................................................. 19 1.2.4 Những ƣu, nhƣợc điểm của phƣơng pháp dạy học theo dự án ................ 21 1.2.5 Phân loại dự án ......................................................................................... 23 1.3 Dạy học định hƣớng phát triển năng lực ........................................................ 24 1.3.1 Khái niệm ................................................................................................. 24 1.3.2 Đặc điểm dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực .......................... 25 1.3.3 Mô hình cấu trúc thành phần năng lực ..................................................... 26 1.3.4 Đặc trƣng của dạy học phát triển năng lực ............................................... 28 1.4 Đặc điểm tâm sinh lí và nhận thức của học sinh trung học phổ thông. .......... 29 1.5 Mục tiêu và nội dung chƣơng trình và SGK Địa lí lớp 11 – THPT .............. 31 1.6 Tình hình sử dụng phƣơng pháp dạy học theo dự án trong chƣơng trình Địa lí ở trƣờng trung học phổ thông. .............................................................................. 32 1.6.1 Khảo sát giáo viên .................................................................................... 33 1.6.2 Khảo sát học sinh ..................................................................................... 36 CHƢƠNG 2: TỔ CHỨC DẠY HỌC DỰ ÁN TRONG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊA LÍ LỚP 11 – THPT ....................................................................................................... 37 2.1. Yêu cầu và nguyên tắc tổ chức dạy học dự án .............................................. 37 2.1.1 Yêu cầu ..................................................................................................... 37 2.1.2 Nguyên tắc tổ chức dạy học dự án ........................................................... 39 2.2. Quy trình tổ chức dạy học dự án.................................................................... 43 2.3. Đề xuất một số dự án trong chƣơng trình Địa lí lớp 11 – THPT................... 47 2.4. Một số kế hoạch dạy học dự án minh họa ..................................................... 52 2.4.1 . Kế hoạch dạy học dự án minh họa số 1.................................................. 52 2.4.2 Kế hoạch dạy học dự án minh họa số 2 .................................................... 67 2.4.3 Kế hoạch dạy học dự án minh họa số 3 .................................................... 80 CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................................................ 93 3.1 Mục đích thực nghiệm .................................................................................... 93 3.2 Nguyên tắc thực nghiệm sƣ phạm .................................................................. 93 3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm ............................................................................. 94 3.4. Tổ chức thực nghiệm ..................................................................................... 96 3.4.1 Thời gian và địa điểm thực nghiệm.......................................................... 96 3.4.2 Đối tƣợng thực nghiệm............................................................................. 96 3.4.3 Tiến trình thực nghiệm ............................................................................. 96 3.5. Kết quả thực nghiệm ...................................................................................... 98 3.5.1. Kết quả đánh giá so sánh giữa lớp đối chứng và thực nghiệm ............... 98 3.5.2. Kết quả so sánh trƣớc và sau thực nghiệm của lớp thực nghiệm .......... 103 3.6 Kết luận thực nghiệm sƣ phạm ..................................................................... 106 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................ 108 1. Kết luận ........................................................................................................ 108 2. Những đóng góp của đề tài .......................................................................... 109 3. Kiến Nghị ..................................................................................................... 109 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 111 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 113 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay, nhiều thành tựu khoa học và công nghệ xuất hiện và phát triển một cách nhanh chóng. Theo đó hệ thống giáo dục cũng đặt ra những yêu cầu đổi mới. Nƣớc ta đang trên con đƣờng hội nhập và phát triển nên đổi mới giáo dục nói chung, trong đó đổi mới phƣơng pháp dạy học nói riêng là hết sức cần thiết. Chính vì thế những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD & ĐT) đã yêu cầu các trƣờng phổ thông chú trọng đổi mới phƣơng pháp dạy học, nhận thức đƣợc tầm quan trọng của việc tăng cƣờng đổi mới kiểm tra, đánh giá thúc đẩy đổi mới phƣơng pháp dạy học, trong những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tập trung chỉ đạo đổi mới các hoạt động này. Trong nghị quyết Hội nghị Trung ƣơng 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc ». Dạy học theo dự án là một trong những phương pháp dạy học tích cực được áp dụng phổ biến trong giai đoạn đổi mới và phù hợp với chương trình trên. Phƣơng pháp này có ƣu điểm là phát triển đƣợc năng lực học sinh thông qua các hoạt động học tập dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên. Tuy nhiên dạy học dự án đòi hỏi ngƣời học cũng nhƣ ngƣời dạy có một quá trình đầu tƣ lâu dài. Đồng thời chúng ta không thể phủ nhận đƣợc vai trò của chƣơng trình Địa Lí lớp 11 trong hệ thống chƣơng trình giáo dục môn Địa Lí THPT. Chƣơng trình Địa Lí lớp 11 là phần kiến thức về điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên cũng nhƣ điều kiện kinh tế xã hội của các nƣớc trên thế giới từ đó khi nghiên cứu sẽ tạo điều kiện thuận lợi để học sinh tìm hiểu mở rộng kiến thức. Xuất phát từ lí do trên nên tôi quyết định làm luận văn với tên đề tài: “Vận dụng phương pháp dự án trong dạy học Địa Lí 11 – THPT theo định hướng phát triển năng lực”. 1 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 2.1. Dạy học dự án * Trên thế giới Tiến sĩ Stevenson trong cuốn The project method of teaching[15] (Phƣơng pháp dạy học dự án) đã cho thấy cái nhìn tổng quan về lịch sử của dạy học dự án trên thế giới từ khi xuất hiện và sử dụng thuật ngữ này trong giáo dục. Quan trọng hơn cả là cung cấp tổng hợp các quan điểm của một số tác giả ở châu Âu và ở Mỹ đến định nghĩa về dự án và phƣơng pháp dự án trong dạy học. Trong công trình nghiên cứu này, tác giả thống nhất dùng khái niệm Project Method of Teaching. James Leroy Stockton trong cuốn Project Work in Education[13]. Dự án trong giáo dục) phân tích các nguyên tác giáo dục và đặc điểm của dự án để đề xuất xem làm việc theo dự án nhƣ một đối tƣợng học tập tạo ra cuộc cách mạng trong giáo dục Mỹ, khẳng định giá trị của phƣơng pháp dự án là có thể sử dụng trong tất cả các môn học và định hƣớng thực tiễn của dạy học khi sử dụng phƣơng pháp này. Đặc biệt, trong công trình A review of reseach on project – based learning[12] (Tổng quan về những nghiên cứu về phƣơng pháp dạy học dự án) của tác giả Jonh W.Thomas (2000) đã tổng hợp các công trình nghiên cứu về phƣơng pháp dạy học dự án của các nhà nghiên cứu giáo dục trong vòng 10 năm trở lại đây. Công trình đã tổng hợp các quan điểm cũng nhƣ phân tích các kết quả của các hƣớng nghiên cứu của một số tác giả, qua đó cung cấp cái nhìn tổng quan về các khía cạnh về dạy học dự án. * Ở Việt Nam Phƣơng pháp dạy học dự án đã đƣợc các nhà nghiên cứu lý luận giáo dục Việt Nam tiếp cận và giới thiệu trong một số cuốn sách, các tài liệu tập huấn cũng nhƣ các bài báo. Có thể kể đến một số giáo trình và tài liệu tham khảo nhƣ: Giáo trình Lý luận dạy học Địa lí phần đại cương [4] và cuốn Phƣơng pháp dạy học Địa lí theo hƣớng tích cực [6] của tác giả Đặng Văn Đức (chủ biên) và Nguyễn Thu Hằng đã cung cấp khái quát về định nghĩa, đặc điểm và phân tích ƣu, nhƣợc điểm của phƣơng pháp dạy học này. 2 Trong tài liệu tập huấn của Microsoft nhƣ Partner in learning, hay của Intel Teaching for future [17]cũng nhƣ tài liệu tập huấn nâng cao nâng lực giáo viên (Dự án phát triển Việt – Bỉ) đều chú trọng hƣớng dẫn quy trình và các thao tác kỹ thuật của phƣơng pháp dự án. Ngoài ra thì có rất nhiều đề tài nghiên cứu về phƣơng pháp dạy học dự án nhƣ: Đề tài “ Tổ chức cho học sinh thực hiện dự án trong dạy học Địa lí lớp 12 cơ bản – THPT với sự hỗ trợ ICT” hay công trình nghiên cứu: “Sử dụng phƣơng pháp dạy học dự án có ứng dụng CNTT trong dạy Địa lí ở trƣờng THPT” của TS. Trần Thị Thanh Thủy và một số đề tài khác nhƣ: “Tổ chức cho học sinh thực hiện các dự án về BĐKH với sự hỗ trợ của Internet trong dạy học Địa lí 6 – THCS” của Hà Văn Thắng, “Vận dụng phƣơng pháp dự án để định hƣớng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12 của Lê Thị Hoàng Hiệp, năm 2012, tác giả Nguyễn Thị Kim Liên đã thực hiện một bài báo “ Phương pháp dạy học dự án và ưu thế vận dụng vào dạy học Địa lí 12, THPT” . Trong bài báo tác giả đã làm nỗi bật ƣu thế của việc vận dụng dạy học dự án vào chƣơng trình Địa lí lớp 12. Đồng thời tác giả Nguyễn Thị Kim Liên đã thực hiện luận án tiến sĩ: “phương pháp thiết kế và tổ chức thực hiện các dự án trong dạy học địa lí 12 – THPT”, trong luận án của mình, tác giả đã đƣa ra phƣơng pháp thiết kế các dự án trong dạy học Địa lí 12 nhằm góp phần đổi mới phƣơng pháp dạy học theo hƣớng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, phát triển năng lực của học sinh, từ đó nâng cao chất lƣợng dạy học ở trƣờng Trung học phổ thông. Và còn rất nhiều công trình nghiên cứu khác. 2.2 Việc dạy học phát triển năng lực cho học sinh * Trên thế giới Chƣơng trình giáo dục định hƣớng phát triển năng lực (định hƣớng phát triển năng lực) nay còn gọi là dạy học định hƣớng kết quả đầu ra đƣợc bàn đến nhiều từ những năm 90 của thế kỷ 20 và ngày nay đã trở thành xu hƣớng giáo dục 3 quốc tế. Giáo dục định hƣớng phát triển năng lực nhằm mục tiêu phát triển năng lực ngƣời học. Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực cho học sinh đã có nhiều nhà giáo dục nghiên cứu: Năm 1990, Miller đề xuất mô hình kim tự tháp thể hiện bốn mức độ khác nhau của mục đích dạy học theo hƣớng tiếp cận năng lực bao gồm kiến thức, kĩ năng, thể hiện và hành động. Theo mô hình này, ở mức thấp nhất ngƣời học đạt đƣợc kết quả về kiến thức và kĩ năng. Ở mức độ cao hơn, ngƣời học thể hiện đƣợc năng lực và hành động thực tế phù hợp với năng lực của mình. Trong chƣơng trình đào tạo dựa vào năng lực, Johnson và Ratcliff (2004), Linton (2009) và Blanxel và Moore (2012) đã xây dựng và đánh giá hệ thống các năng lực cốt lõi mà ngƣời học cần đạt đƣợc trong quá trình học tập. Đại học Victoria (Úc) xác lập 4 khối năng lực cần hình thành cho ngƣời học là năng lực cốt lõi, năng lực xuyên văn hóa, năng lực chuyên biệt, năng lực nghề nghiệp. * Ở Việt Nam Ở nƣớc ta, nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến việc dạy học phát triển năng lực cho học sinh nhƣ Bernd – Nguyễn Văn Cƣờng trong cuốn “Lí luận dạy học hiện đại – cơ sở đổi mới mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học” đã đề cập đến phát triển năng lực nhƣ mục tiêu dạy học, định hƣớng phát triển năng lực là một xu hƣớng quốc tế. Tác giả đã đƣa ra các quan điểm, phƣơng pháp dạy học và kĩ thuật dạy học nhằm phát triển năng lực của ngƣời học Tài liệu tập huấn “Kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trường trung học cơ sở” môn Địa lí của Bộ giáo dục và đào tạo năm 2014. Tài liệu đã đề cập đến việc đổi mới đồng bộ phƣơng pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá trong giáo dục trung học cơ sở theo hƣớng tiếp cận năng lực, xác định đƣợc các năng lực chung cũng nhƣ những năng lực chuyên biệt của môn Địa lí cần hình thành cho học sinh. Tài liệu cũng đƣa ra các phƣơng 4 pháp, kĩ thuật và hình thức tổ chức dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực cho học sinh cũng nhƣ những hƣớng dẫn để biên soạn câu hỏi kiểm tra gắn liền với thực tiễn theo định hƣớng phát triển năng lực của học sinh. Các công trình nghiên cứu trên đều đề cập đến việc đổi mới dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực là cần thiết, phù hợp với giáo dục hiện đại. Trên cơ sở kế thừa và phát triển các công trình, các báo cáo khoa học có liên quan, tác giả sẽ nghiên cứu cụ thể, tập trung đi sâu và làm rõ hơn phƣơng pháp dạy học dự án trong chƣơng trình Địa Lí lớp 11 - THPT nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học Địa lí nói chung và dạy học Địa lí lớp 11 nói riêng. Chính vì vậy, tác giả đã chọn đề tài nghiên cứu: “Vận dụng phương pháp dự án trong dạy học Địa Lí lớp 11 – THPT theo định hướng phát triển năng lực”. Dựa trên những kết quả nghiên cứu đi trƣớc đề tài của luận văn đã đảm bảo tính kế thừa và phát triển từ những tài liệu nghiên cứu tƣớc đây. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học Địa lí lớp 11 ở trƣờng THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu cách thức vận dụng phƣơng pháp dạy học dự án trong dạy học chƣơng trình Địa lí lớp 11- THPT. 4. Phạm vi nghiên cứu - Tập trung vận dụng phƣơng pháp dạy học dự án vào dạy học chƣơng trình Địa lí lớp 11 – THPT chuẩn. - Tập trung vào phát triển năng lực giải quyết vấn đề và năng lực sáng tạo. - Không gian: Tiến hành điều tra thực trạng và tiến hành thực nghiệm sƣ phạm ở một số trƣờng THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. 5 5. Giả thuyết khoa học Nếu vận dụng phƣơng pháp dạy học dự án trong dạy học Địa lí lớp 11 THPT theo quy trình và những nguyên tắc đƣợc đề xuất thì học sinh sẽ phát triển năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, từ đó có khả năng vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn, phát huy đƣợc tính tích cực, chủ động trong học tập môn Địa lí ở trƣờng phổ thông. 6. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 6.1 Mục đích nghiên cứu Vận dụng phƣơng pháp dạy học dự án trong dạy học Địa lí lớp 11 – THPT nhằm phát huy năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, có khả năng vận dụng kiến thức để giải quyết những vấn đề thực tiễn, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học Địa lí ở trƣơng phổ thông. 6.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tổng quan cơ sở lí luận và thực tiễn của việc áp dụng phƣơng pháp dạy học dự án trong chƣơng trình Địa lí lớp 11 – THPT. - Xây dựng các yêu cầu và nguyên tắc tổ chức dạy học dự án trong chƣơng trình Địa lí lớp 11 – THPT. - Đƣa ra quy trình tổ chức dạy học bằng phƣơng pháp dự án - Thiết kế một số dự án trong chƣơng trình Địa lí lớp 11 - THPT. - Tổ chức thực nghiệm sƣ phạm một số dự án để kiểm tra giả thuyết khoa học và tính khả thi của đề tài. - Đƣa ra kết luận và kiến nghị. 7. Quan điểm và phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Quan điểm nghiên cứu 7.1.1 Quan điểm giáo dục định hướng phát triển năng lực Mục tiêu của đổi mới dạy học hiện nay là dạy học nhằm phát triển ở ngƣời học những năng lực, phẩm chất cần thiết cho cuộc sống. Theo quan điểm giáo dục định hƣớng phát triển năng lực, dạy học không chỉ chú ý tích cực hoá 6 học sinh về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, đồng thời gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn. Tăng cƣờng việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên – học sinh theo hƣớng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Quan điểm này là quan điểm định hƣớng để tác giả đƣa ra quy trình, cách thức tổ chức dạy học dự án để phát huy đƣợc tối đa những năng lực cần thiết cho học sinh nhƣ: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực tự học….; học sinh có thể chủ động, tích cực với việc giải quyết các vấn đề thực tiễn; đáp ứng đƣợc yêu cầu của xã hội và thời đại. 7.1.2. Quan điểm hệ thống Trong môi trƣờng giáo dục, các thành tố nhƣ mục tiêu giáo dục, nội dung giáo dục, phƣơng pháp và phƣơng tiện giáo dục, nhà giáo dục, ngƣời đƣợc giáo dục…có quan hệ chặt chẽ, biện chứng với nhau trong một hệ thống, luôn cùng nhau vận động và phát triển. Do đó, sự thay đổi của thành phần này sẽ kéo theo sự thay đổi của các thành phần khác. Trong đó, nội dung giáo dục không đặt dƣới góc nhìn đơn lẻ của một môn học riêng rẽ và luôn phải đặt trong mối quan hệ của nhiều bộ môn khoa học. Nhƣ chúng ta đã biết, mục tiêu giáo dục hiện nay là “Nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tƣởng, truyền thống đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”, vì vậy nội dung giáo dục, phƣơng pháp giáo dục cũng phải thay đổi và cải tiến hơn nữa vai trò chủ động của ngƣời học, giúp ngƣời học hình thành những kĩ năng và năng lực cần thiết để giải quyết các vấn đề thực tiễn cuộc sống thông qua sự trợ giúp của các phƣơng tiện dạy học. Vận dụng quan điểm hệ thống vào đề tài nhằm giúp tác giả hiểu rõ mối quan hệ giữa các thành tố dạy học, nhìn nhận đƣợc vai trò, vị trí của phƣơng pháp dạy học dự án theo hƣớng trải nghiệm sáng tạo trong việc đổi mới căn bản giáo dục, cụ thể là học sinh lớp 11. Đồng thời, tác giả cũng vận dụng quan điểm hệ thống 7 trong việc phân tích hệ thống kiến thức, kĩ năng của các môn học trong hệ thống chƣơng trình giáo dục quốc gia để từ đó xác định đƣợc mối quan hệ của các môn học đối với định hƣớng phát triển năng lực giải quyết các vấn đề thực tiễn cho học sinh. 7.1.3. Quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm Với mục đích phát huy tính tích cực, chủ động tự giác của HS lớp 11 – THPT trong học tập Địa lí; quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm hay dạy học hƣớng vào ngƣời học. Tất cả các khâu của quy trình thực hiện dạy học: xác định chủ đề, xác định mục tiêu, xác định nội dung, xác định phƣơng pháp, kĩ thuật dạy học…, lập kế hoạch thực hiện, triển khai thực hiện, trình bày và đánh giá kết quả thể hiện vai trò chủ động của học sinh dƣới sự chỉ đạo trực tiếp hoặc gián tiếp của giáo viên. Học sinh luôn đƣợc đặt trong môi trƣờng hoạt động và buộc phải hoạt động để thực hiện và hoàn thiện sản phẩm, thông qua đó phát triển năng lực bản thân. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1 Phương pháp thu thập – tổng hợp tài liệu Phƣơng pháp này sẽ đƣợc thực hiện bằng cách thu thập những thông tin kiến thức có liên quan đến đề tài từ những nguồn khác nhau nhƣ: Sách, báo, mạng internet, tạp chí, luận văn, luận án của những ngƣời nghiên cứu trƣớc…từ đó tổng hợp, chọn lọc và đƣa ra những kiến thức có giá trị nhất cho đề tài và đây sẽ là phƣơng pháp đƣợc sử dụng trong suốt quá trình thực hiện. 7.2.2 Phương pháp phân tích Phƣơng pháp này đƣợc dùng để phân tích cấu trúc, nội dung của chƣơng trình Địa lí lớp 11 để đƣa ra những kiến thức cơ bản nhất trong dạy học. Đồng thời phân tích những ƣu, nhƣợc điểm của phƣơng pháp dạy học dự án theo hƣớng trải nghiệm sáng tạo trong quá trình dạy học Địa lí lớp 11 – THPT 7.2.3 Phương pháp chuyên gia 8 Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng nhằm thu thập những ý kiến và kinh nghiệm quý báu của các thầy cô đang giảng dạy tại khoa Địa lí cũng nhƣ những giáo viên có thâm niên dạy môn Địa Lí ở trƣờng THPT nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lí luận, thực tiễn. 7.2.4 Phương pháp khảo sát Sử dụng phƣơng pháp nhằm phục vụ cho việc thu thập những thông tin phản hồi từ đối tƣợng thực nghiệm thông qua các bài trắc nghiệm, bảng hỏi…để phát hiện ra những vấn đề có liên quan, đúc kết những kinh nghiệm, thiếu sót của đề tài đồng thời giúp tìm ra đƣợc những ƣu điểm, hạn chế khi thực hiện nhằm tìm ra những giải pháp hợp lí. 7.2.4 Phương pháp quan sát Tiến hành dự giờ, quan sát hoạt động dạy và học Địa lí của GV và HS ở một số trƣờng THPT Tp. Hồ Chí Minh để rút ra những nhận định về khả năng vận dụng DHDA trong chƣơng trình Địa lí lớp 11 7.2.6 Phương pháp thực nghiệm sư phạm Thực nghiệm là phƣơng pháp quan trọng trong nghiên cứu. Thực nghiệm thành công sẽ cho kết quả khách quan và tạo ra khả năng vận dụng nhanh chóng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, đồng thời tạo ra những phƣơng hƣớng nghiên cứu mới. Tôi sử dụng phƣơng pháp này trong quá trình tiến hành thực nghiệm. Việc tiếp xúc trực tiếp với học sinh ngay trên lớp học hoặc thông qua các địa chỉ liên lạc để trao đổi, thu thập thông tin qua các phiếu điều tra, quan sát thái độ học tập của học sinh từ đó nhận xét, đúc kết kinh nghiệm sau khi làm đề tài. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kêt luận và phụ lục, phần nội dung của luận văn đƣợc chia thành 3 chƣơng: - Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc áp dụng phƣơng pháp dạy học dự án trong chƣơng trình Địa lí lớp 11- THPT - Chƣơng 2: Tổ chức dạy học dự án trong chƣơng trình Địa lí lớp 11 - THPT 9 - Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm PHẦN NỘI DUNG Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc áp dụng phƣơng pháp dự án trong dạy học Địa lí 11 - THPT 1.1 Định hƣớng đổi mới ở trƣờng THPT 1.1.1 Sự cần thiết phải đổi mới ở trƣờng THPT 1.1.1 Một số biện pháp đổi mới PPDH theo hƣớng hình thành năng lực cho học sinh 1.2 Phƣơng pháp dạy họcdự án 1.2.1 Khái niệm phƣơng pháp dạy học dự án 1.2.2 Vai trò của dạy học dự án 1.2.3 Đặc điểm của dạy học theo dự án 1.2.4 Cách phân loại dự án 1.3 Dạy học định hƣớng phát triển năng lực 1.3.1 Khái niệm 1.3.2 Đặc điểm dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực 1.3.3 Mô hình cấu trúc thành phần năng lực 1.3.4 Đặc trƣng của dạy học phát triển năng lực 1.4 Đặc điểm tâm sinh lí và nhận thức của học sinh trung học phổ thông. 1.5 Mục tiêu và nội dung chƣơng trình và SGK Địa lí lớp 11 - THPT 1.6 Tình hình sử dụng phƣơng pháp dạy học theo dự án trong chƣơng trình Địa lí ở trƣờng trung học phổ thông. Chƣơng 2: Tổ chức dạy học dự án trong chƣơng trình Địa lí lớp 11 - THPT 2.1. Yêu cầu và nguyên tắc tổ chức dạy học dự án 2.2. Quy trình tổ chức dạy học dự án 2.3. Đề xuất một số dự án trong chƣơng trình Địa lí lớp 11 – THPT 2.4. Một số kế hoạch dạy học dự án minh họa Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm 3.1 Mục đích thực nghiệm 10 3.2 Nguyên tắc thực nghiệm sƣ phạm 3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm 3.4. Tiến trình thực nghiệm 3.5. Kết quả thực nghiệm 3.6 Kết luận thực nghiệm sƣ phạm PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ TÀI LIỆU THAM KHẢO 11
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan