Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Luận văn xác định thang đo kĩ năng dạy học của sinh viên sư phạm sinh học để đán...

Tài liệu Luận văn xác định thang đo kĩ năng dạy học của sinh viên sư phạm sinh học để đánh giá hiệu quả rèn luyện kĩ năng bằng dạy học vi mô

.PDF
99
714
145

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI TRẦN THỊ NGỌC ÁNH XÁC ĐỊNH THANG ĐO KỸ NĂNG DẠY HỌC CỦA SINH VIÊN SƢ PHẠM SINH HỌC ĐỂ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG BẰNG DẠY HỌC VI MÔ LUẬN VĂN THẠC SĨ: SINH HỌC HÀ NỘI, NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI TRẦN THỊ NGỌC ÁNH XÁC ĐỊNH THANG ĐO KỸ NĂNG DẠY HỌC CỦA SINH VIÊN SƢ PHẠM SINH HỌC ĐỂ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG BẰNG DẠY HỌC VI MÔ Chuyên ngành: LL & PPDH môn Sinh học Mã số : 60.14.01.11 LUẬN VĂN THẠC SĨ: SINH HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Khánh Ngọc HÀ NỘI, NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận án là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó. Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình. Hà Nội, tháng 6 năm 2017 Tác giả luận văn Trần Thị Ngọc Ánh Lời cảm ơn Em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến cô giáo hướng dẫn khoa học TS. Trần Khánh Ngọc đã hướng dẫn, giúp đỡ và tạo điều kiện cho em hoàn thành luận văn văn này. Em xin chân thành cảm ơn tập thể các thầy cô giáo trong khoa Sinh học – ĐHSP Hà Nội và đặc biệt các thầy cô trong chuyên ngành LL&PPDH bộ môn Sinh học đã tạo điều kiện, giúp đỡ trong quá trình em nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Xin chân thành gửi lời cảm ơn nhóm SV thực nghiệm K63A và K63C (khóa 2013-2017) - Trường ĐHSP Hà Nội đã tham gia thực nghiệm và trả lời các câu hỏi ý kiến để tôi có cơ sở thực tiễn, thực nghiệm sư phạm đóng góp cho việc triển khai luận văn này. Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi mọi mặt để tôi có thể hoàn thành khóa luận này. Hà Nội, tháng 6, năm 2017 Tác giả Trần Thị Ngọc Ánh DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN DHVM Dạy học vi mô GV Giáo viên HS Học sinh KN Kỹ năng KNDH Kỹ năng dạy học DHVM Dạy học vi mô LLDH Lý luận dạy học PPDH Phương pháp dạy học NST Nhiễm sắc thể MỤC LỤC Mở đầu ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4 8. Đóng góp mới của luận văn .......................................................................... 5 9. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ................. 7 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về kỹ năng dạy học và dạy học vi mô ....... 7 1.1.1 Các nghiên cứu về kỹ năng dạy học ........................................................ 7 1.1.2. Nghiên cứu về dạy học vi mô ................................................................. 8 1.2. Kỹ năng dạy học ..................................................................................... 12 1.2.1. Khái niệm kỹ năng dạy học................................................................... 13 1.2.2. Các nhóm kỹ năng dạy học ................................................................... 15 1.2.3. Thang đo kỹ năng dạy học .................................................................... 18 1.3. Dạy học vi mô ......................................................................................... 23 1.3.1. Khái niệm dạy học vi mô ...................................................................... 23 1.3.2. Vai trò của dạy học vi mô ..................................................................... 24 1.3.3. Cách tiến hành dạy học vi mô ............................................................... 25 1.4. Thực trạng rèn luyện kỹ năng dạy học của sinh viên sƣ phạm Sinh học trƣờng ĐHSP Hà Nội ............................................................................. 27 1.4.1. Việc đào tạo kỹ năng dạy học Sinh học tại các trường sư phạm .......... 27 1.4.2. Vai trò của bồi dưỡng và tự bồi dưỡng kỹ năng dạy học Sinh học của sinh viên sư phạm ............................................................................................ 28 Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 33 Chƣơng 2: XÁC ĐỊNH THANG ĐO KỸ NĂNG DẠY HỌC CỦA SINH VIÊN SƢ PHẠM SINH HỌC ...................................................................... 34 2.1. Phân tích học phần PPDH Sinh học 12 ................................................ 34 2.1.1 Xác định các kỹ năng dạy học cần đo của sinh viên Sinh học trường ĐHSPHN ......................................................................................................... 36 2.2.1.1. Kỹ năng sử dụng bảng........................................................................ 37 2.2.1.2. Kỹ năng thuyết trình........................................................................... 41 2.2.1.3. Kỹ năng sử dụng câu hỏi .................................................................... 45 2.2. Nguyên tắc xây dựng thang đo KNDH cần đo của sinh viên Sinh học trƣờng ĐHSPHN ........................................................................................... 48 2.3. Quy trình xây dựng thang đo kỹ năng dạy học cần đo của sinh viên Sinh học trƣờng ĐHSPHN ........................................................................... 49 2.4. Xác định thang đo kỹ năng dạy học cần đo của sinh viên Sinh học trƣờng ĐHSPHN ........................................................................................... 51 2.4.1. Xác định thang đo KNDH chung .......................................................... 51 2.4.1. Xác định thang đo KN trình bày bảng .................................................. 53 2.4.1. Xác định thang đo KN thuyết trình ....................................................... 54 2.4.1. Xác định thang đo KNDH đặt câu hỏi .................................................. 55 Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 57 Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .................................................... 58 3.1. MỤC ĐÍCH CỦA THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................ 58 3.2. NỘI DUNG THỰC NGHIỆM .............................................................. 58 3.3. PHƢƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM ..................................................... 59 3.3.1. Chọn lớp thực nghiệm ........................................................................... 59 3.3.2. Bố trí thí nghiệm ................................................................................... 59 3.3.3. Phương pháp thu thập dữ liệu và đo lường ........................................... 60 3.4. KẾT QUẢ VÀ BIỆN LUẬN ................................................................. 60 3.4.1. Phân tích kết quả về mặt định lượng ..................................................... 60 3.4.1.1. Kết quả thực nghiệm kỹ năng viết bảng ............................................ 60 3.4.1.2. Kết quả thực nghiệm kỹ năng thuyết trình......................................... 62 3.4.1.3. Kết quả thực nghiệm kỹ năng đặt câu hỏi.......................................... 64 3.4.1.2. Một số bài giảng tiêu biểu .................................................................. 65 3.4.2. Phân tích kết quả về mặt định tính ........................................................ 65 Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 69 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 70 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 71 PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 1.1. Hệ thống các kỹ năng dạy học trên lớp môn Giáo dục học............ 15 Bảng 1.2. Kết quả điều tra về mức độ tự tin của SV khi giảng dạy môn Sinh học ................................................................................................................... 29 Bảng 1.3. Kết quả điều tra sự rèn luyện các KNDH của SV trong dạy học Sinh học ........................................................................................................... 31 Bảng 1.4. Kết quả điều tra vềnhững yếu tố ảnh hưởng................................... 32 đến sự thành công các tiết dạy của SV đối với môn Sinh học ........................ 32 Bảng 2.1. Quá trình rèn luyện kỹ năng dạy học.............................................. 34 Bảng 2.2. Các bước lưu ý trình bày bảng....................................................... 40 Bảng 2.4. Thực hiện bài thuyết trình............................................................... 44 Bảng 2.5. Tiêu chí dành cho kỹ năng viết bảng .............................................. 50 Bảng 2.6. Tiêu chí dành cho kỹ năng thuyết trình .......................................... 50 Bảng 2.7. Tiêu chí dành cho kỹ năng đặt câu hỏi ........................................... 51 Bảng 2.8.: Bảng mô tả hành vi các mức độ cần đạt được của sinh viên về KNDH ............................................................................................................. 52 [Bộ 2014; James H. Strong, , Trương Thị Thanh Mai tr 80] .......................... 52 Bảng 2.9. Thang đo KN trình bày bảng .......................................................... 53 Bảng 2.10. Thang đo KN thuyết trình ............................................................. 54 Bảng 2.11.. Thang đo KN đặt câu hỏi............................................................. 55 Bảng 3.1. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm ..................................................... 59 Bảng 3.2. Kết quả thực nghiệm về KN trình bày bảng ................................... 60 Bảng 3.3. Kết quả về KN thuyết trình............................................................. 62 Bảng 3.3. Kết quả về KN đặt câu hỏi.............................................................. 64 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 3.1. Biểu đồ kết quả về đo KN viết bảng của Bài dạy 1 ................... 61 Biểu đồ 3.2.. Biểu đồ kết quả về đo KN viết bảng của Bài dạy 2 .................. 62 Biểu đồ 3.4. Biểu đồ kết quả điều tra KN thuyết trình trong Bài dạy 1 ......... 63 Biểu đồ 3.4. Biểu đồ kết quả điều tra KN thuyết trình trong Bài dạy 2 ........ 63 Biểu đồ 3.5. Biểu đồ kết quả điều tra KN thuyết trình trong Bài dạy 1 ......... 64 Biểu đồ 3.6. Biểu đồ kết quả điều tra KN đặt câu hỏi trong Bài dạy 2 ......... 65 Mở đầu 1. Lý do chọn đề tài Sự phát triển kinh tế – xã hội trong bối cảnh toàn cầu hoá đặt ra những yêu cầu mới đối với người lao động và đặc biệt đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực. Một trong những định hướng quan trọng là đổi mới PPDH gồm phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng quốc tế trong cải cách PPDH ở nhà trường phổ thông. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực người học và một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng này Phát triển sự nghiệp Giáo dục – Đào tạo thì yếu tố quan trọng là đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Thực hiện chỉ thị của Đảng ngày 11/01/2005 Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 09/QĐ-TTg về việc phê duyệt đề án “Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 20052010”. Các văn bản của Đảng và Chính phủ Việt Nam đều xác định rõ "Đội ngũ chính là yếu tố quyết định mọi hoạt động GD trong nhà trường, việc “Bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, kiến thức và kỹ năng dạy học cho giáo viên các 1 trường phổ thông là công việc thường xuyên và cấp thiết để nâng cao chất lượng GD-ĐT". 1 Trong các trường Đại học sư phạm dạy học còn mang năng tính hàn lâm, sinh viên sau 4 năm học ra trường vẫn còn tình trạng trình bày xấu, dạy học không tự tin, trình bày không rõ bố cục, diễn đạt chưa thoát ý, chưa đi vào vấn đề chính…. Rèn luyện tay nghề cho sinh viên sư phạm cũng đạt được rất nhiều tích cực nhưng vẫn chưa được như mong muốn. Sự phát triển như vũ bão của các ngành khoa học kỹ thuật, đặc biệt là sự phát triển Công nghệ thông tin, lượng kiến thức của nhân loại gia tăng rất nhanh. Nếu giáo dục chỉ đơn thuần là truyền thụ kiến thức thì với một lượng thời gian có hạn thì không thể truyền thụ hết kiến thức cho người học. Và những kiến thức thu được trong quá trình học có thể trở nên lạc hậu. Vì vậy, mặc dù nội dung kiến thức có vai trò rất quan trọng, nhưng quá trình đào tạo không chỉ có nội dung kiến thức. Trong rất nhiều yếu tố tạo nên chất lượng đội ngũ giáo viên tốt, vấn đề kỹ năng giảng dạy hiện nay đang là vấn đề còn rất nhiều hạn chế ở nhiều giáo viên, giáo viên có kiến thức bộ môn tốt nhưng hạn chế về kỹ năng dạy học, lúng túng khi vận dụng các phương pháp nên không thể đem lại hiệu quả giờ dạy. Dạy học vi mô là PPDH đã được áp dụng trên các nước trên thế giới nhưng ở các trường sư phạm ở Việt Nam chưa được áp dụng nhiều. PPDH vi mô là PPDH với quy mô nhỏ, lặp lại nhiều lần đến khi thành thạo các kỹ năng; là một trong số các phương pháp giúp nâng cao kỹ năng dạy học của sinh viên sư phạm từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Việc tự luyện tập và thành thạo các kỹ năng dạy học sẽ giúp cho sinh viên sư phạm tự tin hơn và sẽ có kết quả dạy học tốt hơn. Đúng như theo S. C. Fong2 đã nói: “Thước đo sự thành công của giáo dục không phải là người học thi đỗ nhiều hay ít mà là họ đã được chuẩn bị ra sao để vào đời”. Người giáo sinh vừa là người học cũng vừa là người dạy, họ cần phải chuẩn bị hành trang thật tốt trước khi rời ghế giảng đường để có thể tự tin thành người giáo viên. 1 http://vinhphuc.edu.vn/pgdphucyen/news/new8156/boi-duong-ren-luyen-ki-nang-day-hoc-mot-van-e-thuvi#.WR0QZ5A2vIU 2 Sổ tay giảng dạy và đánh giá 2 Xuất phát từ thực tế trên, chúng tôi chọn đề tài “Xác định thang đo kỹ năng dạy học của sinh viên sư phạm Sinh học để đánh giá hiệu quả rèn luyện kỹ năng bằng dạy học vi mô” góp phần nâng cao kỹ năng dạy học của sinh viên nói chung và sinh viên sư phạm Sinh học nói riêng. 2. Mục đích nghiên cứu Mục đích của nghiên cứu là xác định thang đo để đo lường sự phát triển một số kỹ năng dạy học của sinh viên sư phạm khoa Sinh học bằng dạy học vi mô nhằm nâng cao kỹ năng dạy học cho sinh viên sư phạm Sinh học 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Sự phát triển các kỹ năng dạy học của sinh viên sư phạm Sinh học thông qua dạy học vi mô 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Thang đo kỹ năng dạy học Sinh học 4. Giả thuyết khoa học Có thể xác định thang đo để nghiên cứu sự phát triển các kỹ năng dạy học thông qua việc phân tích các video góp phần nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên sư phạm Sinh học. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Tổng quan các nghiên cứu trong nước và trền thế giới về kỹ năng dạy học, các dạng thang đo kỹ năng dạy học, phương pháp dạy học vi mô và những kỹ năng. 5.2. Điều tra thực trạng dạy học của các sinh viên trong quá trình đi thực tập để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rèn luyện kỹ năng dạy học khi còn ngồi trên giảng đường. 5.3. Xác định các kỹ năng dạy học cần đo của sinh viên sư phạm Sinh học. 5.4. Xây dựng quy trình xác định thang đo kỹ năng dạy học của sinh viên Sư phạm Sinh học bằng dạy học vi mô. 5.5. Xác định thang đo kỹ năng dạy học cho sinh viên sư phạm Sinh học bằng dạy học vi mô. 3 5.6. Thực nghiệm sư phạm: đưa ra quy trình để đo kỹ năng dạy học cho sinh viên sư phạm Sinh học và tiến hành đo để kiểm tra hiệu quả rèn luyện kỹ năng dạy học của sinh viên sư phạm Sinh học bằng dạy học vi mô. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Việc phân tích khái niệm kỹ năng dạy học, dạy học vi mô là cơ sở định hướng để chúng tôi xác định thang đo kỹ năng dạy học cho sinh viên, nhưng đó là những vấn đề rộng. Vì vậy để nghiên cứu đạt kết quả, chúng tôi xác định giới hạn nghiên cứu của mình là: - Nghiên cứu khái niệm kỹ năng dạy học, các dạng thang đo kỹ năng dạy học, dạy học vi mô, các bước trong dạy học vi mô. - Xây dựng thang đo kỹ năng dạy học của sinh viên sư phạm Sinh học năm 4 với các kỹ năng cụ thể: kỹ năng viết bảng, kỹ năng sử dụng câu hỏi, kỹ năng thuyết trình. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu, phân tích tổng hợp Để hiểu được các mặt, các khía cạnh của đề tài, chúng tôi tiến hành phân tích các tài liệu thu thập được theo các tiêu chí để có cách nhìn rõ ràng hơn về nội dung, cấu trúc của vấn đề cần nghiên cứu. Trông qua các tài liệu, chúng tôi đã tìm hiểu sự phát triển của phương pháp DHVM theo thời gian để tìm ra những ưu điểm cũng như nhược điểm; khả năng áp dụng phương pháp này vào điều kiện của Việt Nam. Ngoài ra, chúng tôi cũng tiến hành phân tích tài liệu để xác định những kỹ năng dạy học cần rèn luyện cho sinh viên sư phạm Sinh học. Tổng hợp các vấn đề nghiên cứu được từ các nguồn tài liệu, các phương tiện chúng tôi đã nhìn nhận vấn đề ở khía cạnh khái quát nhất. Dựa trên phương pháp và phân tích tổng hợp đó, chúng tôi đua ra được những luận cứ khoa học đảm bảo logic hoàn chỉnh cho việc phục vụ nghiên cứu đè tài. 7.2. Phương pháp quan sát khoa học Trong suốt thời gian nghiên cứu thực nghiệm khoa học, tôi tiến hành quan sát trực tiếp và quan sát lại thông qua video quay lại được. Thông qua quan sát, tôi 4 có thể thấy những ưu điểm và hạn chế trong quá trình rèn luyện kỹ năng dạy hoc của sinh viên. Từ đó, tôi phân tích được những bằng chứng thu được để có những kết luận khách quan. 7.3. Phương pháp chuyên gia Trao đổi, lấy ý kiến của chuyên gia trong lĩnh vực PPDH Sinh học 12. Trao đổi lấy ý kiến với Gv tham gia trực tiếp giảng dạy học phần này cho SV về nội dung, cách thức tổ chức, đánh giá các kỹ năng dạy học cho sinh viên 7.3. Phương pháp thực nghiệm khoa học Trong luận văn này, tôi tiến hành thực nghiệm khoa học trên nhóm sinh viên năm thứ 4 (2 lớp - K63 – ĐHSP Hà Nội) - của khoa Sinh học. Nhóm thực nghiệm được chọn ngẫu nhiên trong cả lớp chính quy tập trung. Trong quá trình rèn luyện, chúng tôi đã sử dụng phương pháp dạy học vi mô theo quy trình đã được nghiên cứu. Trên cơ sở kết quả thực nghiệm sư phạm thu được chúng tôi sử dụng các công cụ thống kê mô tả và suy luận với sự hỗ trợ của phâng mềm SPSS để xử lý các chỉ tiêu định tính và định lượng. Qua đó, phân tích kết quả thực nghiệm từ đó rút ra được những kết luận khoa học có độ tin cậy cao. 8. Đóng góp mới của luận văn - Làm sáng tỏ luận điểm cơ sở lý luận và thực tiễn của rèn luyện kỹ năng dạy học cho sinh viên sư phạm khoa Sinh học. - Hiệu quả của của sử dụng phương pháp dạy học vi mô – bằng phân tích video trong tự rèn luyện kỹ năng dạy học của sinh viên sư phạm Sinh học. - Xây dựng được thang đo một số kỹ năng dạy học Sinh học của sinh viên sư phạm để đánh giá quá trình rèn luyện kỹ năng dạy học của sinh viên sư phạm Sinh học. - Chứng minh được hiệu quả của việc rèn luyện kỹ năng dạy học Sinh học thông qua phương pháp dạy học vi mô. 9. Cấu trúc của luận văn - Mở đầu 5 - Chương 1: Tổng quan những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến đề tài - Chương 2: Xác định thang đo kĩ năng dạy học của sinh viên sư phạm SH - Chương 3: Thực nghiệm sư phạm - Tài liệu tham khảo - Phụ lục 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về kỹ năng dạy học và dạy học vi mô 1.1.1 Các nghiên cứu về kỹ năng dạy học Có rất nhiều định nghĩa về kỹ năng, có thể bắt nguồn từ góc độ chuyên môn hoặc quan niệm cá nhân của từng người. Tuy nhiên nhiều người đều đồng ý rằng rằng kỹ năng là khả năng của con người thực hiện công việc có kết quả trong một thời gian thích hợp, trong những điều kiện nhất định dựa vào sự lựa chọn các phương pháp và cách thức hoạt động đúng đắn. Kỹ năng có các đặc điểm sau: - Là tổ hợp của hàng loạt yếu tố cấu thành: tri thức, kỹ xảo, kinh nghiệm, khả năng chú ý, khả năng tư duy, tưởng tượng của con người. - Kỹ năng bao giờ cũng gắn với một hoạt động cụ thể - Kỹ năng của con người luôn biểu hiện cụ thể ở mục đích hoạt động, nội dung và phương thức hoạt động. - Kỹ năng được hình thành trong quá trình sống, quá trình hoạt động của con người và vì vậy phải xuất phát từ kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo đã có Kỹ năng có các phẩm chất sau: - Tính chính xác - Tốc độ thực hiện hoạt động - Khả năng độc lập thực hiện công việc - Tính linh hoạt - Sự bố trí, sắp xếp các thành phần, các yếu tố hành động hợp lý - Sự lựa chọn phương tiện, các phương pháp khác nhau để thực hiện hành động trong thực tế đa dạng. Kỹ năng dạy học trên thế giới Kỹ năng dạy học là vấn đề then chốt, rất được chú trọng từ khi có trường học. Đó là vấn đề xưa và nay đều được đặt lên vị trí quan trọng. Trong đó, phải kể 7 đến những người đặt nền móng cho những kỹ năng dạy học. Trong cuốn “Những kỹ năng dạy học cần thiết” năm 1998 của Chris Kyriacou trình bày những vấn đề về kỹ năng cơ bản để mỗi giáo viên lên lớp thành công [29]. Ngoài ra, còn cuốn “Thực hành dạy học (2006) của A. Duminy và cộng sự 3; Cuốn “Sổ tay quản lý lớp học (Nghiên cứu thực tiễn và những vấn đề hiện đại) (2006) của C. M. Evertson, C. S. Weistein. Các kỹ năng mà các tác giả đề cập đến bao gồm việc lên kế hoạch dạy học, soạn bài, trình bày bài giảng, phong các dạy để thích ứng với khả năng của các đối tượng học sinh, quản lý lớp học,… [1]. Tùy vào quan điểm, có nhiều cách phân loại KNDH, trên quan điểm của dạy học vi mô, có một số cách phân loại KNDH của một số tác giả [30, tr. 65 – 69] Ở nƣớc ta Trong luận án tiến sĩ của Nguyễn Như An “Hệ thống kỹ năng giảng dạy trên lớp về môn giáo dục học và quy trình rèn luyện các kỹ năng đó cho sinh viên khoa Tâm lý – Giáo dục” (1992), là công trình nghiên cứu tương đối cơ bản, có hệ thống về vấn đề luyện tập các kỹ năng giảng dạy cho sinh viên khoa Tâm lý –Giáo dục nói riêng và có thể áp dụng cho sinh viên các khoa khác [1]. Năm 2001, trong cuốn “Hình thành kỹ năng dạy học cho sinh viên khoa Sinh” của tác giả Dương Tiến Sĩ đã trình bày quá trình cũng như các bước hình thành kỹ năng dạy học, đặc biệt kỹ năng dạy học cho sinh viên khoa sinh học [30]. Các vấn đề rèn luyện kỹ năng được tìm thấy trong cuốn “Hoạt động – Giao tiếp – Nhân cách” (2007) của tác giả Hoàng Anh (chủ biên) [5]. Cuốn sách đã phân tích các vấn đề liên quan đến các lĩnh vực của tâm lý học. Trong đó, kỹ năng, kỹ xảo, thói quen được nhóm tác giả đề cập đến như những mức độ khác nhau của việc lĩnh hội hoạt động. 1.1.2. Nghiên cứu về dạy học vi mô Trên thế giới PPDHVM ra đời vào năm 1963 tại trường Đại học Stanford (Hoa Kì). Phương pháp dạy học này lần đầu tiên được áp dụng cho một khóa đào tạo một nhóm giáo sinh 3 Duminy et al (2006), Teaching Practice, Maskew Miller Longman (pvt) Ltd, South Africa. 8 vào dịp hè. Và phương pháp này ngày càng khẳng định được vai trò trong đào tạo giáo viên ở nhiều quốc gia trên thế giới. Và công trình đầu tiên do chính nhóm giáo sư tại Trường Đại học Stanford thực hiện trong công trình “Mô tả về phương pháp dạy học vi mô” (1967) của D. W. Allen 4. Công trình này là kết quả nghiên cứu trong 3 năm 1965, 1966, 1967. Công trình nghiên cứu tập trung vào các vấn đề: Lập kế hoạch cho bài học vi mô (BHVM), khả năng rèn luyện KNDH bằng phương pháp DHVM, việc tận dụng kinh nghiệm của những người quan sát cho BHVM, cấu trúc của một khóa rèn luyện KNDH bằng phương pháp DHVM. Đây là những nghiên cứu mở đầu có ý nghĩa cơ sở cho việc triển khai áp dụng phương pháp DHVM trong đào tạo giáo viên tại Hoa Kì nói riêng và trên thế giới nói chung. Kỹ thuật DHVM này lúc đầu được áp dụng cho việc đào tạo ban đầu, sau đó đã nhanh chóng mở rộng cho việc đào tạo thường xuyên(Aubertine, 1967; Borg, 1968). Sau cuộc điều tra Blaine Ward (1970) cho thấy có 176 trung tâm đào tạo ở Hoa Kỳ đã sử dụng phương pháp DHVM cho đào tạo ban đầu; 54 trung tâm trong số đó áp dụng cho đào tạo thường xuyên. Phương pháp DHVM đã dần phát triển ở Canada, Québec, rồi châu Âu như: Anh, Na Uy, Thụy Điển, Hà Lan, Tây Đức cũng như ở Úc. Năm 1972, tại Trường Đại học Tübingen ở Đức đã có hội thảo quốc tế về những khả năng sử dụng phương pháp DHVM với sự góp mặt của 40 đại biểu của 12 nước trên thế giới. Tiếp theo là những nghiên cứu về phương pháp DHVM vào đầu thập kỷ 70 tập trung vào một số vấn đề của phương pháp này và ảnh hưởng của phương pháp này đến quá trình đào tạo giáo viên. Các nghiên cứu này cho thấy ý nghĩa của những nhân tố quan trọng trong phương pháp dạy học vi mô như: các phản hồi, các đoạn băng ghi hình tác động vào quá trình đào tạo giáo viên… Có thể kể đến các đề tài nghiên cứu tiêu biểu: Năm 1970, J. E. Shively và cộng sự nghiên cứu “Tác động của phương thức phản hồi trong dạy học vi mô”; năm 1971, J. C. Cotrell, R. C. Doty Đánh giá phương pháp dạy học vi mô và việc ghi hình trong việc đào tạo giáo viên dạy nghề và giá viên kỹ thuật. Pha IV: Ứng dụng của phương pháp dạy học vi W. D. Allen (1967), Micro-teaching: A description, Stanrford Teacher Education Program, Stanford University, United Stated 4 9 mô và ghi hình 5; D. W. Johnson, B. S. Prancrazio cũng vào năm 1971, Hiệu quả của ba môi trường dạy học vi mô trong đào tạo giáo sinh bậc đại học. Các công trình trên đều chỉ ra rằng áp dụng phương pháp DHVM mang ý nghĩa thực tiễn và lí luận cao. Những năm gần đây, cũng có những nghiên cứu tập trung vào các vấn đề cơ bản của phương pháp DHVM ở những quốc gia thuộc châu Á như: M. R. Malone, B. M. Strawitz (1985), Tác động tương đối của phương pháp dạy học vi mô và trải nghiệm thực tế lên giáo sinh 6; A. T. Karckay và S. Sanli (2003) Tác động của ứng dụng dạy học vi mô lên chuyên môn của giáo sinh 7 ; A. E. Al-Methan (2003) Những giá trị của dạy học vi mô theo cảm nhận của giáo sinh trường Co-oet 8. Các kết quả nghiên cứu đều chỉ ra những tác động tích cực trong quá trình đào tạo giáo viên dựa trên đánh giá của người học. Ở nƣớc ta Các công trình nghiên cứu liên quan đến kỹ năng dạy học tương đối phong phú. Năm 1975, tác giả Lê Văn Hồng là người đầu tiên đề cập đến kỹ năng dạy học với công trình “Một số vấn đề năng lực sư phạm của người giáo viên xã hội chủ nghĩa”. Năm 1993, Nguyễn Như An trong luận án “Hệ thống kỹ năng giảng dạy trên lớp về môn Giáo dục học và quy trình rèn luyện các kỹ năng đó cho sinh viên khoa Tâm lý giáo dục” đã xem xét kỹ năng giảng dạy và con đường rèn luyện kỹ năng đó cho sinh viên 9. Phương pháp dạy học vi mô được nước ta chú ý đến trong một vài năm trở lại đây. Trong đó phải kể đến cuốn “Phương pháp dạy học vi mô và đào tạo giáo J. C. Cotrell, R. C. Doty (1971), Assesment of Microteaching anh Video Recording in Vocational and Technical Teacher Education Phase IV – Classroom Application of Micro-teaching anh Video Recording, Final Report, 42 page, National Centre For Education Rearch And Development, Washinton, UnitedStated 6 M. L. Malone, B. M. Strawizt (1985), Relative Effects of Microteaching and Field Experience on Preservice Teachers, the annual meeting of the national association of rearch in Science teaching, Appril, 15 – 18, United Stated 7 T. Karchkay, S. Sanli (2009), The effect of microteaching application on preservice teachers‟teacher 5 competency level, procedia Social and behavioral Scievces 1, 844 – 847. 8 E. Al-Methan (2003), Merít of Micro-teaching as perceived by student teachers at Kuwait University, Jurnal Pendidikan 28, 65 – 76, Kuwat. ISSN 01266020 9 Nguyễn Như An (1993), “Hệ thống kỹ năng giảng dạy trên lớp và quy trình rèn luyện kỹ năng đó cho sinh viên khoa tâm lý giáo dục” – Luận án tiến sĩ. 10
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan