Tài liệu Luận văn xây dựng chương trình tập huấn giá trị sống kỹ năng sống dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên mầm non thành phố móng cái, tỉnh quảng ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ---------- BÙI THỊ THU THẮNG XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH TẬP HUẤN GIÁ TRỊ SỐNG - KỸ NĂNG SỐNG DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG DÀNH CHO GIÁO VIÊN MẦM NON THÀNH PHỐ MÓNG CÁI - TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ---------- BÙI THỊ THU THẮNG XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH TẬP HUẤN GIÁ TRỊ SỐNG - KỸ NĂNG SỐNG DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG DÀNH CHO GIÁO VIÊN MẦM NON THÀNH PHỐ MÓNG CÁI - TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Giáo dục và Phát triển cộng đồng Mã số: Thí điểm LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS TRẦN THỊ LỆ THU HÀ NỘI - 2017 LỜI CẢM ƠN Để thực hiện và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ tận tình, sự đóng góp quý báu của nhiều cá nhân và tập thể Tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Trần Thị Lệ Thu đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo phòng GD&ĐT thành phố Móng Cái, các cơ sở giáo dục Mầm non trên địa bàn thành phố Móng Cái đã tạo điều kiện, cung cấp số liệu, tư liệu khách quan giúp tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện của bạn bè, đồng nghiệp và người thân trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài. Một lần nữa, tôi xin trân trọng cảm ơn! Quảng Ninh, tháng 5 năm 2017 Tác giả luận văn Bùi Thị Thu Thắng MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................. 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 5 6. Giới hạn khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................ 5 7. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 5 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................... 6 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH TẬP HUẤN GIÁ TRỊ SỐNG - KỸ NĂNG SỐNG DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG DÀNH CHO GIÁO VIÊN MẦM NON ............................................ 7 1.1. Khái quát một số công trình nghiên cứu liên quan .............................. 7 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài..................................................... 7 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước ................................................... 10 1. . Giáo dục giá trị sống v n ng sống d a v o cộng đồng ................. 13 1.2.1. Khái niệm giá trị sống và k năng sống........................................ 13 1.2.2. Chương trình giáo dục GTS-KNS dựa vào cộng đồng ................. 15 1.3. Một số vấn đề lý luận cơ bản về tập huấn d a v o cộng đồng .......... 19 1.3.1. Khái niệm ...................................................................................... 19 1.3.2. Nguyên tắc cơ bản tập huấn dựa vào cộng đồng .......................... 22 1.3.3. Hình thức, cách tổ chức và phương pháp tập huấn dựa vào cộng đồng ................................................................................................ 24 1.4. Chƣơng trình tập huấn GTS-KNS d a v o cộng đồng d nh cho giáo viên Mầm Non ....................................................................................... 25 1.4.1. Khái niệm ...................................................................................... 25 1.4.2. Cơ sở ây dựng chương trình giáo dục GTS- KNS dựa vào công đồng ................................................................................................ 26 1.4.3 Cấu trúc chương trình tập huấn GTS-KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên mầm non ......................................................... 35 1.5. Nh ng nh n tố ảnh hƣởng tới vi c d ng chƣơng trình giáo dục GTS-KNS cho giáo viên Mầm non ....................................................... 46 1.5.1. Chính sách, nhu cầu ã hội ........................................................... 47 1.5.2. Nguồn nhân lực và tài chính ......................................................... 48 1.5.3. Trình độ giáo viên, cán bộ quản lý ............................................... 51 1.5.4. Nhu cầu, quan điểm thái độ của giáo viên, cán bộ quản lý và phụ huynh ................................................................................................ 53 Tiểu ết chƣơng 1 .......................................................................................... 58 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG NHU CẦU VÀ CHƢƠNG TRÌNH TẬP HUẤN GIÁ TRỊ SỐNG - KỸ NĂNG SỐNG DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG DÀNH CHO GIÁO VIÊN MẦM NON TẠI THÀNH PHỐ MÓNG CÁI –TỈNH QUẢNG NINH ........................................................... 59 .1. Tổ chức v phƣơng pháp nghiên cứu ................................................... 59 2.1.1. Vài nét về địa bàn Móng Cái ........................................................ 59 2.1.2. Khách thể nghiên cứu ................................................................... 62 2.1.3. Tổ chức nghiên cứu ....................................................................... 64 2.1.4. Các phương pháp nghiên cứu: Sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: ........................................................................................ 65 . . Th c trạng nhu cầu về chƣơng trình tập huấn GTS-KNS dành cho giáo viên Mầm non tại th nh phố Móng Cái – tỉnh Quảng Ninh ...... 66 2.2.1. Thực trạng nhận thức về vai trò, sự cần thiết của nhu cầu tập huấn GTS-KNS dành cho giáo viên mầm non ....................................... 66 2.2.2. Thực trạng nhận thức về GTS- KNS và chương trình tập huấn dựa vào cộng đồng ......................................................................... 69 2.2.3. Thực trạng hình thức, nội dung và những khó khăn trong giáo dục GTS- KNS cho trẻ mầm non .................................................... 73 2.2.4. Thực trạng chương trình tập huấn GTS-KNS dành cho giáo viên Mầm non tại thành phố Móng Cái – tỉnh Quảng Ninh ................... 78 2.2.5. Thực trạng nhân tố tác động chương trình tập huấn GTSKNS dành cho giáo viên mầm non tại thành phố Móng Cái – tỉnh Quảng Ninh ............................................................................................. 87 Tiểu ết chƣơng .......................................................................................... 89 Chƣơng 3: XÂY DỰNG KHUNG CHƢƠNG TRÌNH TẬP HUẤN GIÁ TRỊ SỐNG – KỸ NĂNG SỐNG DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG DÀNH CHO GIÁO VIÊN MẦM NON TẠI THÀNH PHỐ MÓNG CÁI – TỈNH QUẢNG NINH ........................................................................ 91 3.1. Các ngu ên tắc đề uất hung chƣơng trình tập huấn giá trị sống - ỹ n ng sống d a v o cộng đồng d nh cho giáo viên mầm non th nh phố Móng Cái - tỉnh Quảng Ninh. ............................................ 91 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .................................................. 91 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ................................................ 92 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính cộng đồng ............................................ 93 3.1.4. Nguyên tắc phù hợp với từng địa phương .................................... 95 3. . Đề uất hung chƣơng trình tập huấn giá trị sống - ỹ n ng sống d a v o cộng đồng d nh cho giáo viên mầm non tại th nh phố Móng Cái - tỉnh Quảng Ninh ....................................................................... 95 3.2.1. Mục tiêu chương trình ................................................................... 96 3.2.2. Cấu trúc ......................................................................................... 97 3.2.3. Phương pháp sử dụng trong quá trình tổ chức tập huấn GD GTS-KNS dựa vào cộng đồng .............................................................. 102 3.2.4. Chủ thể được tập huấn và tham gia thực hiện............................. 106 3.2.5. Kế hoạch thực hiện ..................................................................... 107 Tiểu ết chƣơng 3 ........................................................................................ 110 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 111 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 116 PHỤ LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Ch viết tắt Ngh a l CBQL, GV, HS, PHHS Cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, phụ huynh học sinh CT Cần thiết ĐTKT Đối tượng khách thể ĐY Đồng ý GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDCĐ Giáo dục cộng đồng GTS- KNS Giá trị sống và K năng sống GV Giáo viên GVMN Giáo viên mầm non HĐGD Hoạt động giáo dục IHQ Ít hiệu quả KCT Không cần thiết KĐY Không đồng ý KQT Không quan trọng PV Phân vân QT Quan trọng RCT Rất cần thiết RQT Rất quan trọng SL Số lượng TĐQT Tương đối quan trọng THCS, THPT Trung học cơ sở; Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Bảng 2.2. Bảng 2.3. Bảng 2.4. Bảng 2.5. Bảng 2.6. Bảng 2.7. Bảng 2.8. Bảng 2.9. Bảng 2.10. Bảng 2.11. Bảng 2.12. Bảng 2.13. Bảng 2.14. Bảng 3.1. Bảng 3.2. Bảng 3.3. Khách thể nghiên cứu.................................................................. 62 Qúa trình nghiên cứu ................................................................... 64 Nhận thức sự cần thiết của chương trình tập huấn GTS-KNS dành cho GVMN ......................................................................... 66 Thực trạng nhận thức về khái niệm GTS-KNS của CBQL, GV tại thành phố Móng Cái – tỉnh Quảng Ninh ................................... 70 Thực trạng nhận thức về chương trình giáo dục GTS – KNS của CBQL, GVMN tại thành phố Móng Cái – tỉnh Quảng Ninh.... 71 Thực trạng khó khăn của PHHS về giáo dục KNS cho trẻ mầm non ...................................................................................... 74 Thực trạng khó khăn của PHHS về giáo dục Giá trị sống cho trẻ mầm non................................................................................. 75 Khảo sát về thực trạng hình thức GD GTS-KNS phù hợp với trẻ mầm non................................................................................. 76 Thực trạng PHHS lựa chọn nội dung giáo dục GTS-KNS phù hợp với trẻ mầm non ............................................................ 77 Thực trạng số lượng CBQL, GV đã được học những môn liên quan tới GTS-KNS ............................................................... 79 Số lượng CBQL, GV được tham gia các lớp tập huấn có nội dung về GD GTS – KNS............................................................. 80 Mức độ mong muốn được tập huấn các nội dung trong lĩnh vực GTS-KNS ............................................................................. 81 Mức độ sắp ếp tính quan trọng của các chủ đề trong khóa tập huấn ....................................................................................... 83 Những yếu tố ảnh hưởng tới ây dựng và thực hiện chương trình tập huấn dành cho GVMN tại thành phố Móng Cái – tỉnh Quảng Ninh ................................................................................. 88 Bảng kế hoạch thực hiện khóa tập huấn GD GTS - KNS dành cho CBQL......................................................................... 108 Bảng kế hoạch thực hiện khóa tập huấn GD GTS - KNS dành cho GV và PHHS ............................................................. 108 Bảng kế hoạch thực hiện khóa tập huấn GD GTS - KNS dành cho CBQL, GV và PHHS................................................. 109 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Các nhân tố ảnh hưởng................................................................ 46 Sơ đồ 3.1. Các lực lượng cộng đồng cùng tham gia tập huấn .................... 106 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong giai đoạn hiện nay, khi đời sống kinh tế xã hội có nhiều thay đổi, đặc biệt là sự phát triển mạnh như vũ bão của khoa học và công nghệ, con người đang trải qua nhiều biến động tích cực lẫn tiêu cực, mặt trái của kinh tế thị trường và sự bùng nổ thông tin, với nhiều thông tin thiếu lành mạnh đang tác động mạnh đến đời sống làm cho con người, đặc biệt là thế hệ trẻ có nhiều biểu hiện nhận thức lệch lạc và sống xa rời các giá trị đạo đức truyền thống. Có nhiều nguyên nhân khách quan như mặt trái của kinh tế thị trường và tiến trình hội nhập quốc tế, nhưng theo các chuyên gia giáo dục, nguyên nhân sâu xa là do thiếu giá trị sống, k năng sống. Ai cũng hiểu giá trị sống, k năng sống là những k năng tâm lý – xã hội cơ bản giúp con người tồn tại, phát triển và thích nghi trong cuộc sống. Nói một cách khác đơn giản hơn, k năng sống là tất cả điều cần thiết chúng ta phải biết để có thể thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống, nhất là trong cuộc sống hiện đại đầy biến động. Giá trị sống là tất cả những gì có ích lợi, đáng ham chuộng, qúy giá, quan trọng, có ý nghĩa đối với cuộc sống; khiến mỗi người mong muốn lĩnh hội và thể hiện ra để cuộc sống của mình tốt đẹp hơn, đồng thời góp phần cải thiện đời sống chung. Giáo dục giá trị sống (GTS) và k năng sống (KNS) là một trong những chủ đề rất được cộng đồng quan tâm hiện nay. Đặc biệt giáo dục KNS đã trở thành một trào lưu rộng, lan tỏa cả nước. Trong hệ thống giáo dục của Việt Nam, bên cạnh môn học “Đạo đức” thuộc quy định bắt buộc của chương trình giáo dục quốc gia; từ năm 2005 bắt đầu xuất hiện môn học/hoạt động giáo dục giá trị sống (GTS) hoặc k năng sống (KNS)- hoạt động này được lồng ghép vào giờ sinh hoạt hoặc thời gian 1 tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp. Đến năm 2008 nhiều cơ sở giáo dục chính quy và không chính quy đã quyết định đưa hoạt động này vào chương trình giáo dục của cơ sở mình. Hình thức thực hiện là lồng ghép hoặc dành hẳn giờ sinh hoạt hoặc giờ hoạt động ngoài giờ lên lớp để đưa lịch giáo dục GTS hoặc KNS vào chương trình chung của toàn trường. Các chương trình chủ yếu tập trung vào hai lĩnh vực giáo dục riêng biệt: (1) Là các chương trình giáo dục GTS, trong đó có ít nhiều nói tới rèn một số k năng ã hội; (2) là các chương trình tập trung vào giáo dục và rèn luyện chuyên sâu về KNS. Các giáo trình, sách tham khảo, tài liệu tham khảo và sách truyện về giáo dục giá trị sống và k năng sống (GTS&KNS) được xuất bản rất nhiều. Các trung tâm giáo dục và tư vấn về GTS&KNS cũng đồng thời được thành lập với nhiều chương trình và mục đích khác nhau. Tính khoa học, tính thực tiễn và sự phù hợp của mỗi ấn phẩm, mỗi chương trình là như thế nào; kết quả thực chứng của chúng trên các đối tượng cụ thể ra sao... hầu như chưa được quan tâm nghiên cứu, chưa được kiểm định và công bố chính thức. Nghiên cứu về giá trị sống, k năng sống được đề cập đến từ rất sớm trong lịch sử tâm lý học. Ngày nay sự phát triển của lý thuyết và phương pháp nghiên cứu về lĩnh vực này trên thế giới khá mạnh mẽ. Các công trình nghiên cứu đã có những đóng góp tích cực cho sự phát triển lý thuyết và giải quyết những vấn đề của thực tiễn cuộc sống, xã hội và phát triển con người. Ở Việt Nam, trong những năm gần đây uất phát từ nhu cầu của thực tiễn cuộc sống, của sự phát triển xã hội, của mục tiêu phát triển con người, các công trình nghiên cứu đã bắt đầu đề cập đến vấn đề này trên các phương diện khác nhau, ở các nhóm xã hội khác nhau. Kết quả nghiên cứu đề tài khoa học cấp Nhà nước KX 05.07 đã khẳng định: Phần lớn con người Việt Nam hiện nay đều có giá trị nhân cách tích cực, các giá trị nhân cách cơ bản, thái độ chính trị đến giá trị nhân sinh quan cần thiết của một con người sống trong 2 thế giới hiện đại. Tuy nhiên, đáng chú ý là vẫn còn một số không ít tỏ ra thiếu tích cực xã hội, thiếu khả năng thích ứng và cạnh tranh, niềm tin vào định hướng xã hội chủ nghĩa chưa rõ ràng… Nói cách khác, hiện trạng và xu thế phát triển nhân cách của thế hệ trẻ ngày nay mang một tiềm năng tâm lực rất phong phú sẵn sàng đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, nhưng vẫn còn một số điểm cần khắc phục, cần giải phóng tiềm năng, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của từng người, từng cộng đồng và cả xã hội. Việc nghiên cứu đang tiến tới sự hoàn thiện hơn về mặt lý luận, phương pháp, cũng như việc nhận diện về đặc trưng về giá trị sống của con người Việt Nam hiện nay, của các nhóm xã hội khác nhau. Trong những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đưa nội dung giáo dục GTS và rèn luyện KNS vào chỉ thị về nhiệm vụ năm học. Tuy nhiên, chương trình giáo dục giá trị sống và rèn luyện k năng sống phần lớn vẫn phụ thuộc vào việc tích hợp với giảng dạy các bộ môn, chưa có chương trình riêng về giáo dục giá trị sống và k năng sống (GTS-KNS); các giáo viên cũng chưa được đào tạo bài bản về dạy GTS-KNS. Trên địa bàn thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển vượt bậc về kinh tế, chính trị, xã hội, Giáo dục và Đào tạo đã có bước tiến đáng kể, đặc biệt là cấp học Mầm non. Điều đó được thể hiện qua quy mô trường lớp và đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên Mầm non. Từ năm 2012 đến nay, đội ngũ giáo viên Mầm non có sự phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng, tuy nhiên đa số phần lớn là giáo viên trẻ mới ra trường, k năng giao tiếp với trẻ, phụ huynh, đồng nghiệp còn nhiều hạn chế, điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ. Trong đó, hiện nay trên địa bàn thành phố Móng Cái chưa có một chương trình tập huấn về giáo dục GTS - KNS dành cho giáo viên mầm non để trên cơ sở đó giáo viên có thể triển khai dạy GTS-KNS cho học sinh tại cơ sở giáo dục Mầm non nơi mình công tác. 3 Để góp phần nâng cao chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ, tôi mạnh dạn thực hiện đề tài “Xây dựng chương trình tập huấn giá trị sống - kỹ năng sống dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên mầm non thành phố Móng Cái – tỉnh Quảng Ninh”. 2. Mục đích nghiên cứu Khảo sát nhu cầu được tập huấn giá trị sống, k năng sống của giáo viên mầm non và nhu cầu dạy GTS- KNS cho trẻ mầm non của phụ huynh, của giáo viên ở thành phố Móng Cái. Trên cơ sở đó đề xuất khung chương trình tập huấn GTS- KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên Mầm non trên địa bàn thành phố Móng Cái – tỉnh Quảng Ninh. 3. Khách thể v đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình đào tạo GTS- KNS dành cho giáo viên mầm non. 3.2. Khách thể khảo sát Cán bộ quản lý giáo dục mầm non, giáo viên và phụ huynh trẻ mầm non thành phố Móng Cái - tỉnh Quảng Ninh, cụ thể: - 65 giáo viên mầm non - 85 phụ huynh trẻ mầm non - 15 cán bộ quản lý: Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng. 3.3. Đối tượng nghiên cứu Chương trình tập huấn GTS- KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên mầm non. 4. Giả thuyết khoa học 4.1. Trong chương trình giáo dục dành cho giáo viên đã có một số nội dung cơ bản về giáo dục những GTS- KNS. 4.2. Đa số cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh trong mẫu khảo sát có nhu cầu được tập huấn GTS- KNS phù hợp với nhu cầu công tác (về giáo dục trẻ mầm non) và phát triển bản thân của giáo viên Mầm non. 4 4.3. Dựa trên cơ sở khảo sát thực tiễn có thể đề xuất được khung chương trình tập huấn GTS- KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên Mầm non trên địa bàn thành phố Móng Cái – tỉnh Quảng Ninh. 5. Nhi m vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động đào tạo và xây dựng khung chương trình tập huấn GTS- KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên Mầm non. 5.2. Khảo sát, đánh giá nhu cầu và thực trạng và các chương trình đào tạo và chương trình tập huấn GTS- KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên mầm non tại thành phố Móng Cái - tỉnh Quảng Ninh. 5.3. Xây dựng và đề xuất một khung chương trình tập huấn giá trị sống - k năng sống dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên mầm non thành phố Móng Cái - tỉnh Quảng Ninh. 6. Giới hạn khách thể v đối tƣợng nghiên cứu 6.1. Nội dung phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu xây dựng khung chương trình tập huấn GTS- KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên Mầm non thành phố Móng Cái - tỉnh Quảng Ninh. 6.2. Địa bàn nghiên cứu Đề tài chỉ khảo sát nghiên cứu khung xây dựng chương trình tập huấn GTS- KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên Mầm non tại thành phố Móng Cái - tỉnh Quảng Ninh. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu Nghiên cứu này dựa vào hướng tiếp cận: Giáo dục và phát triển cộng đồng và giáo dục GTS- KNS. 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận - Áp dụng các lý luận về quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, quản lý chương trình tập huấn giáo dục GTS- KNS sống dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên Mầm non. 5 - Hệ thống hóa những nội dung và những luận điểm cơ bản của chương trình tập huấn GTS- KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên Mầm non tại thành phố Móng Cái - tỉnh Quảng Ninh. 7.2. Phương pháp điều tra Điều tra bằng phiếu hỏi để thu thập thông tin về nhu cầu và chương trình tập huấn GTS- KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên Mầm non tại thành phố Móng Cái - tỉnh Quảng Ninh. 7.3. Phương pháp phỏng vấn - Sử dụng phương pháp phỏng vấn chuyên gia, giáo viên, phụ huynh và cán bộ quản lý để tìm hiểu thực trạng và nhu cầu tập huấn GTS- KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên Mầm non tại thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh. - Sử dụng phương pháp phỏng vấn trực tiếp cá nhân, nhóm về chương trình tập huấn GTS- KNS dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên Mầm non. 7.4. Phương pháp thống kê toán học - Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả điều tra, phương pháp kiểm định giả thuyết. - Sử dụng bảng biểu, sơ đồ, hình vẽ. 8. Cấu trúc luận v n Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn bao gồm 3 chương cụ thể như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận xây dựng và chương trình tập huấn giá trị sống – k năng sống dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên mầm non. Chương 2: Thực trạng nhu cầu và chương trình tập huấn giá trị sống – k năng sống dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên mầm non tại thành phố Móng Cái – Tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Xây dựng khung chương trình tập huấn giá trị sống – k năng sống dựa vào cộng đồng dành cho giáo viên mầm non tại thành phố Móng Cái – Tỉnh Quảng Ninh. 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH TẬP HUẤN GIÁ TRỊ SỐNG - KỸ NĂNG SỐNG DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG DÀNH CHO GIÁO VIÊN MẦM NON 1.1. Khái quát một số công trình nghiên cứu liên quan 1.1.1. Nh ng nghiên cứu nư c ngo i Nhận thức được vai trò của giáo dục giá trị sống – k năng sống (GTSKNS) đưa giá trị cốt lõi đến học sinh từng cấp, nhiều nước trên thế giới đã có yêu cầu đưa chương trình giáo dục GTS-KNS vào chương trình học cho các học sinh tại các bậc học khác nhau như: Ở M từ năm 1996 tại Hội nghị Liên Bang Tổng thống yêu cầu các trường học phải dạy những giá trị cốt lõi ý thức công dân mẫu mực. Tại Anh, giáo dục xung quanh 7 phẩm hạnh (giá trị cốt lõi); ở Thái Lan giáo dục trong các trường học phải đảm bảo giáo dục 6 nội dung phẩm hạnh. Nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày thành lập Liên Hiệp Quốc một dự án quốc tế có tên gọi là LVEP ra đời, đây là một chương trình giáo dục có tính chất toàn cầu, mang tính quốc tế cao, dự án nhằm “Chia sẻ các giá trị vì một thế giới tốt đẹp hơn”. Dự án này thu hút được 20 nhà giáo dục tiêu biểu ở các nước trên thế giới tập trung ở New York tập trung nghiên cứu dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp quốc và đã ban hành được hai tập tài liệu “Hướng dẫn các GTS” và “Công ước về quyền trẻ em”. Từ tháng 02 năm 1997, Chương trình được chính thức đưa vào thử nghiệm ở nhiều nước trên thế giới và hiệp hội những người giáo dục các giá trị sống quốc tế ra đời. Hiện nay chương trình này đã được 80.000 các tổ chức của 80 quốc gia thực hiện [15, 8] KNS đã uất hiện trong một số chương trình giáo dục của UNICEF trước tiên là chương trình “Giáo dục những giá trị sống” với 12 giá trị cơ bản cần giáo dục cho thế hệ trẻ, năm 1996 UNICEF đã tổ chức hội thảo thu hút 7 được sự tham gia của nhiều nhà Giáo dục học, Tâm lý học, 1998 tại M đã tiến hành tổ chức một số hoạt động giáo dục giá trị sống ở một số tiểu Bang và đã thu được những kết quả có giá trị. Năm 2000 M đã lập ra một chương trình và một tổ chức phi lợi nhuận về vấn đề giáo dục giá trị sống. Những nghiên cứu về KNS trong giai đoạn này mong muốn thống nhất một quan niệm chung về kĩ năng sống cũng như đưa ra được một bản danh mục các KNS cơ bản mà thế hệ trẻ cần có. Dự án do UNESCO tiến hành tại một số nước Đông Nam , các nghiên cứu về giáo dục dựa trên GTS-KNS xuất hiện chủ yếu vào 5 năm cuối của thế kỉ XX, là một trong những nghiên cứu có tính hệ thống và tiêu biểu cho hướng nghiên cứu về kĩ năng, có thể khái quát những nét chính trong các nghiên cứu này như sau: Nghiên cứu ác định mục tiêu của giáo dục KNS hội thảo Bali khái quát báo cáo tham luận của các quốc gia tham gia hội thảo về giáo dục kĩ năng sống cho thanh niên đã ác định mục tiêu giáo dục KNS trong giáo dục không chính quy của các nước. Ở Châu Á - Thái Bình Dương có mạng lưới về giáo dục GTS và coi đây là một vấn đề giáo dục nhằm phát triển bền vững, nhằm nâng cao tiềm năng của con người để có hành vi thích ứng và tích cực nhằm đáp ứng nhu cầu, sự thay đổi, các tình huống của cuộc sống thường ngày đồng thời tạo ra sự thay đổi và nâng cao chất lượng cuộc sống; nghiên cứu ác định chương trình và hình thức giáo dục k năng sống. Ở Indonesia, năm 1997, giáo dục GTS-KNS được đưa ra qua chương trình giáo dục KNS cho cuộc sống khoẻ mạnh, thực hiện trong cấp tiểu học. Từ năm 2001, chính phủ Indonesia đã nỗ lực đưa GTS-KNS vào trong chương trình giảng dạy của giáo dục cơ bản. Ở Campuchia, năm 2001 chương trình giáo dục GTS-KNS được phát triển bởi một nhóm liên ngành của Bộ Giáo dục, thanh niên và thể thao (MoEYS). Chương trình này là một phần của kế hoạch quốc gia “Giáo dục cho mọi người”, được thực hiện ở cả chính khoá và 8 ngoại khoá trong cả hai cấp học: Tiểu học và trung học. Ở Philippin, GTSKNS bắt đầu được tích hợp giảng dạy vào trong chương trình giáo dục cơ bản từ năm 2001. Bên cạnh các chương trình tiếp cận GTS-KNS trong giáo dục, Philippin còn triển khai giáo dục GTS-KNS trong quân sự, nhằm lồng ghép đưa 11 KNS cốt lõi (tư duy phản biện, tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề, ra quyết định, tự nhận thức, đối phó với cảm úc, đối phó với căng thẳng, đồng cảm, giao tiếp hiệu quả, kĩ năng quan hệ tích cực, kĩ năng sản xuất kinh doanh) vào chương trình giảng. Đi cùng với nghiên cứu về GD KNS là những nghiên cứu về giá trị sống đây là vấn đề có tính chất nền tảng mà nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm bởi giáo dục KNS mà không được đặt trên nền giá trị sống đúng đắn thì những k năng đó chỉ là những hành vi hời hợt bên ngoài không có mục đích và động cơ đúng đắn đôi khi lại có hại cho cuộc đời của con người. Dựa trên các cách tiếp cận khác nhau qua từng lĩnh vực cụ thể, đến nay, trên thế giới đã có rất nhiều công trình, dự án nghiên cứu về GTS-KNS và giáo dục GTSKNS. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu cũng rất phong phú, đa dạng cả trong lĩnh vực chính quy và không chính quy, trong đó số lượng các công trình nghiên cứu về GD KNS cho trẻ em và vị thành niên chiếm ưu thế hơn. Nhìn chung, trong các nghiên cứu này đã được chỉ ra khá rõ về vai trò, khái niệm, cách phân loại, các nguyên tắc, lí thuyết nền tảng làm cơ sở cho việc tiếp cận giáo dục GTS-KNS, được áp dụng mạnh mẽ vào trong giáo dục chính quy và giáo dục không chính quy và đã đạt được nhiều kết quả tốt. Giáo dục GTS-KNS cho trẻ mầm non trên thế giới được được các tổ chức giáo dục, các trường học đặc biệt quan tâm và coi trọng. Giáo dục GTSKNS được đưa vào chương trình giảng dạy và là một môn học, các chuyên gia cho rằng nội dung GD K năng sống cho trẻ em hết sức đơn giản và gần gũi với trẻ. Theo Qu nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF), k năng sống là 9 cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới. K năng sống của trẻ mầm non thực chất xoay quanh những nguyên tắc và k năng cơ bản phục vụ cho bản thân trẻ. Đó có thể là những việc vô cùng đơn giản như ăn, ngủ, chơi,… nhưng chúng đều cần k năng riêng mà trẻ cần phải học. Giáo dục k năng sống cho trẻ mầm non thực chất là giáo dục các các k năng như giao tiếp, thích nghi, khám phá thế giới xung quanh, k năng tự chăm sóc bản thân, tự bảo vệ mình, tự quyết định một số tình huống phù hợp với lứa tuổi… Như vậy trên thế giới giáo dục GTS-KNS cho học sinh nói chung và trẻ mầm non nói riêng đã và đang là vấn đề được các nhà nghiên cứu giáo dục quan tâm, cũng như nhận được sự quan tâm nhiều tổ chức xã hội. Vấn đề này được thông qua nhiều cách tiếp cận như vấn đề giới tính, chăm sóc sức khỏe và bảo vệ bản thân… các đối tượng nghiên cứu đa dạng nhưng được chú trọng đặc biệt là học sinh và trong đó học sinh mầm non được nhiều nhà nghiên cứu đặc biệt chú ý và chọn làm đề tài chuyên sâu. 1.1.2. Nh ng nghiên cứu trong nư c Do yêu cầu của sự phát triển và u thế hội nhập cùng phát triển của các quốc gia nên hệ thống giáo dục của các nước đã và đang thay đổi theo định hướng khơi dậy và phát huy tối đa tiềm năng của con người. Vấn đề giáo dục GTS-KNS cho thế hệ trẻ nói chung và học sinh nói riêng được đông đảo các nước quan tâm. Trong nền giáo dục hiện đại, KNS của người học là một tiêu chí về chất lượng giáo dục. Quan niệm, nội dung GD GTS - KNS được triển khai ở nhiều nước vừa thể hiện cái chung vừa mang tính đặc thù của từng quốc gia, phần lớn các quốc gia đều mới bước đầu triển khai GD KNS nên những nghiên cứu lí luận về vấn đề này mặc dù còn khá phong phú song chưa thật toàn diện và sâu sắc. Cho đến nay chưa quốc gia nào đưa ra được kinh nghiệm hoặc hệ thống tiêu chí đánh giá chất lượng kĩ năng sống 10 Ở Việt Nam “Thuật ngữ k năng sống” bắt đầu biết đến từ chương trình UNICEF (1996) “Giáo dục kĩ năng sống để bảo vệ sức khỏe và phòng chống HIV AIDS cho thanh thiếu niên trong và ngoài nhà trường”. Thông qua quá trình thực hiện chương trình này, nội dung của khái niệm KNS và giáo dục KNS ngày càng được mở rộng, trong giai đoạn đầu tiên khái niệm KNS được giới thiệu trong chương trình này chỉ bao gồm những KNS cốt lõi như: Kĩ năng nhận thức, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng ác định giá trị, kĩ năng ra quyết định, kĩ năng kiên định và kĩ năng đạt mục tiêu [8, 12]. Năm 2003, UNESCO phối hợp với Viện Chiến lược tổ chức hội thảo “Chất lượng giáo dục GTS và KNS”, Chương trình giáo dục tổ chức từ 23- 25 tháng 10 tại Hà Nội đã làm rõ hơn, đầy đủ hơn về khái niệm GTS-KNS. Đồng thời năm 2003- 2004, Viện Chiến lược và Chương trình giáo dục phối hợp với tổ chức UNESCO triển khai nghiên cứu về “Giáo dục GTS-KNS ở Việt Nam”. Nghiên cứu này sau đó đã được xuất bản thành sách năm 2006. Trong nghiên cứu này, các tác giả đã tập trung nghiên cứu, tìm hiểu về: Quá trình nhận thức về KNS và tổng quan các chủ trương, chính sách, điều luật, thực trạng phản ánh yêu cầu tiếp cận KNS trong giáo dục và quá trình nghiên cứu, thực hiện giáo dục GTS-KNS ở Việt Nam; đánh giá về giáo dục GTS-KNS ở Việt Nam và rút ra những bài học kinh nghiệm; ác định những thách thức và định hướng trong tương lai để đẩy mạnh giáo dục GTS-KNS ở Việt Nam. Đến năm 2007, các kết quả nghiên cứu của đề tài đã được biên tập và in thành sách: “Giáo dục kĩ năng sống” (2007), “Giáo trình chuyên đề GDKNS” (2009, 2010) được sử dụng làm giáo trình, tài liệu tham khảo cho các trường cao đẳng, đại học. Cùng với việc triển khai chương trình nêu trên, vấn đề KNS-GTS cho học sinh đã được nhiều đối tượng quan tâm nghiên cứu. Những nghiên cứu ở giai đoạn này chủ yếu nêu ra các kĩ năng cơ bản và cần thiết ở các lĩnh vực 11