Tài liệu Luận văn ý thức chính trị của sinh viên nước ta hiện nay thực trạng và những vấn đề đặt ra [tt]

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM ĐÌNH KHUÊ Ý THỨC CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY - THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA Chuyên ngành: CNDVBC & CNDVLS Mã số: 62 22 03 02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC Hà Nội: 2016 LUẬN ÁN ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Viết Thông Phản biện 1: ............................................................................................................ ............................................................................................................ Phản biện 2: ............................................................................................................ ............................................................................................................ Phản biện 3: ............................................................................................................ ............................................................................................................ Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp học viện theo quết định số…….ngày…...tháng…… năm….…. Vào hồi…..….giờ………phút, ngày….…tháng…….năm………… Có thể tìm hiểu luận án tại : - Thư viện Quốc gia - Thư viện HVKHXH 1 A. MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Việt Nam đang trong tiến trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Đây là một sự nghiệp khó khăn, gian khổ, đòi hỏi sự đóng góp của toàn Đảng, toàn dân. Bên cạnh các giai cấp, các tầng lớp cơ bản trong xã hội, lực lượng thanh niên, sinh viên có vai trò vô cùng quan trọng. Bởi lẽ, họ là người có tri thức về khoa học - kỹ thuật, có tinh thần và nhiệt huyết tuổi trẻ, dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận khó khăn, hy sinh, cống hiến; họ sẽ là chủ nhân tương lai của đất nước. Chính vì vậy, lực lượng sinh viên luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm, bồi dưỡng. Văn kiện Đại hội thứ XI của Đảng đã chỉ rõ: “Làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng, truyền thống, lý tưởng, đạo đức và lối sống; tạo điều kiện học tập, lao động, giải trí, phát triển thể lực, trí tuệ cho thế hệ trẻ... hình thành lớp thanh niên ưu tú trên mọi lĩnh vực kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa” [38; tr 243]. Đại hội lần thứ XII của Đảng tiếp tục khẳng định: “Đổi mới nội dung, phương thức giáo dục chính trị, tư tưởng, lý tưởng, truyền thống, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, lòng yêu nước, xây dựng đạo đức, lối sống lành mạnh, ý thức tôn trọng và nghiêm chỉnh chấp hành Hiến pháp và pháp luật cho thế hệ trẻ…phát huy vai trò của thế hệ trẻ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc” [39; tr 162]. Có thể nói đây là chủ trương đúng đắn bảo đảm cho mỗi sinh viên có niềm tin vững chắc vào sự nghiệp đổi mới do Đảng ta lãnh đạo, là yếu tố quyết định tạo ra động lực để mỗi sinh viên phát huy được khả năng của mình trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Sự nghiệp đổi mới ở nước ta ngày càng đi vào chiều sâu, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ngày càng được khẳng định trên thực tế, việc mở rộng giao lưu, hợp tác quốc tế, đang là cơ hội cho mọi người Việt Nam nói chung và sinh viên Việt Nam nói riêng, học tập, nâng cao ý thức chính trị, đem tài năng và trí tuệ của mình ra phục vụ đất nước. Nhưng, bên cạnh đó vẫn còn một bộ phận sinh viên sống buông thả, thực dụng, xuống cấp về đạo đức, 2 phai nhạt về lý tưởng, thờ ơ với những vấn đề chính trị - xã hội của đất nước… đây là một thách thức đặt ra phải quan tâm giải quyết. Đặc biệt ngày nay, các thế lực thù địch đang không ngừng chống phá cách mạng nước ta, thông qua chiến lược "diễn biến hoà bình" trên lĩnh vực tư tưởng văn hoá, chúng vu cáo, nói xấu Đảng và Nhà nước ta; dựng lên cái gọi là "vấn đề nhân quyền", "vấn đề dân chủ", "vấn đề tôn giáo", "tự quyết dân tộc"; kích động bạo loạn chính trị… chúng hô hào xóa bỏ chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và vai trò lãnh đạo của Đảng, phủ nhận con đường đi lên CNXH ở Việt Nam. Trước sự chống phá quyết liệt của kẻ thù, có không ít sinh viên bị mất phương hướng, dao động, hoài nghi, có một bộ phận sinh viên do không theo kịp những diễn biến nhanh và phức tạp của thời cuộc trở nên lẫn lộn, mơ hồ về chính trị, thờ ơ, lãnh đạm với chủ nghĩa xã hội, thiếu tin tưởng vào thắng lợi của công cuộc đổi mới, thiếu quan tâm đến các vấn đề chính trị - xã hội và thậm chí dao động về mục tiêu, lý tưởng phấn đấu. Bên cạnh đó còn một bộ phận sinh viên ngày nay dường như ngại học tập chính trị, thờ ơ với những vấn đề chính trị và lảng tránh những quan hệ xã hội - chính trị. Đây là điều trái ngược hẳn với truyền thống dân tộc Việt Nam trong lịch sử. Thực trạng công tác giáo dục chính trị cho sinh viên hiện nay cũng đang có vấn đề. Hạn chế lớn nhất là công tác giáo dục chính trị cho sinh viên còn thiếu chủ động, nhạy bén, nội dung giáo dục chậm đổi mới, không theo kịp những thông tin cập nhật, nhất là đối với những vấn đề chính trị phức tạp, nhạy cảm đang nảy sinh trong tình hình hiện nay. Phương pháp giáo dục chính trị còn đơn điệu, cứng nhắc, chưa khơi dậy được đặc tính ham hiểu biết của tuổi trẻ. Trong chương trình đào tạo của một số nhà trường, nội dung giáo dục chính trị bị giản lược đến mức tối thiểu, hoặc bị biến thành các kiến thức giáo dục công dân. Trong hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội, kể cả tổ chức đoàn thanh niên, hội sinh viên…, các cuộc sinh hoạt chính trị dần dần vắng bóng. Những bất cập, hạn chế nêu trên đặt ra cho sự nghiệp giáo dục nhiệm vụ hàng đầu không chỉ là đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ mà còn cần thiết phải giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên, bảo đảm họ thật sự là nguồn nhân lực chất lượng cao - cơ sở để đất nước có sự tăng trưởng về kinh tế và ổn định, bền vững về mặt chính trị xã hội. Đây là lý do chúng tôi chọn đề tài “Ý thức chính trị của sinh 3 viên ở nước ta hiện nay - thực trạng và những vấn đề đặt ra” vừa là vấn đề cơ bản vừa hết sức cấp thiết. 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu ý thức chính trị của sinh viên ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. 2.2. Phạm vi nghiên cứu - Về phạm vi thời gian: Đề tài nghiên cứu diễn biến ý thức chính trị của sinh viên trong các trường đại học, cao đẳng từ năm 1991 đến nay. - Về không gian nghiên cứu: Một số trường đại học, cao đẳng của Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh. 3. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 3.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn - Đề tài dựa trên lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về chính trị và giáo dục ý thức chính trị, tư tưởng chính trị. - Cơ sở thực tiễn của đề tài là thực tiễn ý thức chính trị sinh viên trong một số trường đại học, cao đẳng tiêu biểu ở nước ta từ năm 1991 đến nay. 3.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin là phương pháp luận chung nhất. Ngoài ra, còn sử dụng các phương pháp cụ thể khác như: - Phương pháp phân tích tài liệu - Phương pháp phỏng vấn sâu - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận về ý thức chính trị của sinh viên, thực trạng ý thức chính trị của sinh viên, luận án đưa ra những giải pháp nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên trong các trường đại học, cao đẳng ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được những mục đích trên luận án tập trung giải quyết những nhiệm vụ cơ bản sau: 4 - Tổng quan các công trình có liên quan đến đề tài luận án. - Làm rõ những vấn đề lý luận về ý thức chính trị và ý thức chính trị của sinh viên. - Phân tích thực trạng ý thức chính trị của sinh viên trong các trường đại học, cao đẳng ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. - Làm rõ những vấn đề đặt ra về ý thức chính trị trong sinh viên, đưa ra những giải pháp cơ bản góp phần nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên. 5. Những đóng góp mới về mặt khoa học của luận án - Trên cơ sở hệ thống hoá, làm rõ khái niệm về ý thức chính trị, ý thức chính trị sinh viên, tác giả luận án đưa ra những phương thức những biểu hiện ý thức chính trị của sinh viên, trong đó nhấn mạnh tư tưởng yêu nước, tính tích cực hoạt động chính trị - xã hội, thái độ với truyền thống dân tộc, tư tưởng lập thân, lập nghiệp, hợp tác, khát vọng được cống hiến cho đất nước trong sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa là đặc trưng nổi bật về ý thức chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay. - Trên cơ sở khảo sát và đánh giá một cách khoa học thực trạng ý thức chính trị của sinh viên trong các trường cao đẳng, đại học. Luận án đã đề xuất được các giải pháp nhằm nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên Việt Nam trong thời gian tới. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Luận án góp phần nâng cao nhận thức việc xây dựng ý thức chính trị cho sinh viên nói riêng và cho thế hệ trẻ Việt Nam nói chung. - Cung cấp luận cứ khoa học cho các ngành, các cấp trong việc hoạch định chính sách xây dựng ý thức chính trị cho sinh viên ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. - Kết quả của luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy các chuyên đề liên quan đến giáo dục chính trị, tư tưởng cho sinh viên ở các trường đại học, cao đẳng. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án được kết cấu thành 4 chương và 10 tiết. 5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Tình hình nghiên cứu về ý thức chính trị và công tác giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên Ý thức chính trị, ý thức chính trị của sinh viên từ lâu đã là trung tâm chú ý của Đảng và Nhà nước cũng như các đoàn thể chính trị - xã hội và nhiều nhà khoa học ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Trên cơ sở khảo cứu các công trình liên quan đến ý thức chính trị, ý thức chính trị của sinh viên có thể khái quát thành các vấn đề cơ bản. 1.1.1. Quan niệm về ý thức chính trị Các tác giả đều cho rằng ý thức chính trị là một bộ phận của ý thức xã hội, nó xuất hiện cùng với giai cấp và nhà nước, nó là sự tham gia vào các công việc của nhà nước, cũng như bất kỳ các hình thái ý thức khác, thuộc phạm trù ý thức xã hội, ý thức chính trị không hoàn toàn phản ánh thụ động đời sống chính trị mà trong quá trình phát triển, bằng cách này hay cách khác nó tác động trở lại đối với đời sống chính trị, kinh tế, xã hội vv... 1.1.2. Quan niệm về ý thức chính trị của sinh viên Các công trình trên đã cung cấp một cách cụ thể về ý thức chính trị của sinh viên, tuy nhiên vì đối tượng và phạm vi nghiên cứu khác nhau cho nên nó không tránh khỏi cái nhìn đặc thù, nhưng những quan niệm của các tác giả, qua quá trình đánh giá ở góc độ thực tiễn đã cung cấp cho luận án sự phong phú về quan niệm ý thức chính trị của sinh viên, đây là một điểm đáng lưu ý cho tác giả luận án nghiên cứu và làm sáng tỏ ý thức chính trị của sinh viên Việt Nam. 1.1.3. Bàn về thực trạng và giải pháp nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên Qua phân tích thực trạng và giải pháp của các tác giả về ý thức chính trị của sinh viên, cho chúng ta cách nhìn đúng hơn về nhận thức chính trị của sinh viên ở một số trường đại học và cao đẳng ở nước ta trong giai đoạn hiện nay, một số các giải pháp mà các tác giả hướng tới đã phần nào đáp ứng được nhu cầu giáo dục chính trị, tư tưởng cho sinh viên. Nhưng các kết quả nghiên cứu của các đề tài nói trên mới chỉ dừng lại ở những tiếp cận ban đầu, tuy nhiên nó có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng giúp cho tác giả tiếp tục nghiên 6 cứu triển khai trong luận án của mình. 1.2. Khái quát kết quả và những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu 1.2.1. Khái quát kết quả nghiên cứu Ý thức chính trị chị của sinh viên là một vấn đề phức tạp, được nhiều nhà khoa học, cũng như sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và các ban, ngành, đoàn thể xã hội, qua khảo cứu tình hình nghiên cứu các công có thể khái quát như sau: - Các tác giả trên cơ sở kế thừa những quan niệm mácxít về ý thức chính trị, từ đó đưa ra những quan niệm, khái niệm về ý thức chính trị. Mỗi tác giả có cách diễn đạt khác nhau, nhưng đa số đều có chung nhận định, ý thức chính trị là một bộ phận của ý thức xã hội, nó phản ánh lợi ích giai cấp, đôi khi nó chính là các quan điểm nhận thức của các tầng lớp giai cấp trong xã hội về ý thức hệ tư tưởng, quan điểm đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, các tổ chức chính trị- xã hội, đôi khi ý thức chính trị còn là những vấn đề mang tính thực tiễn của thời đại và quốc gia. - Khi đánh giá về thực trạng, các tác giả đều khẳng định ý thức chính trị của sinh viên được hình thành trong quá trình học tập và rèn luyện, là ý thức của một tầng lớp có trình độ cao, mang màu sắc thực tiễn đậm nét, nó đều là những nhận thức về chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, việc học tập, lối sống văn hóa và nét ứng xử trong sinh viên, hoạt động đoàn thể chính trị - xã hội, tư tưởng lập thân, lập nghiệp vv…Từ nhận thức đó các tác giả đánh giá cao vai trò của sinh viên đội hậu bị của Đảng, nguồn nhân lực cơ bản để xây dựng và phát triển đất nước. - Để sinh viên ngày càng hoàn thiện mình, nâng cao ý thức chính trị của sinh viên, các tác giả đã đưa ra một số các giải pháp, kinh nghiệm trao đổi nhằm nâng cao lý tưởng cách mạng, ý thức chính trị cho sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên những đặc trưng và phương thức biểu hiện ý thức chính trị của sinh viên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, các tác giả vẫn còn bỏ ngỏ. Đặc biệt, khi chúng ta phát triển kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế thì việc nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên càng cần tiếp tục triển khai nghiên cứu. 7 1.2.2. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu Trên cơ sở kế thừa các kết quả đã nghiên cứu, với mục đích đã xác định, luận án tiếp tục nghiên cứu và làm rõ các vấn đề sau: Thứ nhất: Luận án sẽ xuất phát từ phạm trù ý thức chính trị đây là vấn đề trọng tâm giải quyết mối quan hệ giữa các giai cấp, dân tộc, các tầng lớp xã hội trong giành giữ và thực thi quyền lực nhà nước. Luận án xem xét mối quan hệ giữa chính trị và kinh tế, ý thức chính trị và văn hoá chính trị, từ đó làm rõ bản chất, nội dung và những phương thức thể hiện về mặt ý thức chính trị của sinh viên, cũng như sự cần thiết phải nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên. Thứ hai: Trong giai đoạn hiện nay, luận án sẽ bám sát các quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng ta để phân tích sự tác động của các yếu tố khách quan và chủ quan tới ý thức chính trị của sinh viên. Đó là các điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá, tình hình quốc tế, chính sách việc làm, giáo dục và đào tạo cho sinh viên vv... từ sự phân tích đó đề tài sẽ làm nổi rõ tình hình ý thức chính trị của sinh viên trong giai đoạn hiện nay. Thứ ba: Luận án sẽ đi sâu phân tích thực trạng ý thức chính trị của sinh viên trong thời kỳ hiện nay, trong đó làm sâu sắc những phương thức thể hiện ý thức chính trị của sinh viên mang tích cực và lệch lạc qua thái độ trong việc học tập, nghiên cứu chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; niềm tin đối với sự nghiệp đổi mới và định hướng lý tưởng chính trị của bản thân trong quá trình học tập, rèn luyện trên giảng đường đại học; thái độ trong việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc; nhận thức và ý chí chính trị trong việc thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; hành vi chính trị của sinh viên được thể hiện trong hoạt động đoàn thể chính trị - xã hội hiện nay Thứ tư: Từ xem xét các yếu tố tác động và thực trạng ý thức chính trị của sinh viên luận án sẽ chỉ ra nguyên nhân cơ bản của thực trạng, trên cơ sở đó đặt ra một số vấn đề về ý thức chính trị của sinh viên, đề xuất những giải pháp nhằm nâng ý thức chính trị cho sinh viên. 8 Chương 2 Ý THỨC CHÍNH TRỊ VÀ Ý THỨC CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN VIỆT NAM 2.1. Ý thức chính trị Ý thức chính trị - một bộ phận của hình thái ý thức xã hội trong xã hội có giai cấp và nhà nước, là hệ thống quan điểm, lý luận phản ánh các quan hệ chính trị, kinh tế, xã hội giữa các giai cấp, các dân tộc và các quốc gia, cũng như thái độ của một giai cấp, tầng lớp về địa vị lịch sử, nhiệm vụ chính trị, chiến lược, sách lược của giai cấp đó trong tiến trình phát triển của lịch sử nói chung, trong phát triển của quốc gia của dân tộc mình nói riêng cũng như thái độ với quyền lực nhà nước. 2.2. Sinh viên và những phương thức thể hiện ý thức chính trị của sinh viên 2.2.1. Sinh viên và ý thức chính trị của sinh viên Sinh viên là một tầng lớp đặc thù trong cơ cấu - giai cấp xã hội mang nhiều đặc điểm về tâm lý - xã hội riêng biệt. Do đó ý thức chính trị cũng thể hiện những đặc trưng riêng, có thể khái quát ý thức chính trị của sinh viên như sau: Ý thức chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay là sự hiểu biết về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đó là lòng yêu nước, tự hào về truyền thống dân tộc, thái độ đối với sự nghiệp đổi mới, quan tâm đến chính trị, các quan hệ chính trị, các hoạt động chính trị, ở sự hiểu biết nhu cầu và các lợi ích chính trị trên cơ sở đó biến thành niềm tin, tình cảm, động lực cho hành vi hoạt động xã hội của bản thân vì mục tiêu đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. 2.2.2. Những phương thức thể hiện ý thức chính trị của sinh viên Việt Nam Ý thức chính trị của sinh viên biểu hiện đa dạng, phong phú thể hiện trên những mặt cụ thể sau đây: Thứ nhất, thái độ trong việc học tập, nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh Thực tế là học tập và nhận thức tốt các môn khoa học này sẽ có tác dụng tích cực tới suy nghĩ và hành động của mỗi sinh viên. Người 9 sinh viên sẽ có được một thế giới quan khoa học đúng đắn trong học tập và rèn luyện. Thứ hai, niềm tin đối với sự nghiệp đổi mới và định hướng lý tưởng chính trị của bản thân trong quá trình học tập, rèn luyện trên giảng đường đại học Về vấn đề này, ý thức chính trị của sinh viên được thể hiện qua niềm tin, nhận thức về những vấn đề chính trị - xã hội của đất nước, từ đó cảm nhận được vai trò và vị trí của mình trong xã hội để rèn luyện phấn đấu. Biểu hiện trước hết đó là thái độ của họ đối với sự nghiệp đổi mới do Đảng lãnh đạo. Đó là sự quan tâm tới mọi chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Người sinh viên có ý thức chính trị họ sẽ có những chính kiến của mình, phát hiện những vấn đề còn chưa sáng rõ trong đường lối chủ trương, chính sách, từ đó đóng góp những ý kiến, tâm tư, nguyện vọng với Đảng, Nhà nước. Thứ ba, thái độ trong việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Đây là yếu tố thuộc lĩnh vực tư tưởng chính trị. Ở nước ta, việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc là phẩm chất chủ yếu của ý thức chính trị nói chung và ý thức chính trị của sinh viên nói riêng. Người sinh viên có ý thức chính trị đúng đắn hiểu rằng giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam hiện nay được bổ sung thêm nhiều nét mới, không chỉ yêu nước, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Mà yêu nước đối với sinh viên ngày nay là phải học tập và rèn luyện, góp phần sức lực, trí tuệ đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, thực hiện tăng trưởng kinh tế đi liền với tiến bộ và công bằng xã hội, tích cực làm giàu cho bản thân, cho gia đình, xã hội một cách chính đáng. Là sinh viên thì phải có trách nhiệm đối với Tổ quốc, đối với nhân dân, tích cực tham gia các hoạt động xã hội như “đền ơn đáp nghĩa”, “uống nước nhớ nguồn”, “sinh viên tình nguyện” vv… Thứ tư, nhận thức và ý chí chính trị trong việc thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước Sự quan tâm đến chính trị và tính tích cực chính trị của sinh viên chính là hưởng ứng những phong trào do Đảng phát động, thực 10 thi Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước, tích cực tham gia các phong trào do Đoàn thanh niên, Hội sinh viên phát động. Khi niềm tin được củng cố vững chắc, người sinh viên sẽ biến thành hành động chính trị, bằng cách thể hiện trách nhiệm của mình khi tham gia các hoạt động xã hội phù hợp với khả năng và trình độ của mình. Biểu hiện trước hết, đó là những người đi tiên phong trong việc chấp hành nghiêm chỉnh chính sách pháp luật của Nhà nước, những nội quy quy chế của nhà trường, Quy chế dân chủ ở cơ sở và đóng góp ý kiến của mình cho những văn bản luật, thông qua những hình thức trực tiếp và gián tiếp với tư cách là công dân của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Thứ năm, hành vi chính trị của sinh viên được thể hiện trong hoạt động đoàn thể chính trị - xã hội hiện nay Hành vi chính trị của người sinh viên được hình thành khi có ý thức thức chính trị đúng đắn. Hành vi chính trị đó được cụ thể hóa thông qua việc tích cực tham gia vào các hoạt động đoàn thể xã hội, hoạt động tình nguyện là môi trường rèn luyện các kỹ năng thực hành xã hội, là nơi người sinh viên chia sẻ trách nhiệm với cộng đồng, tiếp cận với thực tế, biến lý tưởng chính trị thành hiện thực. 2.3. Sự cần thiết nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên 2.3.1. Nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên xuất phát từ vị trí và vai trò của sinh viên trong xã hội Đất nước Việt Nam có phồn vinh và vững mạnh trong tương lai hay không là phụ thuộc phần lớn vào thế hệ trẻ sau này, trong đó có sinh viên. Trí tuệ là nguồn tài nguyên quý giá của mỗi quốc gia, dân tộc. Do vậy, nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên để họ thực sự là chủ nhân của đất nước, phát huy vai trò của mình trong xã hội là nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước, gia đình, nhà trường, các tổ chức, đoàn thể và toàn xã hội. 2.3.2. Góp phần giáo dục - đào tạo con người mới xã hội chủ nghĩa phát triển toàn diện đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Đảng Cộng sản Việt Nam cũng xác định vấn đề thanh niên sinh viên phải đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát huy nhân tố con người, coi công tác thanh niên là một vấn đề sống còn của dân 11 tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, vì vậy phải đào tạo giáo dục bỗi dưỡng một thế hệ những con người mới có lý tưởng cao đẹp, ý thức và trách nhiệm công dân, có tri thức sức khoẻ, có văn hoá và tình nghĩa, giàu lòng yêu nước và tinh thần quốc tế trong sáng, vững vàng về chính trị, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Muốn thực hiện được nhiệm vụ đó công tác giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên phải là công tác hàng đầu của các trường đại học trong giai đoạn hiện nay. 2.3.3. Nhạy bén đấu tranh với những quan điểm sai trái và âm mưu, hoạt động “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch Sự chống phá của các thế lực thù địch đối với cách mạng nước ta thông qua chiến lược "diễn biến hoà bình" trên lĩnh vực tư tưởng là một vấn đề hết sức lưu ý, cần được tính đến khi tiến hành nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên. Bởi lẽ, các thế lực thù địch xác định thế hệ trẻ là một trọng điểm của chiến lược "diễn biến hoà bình”, sinh viên là đối tượng. Ngày nay, với âm mưu thủ đoạn ''diễn biến hoà bình'', chúng đã len lỏi vào các ký túc xá, giảng đường, đến các hội thảo khoa học... lôi kéo, kích động, gây rối trật tự an ninh nhằm tạo ra sự bất ổn về chính trị tư tưởng. Nếu công tác nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên không được chú ý mạnh mẽ cả về nội dung và phương thức tiến hành thì đây sẽ là hậu quả khôn lường. Chương 3 THỰC TRẠNG Ý THỨC CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY 3.1. Những yếu tố khách quan và chủ quan tác động đến ý thức chính trị của sinh viên Việt Nam 3.1.1. Kinh tế của Việt Nam và toàn cầu hóa hiện nay Thành tựu phát triển kinh tế và hội nhập kinh tế quốc tế bền vững đã làm cho đời sống nhân dân nói chung và sinh viên nói riêng được tăng lên đáng kể, điều này tạo cho sinh viên có niềm tin vững chắc vào công cuộc đổi mới của Đảng, vào con đường đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, khơi dậy hoài bão, niềm tin, lý tưởng để lập thân, lập nghiệp, xây dựng đất nước văn minh giàu đẹp. 12 3.1.2. Sự tác động của môi trường chính trị - xã hội Hiện nay trong khu vực và trên thế giới, nhiều nước luôn luôn xảy ra những vụ khủng bố, mất ổn định chính trị, tranh chấp biển đảo vv…thì ở nước ta an ninh chính trị được đảm bảo, ổn định chính trị được giữ vững và củng cố, dân chủ được mở rộng, hiệu lực quản lý của Nhà nước được tăng cường. Phong trào Đoàn thanh niên và Hội sinh viên trong trường học cũng đổi mới và có những bước phát triển. Tất cả những điều đó đã tạo ra môi trường chính trị thuận lợi cho sự hình thành ý thức chính trị của sinh viên, làm tăng sự hiểu biết thực tiễn chính trị, góp phần củng cố tri thức chính trị, hình thành tình cảm, niềm tin chính trị ở họ. 3.1.3. Yếu tố văn hóa, giáo dục Việt Nam là quốc gia có truyền thống hàng ngàn năm lịch sử, có một nền văn hóa giáo dục lâu đời, bằng chứng là hiện nay Việt Nam có hơn 400 trường đại học và cao đẳng, nhiều bảo tàng, thư viện, nhà văn hóa, câu lạc bộ, rạp hát, chiếu bóng, hiệu sách, di tích lịch sử văn hóa, kiến trúc và cách mạng, nơi lưu giữ những hình ảnh về lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc. Tất cả những yếu tố trên đây đã tạo nên một Việt Nam với nhiều thế mạnh, xứng đáng là một quốc gia với nền văn hiến lâu dài. Điều này có ý nghĩa không nhỏ tác động lên ý thức chính trị của mỗi người dân Việt Nam, đặc biệt là đối với sinh viên đang sống và học tập tại các trường đại học, cao đẳng, học viện trên cả nước - một tầng lớp năng động, nhạy bén với các tình hình kinh tế, chính trị, xã hội. 3.1.4. Những đặc điểm, tâm sinh lý lứa tuổi của sinh viên Việt Nam Những đặc điểm của sinh viên Việt Nam chính là những nét đặc trưng tạo nên bản chất ý thức chính trị mang màu sắc đặc thù của sinh viên mà không giống với bất cứ một thành phần giai cấp, tầng lớp nào khác trong xã hội. Có thể khái quát thành thành những đặc điểm, đó là: Tính thực tế, tính năng động, tính cụ thể của lý tưởng, tính liên kết (tính nhóm), tính cá nhân. 13 Những đặc điểm này giúp chúng ta đánh giá khách quan hơn về vị trí, vai trò của sinh viên trong xã hội, đặc biệt là trong việc nghiên cứu thực trạng ý thức chính trị của sinh viên là việc làm cần thiết để có những giải pháp cơ bản củng cố tư tưởng, ý thức chính trị của sinh viên vững vàng, phù hợp với những nhu cầu đòi hỏi mới của đất nước trong thời kỳ hội nhập quốc tế. 3.2. Thực trạng ý thức chính trị của sinh viên hiện nay 3.2.1. Thái độ trong việc học tập, nghiên cứu chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh - Hiện nay, phần lớn sinh viên Việt Nam đều được trang bị lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, có tư tưởng, đạo đức trong sáng, lập trường tư tưởng chính trị vững vàng, kiên định. Kết quả này có được là nhờ một phần quan trọng của công tác học tập và giáo dục chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh ở các trường đại học trong giai đoạn hiện nay. - Bên cạnh những mặt tích cực thì hiện nay có rất nhiều các công trình, bài viết nêu lên đó là sinh viên các trường không muốn học, ngại học các môn lý luận chính chính trị. Họ thấy các môn khoa học này trừu tượng, khó hiểu, từ đó họ cảm thấy chán nản. Từ thái độ học tập chưa tốt, dẫn đến nhận thức môn khoa học này trong việc hình thành thế giới quan khoa học, nhận thức xã hội và vai trò của mình đối với xã hội cũng kém. Thực trạng trên là một điều đáng phải quan tâm của các trường đại học, cao đẳng trong việc giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, môn học trực tiếp hình thành thế giới quan, ý thức chính trị cho sinh viên hiện nay. 3.2.2. Niềm tin đối với sự nghiệp đổi mới và định hướng lý tưởng chính trị của bản thân trong quá trình học tập, rèn luyện trên giảng đường đại học - Niềm tin chính trị của sinh viên đối với Đảng, chế độ và sự nghiệp đổi mới đất nước được biểu hiện trong nguyện vọng của họ là được đứng trong hàng ngũ của Đảng Cộng sản Việt Nam, việc mong muốn được đứng trong hàng ngũ của Đảng, đó là một dấu hiệu phấn khởi. 14 - Định hướng lý tưởng chính trị của sinh viên là học tập thì kết quả điều tra cho thấy: tuyệt đại đa số sinh viên xem học tập là mục tiêu phấn đấu quan trọng nhất vào lúc này, nhiều sinh viên xem lý tưởng phấn đấu của mình phải vươn tới là: “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh và có sự trăn trở, khát khao muốn đóng góp sức mình xây dựng đất nước. - Bên cạnh những mặt tích cực thì một thực trạng đáng buồn hiện nay là còn một bộ phận sinh viên không tin tưởng vào đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Ngoài ra, xu hướng phấn đấu trở thành đảng viên ít được sinh viên coi trọng và vẫn còn một số sinh viên có nhận thức hạn chế, bị lợi dụng, lôi kéo vào các hoạt động chống phá Nhà nước, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến chủ quyền biển đảo và đất đai. Học tập chính là biểu hiện hành động chính trị của mình khi có một niềm tin chính trị đúng đắn, không học tập tức là không có tri thức văn hóa sẽ khó tham gia vào đời sống chính trị. Tuy nhiên, hiện nay một số sinh viên chưa xác định rõ mục đích học tập của mình, họ học chỉ để lấy tấm bằng, chứ không phải để lấy kiến thức. Những hạn chế của sinh viên trong học tập là những biểu hiện thấp của ý thức chính trị, không có lý tưởng phấn đấu cho bản thân và tương lai của đất nước, ảnh hưởng không nhỏ đến nhà trường, xã hội. Điều này cần được các cấp, các ngành, nhà trường, xã hội quan tâm điều chỉnh. 3.2.3. Thái độ trong việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc - Yêu nước và chú trọng giữ gìn truyền thống dân tộc luôn được sinh viên coi trọng. Trước đây, khi đất nước còn chiến tranh hàng ngàn sinh viên đã xếp bút nghiên lên đường, chiến đấu bảo vệ quê hương đất nước. Ngày nay, sinh viên Việt Nam yêu nước bằng cách đang nỗ lực học tập, nghiên cứa khoa học, có ý chí vươn lên trong cuộc sống, tỷ lệ sinh viên đạt khá giỏi trong những năm vừa qua là khá cao, ngoài ra có hàng trăm công trình nghiên cứu khoa học của sinh viên đạt nhiều giải thưởng cao quý và có ứng dụng cao trong cuộc sống. 15 - Tuy nhiên, hiện nay xu hướng đang xuất hiện ngày càng phổ biến trong sinh viên là từ con người hi sinh vì nghĩa lớn sang con người chạy theo những đòi hỏi thường ngày có xu hướng ngày càng tăng, từ chỗ hướng vào các giá trị của tập thể, quốc gia dân tộc là chính, chuyển sang hướng vào các giá trị cá nhân là chính. Điều đó chứng tỏ sinh viên đang có dấu hiệu quay lưng lại với quá khứ, xem thường truyền thống dân tộc Bên cạnh một bộ phận sinh viên quay lưng lại với truyền thống văn hoá dân tộc, ca ngợi và bắt chước lối sống ngoại lai, thì còn một bộ phận sinh viên khác có xu hướng quay về với tập tục cũ, đặc biệt là mê tín dị đoan. Cùng với hiện tượng mê tín dị đoan còn một bộ phận sinh viên luôn “nướng” thời gian vào các công việc vô bổ, thay vào việc sinh hoạt văn hoá truyền thống, giao lưu văn nghệ ở nhà văn hoá, là những sinh viên dành lượng thời gian khá lớn cho việc sử dụng internet. Đây là những điều cần được lưu ý trong công tác giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên Việt Nam hiện nay khi mà chính sách mở cửa giao lưu văn hóa với thế giới ngày càng phát triển. 3.2.4. Nhận thức và ý chí chính trị trong việc thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước - Trong điều kiện môi trường chính trị ổn định, kinh tế phát triển sinh viên Việt Nam thấy rõ được vai trò lãnh đạo của Đảng, họ rất có ý thức trong việc học tập và quán triệt các đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. từ năm 2008 đến năm 2013 đã có gần 3,9 triệu lượt hội viên, sinh viên được học tập, tìm hiểu Nghị quyết của Đảng, Đoàn, Hội. Là người luôn được quan tâm, giáo dục, vì thế họ luôn là lực lượng chấp hành nghiêm chỉnh đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. - Bên cạnh những biểu hiện tích cực như trên, còn một bộ phận sinh viên ít quan tâm tới chính trị, dẫn tới nhận thức về chính trị còn rất thấp kém, gây ra những biểu hiện tiêu cực, ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển kinh tế xã hội. Hiện nay còn nhiều sinh viên vi phạm quy chế trong học tập, luật lệ giao thông, chơi cờ bạc, nghiện hút, mại dâm, “sống thử”, trộm cắp. Những tệ nạn xã hội này đang là 16 vấn đề nhức nhối của các trường đại học trong việc giáo dục hình thành những người trí thức mới cho xã hội, làm sa sút việc học tập của sinh viên, ảnh hưởng xấu đến việc hình thành nhân cách chính trị của họ. Do vậy cần có sự tham gia tích cực của các cấp uỷ đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội quan tâm giải quyết. 3.2.5. Hành vi chính trị của sinh viên được thể hiện trong hoạt động đoàn thể chính trị - xã hội hiện nay - Hoạt động đoàn thể chính trị - xã hội là sự biểu hiện cao của ý thức chính trị, nó biến niềm tin, lý tưởng chính trị thành hành động thực tiễn, tính tích cực hoạt động chính trị - xã hội của sinh viên chính là sự tham gia vào sinh hoạt đoàn thể. Hiện nay mức độ tham gia phong trào, hoạt động chính trị của sinh viên do Đoàn, Hội của trường tổ chức là khá cao. Phong trào sinh viên tình nguyện thực sự đã mang lại kết quả nhiều mặt, thúc đẩy tích cực hiệu quả sự phát triển kinh tế chính trị, văn hoá, xã hội. Qua đó, sinh viên được rèn luyện, được đóng góp sức mình, thể hiện trách nhiệm của mình: sống có hoài bão, có lý tưởng và không ngừng nâng cao ý thức chính trị để trưởng thành. - Bên cạnh những mặt tích cực thì hiện nay còn một bộ phận sinh viên, vì lý do này hay lý do khác, xa rời lý tưởng của cộng đồng, gò mình theo lối sống thực dụng, ích kỷ bản thân, mưu cầu danh lợi. Đây là thực trạng đáng báo động đối với những biểu hiện sai lệch về ý thức chính trị của sinh viên cả nước trong giai đoạn hiện nay. 3.3. Nguyên nhân thực trạng ý thức chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay 3.3.1. Nguyên nhân của những mặt tích cực - Sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. - Sự quan tâm cuả các cấp uỷ Đảng, chính quyền, đoàn thể đối với công tác giáo dục tư tưởng chính trị. - Truyền thống văn hoá Việt Nam. 3.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế - Chủ nghĩa xã hội đang tạm lâm vào thoái trào. - Mặt trái của nền kinh tế thị trường. - Sự tiến công chống phá của các thế lực thù địch. 17 Chương 4 NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢNNHẰM NÂNG CAO Ý THỨC CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN VIỆT NAM 4.1. Một số vấn đề đặt ra đối với việc nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên Việt Nam hiện nay 4.1.1. Mâu thuẫn giữa việc phát huy yếu tố tích cực chính trị, với sự thiếu quan tâm tự giác, biểu hiện sai lệch về ý thức chính trị của sinh viên hiện nay Hiệu quả cao nâng cao ý thức chính trị phụ thuộc vào ý thức chủ quan của đối tượng giáo dục, tính tích cực tự giác của sinh viên trong chính trị không tự nhiên mà có, mà là bắt nguồn từ nhu cầu, lợi ích của họ, nếu không có nhu cầu đối tượng thờ ơ, vô cảm với nội dung giáo dục, mọi nỗ lực cố gắng của chủ thể nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên sẽ trở nên vô ích, tuy nhiên, hiện nay tính tích cực của sinh viên với nhận thức chính trị vẫn tiếp tục là một trở ngại cần giải quyết. Đó là: - Tâm lý thụ động thờ ơ về chính trị tồn tại ở một bộ phận sinh viên. - Giữa nhận thức thái độ chính trị với hành động chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay có khoảng cách khá lớn. - Hiện tượng đề cao lợi ích vật chất, lợi ích cá nhân, đời sống tri thức văn hóa chính trị đi xuống, vi phạm các chuẩn mực pháp luật trong sinh viên có những biểu hiện phức tạp. 4.1.2. Mâu thuẫn giữa yêu cầu nâng cao ý thức chính trị của chủ thể giáo dục với những hạn chế, bất cập trong công tác giáo dục chính trị, tư tưởng và tính đa dạng, phức tạp của thực tiễn đời sống kinh tế, xã hội hiện nay Một số vấn đề đặt ra cần phải giải quyết trong việc nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên hiện nay là: - Đa số các chủ thể làm công tác nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên chưa có nhận thức đầy đủ và hiệu quả cao. - Những tác động bất lợi từ tình hình kinh tế - xã hội trong nước còn tồn tại do những khó khăn, hạn chế, khuyết điểm chậm được khắc phục và sự chống phá của các thế lực bên ngoài. 18 - Xây dựng môi trường học tập nâng cao ý thức chính trị của sinh viên còn tiếp tục chịu tác động tiêu cự từ mặt trái của các vấn đề kinh tế, văn hóa xã hội. 4.1.3. Chính sách đào tạo, việc làm và các chính sách khác góp phần nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên với những bất cập trong việc thực hiện những chính sách đó Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều quy định, chính sách đối với sinh viên như: chính sách giáo dục đào tạo và sử dụng, chính sách về học bổng và khuyến khích học tập, chính sách tín dụng đối với học sinh, sinh viên, chính sách ưu đãi đối với người có công, chính sách khuyến khích sinh viên nghiên cứu khoa học… Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là vẫn còn một số hạn chế trong thực hiện chính sách đối với sinh viên, cụ thể là: việc thực hiện chế độ đối với con của người có công với cách mạng học các trường ngoài công lập tại các địa phương còn chưa thống nhất. Mức trợ cấp xã hội quy định từ năm 2002 đến nay chưa có thay đổi nên mức trợ cấp này hiện nay gần như không còn phù hợp. Vẫn còn một số ít các sinh viên cử tuyển sau tốt nghiệp chưa được bố trí việc làm phù hợp, tỷ lệ sinh viên học xong thất nghiệp còn khá lớn, rồi sinh viên đào tạo xong lại không đáp ứng được nhu cầu cầu chuyên môn, dẫn đến gây nên sự lãng phí về nguồn nhân lực. 4.2. Những giải pháp nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên Việt Nam giai đoạn hiện nay 4.2.1. Nhóm giải pháp về kinh tế Một là: Ban giám hiệu nhà trường, các khoa, Đoàn thanh niên, Hội sinh viên trường cần có các chính sách chăm lo đời sống vật chất, tinh thần và tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên học tập, nghiên cứu khoa học. Khi điều kiện vật chất, đời sống được nâng cao, điều kiện học tập được cải thiện, sinh viên sẽ an tâm hơn trong học tập, rèn luyện, xác định cho mình một mục tiêu học tập đúng đắn. Trong điều kiện kinh tế phát triển như hiện nay, muốn nâng cao ý thức chính trị của sinh viên, nhà trường cần phải đảm bảo điều kiện vật chất, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên hoạt động học tập, tự giác nghiên cứu