Tài liệu Nâng cao năng lực cạnh tranh của trường đại học công nghệ tp.hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM --------------- NGUYỄN THỊ NGỌC VÂN NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã ngành: 60340102 TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI CÔNG NGHỆ TP.HCM --------------- NGUYỄN THỊ NGỌC VÂN NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã ngành: 60340102 CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LƯU THANH TÂM TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2014 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. Lưu Thanh Tâm Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP.HCM ngày 21 tháng 01 năm 2014 Thành phần Hội đồng đánh giá luận văn Thạc sĩ gồm: TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 TS. Trương Quang Dũng Chủ tịch 2 TS. Phan Mỹ Hạnh Phản biện 1 3 TS. Phạm Thị Nga Phản biện 2 4 TS. Nguyễn Đình Luận Ủy viên 5 TS. Nguyễn Hữu Thân Ủy viên, Thư ký Xác nhận của chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có) Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM PHÒNG QLKH – ĐTSĐH Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. HCM, ngày 30 tháng 12 năm 2013 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: Nguyễn Thị Ngọc Vân Giới tính: Nữ Ngày, tháng, năm sinh: 14/08/1983 Nơi sinh: Bến Tre Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh, MSHV: 1241820114 I. Tên đề tài: Nâng cao năng lực cạnh tranh của trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh II. Nhiệm vụ và nội dung Luận văn này được thực hiện nhằm mục tiêu nghiên cứu và đề ra giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của trường Đại học Công nghệ TP. HCM. Nội dung chính của luận văn gồm 3 phần: Phần 1 - Cơ sở lý luận: Hệ thống lại các khái niệm cơ bản nhất về năng lực cạnh tranh và nâng cao năng lực cạnh tranh. Phần 2 - Nghiên cứu thực trạng năng lực cạnh tranh: luận văn tóm tắt sơ lược quá trình hình thành, phát triển, sơ đồ tổ chức của trường Đại học Công nghệ TP.HCM. Đồng thời, luận văn phân tích các yếu tố môi trường bên trong, bên ngoài ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh. Bên cạnh đó, việc phân tích những ưu, khuyết điểm trong năng lực cạnh tranh cũng là cơ sở để đưa ra giải pháp thích hợp cho nhà trường. Phần 3 – Đề xuất giải pháp: Luận văn đã phân tích những cơ hội và thách thức cùng với những định hướng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh. Từ đó, xây dựng những giải pháp nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra. III. Ngày giao nhiệm vụ: 07/08/2013 IV. Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 30/12/2013 V. Cán bộ hướng dẫn: TS. Lưu Thanh Tâm CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH i LỜI CAM ĐOAN Để thực hiện luận văn “Nâng cao năng lực cạnh tranh của trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh”, tôi đã tự mình nghiên cứu, tìm hiểu vấn đề, vận dụng kiến thức đã học và trao đổi với giảng viên hướng dẫn, đồng nghiệp, và bạn bè,… Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả trong luận văn này là trung thực, các thông tin trích dẫn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện luận văn Nguyễn Thị Ngọc Vân ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự động viên, giúp đỡ từ nhiều cá nhân và tập thể. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Tiến sĩ Lưu Thanh Tâm đã hướng dẫn tận tình, nghiêm túc, có bài bản khoa học giúp tôi có thể hoàn thành được luận văn thạc sỹ này. Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy/Cô giảng dạy lớp cao học 12SQT13 đã truyền đạt những kiến thức quý báu, làm nền tảng tốt giúp cho tôi có phương pháp và tư duy khoa học. Đồng thời, tôi cũng gửi lời cảm ơn tới các lãnh đạo Phòng, Khoa, Ban, các anh/chị, các bạn đồng nghiệp hiện đang công tác tại Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh (HUTECH) đã giúp tôi rất nhiều trong quá trình tìm hiểu thực tế, thu thập dữ liệu để thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn. TP. Hồ Chí Minh, ngày 30 tháng 12 năm 2013 Người thực hiện luận văn Nguyễn Thị Ngọc Vân iii TÓM TẮT Nhận thức được tầm quan trọng, sự cần thiết nâng cao năng lực cạnh tranh của HUTECH trong thời buổi gia tăng về số lượng của các trường Đại học, Cao đẳng hiện nay, đồng thời phân tích thực trạng, từ đó đề xuất giải pháp thích hợp để nâng cao uy tín, thế mạnh, thương hiệu của HUTECH, đề tài: “ Nâng cao năng lực cạnh tranh của Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh ” ra đời. Trong chương 1, tác giả đã nêu lên một số khái niệm về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh và tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cạnh tranh. Bên cạnh đó, tác giả phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh, từ các yếu tố bên trong: nguồn nhân lực, tài chính, vật chất kỹ thuật,... đến các yếu tố bên ngoài: khách hàng, nhà cung cấp, các đối thủ cạnh tranh,... Trong chương 2, tác giả trình bày lịch sử hình thành và phát triển của HUTECH. Từ đó phân tích các yếu tố môi trường bên ngoài và bên trong ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của trường. Sau khi phân tích thực trạng, tác giả đã làm rõ những ưu điểm, hạn chế còn tồn đọng, qua đó làm cơ sở đề xuất các giải pháp và kiến nghị cần thiết nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của nhà trường. Trong chương 3, tác giả đã trình bày những cơ hội và thách thức trước mắt trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của HUTECH. Từ các định hướng, tác giả đề xuất những nhiệm vụ chiến lược góp phần thúc đẩy khả năng cạnh tranh của trường. Từ kết quả nghiên cứu của đề tài, cho thấy rằng việc nâng cao năng lực cạnh tranh là hết sức cần thiết đối với HUTECH trong giai đoạn hiện nay. Nghiên cứu này giúp cho Hội đồng quản trị, BGH có cơ sở trong việc lựa chọn những giải pháp phù hợp nhất để nâng cao năng lực cạnh tranh cho trường và khẳng định vị trí của HUTECH trên thị trường giáo dục Việt Nam. iv ABSTRACT Recognize the importance and necessity enhance competitiveness of Hutech at moment increase in the number of universities and colleges, situation analysis and proposes solutions appropriate to enhance the reputation, brand and strengths of HUTECH, thesis: "Enhance the competitiveness of Ho Chi Minh University of Techology" was born. In Chapter 1, the author raises some concepts of competition, competitiveness and the importance of improving competitiveness. In addition, author have analyzed the factors that affect competitiveness, from the inside elements: human, financial, material and technical, ... to external factors: customers, suppliers, and competitors,... In chapter 2, the author presents the history of formation and development of the Hutech. From there, analysis of external environmental factors and internal affects the competitiveness of the school. After analyzing the current situation, the author makes clear the advantages, limitations, which serve as a basis to propose solutions and recommendations necessary to improve the competitiveness of HUTECH. In chapter 3, the author presents the opportunities and challenges ahead in improving the competitiveness of the Hutech. From the orientation, the author propose strategic tasks contributing to the competitiveness of HUTECH. From the results of thesis show that the enhance competitiveness is essential for HUTECH in the current period. This research helps to Board of Trustees, Board of Rectors have basis in the selection of the most suitable solutions to enhance the competitiveness and strengthen its position in the market of education Vietnam. v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN........................................................................................................ ii TÓM TẮT ............................................................................................................ iii ABSTRACT ......................................................................................................... iv MỤC LỤC ..............................................................................................................v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................... viii DANH MỤC CÁC BẢNG.................................................................................... ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ....................................................................x PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................................................1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH..................................................................................................................4 1.1 Khái niệm về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh ...............................................4 1.1.1 Cạnh tranh ..............................................................................................4 1.1.2 Năng lực cạnh tranh................................................................................4 1.1.3 Lợi thế cạnh tranh...................................................................................5 1.1.4 Lý thuyết lợi thế cạnh tranh đặc thù của Michael Porter .........................6 1.2 Các yếu tố tác động đến năng lực cạnh tranh .................................................8 1.2.1 Các yếu tố bên trong...............................................................................8 1.2.1.1 Nguồn nhân lực ...............................................................................8 1.2.1.2 Nguồn lực về tài chính .....................................................................9 1.2.1.3 Nguồn lực về vật chất kỹ thuật.........................................................9 1.2.1.4 Trình độ tổ chức quản lý ..................................................................9 1.2.1.5 Hoạt động Marketing .....................................................................10 1.2.2 Các yếu tố bên ngoài ............................................................................10 1.2.2.1 Môi trường vĩ mô...........................................................................10 1.2.2.2 Môi trường vi mô...........................................................................12 1.3 Tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cạnh tranh ...............................13 vi CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM TRONG THỜI GIAN QUA....................15 2.1 Tổng quan về ngành giáo dục ......................................................................15 2.1.1 Vai trò của ngành giáo dục ...................................................................15 2.1.2 Xu thế đổi mới giáo dục ở Việt Nam ....................................................15 2.2 Sự hình thành và phát triển của trường Đại học Công nghệ TP. HCM .........17 2.2.1 Sự hình thành và phát triển ...................................................................17 2.2.2 Cơ cấu tổ chức......................................................................................18 2.2.3 Các bậc, hệ đào tạo...............................................................................21 2.2.4 Các ngành đào tạo ................................................................................22 2.3 Thực trạng các yếu tố tác động đến năng lực cạnh tranh của trường Đại học Công nghệ TP. HCM.........................................................................................27 2.3.1 Các yếu tố môi trường bên trong ..........................................................27 2.3.1.1 Tổ chức và quản lý đào tạo ............................................................27 2.3.1.2 Cơ sở vật chất ................................................................................29 2.3.1.3 Chương trình đào tạo .....................................................................33 2.3.1.4 Nguồn nhân lực .............................................................................35 2.3.1.5 Nguồn tài chính phục vụ đào tạo....................................................38 2.2.3.6 Thương hiệu và hoạt động quảng bá thương hiệu...........................41 2.3.2 Các yếu tố môi trường bên ngoài ..........................................................42 2.3.2.1 Kinh tế - xã hội ..............................................................................42 2.3.2.2 Chính sách và các quy định của pháp luật ......................................44 2.3.2.3 Khoa học công nghệ phát triển....................................................45 2.3.2.4 Đối thủ cạnh tranh .........................................................................46 2.4 Nhận xét chung về năng lực cạnh tranh của trường Đại học Công nghệ ...48 TP. HCM ..........................................................................................................48 2.5.1 Ưu điểm ...............................................................................................48 2.5.2 Khuyết điểm .........................................................................................50 vii CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HỒ CHÍ MINH ...............................53 3.1 Cơ hội và thách thức trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh đối với trường Đại học Công nghệ TP. HCM ...........................................................................53 3.1.1 Cơ hội...................................................................................................53 3.1.2 Thách thức............................................................................................58 3.2 Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của trường Đại học Công nghệ TP. HCM.................................................................................................................63 3.2.1 Tầm nhìn ..............................................................................................63 3.2.2 Sứ mạng ...............................................................................................64 3.2.3 Chất lượng đào tạo ...............................................................................64 3.3 Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của trường Đại học Công nghệ TP. HCM.................................................................................................................65 3.3.1 Tăng cường số lượng và nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên .........65 3.3.2 Tăng cường đầu tư về cơ sở vật chất để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học .....................................................................................................68 3.3.3 Đổi mới chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu xã hội....................70 3.3.4 Tích cực tham khảo kinh nghiệm của các trường đại học khác trong xây dựng mô hình quản lý đào tạo .......................................................................71 3.4 Một số kiến nghị cụ thể ...............................................................................72 3.4.1 Đối với Bộ Giáo dục & Đào tạo............................................................72 3.4.2 Đối với nhà nước ..................................................................................73 3.4.3 Đối với nhà trường ...............................................................................74 KẾT LUẬN ..........................................................................................................82 viii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BGH CB - GV - NV CB - NV CBQL CĐ CNTT CTĐT ĐH EFE EFQM GD&ĐT GDĐH GS GV HUTECH IFE KT – TC - NH KT & ĐBCL PGS QTKD SV TCCN TH TN TP. HCM TS Ban giám hiệu Cán bộ - Giảng viên - Nhân viên Cán bộ - Nhân viên Cán bộ quản lý Cao đẳng Công nghệ thông tin Chương trình đào tạo Đại học Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài European Foundation for Quality Management Giáo dục và đào tạo Giáo dục đại học Giáo sư Giảng viên Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong Kế toán - Tài chính - Ngân hàng Khảo Thí & Đảm bảo Chất lượng Phó giáo sư Quản trị kinh doanh Sinh viên Trung cấp chuyên nghiệp Thực hành Thí nghiệm Thành phố Hồ Chí Minh Tiến sỹ ix DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Các bậc, hệ đào tạo ...............................................................................24 Bảng 2.2: Các ngành đào tạo hệ đại học chính quy................................................26 Bảng 2.3: Các ngành đào tạo hệ cao đẳng chính quy .............................................27 Bảng 2.4: Các ngành đào tạo hệ đại học văn bằng 2 ..............................................27 Bảng 2.5: Các ngành đào tạo hệ đại học liên thông từ cao đẳng ............................28 Bảng 2.6: Các ngành đào tạo hệ đại học liên thông từ trung cấp............................28 Bảng 2.7: Các ngành đào tạo hệ đại học vừa làm vừa học .....................................28 Bảng 2.8: Các ngành đào tạo hệ cao đẳng liên thông từ trung cấp .........................29 Bảng 2.9: Các ngành đào tạo hệ cao đẳng thực hành .............................................29 Bảng 2.10: Các ngành đào tạo hệ trung cấp chuyên nghiệp ...................................29 Bảng 2.11: Thống kê số lượng phòng học lý thuyết...............................................32 Bảng 2.12: Thống kê số lượng phòng thí nghiệm, xưởng, cơ sở thực hành............34 Bảng 2.13: Cơ cấu nguồn nhân lực từ 2010 - 2013................................................39 Bảng 2.14: Số lượng giảng viên cơ hữu từ 2010-2013...........................................41 Bảng 2.15: Học phí theo nghị định số 49/2010/NĐ-CP của Chính phủ..................42 Bảng 2.16: Nhu cầu nhân lực theo ngành nghề giai đoạn 2012 -2015....................47 x DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ , SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Sơ đồ tổ chức của HUTECH ................................................................23 Sơ đồ 2.2: Quy trình xây dựng chương trình đào tạo .............................................37 Biểu đồ 2.1: Nguồn nhân lực HUTECH 2010-2013 .............................................39 Biểu đồ 2.2: Cơ cấu nguồn nhân lực HUTECH 2010 ............................................40 Biểu đồ 2.3: Cơ cấu nguồn nhân lực HUTECH 2013 ............................................40 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do thực hiện đề tài Trong những năm gần đây, nhu cầu học tập nói chung và học Đại học nói riêng ngày càng tăng. Theo đó, số trường Đại học ngoài công lập ra đời ngày càng nhiều. Những tín hiệu trên là đáng mừng, nhưng phải nhìn nhận rằng nền giáo dục của nước ta chỉ mới phát triển về số lượng, còn về chất lượng chưa thật sự như mong muốn. Đó chính là vấn đề xã hội quan tâm tìm lời giải ngắn mà hiệu quả nhất cho bài toán nâng cao chất lượng giáo dục Đại học. Đặc biệt, việc gia nhập WTO làm cho sự cạnh tranh về nguồn nhân lực là rất lớn. Trong khi sinh viên ra trường phần lớn thiếu kinh nghiệm thực tiễn và chưa vận dụng tốt kiến thức đã học, số khác làm việc không đúng chuyên môn. Trước tình hình đó, các trường Đại học phải nghiêm túc định vị bản thân, vận dụng những mô hình quản lý thích hợp để nâng cao uy tín, thế mạnh, thương hiệu của mình là nhiệm vụ cấp thiết. Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh (HUTECH) được thành lập từ năm 1995, tiền thân là Đại học Kỹ thuật Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh. Trải qua 18 năm, với tôn chỉ Tri thức – Đạo đức – Sáng tạo, trường luôn hướng đến mục tiêu đào tạo sinh viên phát triển toàn diện kiến thức chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp, năng động - bản lĩnh - tự tin hội nhập với cộng đồng quốc tế, đảm nhận tốt công việc trong môi trường đa lĩnh vực, đa văn hoá. Để khẳng định vai trò giáo dục tiên phong của mình và trở thành đơn vị đào tạo uy tín, tin cậy trong cả nước, trường đã không ngừng phát triển cả về chất là lượng. Với mong muốn góp phần đắc lực trong việc thúc đẩy sự lớn mạnh về thương hiệu của nhà trường, đề tài: “ Nâng cao năng lực cạnh tranh của Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh” ra đời. 2. Mục tiêu của đề tài Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của HUTECH trong xu thế đổi mới giáo dục Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của trường dựa trên việc tìm hiểu các nhân tố tác động đến năng lực cạnh tranh 2 Kiến nghị giải pháp cải thiện một số yếu tố yếu kém, đồng thời nâng cao hơn nữa năng lực cạnh tranh của HUTECH trong xu thế đổi mới giáo dục. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài Đối tượng: nghiên cứu năng lực cạnh tranh của HUTECH Phạm vi: Phạm vi nghiên cứu về không gian: năng lực cạnh tranh của HUTECH trên địa bàn TP. HCM Phạm vi nghiên cứu về thời gian: thực trạng hoạt động của HUTECH từ 2010 đến 2013 4. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp hệ thống: nghiên cứu các vấn đề khác nhau, có mối liên hệ qua lại với nhau cùng tác động đến một đối tượng đó là năng lực cạnh tranh của HUTECH. - Phương pháp chuyên gia: tham khảo các chuyên gia có sự am hiểu về đào tạo, các yếu tố tác động và mức độ tác động của các yếu tố đó như thế nào đối với năng lực cạnh tranh của HUTECH. - Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp, so sánh và suy luận logic: để tổng hợp số liệu, dữ liệu nhằm xác định mục tiêu cũng như lựa chọn các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh. 5. Ý nghĩa thực tiễn Đề tài giúp cho trường HUTECH có cái nhìn rõ hơn về tình hình hoạt động hiện nay của trường; từ đó nhận ra được những yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh để có những giải pháp phù hợp cho việc nâng cao năng lực cạnh tranh của mình; xác định vị thế, nâng tầm thương hiệu của trường trong nền giáo dục trong và ngoài nước. 3 6. Kết cấu của đề tài: Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và các phụ lục, nội dung của luận văn bao gồm 3 chương sau đây: Chương 1: Cơ sở lý luận về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh của trường Đại học Công nghệ TP. HCM trong thời gian qua Chương 3: Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của trường Đại học Công nghệ TP. HCM 4 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH 1.1 Khái niệm về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh 1.1.1 Cạnh tranh Cạnh tranh là một khái niệm được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực và có nhiều cách hiểu khác nhau. Theo từ điển Bách khoa Việt Nam: “Cạnh tranh (trong kinh doanh) là hoạt động tranh đua giữa những người sản xuất hàng hóa, giữa các thương nhân, các nhà kinh doanh trong nền kinh tế thị trường, chi phối quan hệ cung cầu, nhằm giành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ thị trường có lợi nhất”. [7] Đối với các doanh nghiệp, cạnh tranh có thể được hiểu là sự tranh đua giữa các doanh nghiệp trong việc tìm kiếm lợi nhuận và sống sót trên thị trường. Theo tác giả Tôn Thất Nguyễn Thiêm trong tác phẩm Thị trường, chiến lược, cơ cấu thì cạnh tranh không phải là diệt trừ đối thủ của mình mà phải mang lại cho khách hàng những giá trị gia tăng cao hơn và mới lạ hơn để khách hàng lựa chọn mình chứ không lựa chọn các đối thủ cạnh tranh của mình. [3] Trong thực tế hiện nay vẫn còn tồn tại nhiều quan niệm khác nhau về cạnh tranh. Nhìn chung, có thể nói: Cạnh tranh là nguồn gốc tạo ra động lực cho sự phát triển. Cạnh tranh không phải để diệt trừ đối thủ mà là để nâng cao chất lượng chính bản thân doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp có thể tồn tại và phát triển trong môi trường luôn vận động và biến đổi. 1.1.2 Năng lực cạnh tranh Theo Michael E. Porter, năng lực cạnh tranh là khả năng sáng tạo ra sản phẩm có quy trình công nghệ độc đáo để tạo ra giá trị gia tăng cao phù hợp với nhu cầu khách hàng, chi phí thấp, năng suất cao nhằm tăng nhanh lợi nhuận. [5] Theo tác giả Tôn Thất Nguyễn Thiêm trong tác phẩm Thị trường, chiến lược, cơ cấu thì nêu lên tầm quan trọng của việc gia tăng giá trị nội sinh và ngoại sinh của 5 doanh nghiệp, đây chính là năng lực cạnh tranh mà mỗi doanh nghiệp cố gắng đạt được, là cơ sở để doanh nghiệp thực hiện các chiến lược kinh doanh của mình. [3] Như vậy, nhìn chung năng lực cạnh tranh có thể hiểu là khả năng khai thác, huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực và các điều kiện khách quan một cách có hiệu quả nhằm tạo ra lợi thế cạnh tranh trước đối thủ, đảm bảo cho doanh nghiệp có thể tồn tại và phát triển trên thị trường. Có 2 loại: cạnh tranh lành mạnh và cạnh tranh không lành mạnh. Cạnh tranh lành mạnh là loại cạnh tranh theo đúng quy định của pháp luật, đạo đức xã hội, đạo đức kinh doanh. Cạnh tranh có tính chất thi đua, thông qua đó mỗi chủ thể nâng cao năng lực của chính mình mà không dùng thủ đoạn triệt hạ đối thủ. Phương châm của cạnh tranh lành mạnh là “không cần phải thổi tắt ngọn nến của người khác để mình tỏa sáng”. Cạnh tranh không lành mạnh là bất cứ hành động nào trong hoạt động kinh tế trái với đạo đức nhằm làm hại các đối thủ kinh doanh hoặc khách hàng. Và cũng gần như sẽ không có người thắng nếu việc kinh doanh được tiến hành giống như một cuộc chiến. Cạnh tranh khốc liệt mang tính tiêu diệt chỉ dẫn đến một hậu quả thường thấy sau các cuộc cạnh tranh khốc liệt là sự sụt giảm mức lợi nhuận ở khắp mọi nơi. 1.1.3 Lợi thế cạnh tranh Theo quan điểm truyền thống cổ điển, các nhân tố sản xuất như: đất đai, vốn, lao động là những yếu tố thuộc về tài sản hữu hình được coi là nhân tố để tạo ra lợi thế cạnh tranh. Theo Michael Porter, trong tác phẩm Competitive advantage cho rằng, tùy theo mỗi doanh nghiệp có những lợi thế cạnh tranh khác nhau, để có thể thành công trên thị trường tức là doanh nghiệp phải có khả năng cạnh tranh so với các đối thủ. Mặt khác, lợi thế cạnh tranh có thể được biểu hiện ở 3 góc độ: hoặc phí tổn thấp hơn, có những khác biệt độc đáo so với đối thủ hoặc tập trung trước tiên vào một phân khúc thị trường nào đó để phát triển. [6] 6 Như vậy, đối với một doanh nghiệp, lợi thế cạnh tranh là những gì làm cho doanh nghiệp đó khác biệt và chiếm ưu thế hơn so với đối thủ cạnh tranh. Đó là những thế mạnh mà doanh nghiệp có hay khai thác tốt hơn đối thủ cạnh tranh. Việc tạo dựng và duy trì lợi thế cạnh tranh đóng một vai trò rất lớn trong sự thành công của doanh nghiệp. 1.1.4 Lý thuyết lợi thế cạnh tranh đặc thù của Michael Porter Dựa vào mô hình 5 áp lực cạnh tranh của M. Porter đưa ra đã giúp xác định những quy luật cạnh tranh trong bất cứ ngành công nghiệp nào. Cơ sở của việc phân tích này nhằm xác định những nhân tố then chốt của thành công trong cạnh tranh, cũng như nhận ra các cơ hội và mối đe dọa cho doanh nghiệp. Theo đó, mô hình xác định chìa khoá thành công nằm ở khả năng tạo sự khác biệt của doanh nghiệp trong việc giải quyết mối quan hệ với các đối tượng cạnh tranh. Bên cạnh đó cũng cần phải xem xét và phân tích môi trường vĩ mô nhằm xác định những nhân tố quan trọng về phía chính phủ, xã hội, chính trị, tự nhiên và công nghệ để nhận diện các cơ hội và thách thức đối với doanh nghiệp. Theo Micheal Porter, các doanh nghiệp có thể thực hiện các hành động khác nhau để tạo nên lợi thế cạnh tranh bền vững. Việc nâng cao hiệu quả các hoạt động nhằm tạo ra sự đổi mới, hiệu suất tốt hơn với chi phí thấp nhất dựa vào hiệu suất lao động và nguồn vốn, từ đó nâng cao chất lượng nhằm tạo ra những sản phẩm hay dịch vụ tin cậy, an toàn và khác biệt nhằm đem lại những giá trị cao hơn trong nhận thức của khách hàng. [6] Tuy nhiên, để duy trì lợi thế cạnh tranh, theo Micheal Porter, phải đáp ứng được các điều kiện như tận dụng lợi thế từ những sản phẩm độc quyền về công nghệ, danh tiếng thương hiệu, nguồn gốc khác biệt càng nhiều thì các đối thủ càng khó bắt chước và phải không ngừng cải tiến nâng cấp, luôn tạo ra những lợi thế cạnh tranh mới nhanh hơn đối thủ để thay thế những cái cũ. Vì thế, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp được thể hiện bằng khả năng bù đắp chi phí, duy trì lợi nhuận và được đo bằng sản phẩm và dịch vụ của doanh nghiệp trên thị trường. Các doanh nghiệp phải nỗ lực tăng cường năng lực cạnh tranh của chính mình bằng việc thúc đẩy công tác nghiên cứu và triển khai công nghệ, nâng cao trình độ nguồn nhân