ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o--------
LÊ HẢI VIỆT
NÂNG CAO NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN
CỦA CÁN BỘ THANH TRA
TẠI THANH TRA BỘ TÀI CHÍNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội – 2017
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o--------
LÊ HẢI VIỆT
NÂNG CAO NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN
CỦA CÁN BỘ THANH TRA
TẠI THANH TRA BỘ TÀI CHÍNH
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. PHAN HUY ĐƢỜNG
XÁC NHẬN CỦA
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CHẤM LUẬN VĂN
Hà Nội – 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện, các số liệu
đƣợc khai thác từ các nguồn báo cáo chính thức, không sao chép dƣới bất cứ hình
thức nào, dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của GS.TS. Phan Huy Đƣờng.
Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn thầy giáo GS.TS. Phan Huy Đƣờng
đã tận tâm, nhiệt tình chỉ bảo, hƣớng dẫn tôi trong thời gian thực hiện luận văn thạc
sĩ này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Sau đại học, các thầy cô khoa
Kinh tế chính trị, Bộ môn Quản lý Kinh tế - Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc
gia Hà Nội, các Quý thầy cô đã giúp tôi trang bị tri thức, tạo điều kiện thuận lợi nhất
cho tôi trong suốt quá trình học tập và hƣớng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu thực
hiện luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo, các đồng nghiệp của tôi tại cơ quan
Thanh tra Bộ Tài chính đã chia sẻ thông tin, cung cấp cho tôi nhiều nguồn tài liệu
hữu ích phục vụ cho đề tài nghiên cứu.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã động viên hỗ trợ tôi
trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này.
MỤC LỤC
DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... i
DANH MỤC BẢNG BIỂU ....................................................................................... ii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................ iii
DANH MỤC SƠ ĐỒ ................................................................................................ iii
PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ LÝ LUẬN CƠ
BẢN VỀ NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN CỦA CÁN BỘ THANH TRA...................4
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài .............................4
1.1.1. Các công trình đã nghiên cứu .......................................................................4
1.1.2. Đánh giá và chỉ ra khoảng trống các công trình đã công bố........................6
1.2. Cơ sở lý luận về thanh tra, năng lực chuyên môn của cán bộ thanh tra 1.2.1.
Tổng quan về thanh tra ...............................................................................................8
- Thanh tra (động từ trong tiếng Anh là Inspect) xuất phát từ gốc Latinh
(Inspectare) có nghĩa là “nhìn vào bên trong”, chỉ một sự kiểm tra, xem xét từ
bên ngoài đối với hoạt động của một đối tượng nhất định. ....................................8
1.2.2. Quan điểm về năng lực chuyên môn: ..........................................................10
1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực chuyên môn của cán bộ thanh tra ...13
1.3. Kinh nghiệm về thanh tra và bài học với Thanh tra Bộ Tài chính ...........................16
1.3.1. Kinh nghiệm của thanh tra tài chính tại một số quốc gia ...........................16
* Thanh tra Tài chính Pháp ...................................................................................17
* Tại Bộ Tài chính Australia .................................................................................18
1.3.2. Kinh nghiệm của Thanh tra Chính phủ .......................................................19
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................22
2.1. Nguồn tài liệu .....................................................................................................22
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................22
2.2.1. Phương pháp phân tích................................................................................22
2.2.2. Phương pháp tổng hợp ................................................................................23
2.2.3. Phương pháp thống kê mô tả và nghiên cứu tài liệu ...................................23
2.2.4. Sử dụng mô hình phân tích SWOT ...............................................................24
2.3. Địa điểm và thời gian thực hiện nghiên cứu ......................................................24
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN CỦA CÁN BỘ
THANH TRA TẠI THANH TRA BỘ TÀI CHÍNH GIAI ĐOẠN 2011 – 2015 .....25
3.1. Giới thiệu khái quát về Thanh tra Bộ Tài chính.................................................25
3.2. Kết quả chuyên môn của Thanh tra Bộ Tài chính giai đoạn 2011 – 2015:........31
3.2.1. Kết quả công tác thanh tra, kiểm tra ...........................................................31
3.2.2. Về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo .........................................39
3.2.3. Kết quả công tác thanh tra phòng, chống tham nhũng và thực hành tiết
kiệm, chống lãng phí ..............................................................................................40
3.2.4. Về đào tạo bồi dưỡng chuyên môn ..............................................................41
3.2.5. Về tham gia xây dựng văn bản pháp luật, phối hợp xử lý tài chính với các
cơ quan khác ..........................................................................................................42
3.3. Thực trạng năng lực chuyên môn của cán bộ thanh tra tại Thanh tra Bộ Tài
chính ..........................................................................................................................44
3.3.1. Yêu cầu về năng lực chuyên môn ....................................................................44
3.3.2. Đánh giá chung về thực trạng năng lực chuyên môn của cán bộ thanh tra
tại Thanh tra Bộ Tài chính.....................................................................................45
3.3.3. Những tồn tại ảnh hưởng tới chất lượng năng lực chuyên môn của cán bộ
Thanh tra Bộ Tài chính ..........................................................................................48
3.3.4. Nguyên nhân của những tồn tại ...................................................................54
CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP, ĐỀ XUẤT NÂNG CAO NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN
CỦA CÁN BỘ THANH TRA TẠI THANH TRA BỘ TÀI CHÍNH.......................56
4.1. Quan điểm, mục tiêu hoạt động .........................................................................56
4.1.1. Cơ sở lý luận ...................................................................................................56
4.1.2. Mục tiêu nâng cao năng lực chuyên môn đến năm 2020, tầm nhìn đến năm
2025 . .....................................................................................................................58
4.2.1. Các giải pháp: .............................................................................................61
4.2.2. Đề xuất với cấp trên.....................................................................................69
KẾT LUẬN ...............................................................................................................73
TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................74
Phụ lục
DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT
Ký hiệu
Nguyên nghĩa
1
DNNN
Doanh nghiệp nhà nƣớc
2
NSNN
Ngân sách Nhà nƣớc
3
PCTN
Phòng, chống tham nhũng
4
THTKCLP
Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí
5
UBND
Ủy ban nhân dân
i
DANH MỤC BẢNG BIỂU
STT
Bảng
1
Bảng 3.1
Nội dung
Bảng tổng hợp số đoàn thanh tra, kiểm tra Thanh tra Bộ
Tài chính thực hiện trong giai đoạn 2010 - 2014
Trang
33
Bảng tổng hợp số kiến nghị xử lý về tài chính qua công
2
Bảng 3.2
tác thanh tra của Thanh tra Bộ Tài chính giai đoạn 2011 -
34
2015
Bảng tổng hợp kết quả kiến nghị về cơ chế, chính sách,
3
Bảng 3.4
chấn chỉnh công tác quản lý tài chính của đơn vị và công
tác điều hành của cơ quan quản lý cấp trên giai đoạn 2011
37
- 2015
Bảng tổng hợp tình hình tiếp công dân và giải quyết khiếu
4
Bảng 3.5
nại, tố cáo giai đoạn 2011 - 2015 của Thanh tra Bộ Tài
39
chính
Tổng hợp tình hình tham gia xây dựng văn bản quy phạm
5
Bảng 3.6
pháp luật, phối hợp xử lý tài chính với cơ quan khác (số
43
lƣợt)
6
Bảng 3.7
Thống kê số lƣợng công chức Thanh tra Bộ Tài chính tại
thời điểm 31/12/2015
ii
48
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
STT
Biểu đồ
Nội dung
Trang
Biểu đồ thể hiện số thực hiện kiến nghị xử lý tài
1
Biểu đồ 3.3
chính qua thanh tra, kiểm tra các năm giai đoạn
36
2011 - 2015
DANH MỤC SƠ ĐỒ
STT
Sơ đồ
1
Sơ đồ 1.1
Nội dung
Mô hình tổ chức Thanh tra ngành Tài chính
iii
Trang
30
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Thanh tra Bộ Tài chính là đơn vị thuộc Bộ Tài chính, có chức năng tham
mƣu, giúp Bộ trƣởng Bộ Tài chính quản lý thống nhất, toàn diện công tác thanh tra;
giải quyết khiếu nại, tố cáo; phòng, chống tham nhũng; thực hành tiết kiệm, chống
lãng phí; thực hiện thanh tra hành chính đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc
phạm vi quản lý của Bộ Tài chính và thanh tra chuyên ngành trong phạm vi quản lý
nhà nƣớc của Bộ Tài chính.
Thanh tra Bộ Tài chính chịu sự chỉ đạo, điều hành của Bộ trƣởng Bộ Tài chính
và chịu sự chỉ đạo về công tác, hƣớng dẫn về nghiệp vụ của Thanh tra Chính phủ.
Thanh tra tài chính, một công cụ thiết yếu trong quản lý, điều hành tài chính
nhà nƣớc, luôn đổi mới, phát triển vì mục tiêu chung của ngành tài chính. Hoạt
động thanh tra tài chính đã có những đóng góp rất lớn vào hoàn thiện cơ chế chính
sách quản lý tài chính, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phát hiện sai phạm về kinh tế,
kiến nghị tăng thu, giảm chi cho ngân sách nhà nƣớc, tăng cƣờng kỷ cƣơng, kỷ luật
trong quản lý tài chính. Lịch sử phát triển từ năm 1945 đến nay đã khẳng định,
chứng minh vị trí, sự lớn mạnh, bền vững của thanh tra tài chính, là công cụ quan
trọng, thiết yếu của Nhà nƣớc trong quản lý kinh tế - tài chính.
Cùng với sự phát triển của kinh tế trong nƣớc, hội nhập kinh tế quốc tế, cùng
với chủ trƣơng đổi mới về định hƣớng, cơ chế quản lý tài chính đối với các ngành,
lĩnh vực và đòi hỏi tất yếu phải nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động thanh tra
tài chính. Nhân tố trọng yếu thành công là phải nâng cao năng lực chuyên môn đội
ngũ công chức thanh tra,vì không ai hết, chính họ là ngƣời quyết định sự thành bại
của tổ chức.
Thực tế, năng lực chuyên môn của Thanh tra Bộ Tài chính hiện nay còn hạn
chế, chƣa ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Số lƣợng cán bộ
trình độ cao còn ít, chƣa đủ để kiểm soát những vị trí thiết yếu với vai trò là nhà
quản lý và chuyên gia đầu ngành về tài chính. Trình độ, năng lực chuyên môn cán
1
bộ thanh tra chƣa đƣợc đào tạo bài bản, còn hạn chế cả về kiến thức lẫn kỹ năng. Vì
vậy, việc nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ công chức thanh tra hoạt động
hiệu quả là rất cấp thiết, khách quan.
Ngày 08/12/2015, Thủ tƣớng Chính phủ đã ban hành Quyết định số
2213/QĐ-TTg về việc ban hành Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm
2020, tầm nhìn đến năm 2030, trong đó một trong những nội dung quan trọng, cốt
lõi là xây dựng ngành Thanh tra, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thanh tra
chuyên nghiệp, trách nhiệm, kỷ cương, liêm chính nhằm góp phần nâng cao hiệu
lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước và hội nhập quốc tế.
Nhận thức đƣợc tầm quan trọng cũng nhƣ tính cấp thiết của nhiệm vụ, tôi
chọn đề tài “Nâng cao năng lực chuyên môn của cán bộ thanh tra tại Thanh tra
Bộ Tài chính” làm luận văn thạc sỹ của mình.
Câu hỏi nghiên cứu của đề tài là: Cần có những giải pháp thiết thực nào để
nâng cao năng lực chuyên môn của cán bộ thanh tra tại Thanh tra Bộ Tài chính?
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cƣ́u
2.1. Mục tiêu
Mục tiêu của luận văn là đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao năng lực
chuyên môn của cán bộ thanh tra tại Thanh tra Bộ Tài chính. Đây đồng thời cũng là
những giải pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả hoạt động của Thanh tra Bộ Tài chính.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ cơ sở lý luận về chuyên môn trong lĩnh vực thanh tra tài chính, nhất
là của Thanh tra Bộ Tài chính (vừa với vai trò là cơ quan tham mƣu, vừa với vai trò
là cơ quan quản lý nhà nƣớc).
- Phân tích, đánh giá về thực trạng chuyên môn của cán bộ thanh tra tại
Thanh tra Bộ Tài chính giai đoạn 2011 - 2015; chỉ ra những kết quả đạt đƣợc, tồn
tại và nguyên nhân của những tồn tại.
- Đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực chuyên môn của cán bộ thanh
tra tại Thanh tra Bộ Tài chính.
2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là năng l ực chuyên môn của cán bộ thanh
tra tài chính theo cách tiếp cận khoa học quản lý kinh tế.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
* Phạm vi không gian: Luận văn nghiên cứu năng lực chuyên môn của cán
bộ thanh tra tại Thanh tra Bộ Tài chính.
*Phạm vi thời gian: Xác định thời gian ngắn thì khó thực hiện, không khả
thi, với thời gian khoảng 5 năm là vừa, nhƣng để phù hợp với chiến lƣợc của Nhà
nƣớc, tôi xác định nghiên cứu nhằm đề ra những giải pháp cho giai đoạn 2016 –
2020, định hƣớng 2025.
4. Đóng góp mới của luận văn
- Làm rõ cơ sở lý luận về thanh tra tài chính và năng lực chuyên môn của cán
bộ thanh tra tài chính.
- Đánh giá, phân tích thực trạng chuyên môn của cán bộ thanh tra tại Thanh
tra Bộ Tài chính.
- Gợi mở, đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao năng lực
chuyên môn của cán bộ thanh tra tại Thanh tra Bộ Tài chính.
5. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chƣơng:
Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu và lý luận cơ bản về năng lực
chuyên môn của cán bộ thanh tra
Chƣơng 2. Phƣơng pháp nghiên cứu
Chƣơng 3. Thực trạng năng lực chuyên môn của cán bộ thanh tra tại Thanh
tra Bộ Tài chính giai đoạn 2011 - 2015
Chƣơng 4. Giải pháp, đề xuất nâng cao năng lực chuyên môn của cán bộ
thanh tra tại Thanh tra Bộ Tài chính
3
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ
NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN CỦA CÁN BỘ THANH TRA
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
1.1.1. Các công trình đã nghiên cứu
Tính đến nay, đã có nhiều đề tài, luận văn, luận án nghiên cứu về công tác
thanh tra, kiểm tra tài chính nói chung và công tác thanh tra của Thanh tra Bộ Tài
chính nói riêng, cụ thể:
- Luận văn thạc sỹ “Đổi mới cơ chế thanh tra tài chính trong nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Vũ Hồng
Hải, năm 2005, đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận và phân tích thực tiễn về cơ
chế thanh tra tài chính, luận văn đã đƣa ra những quan điểm và đề xuất hệ thống các
giải pháp đổi mới cơ chế thanh tra tài chính ở nƣớc ta trong thời gian 2016-2020.
- Luận văn thạc sỹ “Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ thanh tra tài chính đến
năm 2012” của tác giả Nguyễn Kim Liên, năm 2007, đã tập trung làm rõ cơ sở lý
luận, đánh giá thực trạng đội ngũ cán bộ thanh tra ngành tài chính (gồm Thanh tra Bộ
Tài chính, Thanh tra các Tổng cục, Cục thuộc Bộ và Thanh tra các Sở Tài chính),
những kết quả đạt đƣợc, những bất cập, hạn chế và nguyên nhân; đề xuất những giải
pháp nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ thanh tra tài chính đến năm 2012.
- Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ “Đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra
tài chính đối với các cơ quan khoán chi hành chính, đơn vị sự nghiệp có thu thực
hiện cơ chế tự chủ tài chính” của Thanh tra Bộ Tài chính, năm 2005, đã nghiên cứu
làm rõ cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn của việc đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra tài
chính đối với các cơ quan hành chính khoán chi, đơn vị sự nghiệp có thu thực hiện
cơ chế tự chủ về tài chính; tập trung phân tích về công tác quản lý tài chính ở một
số đơn vị thuộc lĩnh vực sự nghiệp khoa học, sự nghiệp kinh tế, giáo dục, y tế, văn
hoá; đƣa ra các giải pháp, kiến nghị nhằm đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra tài
chính đối với các cơ quan hành chính khoán chi và các đơn vị sự nghiệp tự chủ tài chính.
4
- Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ “Thanh tra, kiểm tra tài chính đối với
công ty cổ phần ở Việt Nam”, Thanh tra Bộ Tài chính, năm 2007, đã đƣa ra những
đánh giá về thực trạng thanh tra, kiểm tra tài chính đối với công ty cổ phần đƣợc
chuyển đổi từ công ty nhà nƣớc, phân tích những thuận lợi, khó khăn và đề xuất
phƣơng hƣớng, giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động thanh tra,
kiểm tra tài chính đối với công ty cổ phần.
- Luận án tiến sỹ “Nâng cao hiệu quả, hiệu lực thanh tra tài chính dự án đầu
tư xây dựng sử dụng vốn nhà nước ở Việt Nam”của tác giả Nguyễn Văn Bình, năm
2010, đã làm sáng tỏ những vấn đề có liên quan đến hoạt động thanh tra tài chính
đối với dự án đầu tƣ xây dựng sử dụng vốn nhà nƣớc cả về phƣơng diện lý luận và
thực tiễn, đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả, hiệu lực thanh tra tài chính dự
án đầu tƣ xây dựng sử dụng vốn nhà nƣớc, góp phần nâng cao hiệu quả vốn đầu tƣ,
phòng chống tham nhũng, thất thoát, lãng phí vốn đầu tƣ trong thời kỳ thực hiện
công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam.
- Luận văn thạc sỹ “Hoạt động thanh tra tài chính đối với các doanh nghiệp
nhà nước của Thanh tra Bộ Tài chính” của tác giả Lại Thị Thúy Hằng, năm 2015, đã
đƣa ra những nghiên cứu, đánh giá về hoạt động thanh tra tài chính đối với doanh
nghiệp nhà nƣớc và đƣa ra các giải pháp nhằm tăng cƣờng hoạt động thanh tra tài chính
đối với doanh nghiệp nhà nƣớc để đi vào chiều sâu, kiến nghị sửa đổi chính sách pháp
luật về tài chính doanh nghiệp và tăng thu ngân sách, giảm chi cho doanh nghiệp.
- Văn kiện Dự án “Tăng cường năng lực tổng thể Thanh tra Tài chính đến năm
2014” của Thanh tra Bộ Tài chính, năm 2009, trên cơ sở phân tích thực trạng, hệ thống
các vấn đề đã đƣa ra các giải pháp nhằm mục tiêu xây dựng cơ bản thể chế hoạt động
cho thanh tra tài chính đảm bảo đồng bộ, đủ mạnh, tiếp thu các chuẩn mực và thông lệ
quốc tế; tăng cƣờng năng lực đội ngũ cán bộ; kiện toàn tổ chức; hiện đại hoá hệ thống
thông tin đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ của ngành thanh tra tài chính, góp phần quản lý,
sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính của đất nƣớc và phòng, chống tham nhũng.
Các đề tài, đề án đã đƣa ra những nghiên cứu, đánh giá về thực trạng công
tác thanh tra tài chính, thực trạng về đội ngũ cán bộ thanh tra nói chung và trong
5
một số lĩnh vực cụ thể, đồng thời đã đƣa ra những giải pháp nhằm nâng cao năng
lực nói chung (về cơ cấu tổ chức, chuyên môn, cơ chế chính sách, ...), hiệu quả hoạt
động thanh tra tài chính. Các đề tài, đề án đã góp phần vào những thay đổi trong tổ
chức, chuyên môn và hoạt động thanh tra của ngành Tài chính nói chung và Thanh
tra Bộ Tài chính nói riêng, đã thiết thực tăng cƣờng năng lực thanh tra tài chính
trong phát hiện và xử lý các sai phạm về quản lý tài chính ngân sách, kiến nghị sửa
đổi, bổ sung có hiệu quả chính sách chế độ quản lý tài chính.
1.1.2. Đánh giá và chỉ ra khoảng trống các công trình đã công bố
Các đề tài, đề án đã đƣa ra những nghiên cứu, đánh giá về thực trạng chuyên
môn của cán bộ thanh tra, công tác thanh tra tài chính nói chung và hoạt động thanh
tra tài chính một số lĩnh vực cụ thể, đồng thời đã đƣa ra những giải pháp nhằm nâng
cao năng lực, hiệu quả hoạt động thanh tra tài chính đối với một số nội dung cụ thể.
Các đề tài, đề án đã góp phần vào những thay đổi trong tổ chức và hoạt động thanh
tra của ngành Tài chính nói chung và Thanh tra Bộ Tài chính nói riêng trong thời
gian qua, đã thiết thực tăng cƣờng năng lực thanh tra tài chính trong phát hiện và xử
lý các sai phạm về quản lý tài chính ngân sách, kiến nghị sửa đổi, bổ sung có hiệu
quả chính sách chế độ quản lý tài chính.
Với một số đề tài nghiên cứu về công tác thanh tra tài chính, nhƣng cho đến
nay, chƣa có một nghiên cứu mới, cụ thể nhằm nâng cao năng lực chuyên môn của
cán bộ thanh tra tại Thanh tra Bộ Tài chính trong giai đoạn 2016 – 2020 đảm bảo
nâng cao giá trị cốt lõi để có thể đáp ứng đƣợc yêu cầu phải đổi mới, giải quyết
đƣợc các vấn đề lớn, hệ thống theo yêu cầu của quản lý nhà nƣớc về tài chính, phù
hợp với xu hƣớng đổi mới và yêu cầu cao trong công tác quản lý tài chính, cải cách
hành chính trong các lĩnh vực (ngân sách nhà nƣớc, vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản, tài
chính hành chính sự nghiệp, tài chính doanh nghiệp, lĩnh vực giá, các quỹ ngoài
ngân sách, quản lý tài chính nội bộ ngành tài chính). Do vậy, việc nghiên cứu đề tài
có ý nghĩa thiết thực cả về lý luận và thực tiễn, mang tính thời sự, nhằm đƣa ra các
đánh giá, đề xuất nhằm nâng cao năng lực chuyên môn của cán bộ thanh tra tài
chính tại Thanh tra Bộ Tài chính trong giai đoạn sắp tới.
6
Năm 2015 là năm cuối thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm
2011 – 2015, nền kinh tế đất nƣớc đã có những bƣớc chuyển biến tích cực trên
nhiều khía cạnh, nền pháp chế đã đƣợc chuẩn hóa hơn nhƣng dự báo tình hình kinh
tế thế giới trong giai đoạn 2016 – 2020 tiếp tục vẫn còn những diễn biến phức tạp,
khó lƣờng; kinh tế trong nƣớc còn nhiều khó khăn, đặt ra nhiều thách thức, bài toán
khó cho cơ quan tài chính nói chung và thanh tra tài chính nói riêng.
Do vậy, việc nghiên cứu đề tài có ý nghĩa thiết thực cả về lý luận và thực
tiễn, mang tính thời sự, nhằm đƣa ra các đánh giá, đề xuất nhằm nâng cao năng lực
chuyên môn của cán bộ thanh tra tại Thanh tra Bộ Tài chính trong giai đoạn hiện
nay. Cụ thể luận văn nhấn mạnh một số nội dung mới sau:
+ Nghiên cứu trên nhiều mặt để có cái nhìn toàn diện, khách quan về mặt
bằng chuyên môn của cán bộ thanh tra (về cơ cấu ngạch thanh tra; về trình độ, kiến
thức; về kỹ năng nghiệp vụ; về trang bị công nghệ; về phối hợp công tác giữa các
phòng, bộ phận, đơn vị trong và ngoài cơ quan), những hoạt động mà Thanh tra Bộ
Tài chính đã thực hiện nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ thanh tra.
+ Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung phù hợp với chủ trƣơng tin
học hóa, hiện đại hóa hành chính hiện nay.
+ Đƣa ra một số chỉ số KPIs về năng lực chuyên môn gắn với quy trình công
việc và từng hoạt động của Thanh tra Bộ Tài chính để lãnh đạo có công cụ đánh giá,
giám sát kết quả xử lý công việc chuyên môn của các phòng, bộ phận, đoàn thanh
tra, kiểm tra.
+ Đƣa ra giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao năng lực chuyên môn trong
thời gian tới, cụ thể giai đoạn 2016 – 2020, định hƣớng tới năm 2025 là có tính khả
thi, thực tế.
Luận văn này mong muốn sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng, hiệu quả công
tác thanh tra ngành Tài chính nói chung và của Thanh tra Bộ Tài chính nói riêng.
Luận văn xin kế thừa và tiếp thu có chọn lọc những kết quả nghiên cứu đã công bố
có liên quan để phục vụ cho mục đích nghiên cứu của mình.
7
1.2. Cơ sở lý luận về thanh tra, năng lực chuyên môn của cán bộ thanh tra
1.2.1. Tổng quan về thanh tra
- Thanh tra (động từ trong tiếng Anh là Inspect) xuất phát từ gốc Latinh
(Inspectare) có nghĩa là “nhìn vào bên trong”, chỉ một sự kiểm tra, xem xét từ bên
ngoài đối với hoạt động của một đối tƣợng nhất định.
Theo Từ điển pháp luật Anh - Việt, thanh tra “là sự kiểm soát, kiểm kê đối
tượng bị thanh tra”. Từ điển Luật học (tiếng Đức) giải thích thanh tra “là sự tác
động của chủ thể đến đối tượng đã và đang thực hiện thẩm quyền được giao nhằm
đạt được mục đích nhất định - sự tác động có tính trực thuộc”. Theo từ điển tiếng
Việt phổ thông “thanh tra là kiểm soát, xem xét tại chỗ việc làm của địa phương, cơ
quan, xí nghiệp”.
Nhƣ vậy, có thể hiểu: Thanh tra là một chức năng thiết yếu của cơ quan quản
lý nhà nƣớc, là việc xem xét, đánh giá, xử lý của cơ quan nhà nƣớc đối với việc
thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Hoạt động
thanh tra đƣợc thực hiện bởi cơ quan chuyên trách theo một trình tự, thủ tục luật
định, nhằm phòng ngừa, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, phát hiện
những sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật để kiến nghị với Nhà nƣớc
biện pháp khắc phục; phát huy nhân tố tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu
lực của hoạt động quản lý nhà nƣớc, bảo vệ lợi ích của Nhà nƣớc, các quyền và lợi
ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Thanh tra gắn liền với quản lý nhà nƣớc, với tƣ cách là một chức năng, là
một giai đoạn của chu trình quản lý nhà nƣớc. Thanh tra là hoạt động mang tính
quyền lực nhà nƣớc và có tính độc lập tƣơng đối.
Tại Việt Nam, hoạt động thanh tra đƣợc quy định tại các hệ thống văn bản
quy phạm pháp luật chung, chuyên ngành và đƣợc quy định thống nhất tại Luật
Thanh tra năm 2010. Hoạt động thanh tra đƣợc chia thành “thanh tra nhà nƣớc” là
hoạt động của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền (bao gồm thanh tra hành chính và
thanh tra chuyên ngành) và “thanh tra nhân dân” là hình thức giám sát của nhân dân:
8
+ “Thanh tra nhà nƣớc” là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự,
thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền đối với việc
thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Thanh tra nhà nƣớc bao gồm thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành.
“Thanh tra hành chính” là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nƣớc có thẩm
quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trực thuộc trong việc thực hiện chính sách,
pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn đƣợc giao.
“Thanh tra chuyên ngành” là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nƣớc có
thẩm quyền theo ngành, lĩnh vực đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp
hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn – kỹ thuật, quy tắc quản lý
thuộc ngành, lĩnh vực đó.
+ “Thanh tra nhân dân” là hình thức giám sát của nhân dân thông qua Ban
thanh tra nhân dân đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, việc giải quyết
khiếu nại, tố cáo, việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở của cơ quan, tổ chức,
cá nhân có trách nhiệm ở xã, phƣờng, thị trấn, cơ quan nhà nƣớc, đơn vị sự nghiệp
công lập, doanh nghiệp nhà nƣớc.
Thanh tra tài chính là hoạt động kiểm soát, xem xét, đánh giá của cơ quan
quản lý nhà nƣớc đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ về quản lý
tài chính, sử dụng vốn và tài sản nhà nƣớc của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự
quản lý theo thẩm quyền đƣợc quy định, nhằm phòng ngừa, phát hiện, xử lý các sai
phạm về tài chính; phát hiện những sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp
luật để kiến nghị với cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền các biện pháp khắc phục;
bảo vệ lợi ích của nhà nƣớc, quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác.
Hoạt động thanh tra tài chính đƣợc quy định tại hệ thống các luật nhƣ Luật
Ngân sách Nhà nƣớc, Luật Thuế Giá trị gia tăng, Luật Thuế Thu nhập doanh
nghiệp, Luật Quản lý Thuế, ...
9
1.2.2. Quan điểm về năng lực chuyên môn:
Năng lực của con ngƣời nói chung đƣợc sử dụng ở nhiều phƣơng diện nhƣ:
năng lực công tác, năng lực sản xuất, năng lực thực thi công vụ, năng lực quản lý
điều hành, năng lực kiểm soát, ....
- Về năng lực chuyên môn nói chung: có nhiều quan điểm về năng lực và
năng lực chuyên môn:
+ Về năng lực:
Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về năng lực: Khả năng làm việc tốt,
nhờ có phẩm chất đạo đức và trình độ chuyên môn. Chắc không thiếu những người
có năng lực.
Theo từ điển Tiếng Việt thông dụng, Nhà xuất bản giáo dục phát hành thì
năng lực được hiểu là khả năng làm việc tốt.
Theo đại từ điển Tiếng Việt, Nhà xuất bản Văn hóa thông tin thì năng lực
được hiểu theo hai nghĩa: một là, năng lực là những điều kiện đủ hoặc vốn có để làm
một việc gì (ví dụ: năng lực tƣ duy của con ngƣời); hai là, năng lực là khả năng để
thực hiện tốt một công việc (ví dụ: có năng lực chuyên môn, năng lực tổ chức, ...).
Tóm lại, năng lực là khả năng của con người để thực hiện tốt công việc hay
làm việc có hiệu quả cao.
+ Về năng lực chuyên môn: chuyên môn bao gồm các kỹ năng, kiến thức cần
thiết cho từng công việc, vị trí công tác. Năng lực chuyên môn là khả năng của con
ngƣời về kỹ năng, kiến thức cần thiết cho từng công việc, từng vị trí công tác để
thực hiện đƣợc công việc có hiệu quả cao.
- Về năng lực chuyên môn của thanh tra viên:
Theo quy định về tiêu chuẩn chung của Thanh tra viên tại Điều 32 Luật
Thanh tra năm 2010, Thanh tra viên phải có các tiêu chuẩn sau đây: ʺa) Trung
thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; có
phẩm chất đạo đức tốt, có ý thức trách nhiệm, liêm khiết, trung thực, công minh,
khách quan; b) Tốt nghiệp đại học, có kiến thức quản lý nhà nước và am hiểu pháp
luật; đối với Thanh tra viên chuyên ngành còn phải có kiến thức chuyên môn về
10
- Xem thêm -