Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Nghiên cứu đưa nội dung giáo dục về biển đổi khí hậu vào chương trình đào tạo ch...

Tài liệu Nghiên cứu đưa nội dung giáo dục về biển đổi khí hậu vào chương trình đào tạo chuyên môn nghiệp vụ ngành điện trong trường cao đẳng nghề

.PDF
136
604
70

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA SAU ĐẠI HỌC PHẠM HUỲNH ĐỨC NGHIÊN CỨU ĐƯA NỘI DUNG GIÁO DỤC VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀO CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO CHUYÊN MÔN - NGHIỆP VỤ NGÀNH ĐIỆN TRONG TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ LUẬN VĂN THẠC SĨ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Hà Nội – 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA SAU ĐẠI HỌC PHẠM HUỲNH ĐỨC NGHIÊN CỨU ĐƯA NỘI DUNG GIÁO DỤC VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀO CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO CHUYÊN MÔN - NGHIỆP VỤ NGÀNH ĐIỆN TRONG TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ LUẬN VĂN THẠC SĨ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Chuyên ngành: BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Mã số: Chương trình đào tạo thí điểm Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Trần Khánh Đức Hà Nội - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này công trình nghiên cứu do cá nhân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Trần Khánh Đức, không sao chép các công trình nghiên cứu của người khác. Số liệu và kết quả của luận văn chưa từng được công bố ở bất kì một công trình khoa học nào khác. Các thông tin thứ cấp sử dụng trong luận văn là có nguồn gốc rõ ràng, được trích dẫn đầy đủ, trung thực và đúng quy cách. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của luận văn. Tác giả Phạm Huỳnh Đức iii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn: “Nghiên cứu đưa nội dung giáo dục về biến đổi khí hậu vào chương trình đào tạo chuyên môn - nghiệp vụ ngành Điện trong trường cao đẳng nghề”, tác giả đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của nhà trường, thầy cô, gia đình, đồng nghiệp và bạn bè. Trước tiên tác giả luận văn xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến nhà trường, các thầy cô giáo, cán bộ Khoa Sau Đại học – Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến PGS.TS. Trần Khánh Đức đã nhiệt tình trực tiếp hướng dẫn, định hướng nghiên cứu khoa học, góp ý, chỉnh sửa để tác giả có thể hoàn thành luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu cùng các Thầy Cô giáo, các bạn sinh viên tại trường Cao đẳng nghề Yên Bái, Cao đẳng Xây dựng Công trình đô thị, Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội; các đồng nghiệp là giảng viên, nghiên cứu viên, chuyên viên và cán bộ quản lý của một số đơn vị trực thuộc Tổng cục Dạy nghề; ThS. Trịnh Tiến Thanh, ThS. Phạm Thị Kim Hoa đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện và hỗ trợ cho tác giả trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Cuối cùng tác giả xin gửi lời cảm ơn đến bạn bè, đồng nghiệp, gia đình đã động viên và giúp đỡ trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Do thời gian và sự hiểu biết của tác giả còn nhiều hạn chế nên trong quá trình thực hiện luận văn chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy tác giả rất mong nhận được nhiều sự tham gia góp ý của thầy cô và đồng nghiệp. Hà Nội, ngày 28 tháng 6 năm 2016 Tác giả Phạm Huỳnh Đức iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TT Ý NGHĨA TỪ VIẾT TẮT 1 AEC Cộng đồng kinh tế ASEAN 2 ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á 3 BĐKH Biến đổi khí hậu 4 Bộ GD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo 5 Bộ TN&MT Bộ Tài nguyên và Môi trường 6 Bộ LĐTB&XH Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội 7 CĐ Cao đẳng 8 CĐN Cao đẳng nghề 9 ĐH Đại học 10 GDNN Giáo dục nghề nghiệp 11 GIZ Hiệp hội Hợp tác Quốc tế CHLB Đức 12 ICCPR Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị 13 ICESCR Công ước Quốc tế về các Quyền Kinh tế, Xã hội và Văn hóa. 14 ILO Tổ chức Lao động quốc tế 15 IPCC Intergovernmental Panel on Climate Change (Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu) 16 KNK Khí nhà kính 17 LHQ Liên Hợp quốc 18 Luật DN Luật Dạy nghề 19 Luật GDNN Luật Giáo dục nghề nghiệp 20 LULUCF Lĩnh vực thay đổi sử dụng đất và lâm nghiệp 21 MOET Ministry of Education and Traning v 22 NXB Nhà xuất bản 23 TCCN Trung cấp chuyên nghiệp 24 TCN Trung cấp nghề 25 TCTK Tổng cục Thống kê 26 THCS Trung học Cơ sở 27 THPT Trung học Phổ thông 28 TTGDTX Trung tâm Giáo dục thường xuyên 29 TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh vi MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................... iii LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................................... iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................................... v MỤC LỤC ..........................................................................................................................vii DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH VẼ ................................................................................... ix MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1 Chương 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................................. 4 1.1 Tổng quan về BĐKH ...................................................................................................... 4 1.1.1. Khái niệm, biểu hiện và đặc điểm của BĐKH ........................................................... 4 1.1.2. Nguyên nhân chính của BĐKH hiện đại .................................................................... 5 1.1.3. Tác động của BĐKH đối với ngành Điện .................................................................. 6 1.2. Tổng quan các chương trình, dự án, nghiên cứu về BĐKH trong lĩnh vực giáo dục ... 7 1.2.1. Các chương trình, dự án, nghiên cứu trong nước. ...................................................... 7 1.2.2. Các chương trình nước ngoài ................................................................................... 11 1.3. Tiểu kết ........................................................................................................................ 17 Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................. 19 2.1. Cơ sở lý luận ................................................................................................................ 19 2.1.1. Sự cần thiết phải nghiên cứu đưa kiến thức về BĐKH vào chương trình đào tạo ngành Điện trong trường CĐN ........................................................................................... 19 2.1.2. Các nhân tố cấu thành của giáo dục BĐKH cho sinh viên ngành Điện trong trường CĐN. ................................................................................................................................... 26 2.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục BĐKH cho sinh viên ngành Điện trong trường CĐN .................................................................................................................................... 33 2.1.4. Vấn đề giáo dục BĐKH cho sinh viên ngành Điện trong trường CĐN ................... 37 2.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 38 2.2.1. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu ............................................................................ 38 2.2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 38 Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU............................................................................... 42 vii 3.1. Cơ sở pháp lý ............................................................................................................... 42 3.2. Thực tiễn ...................................................................................................................... 43 3.2.1. Thực trạng giáo dục về BĐKH tại các trường CĐN ................................................ 43 3.2.2. Kết quả khảo sát nhận thức về BĐKH. .................................................................... 45 3.2.3. Phương thức và ý nghĩa của giáo dục về BĐKH ..................................................... 61 3.3. Giải pháp đề xuất ......................................................................................................... 64 3.3.1. Nội dung kiến thức và hình thức xây dựng nội dung giáo dục; ............................... 64 3.3.2. Thời lượng và phương thức thực hiện giáo dục; ...................................................... 65 3.3.3. Hình thức kiểm tra đánh giá. .................................................................................... 66 3.4. Đánh giá sau thử nghiệm ............................................................................................. 67 3.4.1. Mục đích của thử nghiệm ......................................................................................... 67 3.4.2. Đối tượng và nội dung thử nghiệm .......................................................................... 67 3.5. Kết quả thử nghiệm ..................................................................................................... 68 3.5.1. Kết quả đánh giá nhận thức của sinh viên trước khi thử nghiệm; ............................ 68 3.5.2. Kết quả đánh giá nhận thức của sinh viên sau khi thử nghiệm; ............................... 70 3.6. Tiểu kết ........................................................................................................................ 80 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................................ 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................................. 85 PHỤ LỤC 1 ........................................................................................................................ 92 PHỤ LỤC 2 ........................................................................................................................ 98 PHỤ LỤC 3 ...................................................................................................................... 103 PHỤ LỤC 4 ...................................................................................................................... 105 PHỤ LỤC 5 ...................................................................................................................... 110 viii DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH VẼ DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Bảng tổng hợp các nghiên cứu về BĐKH trong lĩnh vực giáo dục tại một số quốc gia trên thế giới ………………………………………………………………….. ..11 Bảng 1.2. Bảng tổng hợp các phương thức giáo dục BĐKH của một số tổ chức nước ngoài …………………………………………………………………………………..... 16 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát mức độ tiếp cận thông tin và kênh tiếp nhận thông tin về BĐKH. ................................................................................................................................ 45 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát các nhóm đối tượng về mức độ hiểu biết về BĐKH .............. 49 Bảng 3.3. Bảng tổng hợp Kết quả khảo sát nhận thức của 2 nhóm A và B về nguyên nhân của BĐKH. ......................................................................................................................... 52 Bảng 3.4. Bảng tổng hợp Kết quả khảo sát nhận thức của 2 nhóm A và B về biểu hiện của BĐKH. ................................................................................................................................ 55 Bảng 3.5. Bảng tổng hợp Kết quả khảo sát nhận thức của 2 nhóm A và B về hậu quả của BĐKH. ................................................................................................................................ 56 Bảng 3.6. Kết quả khảo sát các nhóm đối tượng về các tác động qua lại của ngành Điện và BĐKH ................................................................................................................................. 59 Bảng 3.7. Kết quả khảo sát về phương thức giáo dục BĐKH ............................................ 62 Bảng 3.8. Kết quả tìm hiểu nhận thức về ý nghĩa giáo dục BĐKH cho sinh viên ngành Điện trong trường CĐN ...................................................................................................... 63 Bảng 3.9. Kết quả đánh giá nhận thức của sinh viên ở 2 nhóm A và B trước khi thử nghiệm. ............................................................................................................................... 68 Bảng 3.10. Kết quả đánh giá về mức độ cần thiết của kiến thức về BĐKH ...................... 70 Bảng 3.11. Kết quả đánh giá về sự phù hợp của kiến thức về BĐKH ............................... 72 Bảng 3.12. Kết quả đánh giá nhận thức sinh viên sau thử nghiệm .................................... 73 Bảng 3.13. Kết quả đánh giá nhóm A (nhóm thử nghiệm) trước và sau thử nghiệm ........ 75 Bảng 3.14. Kết quả đánh giá nhóm B (nhóm đối chứng) trước và sau thử nghiệm ........... 78 ix DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 2.1. Phương án giáo dục phổ biến được sử dụng trong lĩnh vực giáo dục đào tạo và dạy nghề ………………………………………………………………………………….30 Hình 3.1. Mức độ tiếp nhận thông tin của nhóm A về BĐKH. .......................................... 46 Hình 3.2. Mức độ tiếp nhận thông tin của nhóm B về BĐKH. .......................................... 47 Hình 3.3. Tỷ lệ các kênh thông tin của nhóm A về BĐKH................................................ 48 Hình 3.4. Tỷ lệ các kênh thông tin của nhóm B về BĐKH. ............................................... 49 Hình 3.5. Kết quả khảo sát nhận thức của 2 nhóm A và B về nguyên nhân của BĐKH ... 52 Hình 3.6. Kết quả khảo sát nhận thức của 2 nhóm A và B về biểu hiện của BĐKH ......... 54 Hình 3.7. Kết quả khảo sát nhận thức của 2 nhóm A và B về hậu quả của BĐKH ........... 56 Hình 3.8. Kết quả khảo sát nhận thức của 2 nhóm A và B về các hành động để giảm nhẹ BĐKH ................................................................................................................................. 58 Hình 3.9. Kết quả khảo sát nhận thức 2 nhóm A và B về các tác động của BĐKH đối với ngành Điện .......................................................................................................................... 60 Hình 3.10. Kết quả khảo sát nhận thức 2 nhóm A và B về các tác động của ngành Điện đối với BĐKH..................................................................................................................... 61 Hình 3.11. Biểu đồ tỷ lệ lựa chọn cách thức giáo dục về BĐKH ...................................... 63 Hình 3.12. Đánh giá nhận thức của sinh viên ở 2 nhóm A và B trước khi thử nghiệm đối với nội dung: “Những kiến thức cơ bản về BĐKH” .......................................................... 69 Hình 3.13. Đánh giá nhận thức của sinh viên ở 2 nhóm A và B trước khi thử nghiệm đối với nội dung: “Tác động qua lại của BĐKH và ngành Điện” ............................................ 69 Hình 3.14. Đánh giá nhận thức của sinh viên ở 2 nhóm A và B trước khi thử nghiệm đối với nội dung: “Ứng phó với BĐKH trong ngành Điện ở Việt Nam” ................................ 70 Hình 3.15. Đánh giá nhận thức sinh viên 2 nhóm A và B sau khi thử nghiệm đối với nội dung: “Những kiến thức cơ bản về BĐKH”....................................................................... 74 Hình 3.16. Đánh giá nhận thức sinh viên 2 nhóm A và B sau khi thử nghiệm đối với nội dung: “Những tác động qua lại của BĐKH và ngành Điện”.............................................. 74 Hình 3.17. Đánh giá nhận thức sinh viên 2 nhóm A và B sau khi thử nghiệm đối với nội dung: “Ứng phó với BĐKH trong ngành Điện ở Việt Nam” ............................................. 75 Hình 3.18. Đánh giá nhóm A trước và sau thử nghiệm đối với nội dung: “Những kiến thức cơ bản về BĐKH”....................................................................................................... 76 x Hình 3.19. Đánh giá nhóm A trước và sau thử nghiệm đối với nội dung: “Tác động qua lại của BĐKH và ngành Điện .................................................................................................. 77 Hình 3.20. Đánh giá nhóm A trước và sau thử nghiệm đối với nội dung: “Ứng phó với BĐKH trong ngành Điện ở Việt Nam” .............................................................................. 77 Hình 3.21. Đánh giá nhóm B trước và sau thử nghiệm đối với nội dung: “Những kiến thức cơ bản về BĐKH” ............................................................................................................... 79 Hình 3.22. Đánh giá nhóm B trước và sau thử nghiệm đối với nội dung: “Tác động qua lại của BĐKH và ngành Điện” ................................................................................................ 79 Hình 3.23. Đánh giá nhóm B trước và sau thử nghiệm đối với nội dung: “Ứng phó với BĐKH trong ngành Điện ở Việt Nam” .............................................................................. 80 xi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Biến đổi khí hậu (BĐKH) là thách thức phức tạp và lớn nhất mà thế giới đang phải đố i mă ̣t, có tác động rất lớn đối với sự phát triển kinh tế xã hội của tất cả các quốc gia trên thế giới. BĐKH tạo ra mối đe dọa nghiêm trọng hơn với các nước đang phát triển bởi nó tác động xấu đến việc giảm nghèo và tăng trưởng kinh tế tại những quốc gia này. BĐKH làm tăng mức độ dễ bị tổn thương của những nhóm đối tượng yế u thế và làm giảm hiệu quả của các nỗ lực phát triển kinh tế xã hội cũng như sự thịnh vượng chung của quốc gia. Trong những năm gần đây BĐKH càng hiện hữu, tần suất và cường độ thiên tai ngày càng gia tăng, gây ra nhiều tổn thất to lớn về người, tài sản, các cơ sở hạ tầng về kinh tế, văn hóa, xã hội, tác động xấu đến môi trường. Báo cáo Đánh giá Toàn cầu về Giảm thiểu rủi ro thảm họa (Global Assessment Report on Disaster Risk Reduction) năm 2015 của Liên Hợp Quốc vừa mới công bố đã cho thấy tổng thiệt hại về mặt kinh tế của các thảm hoạ do tự nhiên gây ra lớn hơn rất nhiều so với các số liệu tài chính đã công bố trước đây [25]. Trong báo cáo này, các thống kê liên quan đến thảm họa tự nhiên cho Việt Nam đã được công bố. Theo đó, theo phương pháp chuyển đổi giá trị trung bình trong vòng 10 năm, từ năm 2005 đến 2014, trung bình hàng năm ở Việt Nam có đến khoảng 649 đợt thiên tai xảy ra như lũ lụt, mưa đá, bão, lũ quét, lốc xoáy, sạt lở. Trong các thiên tai này, lũ lụt xảy ra nhiều nhất, chiếm tổng số 49% số đợt thiên tai xảy ra trung bình trong một năm ở Việt Nam. Các cơn bão cũng chiếm khoảng 13%. Cũng theo thống kê từ Báo cáo này, trung bình hàng năm Việt Nam phải gánh chịu 469.526 ngôi nhà bị phá huỷ, 174.653 ngôi nhà bị hư hỏng, và khoảng 2.715 thiệt hại về tính mạng con người do tất cả các thảm hoạ tự nhiên gây ra. Tổng số người bị thiệt hại dù nặng hay nhẹ do các thảm hoạ tự nhiên gây ra tính trung bình khoảng 3 triệu người mỗi năm. Về tổng thiệt hại kinh tế được đo lường bằng tiền, trung bình hàng năm trong vòng 10 năm từ 2005 đến 2014, nền kinh tế Việt Nam phải gánh chịu khoảng 5,2 tỷ USD. Trong tổng số thiệt hại này, thiệt hại kinh tế do lũ lụt gây ra chiếm tỷ phần lớn nhất với 58%. Xếp sau đó, thiệt hại kinh tế do các trận bão hàng năm gây ra khoảng 29%, xếp ở vị trí thứ hai [25]. Việt Nam được xem là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương bởi các thảm họa tự nhiên ở Đông Nam Á nói riêng và trên thế giới nói chung, hàng năm Việt Nam phải gánh chịu các cơn bão lớn, lốc xoáy, các trận lũ lụt và các thảm họa tự nhiên khác. Hơn thế nữa, Việt Nam đươ ̣c xem là một trong những nước bi ̣ ảnh hưởng nghiêm tro ̣ng bởi BĐKH và nước biể n dâng. Với vị thế là một nước nông nghiệp, với 2 vựa lúa là vùng đồng bằng sông Hồng và vùng đồng bằng sông Cửu Long, Việt Nam chịu sự đe dọa nghiêm trọng của BĐKH đến an ninh lương thực và phát triển nông nghiệp, cụ thể: 1 BĐKH làm thu hẹp diện tích đất nông nghiệp; tác động lớn đến sinh trưởng, năng suất cây trồng, thời vụ gieo trồng, làm tăng nguy cơ lây lan sâu bệnh hại cây trồng; ảnh hưởng đến sinh sản, sinh trưởng, tăng khả năng sinh bệnh, truyền dịch của gia súc, gia cầm. Với tốc độ ảnh hưởng của BĐKH ngày càng tăng, mức độ nghiêm trọng và trên diện rộng, kịch bản cho Việt Nam có thể diễn biến ở mức độ cao nhất. Theo nghiên cứu của Ngân hàng thế giới (World Bank), vào cuối thế kỷ 21 nhiệt độ có thể tăng khoảng 4oC, nước biển dâng cao trong khoảng 1m [57]. Với kịch bản này, theo các mô hình nghiên cứu, sẽ ngập khoảng 40% diện tích đồng bằng sông Cửu Long, 11% diện tích đồng bằng sông Hồng, 3% diện tích các tỉnh khác vùng ven biển, 20% diện tích Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) và khoảng 10 đến 12% dân số nước ta bị ảnh hưởng trực tiếp. Ứng phó với BĐKH là nhiệm vụ của toàn hệ thống chính trị, của toàn xã hội, của các cấp, các ngành, các tổ chức, mọi người dân và cần được tiến hành với sự đồng thuận và quyết tâm cao, từ phạm vi địa phương, vùng cho đến các tỉnh, thành phố lớn. Giáo dục nâng cao nhận thức về BĐKH là một trong những giải pháp tốt nhất để ứng phó với BĐKH. Thông qua giáo dục tạo sự thay đổi về nhận thức, hành vi và thái độ đối với BĐKH toàn cầu. Trong Chiến lược Quốc gia về BĐKH, tại nhiệm vụ 7c của nội dung 3 đã chỉ rõ: “Nâng cao nhận thức, giáo dục và đào tạo: …Đưa kiến thức cơ bản về BĐKH vào trong các chương trình, bậc giáo dục, đào tạo...” [41]. Thực hiện Chiến lược quốc gia về BĐKH, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ký Quyết định Số 4619/QĐ- BGDĐT ngày 12 tháng 10 năm 2010 về việc phê duyệt Dự án “Đưa các nội dung ứng phó với BĐKH vào các chương trình giáo dục và đào tạo giai đoạn 2011-2015” với mục tiêu về biên soạn chương trình, giáo trình, tài liệu giảng dạy và học tập về BĐKH và ứng phó BĐKH, bồi dưỡng giáo viên, giảng viên và trang bị kiến thức về BĐKH và ứng phó với BĐKH cho sinh viên [4]. Sinh viên các trường CĐN nói chung và sinh viên ngành Điện trong các trường CĐN nói riêng, sau khi tốt nghiệp sẽ là những người tham gia sản xuất, phát triển kinh tế xã hội, vì vậy họ cần phải được trang bị các kiến thức giúp họ hiểu được nguyên nhân, biểu hiện của BĐKH, những hậu quả do tác động của BĐKH đến đời sống của con người; hướng họ tới mục đích thay đổi những hành vi mà họ đang góp phần làm gia tăng các khí nhà kính (KNK) vào khí quyển cũng như tuyên truyền để cộng đồng cùng thống nhất chung tay hành động giảm phát thải KNK trong chính công việc mà họ đang trực tiếp tham gia. Để thực hiện Chiến lược Quốc gia về BĐKH, vấn đề đưa nội dung giáo dục về BĐKH vào chương trình đào tạo chuyên môn nghiệp vụ ở các trường CĐN là một nhiệm vụ cần thiết. Tuy nhiên đây thực sự cũng là một công việc khó khăn vì BĐKH là một nội dung mới. Vì vậy giải pháp đưa nội dung giáo dục về BĐKH vào chương trình đào tạo 2 chuyên môn nghiệp vụ ở các trường CĐN là một vấn đề cấp thiết cần được nghiên cứu, đề xuất để giúp các trường CĐN thực hiện được nhiệm vụ trong Chiến lược Quốc gia của Chính phủ. Góp phần giải quyết một phần trong vấn đề trên chính là lý do để tác giả lựa chọn hướng nghiên cứu và thực hiện luận văn: “Nghiên cứu đưa nội dung giáo dục về Biến đổi khí hậu vào chương trình đào tạo chuyên môn - nghiệp vụ ngành Điện trong trường Cao đẳng nghề”. Tuy nhiên, theo quy định các trường CĐN có nhiệm vụ đào tạo các trình độ: CĐ, TC, sơ cấp và đào tạo nghề dưới 3 tháng. Trong khuôn khổ luận văn tốt nghiệp cao học, tác giả chỉ nghiên cứu đối với trình độ CĐ nghề Điện trong trường CĐN; nhằm nghiên cứu, đề xuất góp phần giúp các trường CĐN thực hiện được nhiệm vụ trong Chiến lược Quốc gia về BĐKH. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Đánh giá được những nội dung cần thiết về BĐKH cần đưa vào chương trình đào tạo chuyên môn nghiệp vụ ngành Điện trong trường CĐN. - Đề xuất và lựa chọn được phương thức xây dựng chương trình học phần; xây dựng được nội dung học phần “giáo dục về BĐKH” để đưa vào chương trình đào tạo chuyên môn nghiệp vụ ngành Điện trong trường CĐN. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng: các kiến thức về BĐKH; các phương thức giáo dục trong lĩnh vực đào tạo và dạy nghề; các tác động qua lại giữa BĐKH và ngành Điện; trình độ CĐ nghề Điện trong trường CĐN. - Phạm vi không gian: thực hiện nghiên cứu, lấy ý kiến khảo sát đánh giá tại trường CĐN Yên Bái, CĐ Xây dựng Công trình đô thị, CĐN Công nghiệp Hà Nội; một số đơn vị trực thuộc Tổng cục Dạy nghề; - Phạm vi thời gian: các nghiên cứu, khảo sát, đánh giá được thực hiện trong năm học 2015 – 2016. 4. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, phần nội dung nghiên cứu gồm 3 chương: Chương 1: Tổng quan các vấn đề nghiên cứu ; Chương 2: Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu; Chương 3: Kết quả nghiên cứu. 3 Chương 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Tổng quan về BĐKH 1.1.1. Khái niệm, biểu hiện và đặc điểm của BĐKH  Khái niệm - Theo IPCC (2007), BĐKH là sự biến đổi về trạng thái của hệ thống khí hậu, có thể được nhận biết qua sự biến đổi về trung bình và sự biến động của các thuộc tính của nó, được duy trì trong một khoảng thời gian đủ dài, điển hình là hàng thập kỷ hoặc dài hơn. BĐKH có thể do các quá trình tự nhiên bên trong hệ thống khí hậu, hoặc do những tác động tự bên ngoài, hoặc do tác động thường xuyên của con người làm thay đổi thành phần cấu tạo của khí quyển hoặc sử dụng đất [62]. - Theo Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với BĐKH (2008): BĐKH là sự biến đổi trạng thái của khí hậu so với trung bình và/hoặc giao động của khí hậu duy trì trong một khoảng thời gian dài, thường là vài thập kỷ hoặc dài hơn [13]. Theo Công ước khung của Liên hiệp quốc, BĐKH là những biến đổi trong môi trường vật lý hoặc sinh học gây ra những ảnh hưởng có hại đáng kể đến thành phần, khả năng phục hồi, sinh sản của các hệ sinh thái tự nhiên. Hiện nay trên thế giới, BĐKH không chỉ là lời cảnh báo mà đã trở thành mối hiểm họa thường xuyên như bão lũ, nước biển dâng, sa mạc hóa… với tần suất ngày càng tăng, cường độ ngày càng mạnh. Hầu hết những thảm họa thiên nhiên này đều có nguyên nhân từ tình trạng BĐKH do chính con người gây nên, làm ảnh hưởng lớn đến các lĩnh vực kinh tế, xã hội, nguy cơ phát sinh dịch bệnh và sức khỏe con người [26].  Các biểu hiện và đặc điểm của BĐKH Những biểu hiện của BĐKH là sự nóng lên của khí quyển và trái đất nói chung; sự thay đổi thành phần và chất lượng khí quyển có hại cho môi trường sống của con người và các sinh vật trên trái đất; sự dâng cao mực nước biển do băng tan, dẫn tới sự ngập úng ở các vùng đất thấp và các đảo nhỏ trên biển; sự di chuyển của các đới khí hậu tồn tại hàng nghìn năm trên các vùng khác nhau của trái đất dẫn tới nguy cơ đe dọa sự sống của các loài sinh vật, các hệ sinh thái và hoạt động của con người; sự thay đổi cường độ hoạt động của quá trình hoàn lưu khí quyển, chu trình tuần hoàn nước trong tự nhiên và các chu trình sinh địa hoá khác; sự thay đổi năng suất sinh học của các hệ sinh thái, chất lượng và thành phần của hệ sinh thái, chất lượng và thành phần của thuỷ quyển, sinh quyển, địa quyển. Các đặc điểm của BĐKH: - BĐKH diễn ra chậm, từ từ, khó ngăn chặn và đảo ngược; 4 - BĐKH diễn ra trên phạm vi toàn cầu có ảnh hưởng đến đời sống và hoạt động của con người; - BĐKH diễn ra với cường độ ngày một tăng và hậu quả khó lường; - BĐKH là nguy cơ lớn nhất mà con người phải đối mặt với tự nhiên trong suốt lịch sử phát triển của mình. 1.1.2. Nguyên nhân chính của BĐKH hiện đại BĐKH hiện đại do sự gia tăng các hoạt động tạo ra chất thải KNK, khai thác quá mức các bể hấp thụ KNK như sinh khối, rừng, các hệ sinh thái biển, ven bờ và đất liền khác. (KNK là các khí thải sản sinh trong quá trình hoạt động của con người, trong đó chủ yếu là khí CO2. Đó chính là nguyên nhân làm nóng bầu không khí bao quanh trái đất, tạo ra BĐKH, đe dọa sự tồn tại của loài người). Nhằm hạn chế sự BĐKH, Nghị định thư Kyoto khuyến cáo hạn chế và ổn định sáu loại KNK chủ yếu bao gồm: CO2, CH4, N2O, HFCs, PFCs và SF6 [29]. - CO2 phát thải khi đốt cháy nhiên liệu hóa thạch (than, dầu, khí) và là nguồn KNK chủ yếu do con người gây ra trong khí quyển. CO2 cũng sinh ra từ các hoạt động công nghiệp như sản xuất xi măng và cán thép; - CH4 sinh ra từ các bãi rác, lên men thức ăn trong ruột động vật nhai lại, hệ thống khí, dầu tự nhiên và khai thác than; - N2O phát thải từ phân bón và các hoạt động công nghiệp; - HFCs được sử dụng thay cho các chất phá hủy ôzôn (ODS) và HFC-23 là sản phẩm phụ của quá trình sản xuất HCFC-22; - PFCs sinh ra từ quá trình sản xuất nhôm; - SF6 sử dụng trong vật liệu cách điện và trong quá trình sản xuất magiê.  Khái quát về phát thải KNK tại Việt Nam Qua kiểm kê quốc gia KNK tại Việt Nam năm 2010, đã xác định và phân tích 28 nguồn phát thải, hấp thụ chính trong trường hợp không có lĩnh vực sử dụng đất, thay đổi sử dụng đất và lâm nghiệp (LULUCF) và 33 nguồn phát thải, hấp thụ chính trong trường hợp có LULUCF [12]. Trong năm 2010, tổng lượng phát thải KNK tại Việt Nam là 246,8 triệu tấn CO2 tương đương bao gồm LULUCF và 266 triệu tấn CO2 tương đương không bao gồm LULUCF. Đặc biệt, phát thải KNK trong lĩnh vực năng lượng chiếm tỷ trọng lớn nhất là 53,05% tổng lượng phát thải không tính LULUCF, tiếp theo là lĩnh vực nông nghiệp chiếm 33,20%. Tổng phát thải KNK trong năm 2010 là 141.170.800 tấn CO2 tương 5 đương. Phát thải KNK do đốt nhiên liệu trong năm 2010 là 124.275.000 tấn CO2 tương đương. Trong lĩnh vực năng lượng thì điện năng là lĩnh vực quan trọng nhất cho mọi hoạt động của đô thị, tuy nhiên cũng là lĩnh vực phát thải KNK nhiều nhất. Chỉ tính riêng khu vực TP.HCM, theo Tổng Công ty Điện lực TP.HCM, từ năm 2010 đến năm 2013, TP.HCM tiêu thụ trung bình khoảng 17 tỷ kWh/năm và phát thải trung bình khoảng 8,2 triệu tấn CO2/năm thông qua các hoạt động tiêu thụ điện năng. Trong quy hoạch phát triển điện lực TP.HCM giai đoạn đến 2015 có xét tới 2020, nhu cầu điện năng thương phẩm bình quân đầu người năm 2015 là 3.130 kWh/người; năm 2020 là 4.395 kWh/người; như vậy có thể ước tính được lượng điện thương phẩm tương ứng với các năm 2015, 2020 và 2025 là khoảng 27 tỷ kWh/năm, 42,5 tỷ kWh/năm và 52,5 tỷ kWh/năm, tương đương với việc phát thải 14,5 triệu tấn CO2/năm, 23 triệu tấn CO2/năm và 28 triệu tấn CO2/năm. Dự báo đến năm 2025 lượng phát thải có thể gấp khoảng 2,5 lần so với năm 2013 [23][35]. Như vậy, nếu như TP.HCM nói riêng và Việt Nam nói chung không thực hiện các biện pháp giảm nhẹ phát thải KNK trong lĩnh vực điện năng thì mức độ phát thải sẽ ngày càng tăng theo nhu cầu tiêu thụ điện (bao gồm cả sản xuất, truyền tải và tiêu thụ điện năng). 1.1.3. Tác động của BĐKH đối với ngành Điện Đối với ngành Điện, BĐKH có tác động trực tiếp trên cả 3 phương diện: sản xuất, truyền tải và tiêu thụ điện năng - Tác động đối với sản xuất điện năng + Thủy điện: Do tác động của BĐKH làm thay đổi dòng chảy của các lưu vực sông, sản lượng điện sản xuất từ các nhà máy thuỷ điện sẽ bị ảnh hưởng đáng kể. Khi dòng chảy tăng, về lý thuyết khả năng phát điện sẽ tăng, tuy nhiên thực tế ở nhiều nhà máy do hạn chế về dung lượng hồ chứa và công suất phát điện, nên đã hạn chế khả năng phát điện. Ngược lại, dòng chảy giảm về mùa cạn tác động lớn đến giảm phát điện. + Nhiệt điện: Sự thay đổi về nhiệt độ, không khí và nước sẽ ảnh hưởng tới hiệu suất phát điện của nhà máy nhiệt điện. Khi nhiệt độ không khí cao hơn sẽ làm giảm hiệu suất phát điện của nhà máy nhiệt điện, dẫn tới làm giảm sản lượng phát điện, điều này đôi khi lại trùng hợp với nhu cầu sử dụng điện đỉnh trong giai đoạn nắng nóng. + Điện mặt trời, phong điện: Các thay đổi về tốc độ và chiều hướng gió, mây che phủ và vùng xoáy của khí quyển có thể tác động tới sản lượng điện - Tác động đối với truyền tải điện năng 6 + Gây tổn thất trên đường dây: Khi nhiệt độ môi trường tăng sẽ ảnh hưởng đến khả năng truyền tải của đường dây. Khi dòng điện chạy qua dây truyền tải sẽ làm nóng đường dây, và một phần điện năng sẽ chuyển thành nhiệt năng tổn thất ra môi trường. Tổn thất điện năng phụ thuộc vào cường độ dòng điện và điện trở dây dẫn. Tổn thất đường dây tăng khi nhu cầu phụ tải tăng hoặc khi nhiệt độ ngoài trời tăng. Nhu cầu tăng, sẽ làm tăng dòng phụ tải qua dây dẫn vì thế tổn thất tăng. Khi nhiệt độ môi trường tăng sẽ là giảm khả năng truyền nhiệt từ đường dây ra môi trường. Chính vì vậy vào mùa hè, nhu cầu phụ tải tăng cùng với nhiệt độ môi trường tăng sẽ càng làm tăng tổn thất dây dẫn. + Ảnh hưởng đến khả năng mang tải của máy biến áp: các máy biến áp được thiết kế với khả năng tải định mức ở điều kiện môi trường làm việc nhất định, vì vậy khi nhiệt độ bên ngoài tăng sẽ ảnh hưởng đến khả năng mang tải. - Tác động đối với nhu cầu tiêu thụ điện năng + Việt Nam là khu vực chịu tác động khá lớn của BĐKH, do đó khi nhiệt độ tăng sẽ tác động trực tiếp đến nhu cầu sử dụng điện cho điều hoà nhiệt độ. Bản chất, hiệu suất của máy lạnh phụ thuộc vào chênh lệch nhiệt độ giữa hai nguồn nóng và lạnh. Khi nhiệt độ nguồn nóng (nhiệt độ không khí bên ngoài) tăng thì hiệu suất máy lạnh sẽ giảm, có nghĩa là khi nhiệt độ buồng lạnh không đổi, nhiệt độ ngoài trời tăng thì tiêu thụ điện sẽ tăng. + Ngoài khía cạnh hiệu suất năng lượng của điều hoà, mức độ tiêu thụ điện tăng thêm còn phụ thuộc vào vị trí địa lý (có điều kiện khí hậu, thời tiết khác nhau), mức độ sử dụng điều hoà và thu nhập của các hộ gia đình. Ở các hộ gia đình có thu nhập cao, khi nhiệt độ tăng, số giờ sử dụng điều hoà và số lượng điều hoà đưa vào vận hành sẽ cao hơn các hộ có thu nhập thấp [1]. 1.2. Tổng quan các chương trình, dự án, nghiên cứu về BĐKH trong lĩnh vực giáo dục 1.2.1. Các chương trình, dự án, nghiên cứu trong nước.  Giáo dục mầm non Ngày 12/5/2014 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT đã ban hành quyết định số 1607/QĐBGDĐT về việc giao nhiệm vụ và kinh phí thực hiện dự án “Đưa các nội dung ứng phó với BĐKH vào các chương trình giáo dục và đào tạo giai đoạn 2011-2015”. Thực hiện quyết định này, Bộ GD&ĐT đã biên soạn tài liệu "Giáo dục ứng phó với BĐKH và phòng, tránh thiên tai cấp học mầm non" và tổ chức tập huấn cho cán bộ quản lý và giáo viên mầm non cốt cán trên cả nước, tại 2 địa điểm là Hà Nội và TP.HCM. Với mục đích hướng dẫn thực hiện nội dung giáo dục trẻ mẫu giáo ứng phó với BĐKH và phòng chống thiên tai cho trẻ mẫu giáo trong trường mầm non [7]. 7 Ngoài ra Bộ GD&ĐT đã biên soạn các cuốn "BĐKH và giáo dục ứng phó BĐKH trong trường mầm non"; "Cùng bé tìm hiểu và ứng phó với BĐKH"; giáo dục trẻ mầm non ứng phó với BĐKH qua trò chơi, thơ ca, truyện kể, câu đố. Hình thức thực hiện là tích hợp nội dung giáo dục về BĐKH và ứng phó với BĐKH vào các hoạt động giáo dục trẻ mẫu giáo trong trường mầm non, giúp trẻ nhận thức được những nguyên nhân, hậu quả nghiêm trọng của BĐKH từ đó tạo cho trẻ kiến thức cũng như kỹ năng cần thiết để thích ứng với BĐKH làm giảm thiểu ảnh hưởng của BĐKH cho trẻ, đồng thời góp phần thực hiện hành động, lối sống văn minh tại nhà trường [22].  Giáo dục tiểu học Từ năm 2012, Bộ TN&MT phối hợp với Bộ Công Thương và Đại sứ quán Đan Mạch đã triển khai chương trình “Nâng cao nhận thức của học sinh tiểu học về BĐKH và Tiết kiệm năng lượng” tại 10 trường tiểu học trên địa bàn Hà Nội với số học sinh tham gia khoảng 6.000 em, nhằm giáo dục thế hệ tương lai về những thách thức của BĐKH và những hành động có thể thực hiện nhằm giảm thiểu những tác động đối với môi trường. Bên cạnh đó, chương trình còn có một cuộc thi ảnh trong đó các em được mời ghi lại những khoảnh khắc bảo tồn năng lượng và bảo vệ môi trường của chính mình. Năm học 2012-2013, Bộ GD&ĐT, Đại sứ quán Anh tại Việt Nam và Trung tâm Live & Learn, Hội đồng Anh đã triển khai thí điểm dự án đưa giáo dục BĐKH vào tất cả các trường tiểu học trên địa bàn tỉnh Hoà Bình thông qua các hoạt động ngoại khóa như: hội thi vẽ tranh, chiếu phim về chủ đề môi trường; hội thi tuyên truyền về bảo vệ môi trường cho các em học sinh, hoạt động trồng cây, phân loại rác, làm đồ lưu niệm từ các vật phẩm tái chế, thành lập thư viện lưu động từ sách báo cũ, biểu diễn thời trang, và hoạt động văn nghệ về chủ đề môi trường [22]. Nội dung giáo dục về BĐKH thông qua tài liệu và ví dụ thực tế từ nước Anh [81]. Theo PGS. TS. Lê Trọng Hùng trong “Kế hoạch động ứng phó với BĐKH của ngành giáo dục giai đoạn 2011-2015”, báo cáo tại hội thảo “Chia sẻ kinh nghiệm và tăng cường hợp tác trong giáo dục về BĐKH tại Việt Nam” ngày 29 tháng 3 năm 2011, Hà Nội. Nội dung BĐKH được tích hợp trong các môn học như: Tự nhiên và xã hội lớp 1,2,3; khoa học lớp 4, 5; lịch sử & địa lí lớp 4, 5; mĩ thuật và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Một số nội dung cơ bản về BĐKH có thể lựa chọn để tích hợp vào các môn học là: Sự khác nhau giữa thời tiết, khí hậu ? BĐKH là gì? Nguyên nhân gây ra BĐKH; Nhiệt độ trung bình trái đất đang tăng lên; thực hiện lối sống thân thiện với môi trường; Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ở gia đình ở trường học, nơi công cộng; Sử dụng các phương tiện giao thông hợp lý [22].  Giáo dục THCS và THPT 8 Trong khuôn khổ hợp tác với một số tổ chức quốc tế và trong nước, nội dung giáo dục BĐKH đã được lồng ghép thông qua hoạt động ngoại khóa, giáo dục kỹ năng sống, giáo dục môi trường... với các tài liệu như: sổ tay về giáo dục môi trường trong 3 môn học (sinh học, địa lý và giáo dục công dân) cho học sinh cấp 2 và cấp 3 (GIZ Bạc Liêu); chương trình giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (Bộ GD&ĐT); sổ tay ABC về BĐKH (MOET, Live&Learn and Plan); câu hỏi toán học cho học sinh cấp 2 và các hoạt động liên quan với chủ đề khí hậu (THCS Kiến Hưng- Hà Nội); em học sống xanh (C&E); sách năng lượng tái tạo cho trẻ em (Go Green); tài liệu dạy và học ứng phó với BĐKH (MOET, Live&Learn and Plan) [64]. Năm học 2012-2013, Bộ GD&ĐT, Đại sứ quán Anh tại Việt Nam và Trung tâm Live & Learn, Hội đồng Anh đã triển khai thí điểm dự án đưa giáo dục BĐKH tại 5 trường THCS trên địa bàn Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng, Đà Nẵng và TP.HCM thông qua hoạt động ngoại khóa. Nội dung giáo dục về BĐKH thông qua tài liệu và các ví dụ thực tế của Anh [81]. Trong khuôn khổ Dự án hợp tác Việt Nam - Thụy Điển về giáo dục BĐKH trong các trường phổ thông và sự phạm đã được triển khai thí điểm tại 6 trường: Nguyễn Huệ, Nguyễn Tri Phương (Huế), Thái Phiên (Hải Phòng), Thiên Hộ Dương (Đồng Tháp), Lê Quý Đôn và Nguyễn Tất Thành (Hà Nội) với mục đích giúp các trường tiếp cận với giáo trình BĐKH đang được áp dụng trong giáo dục tại Thụy Điển [22]. Hai trong những nghiên cứu gần đây nhất đối với cấp THCS và THPT là luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành BĐKH của Thạc sỹ Ngô Minh Hà: “Nghiên cứu giải pháp lồng ghép giáo dục BĐKH trong môn Sinh học tại trường THPT Trần Phú - Hoàn Kiếm” (2016) và Thạc sỹ Nguyễn Linh Vân: “Nghiên cứu lồng ghép BĐKH trong chương trình giáo dục môi trường tại trường THCS Vĩnh Hưng, Hoàng Mai, Hà Nội” (2016).  Giáo dục Trung cấp Chuyên nghiệp (TCCN) Ngày 26 tháng 7 năm 2013 Bộ trưởng Bộ GD&ĐT đã ban hành thông tư số 30/2013/TT- BDGĐT ban hành “Chương trình học phần giáo dục ứng phó với BĐKH trong chương trình đào tạo Khối ngành Công nghệ kỹ thuật và Khối ngành Nông, Lâm nghiệp, Thủy sản” [3]. Đồng thời tổ chức các khóa tập huấn bồi dưỡng giáo viên cốt cán các trường TCCN và các cơ sở có đào tạo TCCN về ứng phó với BĐKH và phòng, chống thiên tai. Một trong những nghiên cứu gần đây nhất là luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành BĐKH của Thạc sỹ Phạm Thị Kim Hoa: “Nghiên cứu đề xuất giải pháp giáo dục BĐKH trong các trường TCCN” (2014) [21].  Giáo dục Dạy nghề 9
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan