HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
KHAMTHIENG PHOMSAVATH
NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG TỔ CHỨC KHUYẾN NÔNG
NHÀ NƯỚC Ở NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
KHAMTHIENG PHOMSAVATH
NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG TỔ CHỨC KHUYẾN NÔNG
NHÀ NƯỚC Ở NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO
Chuyên ngành:
Kinh tế nông nghiệp
Mã số:
62 62 01 15
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Phạm Bảo Dương
2. TS. Đinh Văn Đãn
NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu trình bày trong luận án là trung thực, khách quan, chưa từng để bảo vệ bất kỳ một
học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm
ơn, các nguồn trích dẫn có nguồn gốc.
Hà Nội, ngày
tháng
năm 2016
Tác giả luận án
KhamThieng PhomSaVath
i
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Ban
Quản lý đào tạo, Ban lãnh đạo Khoa Kinh tế và Phát triển Nông thôn và các Thầy/Cô
giáo trong khoa Kinh tế và Phát triển Nông thôn, Bộ môn Kinh tế Nông nghiệp và
Chính sách đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt,
tôi xin bày tỏ long biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Phạm Bảo Dương, TS. Đinh Văn Đãn
đã tận tình hướng dẫn, chỉ ra những ý kiến quý báu, giúp tôi trong quá trình học tập,
nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo địa phương và người dân tại các huyện, xã;
Cục Khuyến nông và Hợp tác xã nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào và 3 tỉnh:
Ouddoomxay; Bolikhamxay; Champa tập thể và cá nhân đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn
thành luận án này.
Hà Nội, ngày
tháng
năm 2016
Tác giả luận án
KhamThieng PhomSaVath
ii
MỤC LỤC
Trang
i
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
ii
Mục lục
iii
Danh mục viết tắt
vi
Danh mục bảng
vii
Danh mục biều đồ
ix
Danh mục sơ đồ, biều đồ
ix
Trích yếu luận án
x
Thesis abstract
xii
Phần 1. Mở đầu
1
1.1
Tính cấp thiết của đề tài
1
1.2
Mục tiêu của đề tài
3
1.3
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3
1.4
Những đóng góp mới của luận án
5
1.5
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
6
Phần 2. Tổng quan tài liệu
7
2.1
Cơ sở lý luận về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước
7
2.1.1
Một số khái niệm liên quan đến hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước
7
2.1.2
Vai trò của khuyến nông và hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước
9
2.1.3
Nội dung nghiên cứu vê hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước
14
2.1.4
Các yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước
30
2.2
Cơ sở thực tiễn
32
2.2.1
Hệ thống tổ chức khuyến nông ở một số nước trên thế giới
32
2.2.2
Những bài học kinh nghiệm về Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước
rút ra vận dụng cho hệ thống khuyến nông nhà nước Lào
40
Phần 3. Phương pháp nghiên cứu
44
3.1
Đặc điểm địa bàn nghiên cứu
44
3.1.1
Đặc điểm cơ bản về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của Lào
44
3.1.2
Khái quát địa bàn nghiên cứu
48
iii
3.2
Phương pháp nghiên cứu
51
3.2.1
Phương pháp tiếp cận và khung phân tích
51
3.2.2
Phương pháp nghiên cứu
55
3.2.3
Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu
59
Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận
4.1
Thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở nước Cộng hòa
Dân chủ Nhân dân Lào
4.1.1
62
Lược sử hình thành, thành phần tham gia, nguyên tắc cơ bản của tổ chức
hệ thống khuyến nông nhà nước Lào
4.1.2
64
Cơ cấu tổ chức của hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước ở nước
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào
4.1.4
62
Chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn của hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà
nước ở nước Công hòa Dân chủ Nhân dân Lào
4.1.3
62
73
Thực trạng các nguồn lực của hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước ở
nước Cộng hòa dân chủ Nhân dân Lào
77
4.1.5
Kết quả nghiên cứu tại 3 tỉnh điều tra
81
4.2
Thực trạng hoạt động khuyến nông của hệ thống tổ chức khuyến nông
nhà nước tại nước Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào
86
4.2.1
Xây dựng mô hình và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật
86
4.2.2
Tổ chức đào tạo, tập huấn
91
4.2.3
Hoạt động thông tin tuyên truyền
95
4.2.4
Tư vấn dịch vụ khuyến nông
96
4.2.5
Hợp tác quốc tế
98
4.3
Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông nhà
nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào
104
4.3.1
Ảnh hưởng của Chính sách khuyến nông của Chính phủ
104
4.3.2
Ảnh hưởng của điều kiện về kinh tế, xã hội vùng miền đến hệ thống tổ
chức khuyến nông ở Lào
4.3.3
108
Ảnh hưởng của năng lực cán bộ khuyến nông các cấp trung ương, tỉnh,
huyện, bản
4.3.4
110
Sự phối hợp của các cấp, các ngành và sự tham gia của nông dân và các
tổ chức nông dân
117
iv
4.3.5
Ảnh hưởng của nguồn lực tài chính đối với hệ thống tổ chức khuyến
nông Nhà nưỡc ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào
4.4
118
Định hướng và một số giải pháp hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến
nông nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào
121
4.4.1
Định hướng
121
4.4.2
Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào
122
Phần 5. Kết luận và kiến nghị
148
5.1
Kết luận
148
5.2
Kiến nghị
148
Danh mục công trình đã công bố có liên quan đến luận án
151
Tài liệu tham khảo
152
Phụ lục
156
v
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Nghĩa tiếng Việt
CBKN
CKN& HTX
CNCKN
CNH – HĐH
CP
CTVKN
ĐVT
HĐND
HTX
HTTCKNNN
KHKT
KN
KNNN
KNV
LĐNT
MH
NCHDCNDL
NĐ – CP
NGO
ODA
NN&PTNT
SLLT
SLNTTS
SXNN
TBKT
TDPTBQ
TTKN
TW
UBND
HTX
TW
Cán bộ khuyến nông
Cục Khuyến nông và Hợp tác xã
Công nghệ cao khuyến ngư
Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa
Chính phủ
Cộng tác viên khuyến nông
Đơn vị tính
Hội đồng nhân dân
Hợp tác xã
Hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước
Khoa học kỹ thuật
Khuyến nông
Khuyến nông nhà nước
Khuyến nông viên
Lao động nông thôn
Mô hình
Nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào
Nghị định – Chính phủ
Tổ chức phi chính phủ (Non-Governmental Organization)
Hỗ trợ phát triển chính thức (Official Development Assistance)
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
Sản lượng lương thực
Sản lượng nuôi trồng thủy sản
Sản xuất nông nghiệp
Tiến bộ kỹ thuật
Tốc độ phát triển bình quân
Trung tâm khuyến nông
Trung ương
Uỷ ban nhân dân
Hợp tác xã
Trung ương
vi
DANH MỤC BẢNG
TT
Tên bảng
Trang
3.1
Số mẫu khảo sát về hệ thống tổ chức khuyến nông ở Lào
4.1
Số lượng cán bộ, công nhân viên khuyến nông của Cục Khuyến nông và
Hợp tác xã Lào năm 2015
4.2
57
78
Thực trạng trình độ cán bộ khuyến nông tại Cục Khuyến nông và Hợp tác
xã Lào năm 2015
78
4.3
Số lượng cán bộ khuyến nông các cấp ở Lào năm 2015
80
4.4
Tình hình cán bộ khuyến nông các cấp phân theo giới tính và loại cán bộ
năm 2015
82
4.5
Cán bộ khuyến nông theo trình độ vắn hóa và học vấn năm 2015
83
4.6
Cán bộ khuyến nông theo trình độ chuyên môn đào tạo năm 2015
83
4.7
Kinh phí cho hoạt động khuyến nông của Phòng khuyến nông và Hợp tác
xã thuộc Cục khuyến nông và Hợp tác xã năm 2015
85
4.8
Kinh phí hoạt động khuyến nông của 3 tỉnh qua các năm 2013 - 2015
87
4.9
Số làng/ bản xây dựng mô hình làm mẫu về nông nghiệp của 03 tỉnh
trong các năm 2013 - 2015
4.10
88
Kinh phí cho thực hiện mô hình bản làm mẫu về sản xuất nông nghiệp
của 3 tỉnh trong các năm 2013 – 2015
4.11
89
Kết quả số làng/ bản làm mẫu về sản xuất nông nghiệp tại 7 huyện của
tỉnh Champasack năm 2015
90
4.12
Kết quả xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp tại các tỉnh năm 2015
90
4.13
Kết quả đào tạo tập huấn tại 03 tỉnh trong năm 2015
92
4.14
Kết quả đào tạo tập huấn về quản lý tài chính cho cán bộ cơ sở trong năm 2015
93
4.15
Kết quả tập huấn về quản lý quỹ dịch vụ tài chính bản cho cán bộ cơ sở
trong năm 2015
93
4.16
Kết quả tập huấn về trồng trọt ở 3 tỉnh năm 2015
94
4.17
Đánh giá kết quả tập huấn cho nông dân của tổ chức khuyến nông các
cấp năm 2015
95
4.18
Kết quả tư vấn dịch vụ xây dựng mô hình tại tỉnh Champasăc
97
4.19.
Kết quả hợp tác quốc tế về khuyến nông ở Lào
98
vii
4.20.
Đánh giá của Cán bộ khuyến nông Trung ương về các yếu tố ảnh hưởng
đến hệ thống tổ chức khuyến nông
105
4.21
Phân tích SWOT của các hoạt động khuyến nông ở Lào
106
4.22
Thực trạng sử dụng các kỹ năng trong tập huấn của cán bộ khuyến nông
các cấp tại tỉnh Champasak năm 2015
4.23
Thực trạng sử dụng các kỹ năng trong tập huấn của cán bộ khuyến nông
các cấp tại Borikhamxay năm 2015
4.24
116
Kết quả đánh giá trình độ cán bộ khuyến nông được tập huấn ở các cấp
của tỉnh Borikhamxay năm 2015
4.27
115
Kết quả đánh giá trình độ cán bộ khuyến nông được tập huấn ở các cấp
của tỉnh Champasak năm 2015
4.26
114
Thực trạng sử dụng các kỹ năng trong tập huấn của cán bộ khuyến nông
các cấp ở tỉnh Oudomxay năm 2015
4.25
113
116
Kết quả đánh giá cán bộ khuyến nông được tập huấn ở các cấp tại tỉnh
Oudomxay năm 2015
117
viii
DANH MỤC BIỀU ĐỒ
TT
4.1
Tên biểu đồ
Trang
Trình độ văn hóa cán bộ Cục Khuyến nông và Hợp tác xã Cộng hòa
Dân chủ Nhân dân Lào năm 2015
4.2
110
Trình độ chuyên môn cán bộ Cục Khuyến nông và Hợp tác xã Cộng hòa
Dân chủ Nhân dân Lào năm 2015
111
DANH MỤC SƠ ĐỒ
TT
Tên sơ đồ
Trang
2.1
Vai trò cầu nối khuyến nông
9
2.2
Cầu nối khuyến nông giữa nghiên cứu với nông dân
10
2.3
Hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước
37
3.1
Sơ đồ hành chính ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào
46
3.2
Khung phân tích hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước
54
4.1
Cơ cấu tổ chức khuyến nông nhà nước của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân
dân Lào
74
4.2
Cục Khuyến nông và Hợp tác xã
75
4.3
Cơ cấu tổ chức Phòng Khuyến nông và Hợp tác xã
76
4.4
Bộ máy quản lý trạm khuyến nông và hợp tác xã cấp huyện
76
4.5
Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước của Lào
123
4.6
Bộ máy tổ chức khuyến nông tỉnh
130
4.7
Tổ chức bộ máy trạm khuyến nông huyện
132
ix
TRÍCH YẾU LUẬN ÁN
Tên tác giả: KhamThieng Phomsavath
Tên Luận án: Nghiên cứu hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở nước Cộng hòa
dân chủ Nhân dân Lào
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 62.62.01.15
Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước tại nước
Cộng hòa dân chủ Nhân dân Lào, từ đó, đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện hệ
thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào.
+ Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước.
+ Đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào.
+ Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào.
Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở lựa chọn phương pháp tiếp cận và xây dựng khung phân tích tác giả
đã lựa chọn điểm nghiên cứu ở nước CHDCND Lào đi sâu khảo sát ở 3 tỉnh, mỗi tỉnh
chọn 3 huyện và mỗi huyện chọn 3 bản để khảo sát. Đồng thời chọn một số hộ nông
dân, cán bộ các cấp ở 3 tỉnh để khảo sát về hệ thống tổ chức khuyến nông và nội dung
hoạt động khuyến nông ở 3 điểm nghiên cứu. Tác giả sử dụng phương pháp thu thập số
liệu thứ cấp trên sách, báo, niên giám thống kê, internet, báo cáo của các cơ quan và
Cục Khuyến nông và HTX. Ngoài ra, luận án còn sử dụng phương pháp phân tích kinh
tế (so sánh, mô tả, phương pháp sơ đồ) và phương pháp dự báo. Những phương pháp
này cơ bản đáp ứng được các mục tiêu nghiên cứu đề ra.
Kết quả chính và kết luận
Đã hệ thống được cơ sở lý luận và thực tiễn về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà
nước bao gồm: khái niệm về khuyến nông, khuyến nông nhà nước; khái niệm về tổ
chức, hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước; đặc điểm của hệ thống tổ chức khuyến
nông nhà nước; nội dung hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước với 2 phần chủ yếu: i)
Tổ chức khuyến nông nhà nước (tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ); Nguồn nhân
lực, tài chính và cơ sở vật chất kỹ thuật; Sự phối kết hợp giữa hệ thống tổ chức tổ chức
khuyến nông. ii) Tổ chức hoạt động khuyến nông: Chuyển giao/xây dựng mô hình; Đào
tạo tập huấn; Thông tin tuyên truyền; Tư vấn dịch vụ khuyến nông; Quan hệ hợp tác
quốc tế về khuyến nông. Phân tích Các yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống khuyến nông.
Trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn hệ thống tổ chức khuyến nông ở một số nước trên thế
giới nhất là ở Việt Nam rút ra bài học kinh nghiệm vận dụng hoàn thiện cho hệ thống tổ
x
chức khuyến nông nhà nước ở Lào.
Tác giả đã đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào với
2 nội dung chính như sau:
Một là; đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông của Lào, gồm 4 cấp từ
trung ương, tỉnh, huyện, bản. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Tổ chức bộ máy chưa được
hoàn thiện; Chức năng nhiệm vụ ở tổ chức khuyến nông các cấp còn kiêm nhiệm nhiều,
chồng chéo; Nguồn lực cho khuyến nông (Nguồn nhân lực, tài chính, cơ sở vật chất kỹ
thuật) thiếu, năng lực của cán bộ khuyến nông từ Trung ương đến cấp bản còn yếu kém,
trình độ chưa cao. Sự phối kết hợp giữa hệ thống tổ chức khuyến nông các cấp từ trung
ương đến cấp bản còn nhiều bất cập.
Hai là; Phân tích thực trạng tổ chức hoạt động khuyến nông bao gồm: (1) Nội
dung chuyển giao/xây dựng mô hình. Các mô hình xây dựng chủ yếu là dựa vào dự án,
lượng kinh phí đầu tư còn hạn chế. Mặc dù vậy, thực hiện mô hình và áp dụng tiến bộ
khoa học kỹ thuật đã góp phần tăng thu nhập cho nông dân tham gia và mức thu nhập
tốt hơn nông dân chưa tham gia thực hiện mô hình; (2) Tác giả đã chỉ ra việc đào tạo tập
huấn đã thành công, mở được nhiều lớp về tập huấn kỹ năng về trồng trọt, chăn nuôi…;
(3) Thông tin tuyên truyền thực trạng ở Lào tuy đã có nhưng còn ít, nhất là ở vùng sâu
vùng xa; Tư vấn dịch vụ hầu như chưa có gì; (4) Hợp tác Quốc tế về khuyến nông với
Nhật, Pháp, Việt Nam… nhưng ở mức đầu tư hợp tác dự án hỗ trợ kinh phí hoạt động,
do vậy tác động đến kết quả, hiệu quả khuyến nông chưa cao; (5) Sự phối hợp, chỉ đạo
của hệ thống tổ chức khuyến nông còn nhiều hạn chế, bất cập, cần hoàn thiện trong
những năm tới.
Tác giả đã đề xuất 4 giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến
nông theo 2 nhóm nội dung chính: Giải pháp hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông và
nhóm giải pháp hoàn thiển tổ chức hoạt động khuyến nông. Những giải pháp này có tính
khả thi phù hợp với điều kiện thực tế, điều kiện của nước Lào.
Kết luận: Luận án là công trình nghiên cứu mới đã luận giả được cơ sở lý luận và
thực tiễn hệ thống tổ chức khuyến nông. Đã đánh giá được thực trạng tổ chức khuyến
nông các cấp từ trung ương đến cấp bản. Đánh giá thực trạng hoạt động khuyến nông ở
Lào và 3 tỉnh khảo sát. Đề xuất những giải pháp hoàn thiện tổ chức hệ thống khuyến
nông phù hợp với điều kiện của Lào trong những năm tới.
Luận án là công trình nghiên cứu công phu, độc lập, nghiêm túc, nó là tài liệu
tham khảo hữu ích cho các nhà hoạch định chính sách, hệ thống tổ chức khuyến nông
các cấp ở Lào áp dụng và thực hiện. Góp phần tăng trưởng kinh tế nói chung và phát
triển nông nghiệp.
xi
THESIS ABSTRACT
PhD candidate: Khamthieng Phomsavath
Thesis title: Research on the Organization of the State Agricultural Extension System of
the Laos People’s Democratic Republic
Major: Agricultural Economics
Code: 62.62.01.15
Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)
1. Research Objectives
Based on the analysis results on the organization of the State Agricultural
Extension System of Laos People’s Democratic Republic (Laos) to propose major policy
solutions to improve organization of the State Agricultural Extension System of Laos.
Specific objectives are:
+ To systemize theoretical and practical bases of organization of the agricultural
extension system;
+ To analyze the current status of the organization of the State Agricultural
Extension System of Laos;
+ To propose major solutions to improve the organization of the State
Agricultural Extension System of Laos.
2. Materials and Methods
Based on the selected approaches and analysis framework, 3 provinces of Laos
were selected as the study sites; 3 districts were selected in each province and 3
communes were selected in each district to conduct the questionnaire survey. At the same
time, farmers and officers at province down to commune levels were selected to conduct
in-depth interviews on the organization of the extension system and contents of extension
activities in the three study areas. The author used secondary data from published sources
such as books, statistical yearbooks, internet, reports issued by offices and Department of
Agricultural and Forestry Extension and Cooperatives. The thesis used economic analysis
methods (Comparison, descriptive statistics, diagram) and forecasting methods. These
methods are suitable to deal with the proposed objectives.
3. Main findings and conclusions
The thesis has systemized the theoretical and practical bases of the organization of
the State extension system including: The concept of extension, the State extension system;
the concept of organization, organization of the State agricultural extension system;
characteristics of the organization of the State agricultural extension system. Research
contents of organization of the State agricultural extension system include: i) the
organization of the State agricultural extension system (the organizational structure,
functions, tasks, resources such as human, financial resources, and technical facilities;
collaboration between organizations of the agricultural extension system; ii) organizing
extension activities (transfer/demonstration models); training activities; information
dissemination; extension consultation services; international cooperation relations in
extension. Factors affecting the performance of an extension system are identified. Based
on the empirical research on organization of agrcultural extension systems in several
countries around the world especially in Vietnam, lessons were drawn to improve
xii
organization of Laos agricultural extension system.
The author assessed the current status of organization of the State agricultural
extension system in Laos with 2 main parts:
First, assessing the current situation of organization of the State agricultural
extension system at all levels from the Central, provincial, district and commune/hamlet
levels. Problems were identified including inappropriate organizational structure;
overlapping and unclear functions and tasks of the agricultural extension system at
various levels; inadequate resources for agricultural extension (human and financial
resources, and technical facility); weak capability and low qualifications of extension staff
and officers from the central to commune levels; weak coordination between the
extension system organizations at all levels from the central to commune levels. Findings
were well supported with evidences concerning lacking human and financial resources
allocated for the enxtension system down from Department of Agricultural and Forestry
Extension and Cooperatives, district extension stations, 3 provinces and 9 districts and the
selected communes under the study areas. Notably it is the shortage of both manpower
and funding for the agricultural extension organizations in the study sample.
Second, analyzing the current situation of organizing extension activities
including tranfering/demonstration models. Findings show that the demonstration
models were mainly relied on projects with limited investment capital. However, the
extension activities have contributed to increase production outputs and income of the
farmers participated in the demonstration models and adopted technological advances in
comparison with the non-particiation and non-adoption farmers. The author has pointed
out that in training activities extension offices have successfully organized many
training courses on skills in cultivation, animal husbandry... Information dissemination
in Laos has been initiated, however, it was still limited, especially in remote areas.
Consultation services were under-developed. International cooperation in agricultural
extension was done with Japan, France, Vietnam... to mobilize budgets for agricultural
extension, however, its impacts on output and outcomes of the extension activities could
be further improved. Collaboration among the agricultural extension organizations at
various levels was so weak that it is needed to improve in the coming years.
The author has proposed four key solutions to improve the organization of the
extension system mainly in two principal areas aspects. These include solutions to improve
organization of the extension systems and solutions to improve organizing extension
activities. These proposed solutions are feasible and in line with the actual conditions in Laos.
In conclusion, the thesis is a new research that has contributed to clarify theoretical
and practical bases of organization of agricultural extension system. It has assessed the
current situation of organization of agricultural extension system from the central to
grassroots levels. It has assessed the current status of organizing extension activities in the
three selected provinces of Laos. Solutions are proposed to improve organization of the
agricultural extension system suitable to the conditions of Laos in the coming years.
The thesis is meticulously, independently, and seriously conducted. This is a
useful reference for policy makers, organizations of the extension system at various
levels in Laos to considert in order to contribute to economic growth in general and
agricultural development in particular.
xiii
PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Nông nghiệp có vị trí hết sức quan trọng, nó là ngành sản xuất vật chất chủ
yếu của nền kinh tế quốc dân Lào, đặc biệt trong cung cấp lương thực, thực phẩm
cho con người tồn tại và phát triển. Để góp phần thúc đẩy nông nghiệp phát triển,
công tác khuyến nông ra đời đã có đóng góp không nhỏ. Hệ thống tổ chức
khuyến nông và các hoạt động khuyến nông với nhiều nội dung, hình thức khác
nhau đã góp phần rất lớn vào sự nghiệp phát triển sản xuất nông nghiệp, xoá đói
giảm nghèo, tăng thu nhập cho người dân. Khuyến nông ra đời là cầu nối giữa
khoa học và thực tiễn; Góp phần vào chuyển dịch cơ cấu trong nông nghiệp; Huy
động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực cho sản xuất; Tăng cường khối liên
kết công nông.
Hiện nay, ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân (CHDCND) Lào, nền kinh tế
đang vận hành theo cơ chế thị trường, nhưng sản xuất nông nghiệp vẫn mang tính
tự cấp, tự túc, không đảm bảo được điều kiện sống cho người dân, không phù hợp
với xu thế phát triển kinh tế hiện nay. Do sự thiếu hụt các thông tin về thị trường,
giá cả, khoa học kỹ thuật, trình độ sản xuất của người dân chưa cao. Tác động của
hệ thống khuyến nông phục vụ cho phát triển nông nghiệp, nông thôn còn nhiều
bất cập. Vì vậy, hệ thống tổ chức khuyến nông ra đời là một yêu cầu bức thiết
trong vấn đề phát triển nông nghiệp, nông thôn hiện nay tại CHDCND Lào.
Trong những năm gần đây, nông nghiệp, nông thôn Lào có những bước thay
đổi đáng kể, hộ nông dân đã và đang trở thành đơn vị sản xuất tự chủ trong nền
kinh tế quốc dân (KTQD) và trong sản xuất nông nghiệp. Nhiều tổ chức và cá
nhân nông dân tự tìm đến các tổ chức nghiên cứu, các nhà khoa học và các cơ
quan quản lý nông nghiệp, nhất là Cục khuyến nông và HTX yêu cầu giúp đỡ
cho hoạt động khuyến nông của họ. Trong quá trình phát triển nông nghiệp và
nông thôn, rất cần có sự trợ giúp từ hệ thống khuyến nông trong và ngoài nước.
Sự giúp đỡ đó chính là từ các tổ chức, các cơ quan Nhà nước, trong đó chủ yếu là
hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước. Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà
nước tại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào đã chính thức thành lập năm 2001
và đi vào hoạt động. Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Lào ra đời trên cơ
sở hoạt động theo nguyên tắc là lấy điểm xuất phát từ nhu cầu thực tiễn phát
1
triển của sản xuất nông nghiệp và có sự tham gia tự nguyện của người dân.
Hệ thống tổ chức khuyến nông Lào đã và đang dần dần đi vào hoàn thiện cả
về hệ thống tổ chức từ Trung ương đến cơ sở và nội dung hoạt động khuyến nông.
Đóng góp tích cực cho sự phát triển nông nghiệp, nông thôn của Lào và từng bước
hội nhập với các hệ thống tổ chức khuyến nông trên thế giới và các nước trong khu
vực. Hoạt động của hệ thống tổ chức khuyến nông đã đóng vai trò nòng cốt trong
công tác thông tin tuyên truyền, đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, hướng dẫn, chuyển
giao tiến bộ khoa học kỹ thuật mới cho nông dân để họ không ngừng phát triển sản
xuất nông nghiệp, tăng thu nhập, xoá đói giảm nghèo và vươn lên làm giàu, từng
bước đóng vai trò quan trọng trong quá trình xây dựng và bảo vệ tổ quốc Lào.
Sau nhiều năm thực hiện, hệ thống tổ chức khuyến nông Lào đã gặp
không ít khó khăn, bất cập, chưa thực sự đáp ứng được tình hình phát triển sản
xuất nông nghiệp, khoa học công nghệ và xu hướng hội nhập kinh tế quốc
tế,... Cục Khuyến nông và hợp tác xã (HTX) Lào, là hệ thống tổ chức khuyến
nông nhà nước đang dần dần từng bước kiện toàn về cơ cấu tổ chức và nội dung
hoạt động là nhu cầu tất yếu của sự phát triển sản xuất nông nghiệp.
Tuy nhiên, hệ thống tổ chức khuyến nông và các hoạt động khuyến nông
đang còn gặp rất nhiều những khó khăn, hạn chế bất cập, cần sớm được nghiên
cứu khắc phục giải quyết từ trung ương (TW) đến tỉnh, huyện và bản. Những khó
khăn, bất cập thường xảy ra đó là:
1) Hệ thống tổ chức khuyến nông đã được tổ chức từ trung ương (TW) đến
địa phương nhưng cán bộ khuyến nông các cấp chưa đáp ứng yêu cầu để thực hiện
nhiệm vụ. Nguyên nhân chủ yếu là trình độ của cán bộ khuyến nông chưa cao. Cán
bộ khuyến nông còn thực hiện nhiều nhiệm vụ kiêm nhiệm trong lĩnh vực khuyến
nông và nhiệm vụ của HTX.
2) Khuyến nông cấp bản không có cán bộ chuyên trách mà là cán bộ kiêm
nhiệm, vì kiêm nhiệm nên hạn chế hoạt động, hiệu quả hoạt động không cao.
3) Thông tin hai chiều, những chiều từ dưới lên không kịp thời, thường phản
ánh đầy đủ nguyện vọng của người dân. Những điều đó là do hệ thống tổ chức
khuyến nông đặc biệt là khuyến nông nhà nước.
4) Do hệ thống tổ chức chưa mạnh nên ảnh hưởng chất lượng hoạt động
khuyến nông.
5) Hoạt động khuyến nông còn phân tán, công tác chuyển giao tiến bộ kỹ
2
thuật mới diễn ra chậm, hiệu quả chưa cao…
Vấn đề đặt ra cần giải quyết những vấn đề trên là nghiên cứu phải trả lời rõ
các câu hỏi sau đây:
Cơ sở khoa khoa học lý luận về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước
như thế nào? Thực tiễn của các nước trên thế giới và khu vực Đông Nam Á, nhất
là ở Việt Nam, hệ thống này tổ chức hoạt động ra sao và có những bài học kinh
nghiệm gì vận dụng cho Lào? Thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà
nước hiện tại của Lào như thế nào? Hoạt động khuyến nông nhà nước của hệ
thống khuyến nông nhà nước đã tác động và đóng góp gì cho phát triển nông
nghiệp nông thôn? Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến
nông Nhà nước? Trong những năm tới hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước
cần có những định hướng và giải pháp nào để hoàn thiện và hoạt động bền vững
và đạt được hiệu quả cao?
1.2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI
1.2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước tại
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào; Từ đó đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm hoàn
thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào
trong những năm tới.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hoá góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về hệ thống tổ
chức khuyến nông nhà nước.
- Phân tích, đánh giá thực trạng và yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức
khuyến nông nhà nước ở Lào.
- Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước
ở Lào trong những năm tới.
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà
nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào:
1) Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Lào gồm 4 cấp: TW, tỉnh,
huyện, bản cụ thể: Hệ thống tổ chức khuyến nông ở cấp Trung ương: Cục khuyến
3
nông và hợp tác xã (HTX). Phòng khuyến nông và HTX tỉnh; Phòng khuyến
nông và HTX huyện. Trạm khuyến nông huyện và khuyến nông viên. Các tổ
chức kinh tế - xã hội có liên quan đến hệ thống tổ chức khuyến từ trung ương đến
tỉnh, huyện, bản. Về nguồn lực (Nhân lực, tài chính, cơ sở vật chất kỹ thuật) để tổ
chức hệ thống khuyến nông Nhà nước.
2) Tổ chức hoạt động khuyến nông bao gồm: Hoạt động chuyển giao/xây
dựng mô hình; Đào tạo tập huấn; Thông tin tuyên truyền; Tư vấn dịch vụ; Hợp
tác quốc tế.
1.3.2. Phương pháp nghiên cứu
Hiệu quả của hoạt động khuyến nông được xem xét dưới các góc độ kinh
tế, xã hội và môi trường thông qua các nhóm các chỉ tiêu về hiệu quả kinh tế,
hiệu quả xã hội và hiệu quả môi trường.
* Nhóm chỉ tiêu hiệu quả về kinh tế
* Nhóm chỉ tiêu hiệu quả về xã hội
* Nhóm chỉ tiêu hiệu quả về môi trường
1.3.3. Phạm vi nghiên cứu
* Phạm vi về không gian
Nghiên cứu các vấn đề hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào: Hệ
thống tổ chức khuyến nông từ trung ương đến cấp tỉnh, cấp huyện, cấp bản:
nghiên cứu điều tra tập trung chủ yếu ở 3 tỉnh đại diện cho 3 vùng của Lào; Mỗi
tỉnh chọn 3 huyện mỗi huyện chọn 3 bản bao gồm: hộ nông dân, một số cán bộ
và khuyến nông viên (bảng 3.1).
* Phạm vi về thời gian
Thời gian thu thập những thông tin, số liệu thu thập, sử dụng để phân tích
trong nghiên cứu chủ yếu trong 3 năm gần đây từ năm 2012 - 2014. Số liệu điều
tra ở 3 tỉnh, huyện, bản chủ yếu năm 2014 - 2015.
* Phạm vi về nội dung
Nội dung nghiên cứu đề tài tập trung giải quyết những vấn đề chủ yếu sau:
1) Cơ sở lý luận và thực tiễn về hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước.
2) Thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Cộng hòa Dân
chủ Nhân dân Lào (từ Trung ương đến tỉnh, huyện, bản).
4
3) Tổ chức hoạt động khuyến nông ở Lào.
4) Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông
nhà nước Lào.
5) Định hướng và các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến
nông nhà nước ở Lào cho những năm tiếp theo.
6) Luận án không tập trung nghiên cứu vào các hệ thống tổ chức khuyến
nông khác bao gồm: Các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội,
tổ chức nghề nghiệp, tổ chức khoa học, giáo dục đào tạo, hiệp hội, hội nghề nghiệp
và các tổ chức khác tham gia hoạt động khuyến nông tại Lào.
1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
1.4.1. Về mặt lý luận
Luận án đã góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về hệ
thống tổ chức khuyến nông nhà nước như: Khái niệm về khuyến nông, hệ thống tổ
chức khuyến nông Nhà nước; Đặc điểm, nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến
hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước; Phương pháp tiếp cận nghiên cứu về hệ
thống tổ chức khuyến nông nhà nước. Tình hình và những bài học kinh nghiệm
của một số nước trên thế giới nhất là bài học của Việt Nam về hoàn thiện hệ thống
tổ chức khuyến nông nhà nước vận dụng vào hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến
nông nhà nước cho Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào.
1.4.2. Về mặt thực tiễn
Luận án đã phân tích đánh giá thực trạng cơ cấu tổ chức, chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn của hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Lào từ Trung
ương đến tỉnh, huyện, bản. Đánh giá nội dung tổ chức hoạt động khuyến nông
của hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Lào.
Phân tích yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông
nhà nước và hoạt động khuyến nông ở Lào. Đánh giá của lãnh đạo các cấp từ
trung ương, tỉnh, huyện, cán bộ khuyến nông và người dân về những đóng góp
của hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Lào.
Luận án đã đề xuất định hướng và các giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện
hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước trong những năm tới.
5
- Xem thêm -