Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Phân tích tác động của thiên tai đến tăng trưởng kinh tế và lạm phát tại việt na...

Tài liệu Phân tích tác động của thiên tai đến tăng trưởng kinh tế và lạm phát tại việt nam

.PDF
209
229
71

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN KHẮC HIẾU PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ LẠM PHÁT TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 62310105 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP.HCM, Năm 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN KHẮC HIẾU PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ LẠM PHÁT TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 62310105 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người Hướng Dẫn Khoa Học: TS. NGUYỄN HOÀNG BẢO TS. PHẠM THỊ THU TRÀ TP.HCM, Năm 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện. Các số liệu thu thập, các kết quả phân tích trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Nguyễn Khắc Hiếu ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận án, tôi đã gặp nhiều khó khăn từ việc định hướng nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, thu thập dữ liệu và cả việc làm thế nào để sắp xếp công việc hợp lý để có thời gian thực hiện nghiên cứu. Để vượt qua những khó khăn trên, tôi đã nhận được sự giúp đỡ rất nhiều từ các GVHD, các Thầy Cô đang công tác tại trường Đại học Kinh Tế Tp.HCM cũng như sự động viên từ gia đình và các đồng nghiệp. Lời đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn thầy Nguyễn Hoàng Bảo, người đã tận tình hướng dẫn tôi trong luận án này. Thầy đã chỉ ra cho tôi một hướng đi đúng và giúp đỡ tôi vượt qua những khó khăn trên con đường thầy đã định hướng. Thầy cũng đã hướng dẫn tôi từ bố cục đến cách trình bày từng câu từng ý trong luận án này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn cô Phạm Thị Thu Trà, người đã có những góp ý quan trọng giúp tôi hoàn thiện tốt hơn bài viết của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn đến tất cả quý Thầy Cô tại Khoa Kinh Tế, Trường đại học Kinh Tế Tp.HCM đã tạo những điều kiện thuận lợi, một môi trường học thuật tốt để tôi có thể hoàn thành đề tài nghiên cứu của mình. Đặc biệt, tôi xin gởi lời cảm ơn đến thầy Nguyễn Trọng Hoài, Nguyễn Hữu Dũng, Phạm Khánh Nam, Trương Đăng Thụy và thầy Trần Tiến Khai đã có những góp ý giúp tôi hoàn thiện đề cương nghiên cứu cũng như hoàn thiện ba chuyên đề nghiên cứu của mình. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn đến tất cả quý Thầy Cô tại Khoa Kinh Tế, Trường đại học Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM. Quý Thầy Cô đã có những góp ý cho luận án đồng thời đã tạo những điều kiện thuận lợi trong công việc để tôi có thể thực hiện tốt nghiên cứu của mình. Cuối cùng, tôi xin gởi lời cảm ơn đến bố mẹ và vợ con tôi, những người cho tôi một chỗ dựa về mặt tinh thần và động viên tôi những lúc cần thiết để tôi có thể hoàn thành chặng đường đầy chông gai này. Nguyễn Khắc Hiếu iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CÁC TỪ VIẾT TẮT ..................................................x DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................ xi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ.................................................................................. xii TÓM TẮT LUẬN ÁN ............................................................................................ xiv Chương 1: TỔNG QUAN ĐỀ TÀI .............................................................................1 1.1 Bối cảnh nghiên cứu..........................................................................................1 1.1.1 Bối cảnh thực tiễn ......................................................................................1 1.1.2 Bối cảnh lý thuyết ......................................................................................4 1.2 Mục tiêu nghiên cứu..........................................................................................8 1.3 Câu hỏi nghiên cứu ...........................................................................................9 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .....................................................................9 1.5 Phương pháp nghiên cứu và dữ liệu ................................................................10 1.6 Ý nghĩa đề tài ..................................................................................................12 1.7 Bố cục luận án .................................................................................................13 Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ..............................................................................17 2.1 Các khái niệm liên quan ..................................................................................17 2.1.1 Thiên tai và những tác động do thiên tai ..................................................17 2.1.2 Tăng trưởng kinh tế ..................................................................................19 2.1.3 Lạm phát...................................................................................................21 iv 2.1.4 Thu nhập bình quân đầu người ................................................................22 2.2 Mô hình Solow và tác động của thiên tai trong dài hạn ..................................23 2.3 Mô hình tổng cung-tổng cầu ...........................................................................26 2.3.1 Đường tổng cầu ........................................................................................26 2.3.2 Đường tổng cung ......................................................................................28 2.3.3 Phân tích tác động của thiên tai bằng mô hình tổng cung-tổng cầu ........30 2.4 Mô hình IB-EB ................................................................................................33 2.4.1 Trạng thái cân bằng ..................................................................................34 2.4.2 Tác động của thiên tai đến trạng thái cân bằng ........................................36 2.5 Các nghiên cứu thực nghiệm liên quan ...........................................................38 2.5.1 Tác động thiên tai đến tăng trưởng kinh tế ..............................................38 2.5.2 Tác động thiên tai đến giá cả hàng hóa ....................................................44 2.5.3 Tác động thiên tai đến thu nhập và chi tiêu hộ gia đình ..........................44 2.5.4 Tác động thiên tai đến một số biến số kinh tế, xã hội khác .....................47 2.6 Tóm tắt chương ...............................................................................................51 Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................................................52 3.1 Phương pháp tự hồi quy vectơ có cấu trúc (SVAR) .......................................52 3.1.1 Mô hình toán ............................................................................................54 3.1.2 Vấn đề xác định trong SVAR ..................................................................58 3.2 Phương pháp Synthetic Control ......................................................................61 3.2.1 Giới thiệu phương pháp Synthetic Control ..............................................62 3.2.2 Mô hình hóa phương pháp Synthetic Control ..........................................64 3.2.3 Kiểm định ý nghĩa thống kê của ước lượng .............................................67 v 3.3 Tóm tắt chương ...............................................................................................68 Chương 4: TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ ......70 4.1 Mô hình nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu ....................................................70 4.1.1 Mô hình nghiên cứu .................................................................................70 4.1.2 Dữ liệu nghiên cứu ...................................................................................73 4.2 Kết quả nghiên cứu .........................................................................................76 4.2.1 Kiểm tra tính dừng của dữ liệu ................................................................76 4.2.2 Ước lượng và kiểm định mô hình ............................................................77 4.2.3 Kiểm định nhân quả Granger ...................................................................78 4.2.4 Phân tích hàm phản ứng xung ..................................................................79 4.2.5 Phân tích phân rã phương sai. ..................................................................81 4.2.6 Kiểm tra tính vững (Robustness) của mô hình ........................................82 4.3 Thảo luận kết quả nghiên cứu .........................................................................85 4.4 Tóm tắt chương ...............................................................................................87 Chương 5: TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI ĐẾN LẠM PHÁT ...............................88 5.1 Tác động của thiên tai đến mức giá từ mô hình tổng cung-tổng cầu ..............88 5.1.1 Các yếu tố tác động đến mức giá .............................................................88 5.1.2 Tác động của thiên tai đến mức giá .........................................................89 5.2 Mô hình nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu ....................................................91 5.2.1 Mô hình nghiên cứu .................................................................................91 5.2.2 Dữ liệu nghiên cứu ...................................................................................92 5.3 Kết quả nghiên cứu .........................................................................................95 5.3.1 Tác động của thiên tai đến giá cả hàng hóa nói chung ............................95 vi 5.3.2 Tác động của thiên tai đến giá cả các loại hàng hóa khác nhau .............101 5.4 Thảo luận kết quả nghiên cứu .......................................................................103 5.5 Tóm tắt chương .............................................................................................106 Chương 6: TÁC ĐỘNG CỦA THIÊN TAI ĐẾN THU NHẬP BÌNH QUÂN ĐẦU NGƯỜI ....................................................................................................................107 6.1 Mô hình nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu ..................................................107 6.1.1 Lựa chọn tình huống nghiên cứu và nhóm kiểm soát ............................108 6.1.2 Mô hình nghiên cứu ...............................................................................110 6.1.3 Dữ liệu nghiên cứu .................................................................................112 6.2 Kết quả nghiên cứu .......................................................................................116 6.2.1 Tác động của bão Durian đến thu nhập bình quân đầu người ...............116 6.2.2 Tác động của bão Durian đến các thành phần của thu nhập đầu người .120 6.2.2.1 Tác động của bão Durian đến thu nhập nông-lâm-ngư nghiệp .......120 6.2.2.2 Tác động của bão Durian đến thu nhập từ lương ............................123 6.2.2.3 Tác động bão Durian đến thu nhập từ công nghiệp, xây dựng, thương mại và dịch vụ .............................................................................................124 6.3 Thảo luận kết quả nghiên cứu .......................................................................125 6.4 Tóm tắt chương .............................................................................................126 Chương 7: KẾT LUẬN ...........................................................................................128 7.1 Tóm lược phương pháp và dữ liệu nghiên cứu .............................................128 7.2 Những phát hiện của đề tài............................................................................129 7.3 Những hàm ý chính sách ...............................................................................130 7.3.1 Những chính sách vĩ mô ........................................................................131 7.3.2 Những chính sách cứu trợ sau thiên tai ..................................................132 vii 7.4 Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo ........................................................134 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ..............................................136 TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT ...............................................................137 TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG ANH ................................................................139 PHỤ LỤC ................................................................................................................147 Phụ lục 1.1: Tần số xuất hiện của thiên tai tại Việt Nam từ 1989-2016 .............147 Phụ lục 1.2: Thiệt hại về người do thiên tai tại Việt Nam từ 1989-2016............148 Phụ lục 1.3: Thiệt hại về tài sản do thiên tai tại Việt Nam từ 1989-2016...........149 Phụ lục 1.4: Tần số xuất hiện của thiên tai theo khu vực địa lý .........................150 Phụ lục 1.5: Số người chết và số nhà cửa bị phá hủy do thiên tai theo khu vực địa lý ..........................................................................................................................153 Phụ lục 1.6: Tần số xuất hiện của các loại thiên tai khác nhau...........................154 Phụ lục 2.1: Đường IS .........................................................................................155 Phụ lục 2.2: Đường LM ......................................................................................155 Phụ lục 4.1: Tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2004Q1-2016Q2 ............156 Phụ lục 4.2: Thiệt hại về người và tài sản giai đoạn 2004Q1-2016Q2. ..............157 Phụ lục 4.3: Kiểm định tính dừng .......................................................................158 Phụ lục 4.4: Các tiêu chí lựa chọn độ trễ cho mô hình .......................................158 Phụ lục 4.5: Kết quả ước lượng mô hình SVAR.................................................159 Phụ lục 4.6: Kiểm định phần dư tuân theo phân phối chuẩn ..............................161 Phụ lục 4.7: Kiểm định hiện tượng tự tương quan ..............................................161 Phụ lục 4.8: Kiểm định phương sai sai số thay đổi .............................................162 Phụ lục 4.9: Phân phối thiệt hại tài sản do thiên tai từ 2004Q1-2016Q2 ...........163 viii Phụ lục 5.1: Thiệt hại do thiên tai giai đoạn 2004T1-2014T12 ..........................164 Phụ lục 5.2: Lạm phát Việt Nam giai đoạn 2004T1-2014T12 ...........................164 Phụ lục 5.3: Kiểm định tính dừng .......................................................................165 Phụ lục 5.4: Các tiêu chí lựa chọn độ trễ cho mô hình .......................................165 Phụ lục 5.5: Mô hình SVAR phân tích tác động của thiên tai đến lạm phát ......166 Phụ lục 5.6: Kiểm định hiện tượng tự tương quan ..............................................168 Phụ lục 5.7: Kiểm định phương sai thay đổi với biến phụ thuộc lạm phát .........169 Phụ lục 5.8: Kiểm định phương sai thay đổi với biến phụ thuộc thiệt hại tài sản .............................................................................................................................170 Phụ lục 5.9: Kiểm định phương sai thay đổi với biến phụ thuộc giá dầu ...........171 Phụ lục 5.10: Kiểm định phương sai thay đổi với biến phụ thuộc cung tiền ......172 Phụ lục 5.11: Kiểm định phương sai thay đổi với biến phụ thuộc tỷ giá............173 Phụ lục 5.12: Ma trận A và B khi xác định cấu trúc mô hình VAR ...................174 Phụ lục 5.13: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả lương thực, thực phẩm................175 Phụ lục 5.14: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả đồ uống, thuốc lá ........................176 Phụ lục 5.15: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả nhà ở và vật liệu xây dựng .........177 Phụ lục 5.16: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả y tế, dược phẩm ..........................178 Phụ lục 5.17: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả giáo dục ......................................179 Phụ lục 5.18: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả du lịch, giải trí ............................180 Phụ lục 5.19: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả hàng may mặc .............................181 Phụ lục 5.20: Ảnh hưởng thiên tai đến giá cả thiết bị gia đình ...........................182 Phụ lục 5.21: Ma trận A, B khi ước lượng với biến FOOD-PRICE ...................184 Phụ lục 5.22: Ma trận A,B khi ước lượng với biến HOUSE-PRICE..................185 ix Phụ lục 5.23: Ma trận A, B khi ước lượng DRINK-PRICE ...............................186 Phụ lục 6.1: Đường đi của bão Durian ................................................................187 Phụ lục 6.2: Bộ trọng số khi ước lượng tác động của thiên tai đối với thu nhập từ nông-lâm-ngư nghiệp ..........................................................................................188 Phụ lục 6.3: Bộ trọng số khi ước lượng tác động của thiên tai đối với thu nhập từ lương ...................................................................................................................189 Phụ lục 6.4: Bộ trọng số khi ước lượng tác động của thiên tai đối với thu nhập từ công nghiệp, xây dựng, thương mại và dịch vụ ..................................................190 Phụ lục 7.1: Phân loại thiên tai dựa trên mức độ thiệt hại ..................................191 x DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CÁC TỪ VIẾT TẮT ADF Augmented Dickey-Fuller ARDL Autoregressive Distributed Lag CRED Centre for Research on the Epidemiology of Disasters DESINVENTAR Disaster Information Management System DID Difference In Difference DMC Disaster Management Center GMM Generalized Method of Moments HS Học sinh IFS Internation Financial Statistic IS Investment–Saving LM Liquidity preference–Money supply NV Nhân viên SVAR Structural Vector Autoregression UNISDR United Nations Office For Disaster Risk Reduction VEC Vector Error Correction VHLSS Vietnam Household Living Standard Survey WB World Bank xi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Kết quả lược khảo tác động của thiên tai lên tăng trưởng kinh tế ............42 Bảng 4.1: Thống kê mô tả các biến số .....................................................................76 Bảng 4.2: Kiểm định nhân quả Granger ...................................................................79 Bảng 4.3: Phân tích phân rã phương sai đối với biến tăng trưởng kinh tế (G) .........82 Bảng 4.4: Kiểm tra tính vững của mô hình ...............................................................83 Bảng 5.1: Thống kê mô tả các biến số ......................................................................95 Bảng 5.2: Kiểm định nhân quả Granger ...................................................................97 Bảng 5.3: Phân tích phân rã phương sai đối với lạm phát ......................................100 Bảng 5.4: Kiểm định nhân quả Granger đối với giá cả hàng hóa nhóm 1 ..............101 Bảng 5.5: Kiểm định nhân quả Granger đối với giá cả hàng hóa nhóm 2 ..............103 Bảng 6.1: Năm thiên tai lớn nhất của Việt Nam giai đoạn 2002-2012 ...................113 Bảng 6.2: Thu nhập bình quân đầu người 63 tỉnh thành Việt Nam ........................113 Bảng 6.3: Giá trị trung bình các biến số giai đoạn 2002-2012 ...............................115 Bảng 6.4: Trọng số của các tỉnh trong nhóm kiểm soát ..........................................116 xii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 1.1: Thống kê số lượng thiên tai trên thế giới từ 1989-2016 .............................1 Hình 2.1: Đường tổng cầu .........................................................................................27 Hình 2.2: Đường tổng cung.......................................................................................29 Hình 2.3: Trường hợp thiên tai làm tổng cung giảm, tổng cầu tăng ........................31 Hình 2.4: Trường hợp thiên tai làm tổng cung giảm, tổng cầu giảm ........................32 Hình 2.5: Trường hợp thiên tai làm tổng cung giảm, tổng cầu không bị ảnh hưởng33 Hình 2.6: Cân bằng bên ngoài (EB) ..........................................................................34 Hình 2.7: Cân bằng bên trong (IB) ...........................................................................35 Hình 2.8: Cân bằng bên trong và bên ngoài (EB-IB)................................................36 Hình 2.9: Tác động của thiên tai đến trạng thái cân bằng .........................................37 Hình 4.1: Khung phân tích ảnh hưởng của thiên tai đến tăng trưởng kinh tế ...........72 Hình 4.2: Xu hướng các biến nghiên cứu theo thời gian ..........................................75 Hình 4.3: Phản ứng của tăng trưởng kinh tế và lạm phát đối với tác động thiên tai 80 Hình 5.1: Khung phân tích ảnh hưởng của thiên tai đến giá cả hàng hóa ................90 Hình 5.2: Xu hướng các biến nghiên cứu theo thời gian ..........................................93 Hình 5.3: Phản ứng của giá cả hàng hóa đối với các biến số khác ...........................99 Hình 5.4: Phản ứng của giá cả hàng hóa nhóm 1 trước cú sốc thiên tai .................102 Hình 6.1: Định nghĩa thiên tai nghiêm trọng ..........................................................109 Hình 6.2: Xu hướng thu nhập bình quân đầu người của Bến Tre so với nhóm kiểm soát ..........................................................................................................................118 Hình 6.3: Thay đổi thu nhập của Bến Tre so với nhóm kiểm soát .........................119 Hình 6.4: Mức ý nghĩa của kiểm định hoán vị đối với thu nhập của Bến Tre ........119 xiii Hình 6.5: Xu hướng thu nhập từ nông-lâm-ngư nghiệp của Bến Tre so với nhóm kiểm soát .................................................................................................................121 Hình 6.6: Thay đổi AFF-INCOME của Bến Tre so với nhóm kiểm soát ...............122 Hình 6.7: Mức ý nghĩa của kiểm định hoán vị đối với AFF-INCOME ..................123 Hình 6.8: Xu hướng thu nhập từ lương của Bến Tre so với nhóm kiểm soát .........123 Hình 6.9: Xu hướng thu nhập từ công nghiệp, xây dựng, thương mại và dịch vụ của Bến Tre so với nhóm kiểm soát ..............................................................................124 xiv TÓM TẮT LUẬN ÁN Đề tài nhằm nghiên cứu tác động của thiên tai đến tăng trưởng kinh tế và lạm phát tại Việt Nam trong đó tăng trưởng kinh tế được đo lường thông qua tăng trưởng GDP và thu nhập bình quân đầu người, lạm phát được đo lường thông qua sự biến động chỉ số giá tiêu dùng (CPI). Kết quả nghiên cứu là cơ sở để các nhà hoạch định có những chính sách thích hợp nhằm giảm thiểu tác động của thiên tai đối với các hoạt động kinh tế tại Việt Nam. Đồng thời, đề tài cũng nhằm kiểm chứng lại sự phù hợp của các mô hình lý thuyết trong việc giải thích những tác động của thiên tai đến các hoạt động kinh tế tại Việt Nam. Ngoài ra, các mô hình nghiên cứu còn giúp dự báo các kịch bản kinh tế trong tình huống có thiên tai. Dữ liệu nghiên cứu trong luận án được thu thập trong giai đoạn 1989-2016 trong đó dữ liệu về những thiệt hại do thiên tai được thu thập từ CRED (Centre for Research on the Epidemiology of Disasters) và DESINVENTAR (Disaster Information Management System), dữ liệu các biến số kinh tế được thu thập từ Tổng cục Thống kê, Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB). Về mặt lý thuyết, đề tài sử dụng mô hình tổng cung-tổng cầu của Keynes (1936) và mô hình IB-EB của Salter (1959) làm khung phân tích những tác động ngắn hạn của thiên tai. Trong dài hạn, mô hình Solow (1956) được sử dụng để phân tích những tác động của thiên tai lên tăng trưởng kinh tế. Về mặt thực nghiệm, đề tài sử dụng hai phương pháp định lượng đó là SVAR (Structural Vector Autoregression) và Synthetic Control để phân tích các dữ liệu nghiên cứu. SVAR được phát triển bởi Sims (1986), là phương pháp phân tích dữ liệu chuỗi thời gian. SVAR được sử dụng để đánh giá tác động của thiên tai đối với hai biến số kinh tế là tăng trưởng GDP và lạm phát tại Việt Nam. SVAR phù hợp với mục tiêu nghiên cứu vì SVAR cho phép phân tích nhân quả và cho phép phân tích phản ứng của một biến số này khi có sự biến động của một biến số khác. Phương pháp Synthetic Control được phát triển bởi Abadie (2003), là phương pháp bán thực nghiệm (Quasi-Experiment) được dùng để đánh giá tác động của các chính sách. Trong đề tài này, Synthetic Control được sử xv dụng để đánh giá tác động của thiên tai đối với thu nhập bình quân đầu người tại Việt Nam. Synthetic Control phù hợp với mục tiêu nghiên cứu vì Synthetic Control cho phép phân tích tác động cả trong ngắn hạn và trong dài hạn. Ngoài ra, Synthetic Control là phương pháp nghiên cứu còn tương đối mới tại Việt Nam. Việc áp dụng Synthetic Control trong đề tài cũng nhằm góp phần làm phong phú thêm các phương pháp đánh giá tác động khi phân tích các chính sách tại Việt Nam. Kết quả các phân tích thực nghiệm cho thấy, trong ngắn hạn thiên tai làm giảm tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam. Nếu thiệt hại thiên tai tăng lên 1 độ lệch chuẩn1 (tương đương 5.474 tỷ đồng/quý) thì tăng trưởng kinh tế sẽ giảm 0,6%, tác động trên sẽ kéo dài 4 quý sau thiên tai. Trong ngắn hạn, thiên tai cũng làm tăng lạm phát. Từ kết quả phân tích hàm phản ứng xung, nếu thiệt hại thiên tai tăng một độ lệch chuẩn (tương đương 27 triệu USD/tháng) thì giá cả hàng hóa sẽ tăng 0,2% trong vòng từ 3 đến 5 tháng tiếp theo. Hàng hóa bị tăng giá nhiều nhất là lương thực, thực phẩm; đồ uống thuốc lá; nhà ở và vật liệu xây dựng. Trong dài hạn, thiên tai có tác động làm giảm thu nhập bình quân đầu người tại Việt Nam. Thu nhập bị giảm chủ yếu là thu nhập từ nông-lâm-ngư nghiệp. Thu nhập bị giảm được ước lượng là 166 ngàn đồng/tháng, tương đương 28% trong tổng thu nhập của người dân. Từ những kết quả nghiên cứu, một số hàm ý chính sách đã được đưa ra nhằm giảm nhẹ ảnh hưởng của thiên tai đến các hoạt động kinh tế tại Việt Nam. (1) Các chính sách tài khóa mở rộng hoặc chính sách tiền tệ mở rộng có thể được xem xét áp dụng khi có thiên tai rất lớn xảy ra. Các chính sách trên sẽ có những tác động nhất định đối với tăng trưởng kinh tế và lạm phát. Tuy nhiên, việc áp dụng các chính sách trên cần đi kèm những điều kiện nhất định để tránh gây ra bất ổn kinh tế không cần thiết. (2) Nhà nước cần khắc phục nhanh chóng cơ sở hạ tầng sau thiên tai nhằm tránh việc tăng giá hàng hóa mang tính cục bộ. Cơ sở hạ tầng được khắc phục nhanh chóng cũng sẽ góp phần phát huy tác dụng của các hoạt động cứu trợ từ đó sẽ giảm thiểu tác động của thiên tai đối với tăng trưởng kinh tế. (3) Nhà nước cần can thiệp 1 Được tính toán từ dữ liệu thống kê về thiệt hại tài sản do thiên tai gây ra theo quý trong giai đoạn 20042016. Chi tiết xem phần dữ liệu nghiên cứu mục 4.1.2. xvi vào thị trường sau những thiên tai lớn và rất lớn nhằm ổn định giá cả, tránh việc tăng giá đột biến của một số mặt hàng sau thiên tai. Ưu tiên số một khi thực hiện chính sách là can thiệp vào thị trường hàng lương thực, thực phẩm vì đây là loại hàng hóa tăng giá mạnh nhất sau thiên tai. (4) Các nhà hoạch định chính sách và các tổ chức cứu trợ nên ưu tiên cứu trợ những người có thu nhập từ nông-lâm-ngư nghiệp vì đây là những người chịu tác động nặng nề nhất sau thiên tai đặc biệt đối với những thiên tai tương tự như bão Durian. Việc làm trên nhằm tránh việc cứu trợ dàn trải, cứu trợ không đúng đối tượng làm cho hoạt động cứu trợ không được hiệu quả. 1 Chương 1: TỔNG QUAN ĐỀ TÀI 1.1 Bối cảnh nghiên cứu 1.1.1 Bối cảnh thực tiễn Hiện tại cả thế giới đang phải đối mặt với tình trạng biến đổi khí hậu và Việt Nam là một trong 12 nước bị ảnh nhiều nhất bởi tình trạng biến đổi khí hậu (World Bank, 2010a). Do hiện tượng biến đổi khí hậu thiên tai có xu hướng xuất hiện ngày càng nhiều hơn2 (Cavallo và Noy, 2011; World Bank, 2010b). Theo thống kê của CRED (2017), thiên tai trên toàn thế giới từ 1990-1994 trung bình là 264 vụ/năm, 20 năm sau (2010-2014) số lương thiên tai trung bình được ghi nhận là 370vụ/năm, tăng hơn 100 vụ trên năm. Số lượng thiên tai từ 1989-2016 600 Số thiên tai 500 400 300 Thế giới Châu Á 200 100 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 0 Hình 1.1: Thống kê số lượng thiên tai trên thế giới từ 1989-2016 Nguồn: CRED (2017) Theo thống kê của CRED (2017) trong giai đoạn 2000-2016, trung bình một năm trên toàn thế giới có 75.770 người chết vì thiên tai và thiệt hại về tài sản tương ứng là 113 tỷ USD. Sau đây là một số thiên tai điển hình trên thế giới. Ngày 26 tháng 12 năm 2004 một trận động đất 9,1 đến 9,3 độ richter kèm theo sóng thần xảy ra, ảnh 2 Hiện tượng biến đổi khí hậu làm bề mặt nước biển nóng hơn dẫn đến nước biển bay hơi nhiều hơn. Nước biến bay hơi nhiều hơn có thể dẫn đến gia tăng hiện tượng mưa lớn và bão từ đó có thể dẫn đến lũ và lụt. 2 hưởng đến các nước như Indonesia, Sri Lanka, Ấn Độ, Thái Lan và một số nước khác. Sóng thần cao hơn 30 mét từ trận động đất đã làm hơn 283 ngàn người chết (Lay và cộng sự, 2005). Tiếp theo, ngày 23-30 tháng 8 năm 2005, bão Katrina đã quét qua bang Louisiana và Mississippi của nước Mỹ. Đây được xem là một trong những cơn bão lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ và đã gây ra thiệt hại về tài sản 108 tỷ USD và gây ra số người chết trên 1.200 người (Knabb và cộng sự, 2005). Ngày 12 tháng 1 năm 2010, trận động đất 7,0 độ Richter đã xảy ra tại Haiti. Trong những ngày sau đó, trong lúc công tác cứu hộ đang được tiến hành, một số dư chấn 4,5 độ richter lại tiếp tục xảy ra gây ra số người chết lên đến hơn 220 ngàn người (Kolbe và cộng sự, 2010). Từ những phân tích trên ta thấy thiên tai là một hiện tượng phổ biến trên thế giới và gây ra thiệt hại lớn về người và tài sản. Tại Việt Nam, thiên tai cũng thường xuyên xuất hiện và gây nhiều thiệt hại. Trong giai đoạn từ 1989-2016, trung bình một năm Việt Nam gánh chịu 6 thiên tai, thiệt hại về người trung bình là 486 người chết/năm và thiệt hại về tài sản trung bình là 420 triệu USD/năm (CRED, 2017). Số lượng thiên tai được ghi nhận tăng trong giai đoạn từ 1989-2016 (phụ lục 1.1). Số lượng tài sản bị thiệt hại do thiên tai tại Việt Nam cũng được ghi nhận tăng3 trong giai đoạn trên (CRED, 2017). Ngoài ra, Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa và thường xuyên chịu tác động bởi bão nhiệt đới và lũ lụt. Theo thống kê của Văn phòng giảm nhẹ thiệt hại thiên tai của Liên Hiệp Quốc UNISDR (2009), Việt Nam đứng thứ tư về số người bị ảnh hưởng bởi lũ, đứng thứ mười về số người bị ảnh hưởng bởi gió mạnh và lốc xoáy và đứng thứ mười sáu về số người bị ảnh hưởng bởi hạn hán so với các nước khác trên thế giới. Một số thiên tai điển hình tại Việt Nam đó là trận lũ lịch sử xảy ra tháng 11 năm 1997 ảnh hưởng đến các tỉnh miền Tây làm 3682 người chết và thiệt hại 470 triệu USD, bão Chanchu đổ bộ vào các tỉnh ven biển miền Trung năm 2006 làm 204 người chết và thiệt hại 480 triệu USD, bão Ketsana xảy ra năm 2009 ảnh hưởng đến 3 Theo CRED (2017), trong giai đoạn 1990-1994, tại Việt Nam thiệt hại tài sản hàng năm trung bình được ghi nhận là 90 triệu USD. Trong giai đoạn 2010-2014 thiệt hại tài sản hàng năm trung bình được ghi nhận là 570 triệu USD, tăng khoảng 7 lần sau 20 năm (phụ lục 3). Nếu loại trừ yếu tố lạm phát thì thiệt hại tài sản do thiên tai trong giai đoạn 1990-2010 tăng 4 lần.
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan