Tài liệu Phát triển ngành trồng trọt theo hướng bền vững tại tỉnh nam định giai đoạn 2015 2020

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN VĂN TUẤN PHÁT TRIỂN NGÀNH TRỒNG TRỌT THEO HƢỚNG BỀN VỮNG TẠI TỈNH NAM ĐỊNH GIAI ĐOẠN 2015 - 2020 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN VĂN TUẤN PHÁT TRIỂN NGÀNH TRỒNG TRỌT THEO HƢỚNG BỀN VỮNG TẠI TỈNH NAM ĐỊNH GIAI ĐOẠN 2015 - 2020 Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS BÙI XUÂN SƠN XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN PGS. TS Bùi Xuân Sơn GS.TS Phan Huy Đƣờng Hà Nội - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận Văn thạc sĩ là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của bản thân tôi. Những số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của Luận văn là trung thực, do tôi thu thập, có nguồn gốc rõ ràng và chưa từng được công bố trong bất cứ Luận văn nào. Tác giả luận văn Nguyễn Văn Tuấn LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện Luận văn Thạc sĩ này, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ, tạo điều kiện nhiệt tình và quý báu của nhiều cá nhân và tập thể. Trƣớc tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội cùng các thầy, cô giáo ở Khoa Kinh tế chính trị, Phòng Đào tạo, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập tại trƣờng và nghiên cứu, thực hiện luận văn. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy giáo PGS. TS Bùi Xuân Sơn, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn và giúp đỡ tận tình tôi trong suốt thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Nam Định, đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi tìm tài liệu tham khảo và đóng góp ý kiến để tôi hoàn thành luận văn. Mặc dù bản thân đã cố gắng hoàn thiện luận văn bằng tất cả sự nhiệt tình và năng lực của mình, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót hoặc có phần nghiên cứu chƣa sâu. Rất mong nhận đƣợc sự chỉ bảo, thông cảm của các thầy (cô). Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến tất cả ngƣời thân, bạn bè đã nhiệt tình giúp đỡ, động viên tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu đề tài. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 10 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Tuấn MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................... i DANH MỤC BẢNG ......................................................................................... ii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................... iii LỜI NÓI ĐẦU .................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NGÀNH TRỒNG TRỌT THEO HƢỚNG BỀN VỮNG ........................................................................... 6 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................ 6 1.1.1. Một số công trình khoa học đã công bố.......................................... 6 1.1.2. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cho đề tài luận văn .................................................................................... 7 1.2. Những vấn đề cơ bản về phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững ............................................................................................................... 9 1.2.1. Khái niệm về phát triển bền vững và phát triển bền vững ngành nông nghiệp ............................................................................................... 9 1.2.2. Ngành trồng trọt phát triển theo hướng bền vững ........................ 10 1.3. Một số kinh nghiệm trong nƣớc và quốc tế về phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững và bài học kinh nghiệm cho tỉnh Nam Định ..... 19 1.3.1. Kinh nghiệm về phát triển ngành trồng trọt tại một số nước Châu Á............................................................................................................... 19 1.3.2. Kinh nghiệm về phát triển ngành trồng trọt tại một số địa phương trong nước ............................................................................................... 25 1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Nam Định ...................................... 28 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ...................... 32 2.1. Nguồn tài liệu, số liệu nghiên cứu ....................................................... 32 2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể .................................................... 32 2.2.1. Phương pháp thu thập và xử lý số liệu ......................................... 32 2.2.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp................................................. 32 2.2.3. Phương pháp Thống kê - So sánh ................................................. 33 2.2.4. Phương pháp chuyên gia .............................................................. 33 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NGÀNH TRỒNG TRỌT Ở TỈNH NAM ĐỊNH GIAI ĐOẠN 2010 - 2015 ............................................... 34 3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội ở tỉnh Nam Định ............................ 34 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................... 34 3.1.2. Đặc điểm kinh tế............................................................................ 39 3.1.3. Đặc điểm xã hội ............................................................................ 40 3.2. Thực trạng phát triển ngành trồng trọt của tỉnh Nam Định ................. 41 3.2.1. Công tác quy hoạch vùng sản xuất ............................................... 41 3.2.2. Chuyển dịch cơ cấu cây trồng....................................................... 44 3.2.3. Chính sách đất đai ........................................................................ 50 3.2.4. Chính sách về tài chính ................................................................. 53 3.2.5. Chính sách về khoa học công nghệ trong sản xuất trồng trọt ...... 55 3.2.6. Tình hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản .................. 60 3.2.7. Thanh kiểm tra việc thực hiện các quy định liên quan đến phát triển ngành trồng trọt .............................................................................. 62 3.3. Đánh giá công tác phát triển ngành trồng trọt của tỉnh Nam Định ...... 63 3.3.1. Những kết quả đạt được theo mục tiêu quản lý ............................ 63 3.3.2. Những kết quả đạt được theo nội dung quản lý ............................. 64 3.3.3. Những hạn chế, tồn tại trong phát triển ngành trồng trọt theo hướng bền vững ở tỉnh Nam Định............................................................ 68 3.3.4. Nguyên nhân của những hạn chế ................................................... 72 CHƢƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐỂ PHÁT TRIỂN NGÀNH TRỒNG TRỌT TỈNH NAM ĐỊNH THEO HƢỚNG BỀN VỮNG GIAI ĐOẠN 2015 - 2020 .......................................... 76 4.1. Phƣơng hƣớng, mục tiêu phát triển ngành nông nghiệp tỉnh Nam Định giai đoạn 2015 - 2020 .................................................................................. 76 4.2. Định hƣớng phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững tại tỉnh Nam Định giai đoạn 2015 - 2020 ................................................................ 78 4.3. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững tại tỉnh Nam Định giai đoạn 2015 – 2020 ............... 79 4.3.1. Về quy hoạch vùng sản xuất.......................................................... 79 4.3.2. Về chuyển dịch cơ cấu cây trồng .................................................. 80 4.3.3. Yếu tố đất đai ................................................................................ 81 4.3.4. Chính sách tài chính...................................................................... 82 4.3.5. Khoa học công nghệ ...................................................................... 83 4.3.6. Liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản.................................. 84 4.3.7. Thanh tra, kiểm tra........................................................................ 85 4.3.8. Các giải pháp khác........................................................................ 85 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 90 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 BVTV Bảo vệ thực vật 2 CNH - HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa 3 DĐĐT Dồn điền đổi thửa 4 HTX Hợp tác xã 5 KHCN Khoa học công nghệ 6 PTTH Phát thanh truyền hình 7 QL Quốc lộ 8 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 9 UBND Ủy ban nhân dân i DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung 1 Bảng 3.1 Giá trị sản xuất tỉnh Nam Định giai đoạn 2010 – 2015 2 Bảng 3.2 3 Bảng 3.3 Diện tích các vùng sản xuất lúa tỉnh Nam Định 4 Bảng 3.4 5 Bảng 3.5 6 Bảng 3.6 7 Bảng 3.7 8 Bảng 3.8 9 Bảng 4.1 Quy hoạch vùng sản xuất tại tỉnh Nam Định tính đến ngày 31/12/2015 Diện tích, năng suất, giá trị sản xuất cây lúa tỉnh Nam Định Diện tích, năng suất, giá trị sản xuất cây ngô tỉnh Nam Định Diện tích, năng suất, giá trị sản xuất cây đậu tƣơng tỉnh Nam Định Diện tích, năng suất, giá trị sản xuất cây lạc tỉnh Nam Định Quỹ đất hộ gia đình thực hiện DĐĐT tại tỉnh Nam Định đến ngày 31/12/2015 Sản lƣợng và giá trị của các sản phẩm chủ lực của Tỉnh ii Trang 39 43 44 46 47 48 49 52 77 DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT Biểu đồ 1 Biểu đồ 3.1 2 Biểu đồ 3.2 Nội dung Tốc độ tăng trƣởng kinh tế tỉnhNam Định Chi ngân sách cho sự nghiệp KHCN tỉnh Nam Định iii Trang 40 56 LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội, tất yếu chúng ta phải đƣơng đầu với tình trạng ngày càng xấu đi của môi trƣờng, sự suy thoái ngày càng trầm trọng của hệ sinh thái, sự cách biệt về thu nhập giữa ngƣời giàu và ngƣời nghèo ngày càng lớn, vì vậy để đảm bảo cho sự phát triển trong tƣơng lai chúng ta cần phải quan tâm đến phát triển kinh tế lâu dài theo hƣớng bền vững. Quá trình phát triển cần có sự kết hợp chặt chẽ, hợp lý và hài hòa giữa ba mặt của sự phát triển, đó là phát triển kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trƣờng. Mục tiêu cuối cùng của phát triển kinh tế chính là nâng cao mức sống ngƣời dân; mà trên thực tế, chúng ta có thể thấy dân số ngày càng tăng lên trong khi diện tích đất nông nghiệp không thay đổi, thậm chí còn bị giảm xuống do sự phát triển của ngành công nghiệp và dịch vụ trong khi đó lƣơng thực thực phẩm là một trong những nhu cầu thiết yếu của con ngƣời. Mặc dù đóng góp vào tổng GDP hàng năm của nông nghiệp trong những năm gần đây có phần thấp hơn công nghiệp và dịch vụ, tuy nhiên qua thời gian, qua các cuộc suy thoái thì nông nghiệp đã chứng tỏ mình là một phần không thể thiếu và là nền tảng vững chắc giúp cho toàn bộ nền kinh tế phát triển tốt đẹp và vƣợt qua các cuộc suy thoái một cách nhanh chóng hơn. Vì vậy, việc đầu tƣ cho phát triển nông nghiệp cụ thể là ngành trồng trọt theo hƣớng hiện đại và bền vững để đảm bảo nhu cầu con ngƣời là một trong những mục tiêu cần đƣợc đạt tới. Với mỗi vùng miền khác nhau thì giải pháp cho việc đầu tƣ phát triển nông nghiệp là khác nhau. Nam Định là tỉnh duyên hải trọng điểm nông nghiệp của Đồng bằng sông Hồng, nằm giữa sông Hồng và sông Đáy, có bờ biển dài 72 km. Diện tích tự nhiên 165.319,9 ha trong đó 113.335,9 ha đất 1 nông nghiệp (93.309,6 ha đất sản xuất trồng trọt chiếm 82.3% diện tích đất nông nghiệp). Với lợi thế về đất đai màu mỡ, chủ động tƣới – tiêu và nguồn lao động dồi dào, nông dân Nam Định cần cù, sáng tạo. Giá trị sản xuất ngành nông nghiệp năm 2010 đạt 15.369 tỉ đồng (chiếm 25,44 % tổng giá trị sản xuất của tỉnh Nam Định) thì đến năm 2015 đạt 24.602 tỉ đồng (chiếm 18,89 % tổng giá trị sản xuất của nền kinh tế tỉnh Nam Định) trong đó ngành trồng trọt năm 2010 đạt 7.751 tỉ đồng (chiếm 59,72 % tổng giá trị sản xuất của ngành) và đến năm 2015 đạt 8.744 tỉ đồng (chiếm 48,67 % tổng giá trị sản xuất của ngành). Nam Định có nhiều tiềm năng để phát triển nông nghiệp, thủy sản hàng hóa. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả, thành tựu đã đạt đƣợc, giá trị kinh tế sản xuất nông nghiệp nói chung và ngành trồng trọt nói riêng của tỉnh Nam Định chƣa tƣơng xứng với tiềm năng. Nguyên nhân do tồn tại một số hạn chế nhƣ: Các hình thức quản lý tổ chức sản xuất chƣa đa dạng, chậm đổi mới, thu hút đầu tƣ của doanh nghiệp vào nông nghiệp, nông thôn còn hạn chế. Chuyển dịch cơ cấu cây trồng còn chậm, chính sách về dồn điền đổi thửa chƣa đạt đƣợc kết quả cao dẫn đến tỷ lệ cơ giới hoá trong các khâu sản xuất nhất là khâu gieo cấy và thu hoạch còn thấp. Công nghiệp chế biến và công nghiệp phục vụ sản xuất trột trọt phát triển chậm, chƣa gắn kết với quá trình sản xuất trồng trọt; việc tiêu thụ các sản phẩm nông sản còn khó khăn. Các vấn đề về việc làm, đời sống và vệ sinh môi trƣờng nông thôn còn bất cập nhất là công tác quản lý việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất cây trồng của ngƣời dân còn gặp nhiều khó khăn dẫn đến ảnh hƣởng tới chất lƣợng sản phẩm cây trồng, môi trƣờng bị ô nhiểm…. Từ các vấn đề trên dẫn đến một bộ phận không nhỏ lao động trong nông thôn thiếu gắn bó với đồng ruộng; đã xuất hiện tình trạng nông dân bỏ ruộng không sản xuất vì thu nhập trong canh tác trồng trọt thấp. 2 Ngành trồng trọt của tỉnh Nam Định đứng trƣớc nhiều thuận lợi song cũng không ít thách thức. Vì vậy, để ngƣời nông dân và các doanh nghiệp kinh doanh lĩnh vực trồng trọt gắn bó với đồng ruộng thì vấn đề cấp thiết là phải làm thế nào giúp họ nâng cao giá trị sản xuất, có lợi nhuận cao, ổn định, từ yêu cầu đó đòi hỏi các cấp, các ngành quản lý Nhà nƣớc tại tỉnh Nam Định phải đƣa ra đƣợc các cơ chế, chính sách quản lý hiệu quả hƣớng tới nâng cao giá trị gia tăng gắn với phát triển bền vững trong lĩnh vực trồng trọt. Xuất phát từ những yêu cầu thực tế trên, với mong muốn góp một phần nhỏ công sức để công tác quản lý trong lĩnh vực trồng trọt của tỉnh Nam Định tốt hơn nên tác giả đã chọn đề tài “Phát triển ngành trồng trọt theo hướng bền vững tại tỉnh Nam Định giai đoạn 2015 - 2020”. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở đánh giá thực trạng công tác quản lý phát triển ngành trồng trọt tại tỉnh Nam Định trong thời gian qua, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao công tác quản lý phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững tại tỉnh Nam Định để sản phẩm ngành trồng trọt của Tỉnh đảm bảo chất lƣợng, tăng năng suất, tăng giá trị và tiêu thụ ổn định trên thị trƣờng trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu, hệ thống hoá một số vấn đề lý luận, thực tiễn về công tác quản lý phát triển ngành trồng trọt bền vững. - Phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý phát triển nông nghiệp nói chung và ngành trồng trọt nói riêng tại tỉnh Nam Định giai đoạn 2010 - 2015, chỉ ra những kết quả đã đạt đƣợc, những điểm còn hạn chế, tồn tại. - Đề xuất một số giải pháp quản lý ngành trồng trọt phát triển theo hƣớng bền vững tại tỉnh Nam Định giai đoạn 2015 - 2020. 3 3. Câu hỏi nghiên cứu Đề tài tập trả lời các câu hỏi sau: - Phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững bao gồm những nội dung gì? - Công tác quản lý ngành trồng trọt tại tỉnh Nam Định trong những năm gần đây nhƣ thế nào? Cần phải có những giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý để ngành trồng trọt tỉnh Nam Định phát triển theo hƣớng bền vững? 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu về công tác quản lý phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững cấp tỉnh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Trên địa bàn tỉnh Nam Định - Phạm vi về thời gian: Từ năm 2010 đến năm 2015 và định hƣớng đến năm 2020. 5. Những đóng góp mới của luận văn - Luận văn chỉ ra đƣợc những kết quả đã đạt đƣợc và những tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững tại tỉnh Nam Định. - Đề xuất một số giải pháp nhằm từng bước hoàn thiện và nâng cao hiệu quả công tác quản lý ngành trồng trọt để phát triển theo hướng bền vững tại tỉnh Nam Định giai đoạn 2015 - 2020. 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, mục lục và tài liệu tham khảo, luận văn còn gồm 4 chƣơng, cụ thể nhƣ sau: 4 Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu luận văn Chƣơng 3: Thực trạng phát triển ngành trồng trọt ở tỉnh Nam Định giai đoạn 2010 - 2015 Chƣơng 4: Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý để phát triển ngành trồng trọt tỉnh Nam Định theo hƣớng bền vững giai đoạn 2015 - 2020 5 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NGÀNH TRỒNG TRỌT THEO HƢỚNG BỀN VỮNG 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Phát triển bền vững nói chung và phát triển bền vững trong sản xuất nông nghiệp nói riêng ở trên thế giới là vấn đề không mới. Cho đến nay ở Việt Nam thì vấn đề phát triển bền vững và đặc biệt là phát triển bền vững trong nông nghiệp đã đƣợc nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Qua tìm hiểu, tác giả thấy có một số công trình khoa học đã đƣợc công bố nghiên cứu có ảnh hƣởng đến sự phát triển bền vững của ngành trồng trọt nhƣ sau: 1.1.1. Một số công trình khoa học đã công bố PGS.TS Nguyễn Sinh Cúc, 2003. Nông nghiệp, nông thôn Việt Nam thời kỳ đổi mới. Hà Nội: Nhà xuất bản thống kê. Công trình này đã khái quát một cách tổng quan quá trình đổi mới, phát triển nông nghiệp, nông thôn Việt Nam; xây dựng và thực hiện chiến lƣợc phát triển thị trƣờng, hoàn thiện hệ thống tổ chức kinh doanh tiêu thụ nông lâm sản hàng hóa trong nƣớc và xuất khẩu; chủ động hội nhập kinh tế khu vực và thế giới; đặt ra một số vấn đề cần quan tâm trong phát triển nông nghiệp, nông thôn thời gian tới. TS Nguyễn Từ, 2004. Nông nghiệp Việt Nam trong phát triển bền vững. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia. Đây là cuốn sách với nhiều bài viết có giá trị bàn về vị trí và vai trò của ngành nông nghiệp trong sự phát triển kinh tế bền vững chung của đất nƣớc. Hoàn thiện và đổi mới các chính sách, tiếp tục tạo động lực thúc đẩy sản xuất hàng hóa nông nghiệp phát triển. Đầu tƣ phát triển nguồn nhân lực cho nông nghiệp nông thôn. Tăng cƣờng hợp tác quốc tế và hội nhập để tăng thêm nguồn lực cho phát triển của ngành trong những năm trƣớc mắt cũng nhƣ lâu dài. 6 GS.TS Nguyễn Kế Tuấn, 2006. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn ở Việt Nam con đường và bước đi. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia. Trong công trình nghiên cứu tác giả tiếp cận chủ yếu dƣới góc độ đánh giá tác động của việc phát triển nền nông nghiệp bền vững đối với nền kinh tế. Đây là công trình đề cập chủ yếu đến quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn ở nƣớc ta thời gian qua; đề xuất phƣơng hƣớng thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn Việt Nam. PGS. TS Tạ Minh Sơn, 2006. Chuyển dịch cơ cấu cây trồng, bƣớc đột phá trong sản xuất nông nghiệp nƣớc ta. Tạp chí nông nghiệp và phát triển nông thôn kỳ 2, tháng 01 năm 2006. Công trình nghiên cứu này đã đề cập một số vấn đề lý luận và thực tiễn của quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp trong bƣớc đầu của quá trình đổi mới, hội nhập của Việt Nam. Đi sâu phân tích những đặc điểm, vai trò, thực trạng, tính chất của quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành nông nghiệp nói chung, ngành trồng trọt nói riêng, từ đó đề xuất những giải pháp mang tính khả thi cho vấn đề nghiên cứu. Vũ Văn Nâm, 2009. Phát triển nông nghiệp bền vững ở Việt Nam. Luận văn Thạc sĩ, Trƣờng Đại học kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội. Tác giả đã nêu tổng quan về sản xuất nông nghiệp của Việt Nam: vị trí của nông nghiệp trong nền kinh tế, đặc điểm của sản xuất nông nghiệp Việt Nam. Phân tích những chuyển biến trong phát triển nền nông nghiệp theo xu hƣớng bền vững, đó là đảm bảo giữ vững nhịp độ tăng trƣởng ổn định và có hiệu quả trong thời gian dài, giải quyết các vấn đề xã hội nẩy sinh trong khu vực nông nghiệp nông thôn. 1.1.2. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cho đề tài luận văn Nhìn chung các công trình trên đã đề cập một cách tƣơng đối khái quát về xây dựng và phát triển một nền kinh tế nông nghiệp bền vững. Các giải 7 pháp, khuyến nghị khá đầy đủ trong đó có đề cập đến công tác quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp theo hƣớng hàng hóa, đầu tƣ phát triển các nguồn lực cho ngành nông nghiệp, giữ vững tăng trƣởng ổn định... nhiều giải pháp khá thiết thực, có thể áp dụng vào công tác quản lý phát triển ngành trồng trọt nhằm đáp ứng các yêu cầu của sự nghiệp CNH - HĐH đất nƣớc. Tuy nhiên, trƣớc những biến đổi của nền kinh tế và những vấn đề mới đặt ra cho quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn đòi hỏi cần phải có nhận thức sâu sắc và tổng quát về phát triển nền nông nghiệp vừa đảm bảo sự tăng trƣởng ổn định, vững chắc lại vừa đảm bảo mục tiêu lợi nhuận kinh tế cao và bảo vệ môi trƣờng sinh thái. Đó chính là việc xây dựng và phát triển nền nông nghiệp bền vững. Phát triển nền nông nghiệp bền vững nói chung và phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững nói riêng đang đƣợc coi là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá trình độ phát triển kinh tế của mỗi địa phƣơng. Các công trình nghiên cứu đã đề cập đến nhiều khía cạnh với các cách tiếp cận nghiên cứu khác nhau về phát triển ngành trồng trọt nhƣng chƣa thấy công trình nào thực sự nghiên cứu đầy đủ, hệ thống về phát triển ngành trồng trọt trên địa bàn tỉnh Nam Định trong giai đoạn hiện nay, và chƣa có những giải pháp cụ thể, mang tính khả thi để thúc đẩy ngành trồng trọt ở tỉnh Nam Định phát triển tƣơng xứng với những tiềm năng vốn có cũng nhƣ chƣa chỉ rõ những hạn chế, bất cập trong công tác quản lý phát triển ngành trồng trọt tại Tỉnh. Từ thực tiễn đó đòi hỏi phải có một đề tài nghiên cứu mang tính sâu sắc về nội dung trên. Vì vậy, trên cơ sở kế thừa có chọn lọc các kết quả nghiên cứu đã công bố có ảnh hƣởng đến sự phát triển của ngành trồng trọt và qua khảo sát thực tiễn công tác quản lý phát triển ngành trồng trọt ở tỉnh Nam Định là những gợi mở để đề tài “Phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững tại tỉnh Nam Định giai đoạn 2015-2020 ” đƣợc thực hiện. Luận văn này 8 sẽ góp phần tìm ra các giải pháp tổng thể cho việc phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững tại tỉnh Nam Định một cách hợp lý, tận dụng đƣợc các nguồn lực của Tỉnh, giúp kinh tế nông nghiệp của Tỉnh phát triển nhanh chóng, ổn định. Đây là đề tài vừa có tính lý luận khái quát, vừa mang tính thực tiễn cao. 1.2. Những vấn đề cơ bản về phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững 1.2.1. Khái niệm về phát triển bền vững và phát triển bền vững ngành nông nghiệp 1.2.1.1. Phát triển bền vững Có rất nhiều cách hiểu khác nhau về phát triển bền vững, tùy theo cách tiếp cận, mục đích nghiên cứu sử dụng khác nhau mà khái niệm này đƣợc hiểu theo nhiều cách khác nhau. Năm 1987, lần đầu tiên khái niệm phát triển bền vững đƣợc đề cập tới trong các văn bản báo cáo “Tƣơng lai của chúng ta” của Hội đồng thế giới về phát triển bền vững họp tại Brundland (WCED 1987). Theo các báo cáo tại Brundland (WCED 1987) đƣa ra định nghĩa về phát triển bền vững mà ngày nay đƣợc thừa nhận rộng rãi trên toàn thế giới với nội dung chính: “Là sự phát triển hài hoà giữa tăng trƣởng kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trƣờng nhằm đáp ứng nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại đến nhu cầu của thế hệ tƣơng lai”. Phát triển bền vững phải đảm bảo sử dụng đúng mức và đảm bảo ổn định tài nguyên thiên nhiên và môi trƣờng sống. Đó không chỉ là sự phát triển nền kinh tế văn hoá xã hội một cách vững chắc nhờ khoa học công nghệ tiên tiến, mà còn đảm bảo cải thiện những điều kiện tự nhiên mà con ngƣời đang sống và chính sự phát triển đang dựa vào đó để ổn định bền vững. Nhƣ vậy, trong mỗi hoàn cảnh môi trƣờng và nguồn tài nguyên, con ngƣời phải tìm ra các hƣớng phát triển tối ƣu của mình phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội, phong tục truyền thống của dân tộc. 9 1.2.1.2. Phát triển bền vững ngành nông nghiệp Phát triển nông nghiệp bền vững đƣợc nhận thức từ định nghĩa phát triển bền vững. Theo FAO đƣa ra khái niệm phát triển nông nghiệp bền vững (năm 1992): “Phát triển nông nghiệp bền vững là sự quản lý và bảo tồn sự thay đổi về tổ chức và kỹ thuật nhằm đảm bảo thoả mãn ngày càng tăng của con ngƣời cả trong hiện tại và mai sau. Sự phát triển nhƣ vậy của nền nông nghiệp sẽ không làm tổn hại đến môi trƣờng, không làm giảm cấp tài nguyên phù hợp với kỹ thuật và công nghệ, có hiệu quả kinh tế đƣợc xã hội chấp nhận”. Sự phát triển nông nghiệp một cách bền vững vừa đảm bảo thoả mãn nhu cầu hiện tại ngày càng tăng về sản phẩm nông nghiệp vừa không giảm khả năng đáp ứng những nhu cầu của nhân loại trong tƣơng lai. Mặt khác, phát triển nông nghiệp bền vững vừa theo hƣớng đạt năng suất nông nghiệp cao hơn, vừa bảo vệ và giữ gìn tài nguyên thiên nhiên đảm bảo sự cần bằng có lợi về môi trƣờng. 1.2.2. Ngành trồng trọt phát triển theo hướng bền vững 1.2.2.1. Khái niệm phát triển ngành trồng trọt theo hướng bền vững Có nhiều quan niệm khác nhau về phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững nhƣng qua nhận thức tác giả lựa chọn khái niệm “Phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững là sự quản lý và tổ chức sản xuất ngành trồng trọt an toàn gắn với tăng năng suất, chất lƣợng; nâng cao gía trị gia tăng của sản phẩm và khả năng cạnh tranh; đảm bảo đƣợc hiệu quả lâu dài trên cơ sở khai thác các nguồn lực một cách hợp lý”. 1.2.2.2. Ý nghĩa phát triển ngành trồng trọt theo hướng bền vững - Phát triển ngành trồng trọt theo hƣớng bền vững sẽ tạo ra quy mô sản xuất hàng hóa, đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trƣờng trong nƣớc và xuất khẩu, góp phần đảm bảo an ninh lƣơng thực quốc gia. 10