Tài liệu Quản lý rủi ro hoạt động hướng đến đạt chuẩn basel ii tại ngân hàng tmcp kỹ thương việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o-------- TRẦN THỊ HẰNG NGA QUẢN LÝ RỦI RO HOẠT ĐỘNG HƢỚNG ĐẾN ĐẠT CHUẨN BASEL II TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƢƠNG VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội - 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o-------- TRẦN THỊ HẰNG NGA QUẢN LÝ RỦI RO HOẠT ĐỘNG HƢỚNG ĐẾN ĐẠT CHUẨN BASEL II TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƢƠNG VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN ĐỨC TRUNG XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn theo quy định. Tác giả Trần Thị Hằng Nga LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin gửi lời cảm ơn và biết ơn sâu sắc tới TS.Nguyễn Đức Trung, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Sự giúp đỡ tận tình, những lời khuyên bổ ích và những góp ý của Thầy đối với bản luận văn là động lực giúp tôi hoàn thành đề tài của mình. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các Thầy, Cô trong khoa Kinh tế Chính trị Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng nỗ lực, tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện luận văn, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn. MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT........................................................................ i DANH MỤC BẢNG BIỂU ..................................................................................... ii DANH MỤC HÌNH VẼ .......................................................................................... iii MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TRONG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI HƢỚNG ĐẾN BASEL II ............................................... 5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................................5 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý rủi ro hoạt động tại ngân hàng thƣơng mại theo Basel II.....................................................................................................................9 1.2.1. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng ..................................... 9 1.2.2 Khái niệm và sự cần thiết quản lý rủi ro hoạt động tại Ngân hàng thương mại theo Basel II ................................................................................. 13 1.2.3 Khung quản lý rủi ro hoạt động hướng đến đạt chuẩn Basel II tại Ngân hàng thương mại.................................................................................... 25 1.2.4 Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý rủi ro hoạt động ...................... 40 1.2.5 Các tiêu chí đánh giá quản lý rủi ro hoạt động ................................... 42 1.2.6 Kinh nghiệm về quản lý rủi ro hoạt động theo Basel II và bài học cho Việt Nam ........................................................................................................... 44 1.2.7. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ...................................................... 48 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................. 52 2.1. Phƣơng pháp luận ...........................................................................................52 2.2. Các phƣơng pháp thu thập tài liệu, dữ liệu.....................................................52 2.3. Các phƣơng pháp xử lý tài liệu, dữ liệu .........................................................53 2.3.1 Phương pháp phân tích và tổng hợp ..................................................... 53 2.3.2 Phương pháp thống kê ........................................................................... 54 2.3.3 Phương pháp so sánh............................................................................. 55 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO HOẠT ĐỘNG HƢỚNG ĐẾN ĐẠT CHUẨN BASEL II TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƢƠNG VIỆT NAM ................................................................................... 56 3.1. Tổng quan về Ngân hàng Thƣơng Mại cổ phần Kỹ thƣơng Việt Nam và các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý RRHĐ của ngân hàng ...........................................56 3.1.1. Lịch sử hình thành, cơ cấu tổ chức và kết quả kinh doanh ................ 56 3.1.2. Hệ thống quản lý rủi ro của Techcombank ......................................... 58 3.1.3 Bộ máy quản lý RRHĐ của Techcombank ........................................... 60 3.1.4 Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý rủi ro hoạt động hướng đến đạt chuẩn Basel II tại Techcombank .................................................................... 64 3.2. Thực trạng quản lý rủi ro hoạt động hƣớng đến đạt chuẩn Basel II tại Techcombank ........................................................................................................70 3.2.1. Nhận diện RRHĐ .................................................................................. 70 3.2.2. Đánh giá, đo lường RRHĐ ................................................................... 73 3.2.3 Báo cáo ................................................................................................... 75 3.2.4. Xử lý rủi ro............................................................................................. 76 3.2.5 Giám sát RRHĐ...................................................................................... 77 3.2.6 So sánh việc quản lý RRHĐ tại Techcombank ..................................... 78 3.3. Một số đánh giá về thực hiện quản lý rủi ro hoạt động hƣớng đến đạt chuẩn Basel II tại Techcombank ......................................................................................81 3.3.1 Kết quả đạt được .................................................................................... 81 3.3.2 Một số tồn tại, hạn chế........................................................................... 87 3.3.3 Nguyên nhân của hạn chế, tồn tại ......................................................... 90 CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỦI RO HOẠT ĐỘNG HƢỚNG ĐẾN ĐẠT CHUẨN BASEL II TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƢƠNG VIỆT NAM .......................................................................................... 94 4.1. Định hƣớng quản lý rủi ro hoạt động hƣớng đến đạt chuẩn Basel II tại Ngân hàng TMCP Kỹ thƣơng Việt Nam ........................................................................94 4.1.1. Định hướng phát triển chung của Techcombank ................................ 94 4.1.2. Định hướng quản lý rủi ro hoạt động hướng đến đạt chuẩn Basel II 95 4.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro hoạt động hƣớng đến đạt chuẩn Basel II tại Techcobank ..............................................................................96 4.2.1. Về cơ cấu tổ chức, bộ máy quản lý RRHĐ .......................................... 96 4.2.2. Về phát triển nguồn nhân lực ............................................................... 98 4.2.3. Về hệ thống CNTT ................................................................................. 98 4.2.4. Về xây dựng quy định, quy trình......................................................... 100 4.2.5. Giải pháp bổ trợ khác để quản lý RRHĐ hướng đến đạt chuẩn Basel II .......................................................................................................... 101 4.3. Kiến nghị, đề xuất.........................................................................................101 4.3.1. Đối với Chính phủ ............................................................................... 101 4.3.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ............................................ 102 4.3.3. Đối với Hiệp hội Ngân hàng .............................................................. 103 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 105 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 107 PHỤ LỤC DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 ATM Máy rút tiền tự động 2 BĐH Ban điều hành 3 CBVN Cán bộ nhân viên 4 CNTT Công nghệ thông tin 5 HĐQT Hội đồng quản trị 6 NHTM Ngân hàng thƣơng mại 7 NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc 8 Techcombank Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam 9 RRHĐ Rủi ro hoạt động 10 TSĐB Tài sản đảm bảo i DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung 1 Bảng 1.1 Đánh giá tần suất và mức độ ảnh hƣởng RRHĐ 30 2 Bảng 1.2 Thực hiện Basel II tại một số nƣớc Châu Á 46 3 Bảng 3.1 Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2013 -2015 58 4 Bảng 3.2 5 Bảng 3.3 Số liệu RRHĐ tại Techcombank 67 6 Bảng 3.4 Điểm tần suất xảy ra rủi ro và ảnh hƣởng 75 Trích lập tỷ lệ an toàn vốn theo quy định của NHNN giai đoạn 2013 - 2015 ii Trang 59 DANH MỤC HÌNH VẼ STT Hình Nội dung Trang 1 Hình 1.1 Sơ đồ Khung quản lý RRHĐ hiệu quả của NHTM 27 2 Hình 1.2 Khung quản lý RRHĐ ngân hàng DBS 45 3 Hình 3.1 Sơ đồ tổ chức Techcombank 57 4 Hình 3.2 Mạng lƣới Điều phối viên RRHĐ tại các bộ phận 62 5 Hình 3.3 Sơ đồ Khối tuân thủ, quản trị RRHĐ và Pháp chế 63 6 Hình 3.4 7 Hình 3.5 Mô hình bộ máy nhân sự tham gia quản lý RRHĐ giữa Khối CORM & Legal và Khối S&D Khung Quản trị RRHĐ của Techcombank iii 64 82 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Việt Nam đang trải qua những thay đổi lớn về tình hình kinh tế - văn hóa - xã hội, ngày càng chủ động hội nhập và tham gia các tổ chức kinh tế toàn cầu và trong khu vực. Điều đó đã đặt ra các thách thức và đòi hỏi các ngân hàng phải hƣớng tới mục tiêu phát triển, hoàn thiện hoạt động, sử dụng các công cụ tân tiến để điều hành ngân hàng, tạo năng lực cạnh tranh riêng. Trong điều kiện cụ thể, việc cần thiết xây dựng hệ thống quản lý rủi ro nói chung và quản lý RRHĐ nói riêng hƣớng tới đạt chuẩn thông lệ quốc tế mang tính chất thời sự. Một ngân hàng hoạt động kinh doanh có hiệu quả, có năng lực tài chính mạnh và quản lý đƣợc rủi ro trong giới hạn cho phép sẽ tạo đƣợc niềm tin của khách hàng và nâng cao đƣợc vị thế, uy tín đối với các tổ chức kinh tế, tổ chức tín dụng trong và nƣớc ngoài. Đây là điều vô cùng quan trọng giúp ngân hàng đạt đƣợc mục tiêu tăng trƣởng và phát triển bền vững cũng nhƣ thực hiện thành công các hoạt động hợp tác, liên doanh liên kết trong xu thế hội nhập, đặc biệt sau khi Cộng đồng kinh tế Đông Nam Á (ASEAN) chính thức bắt đầu hoạt động vào tháng 12 năm 2015 và Hiệp định Kinh tế Chiến lƣợc xuyên Thái Bình Dƣơng (TPP) có hiệu lực trong thời gian tới. Thực tiễn hoạt động kinh doanh của hệ thống NHTM Việt Nam thời gian qua cho thấy công tác quản lý rủi ro của toàn hệ thống chƣa đƣợc kiểm soát một cách hiệu quả và đang có xu hƣớng ngày một gia tăng. Chính vì vậy, yêu cầu cấp bách đặt ra là rủi ro trong từng hoạt động kinh doanh phải đƣợc quản lý, kiểm soát một cách bài bản có hệ thống và có hiệu quả, đảm bảo hoạt động trong phạm vi rủi ro chấp nhận đƣợc, giảm thiểu các thiệt hại phát sinh từ rủi ro trong từng hoạt động và tăng thêm lợi nhuận kinh doanh của ngân hàng. Nhằm góp phần nâng cao uy tín và tạo ra lợi thế cạnh tranh trong các ngân hàng. 1 Cùng với hoạt động của nền kinh tế thị trƣờng, rủi ro trong hoạt động ngân hàng luôn luôn tiềm ẩn và không ai có thể dự báo trƣớc đƣợc nó xảy ra khi nào. Vì vậy, ngân hàng luôn luôn phải có các biện pháp phòng ngừa trƣớc khi rủi ro xảy ra để không làm ảnh hƣởng đến lợi ích cũng nhƣ uy tín của ngân hàng. Do đó, việc cần các các giải pháp tốt trong quản lý rủi ro cho hoạt động kinh doanh là vấn đề quan tâm hàng đầu của các ngân hàng nhằm tạo ra sự tăng trƣởng một cách ổn định và bền vững cho các NHTM Việt Nam là vấn đề cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Trong các loại rủi ro nhƣ: rủi ro tín dụng, RRHĐ, rủi ro thanh khoản, rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá … thƣờng thì ngƣời ta rất ít khi nhắc đến RRHĐ, không quan tâm và để ý đến tầm quan trọng của loại rủi ro này, tuy nhiên rủi ro này lại liên quan đến các loại rủi ro khác và nó có ảnh hƣởng rất lớn đến hoạt động kinh doanh trong ngân hàng. Theo thống kê của một Chuyên gia cao cấp Ngân hàng Large German, RRHĐ là một trong ba rủi ro trọng yếu mà các ngân hàng phải đối mặt “Hơn 80% rủi ro tín dụng thực chất là RRHĐ”. Ý thức đƣợc tầm quan trọng, lợi ích và xu hƣớng tất yếu của việc áp dụng Basel II tại Việt Nam, NHNN Việt Nam đã chỉ định một số NHTM thực hiện theo phƣơng pháp cơ bản của Basel II, đồng thời đƣa ra lộ trình cụ thể và khuyến khích, tạo điều kiện cho các NHTM triển khai thực hiện Basel II. Trên cơ sở đó, một số các ngân hàng trong đó có Techcombank đã chủ động tiến hành các bƣớc chuẩn bị để sẵn sàng cho việc triển khai Basel II. Qua nghiên cứu và thu thập tài liệu, tác giả nhận thấy, các nghiên cứu trƣớc đây đã nêu về tính cấp thiết cần quản lý RRHĐ, tuy nhiên chƣa nêu đầy đủ vai trò và lợi ích của quản lý RRHĐ tại các NHTM. Đặc biệt, hiện chƣa có nghiên cứu đánh giá đƣa ra hệ thống giải pháp toàn diện cho công tác quản lý RRHĐ hƣớng tới đạt chuẩn Basel II tại Techcombank trong bối cảnh hiện nay. Đại đa số các tài liệu thƣờng nghiên cứu các thực trạng chung về quản lý 2 RRHĐ của các NHTM trong nƣớc, hoặc có đề xuất giải pháp, song đều chƣa đầy đủ hoặc không phù hợp với chính sách của Techcombank hoặc định hƣớng, yêu cầu của NHNN. Xuất phát từ thực tế trên, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý rủi ro hoạt động hướng đến đạt chuẩn Basel II tại Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam” làm đề tài luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý kinh tế của mình. Câu hỏi nghiên cứu: Thực trạng quản lý RRHĐ hƣớng đến đạt chuẩn Basel II tại Techcombank nhƣ thế nào? Techcombank cần có những giải pháp gì để hoàn thiện quản lý RRHĐ tại Techcombank hƣớng đến đạt chuẩn Basel II? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết về quản lý rủi ro và quản lý RRHĐ theo chuẩn Basel II cũng nhƣ thực trạng quản lý RRHĐ tại Techcombank, luận văn sẽ đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý RRHĐ hƣớng đến đạt chuẩn Basel II tại Techcombank. * Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý RRHĐ tại NHTM hƣớng đến đạt chuẩn Basel II. - Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý RRHĐ tại Techombank. - Đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện quản lý RRHĐ tại Techcombank hƣớng đến đạt chuẩn Basel II. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu * Đối tƣợng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu công tác quản lý RRHĐ của Techcombank hiện nay để hƣớng đến đạt chuẩn Basel II. 3 * Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Luận văn nghiên cứu về quản lý RRHĐ của NHTM để góp phần hoàn thiện công tác quản lý RRHĐ tại Techcombank. - Về nội dung: Quản lý RRHĐ thực tế áp dụng tại Techcombank để hƣớng đến đạt chuẩn Basel II. - Về thời gian nghiên cứu: từ năm 2013-2015. 4. Những đóng góp của luận văn Luận văn có một số đóng góp về mặt lý luận và thực tiễn sau đây: - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận về RRHĐ và quản lý RRHĐ tại NHTM nói chung và Techcombank nói riêng. - Trên cơ sở những đánh giá, luận văn chỉ ra những kết quả đạt đƣợc, hạn chế và nguyên nhân trong công tác quản lý RRHĐ tại Techcombank để hƣớng đến đạt chuẩn Basel II. - Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý RRHĐ của Techcombank hƣớng đến đạt chuẩn Basel II trong thời gian tới. 5. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc kết cấu gồm 4 chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận, thực tiễn về quản lý rủi ro hoạt động trong ngân hàng thƣơng mại hƣớng đến Basel II. Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng quản lý rủi ro hoạt động hƣớng đến đạt chuẩn Basel II tại Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ Phần Kỹ thƣơng Việt Nam. Chƣơng 4: Giải pháp quản lý rủi ro hoạt động hƣớng đến đạt chuẩn Basel II tại Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ phần Kỹ thƣơng Việt Nam. 4 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TRONG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI HƢỚNG ĐẾN BASEL II 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Quản lý RRHĐ có vai trò quan trọng góp phần đảm bảo cho sự phát triển bền vững và thành công của các ngân hàng đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Do đó, quản lý RRHĐ theo thông lệ quốc tế và chuẩn Basel đƣợc hầu hết tất cả các nƣớc trên thế giới áp dụng, đặc biệt hơn nữa là trong thời gian gần đây khi hàng loạt các sự kiện về tổn thất đều xuất phát từ RRHĐ gồm rủi ro do con ngƣời, quy trình, công nghệ thông tin và sự kiện bên ngoài. Việc quản lý RRHĐ đã từ lâu đƣợc ƣu tiên hàng đầu tại các ngân hàng trên thế giới, tuy nhiên mới đƣợc quan tâm tại các ngân hàng Việt Nam trong một vài năm gần đây sau hàng loạt các vụ việc, sự kiện tổn thất đều do lỗi từ RRHĐ gây tổn thất lớn về tài sản, danh tiếng của ngân hàng nên các NHTM tại Việt Nam đã bắt đầu lƣu ý hơn. Việc triển khai thực hiện quy định an toàn vốn theo Basel II là yêu cầu tất yếu để các NHTM Việt Nam nâng cao chuẩn mực trong hoạt động ngân hàng, đồng thời cũng là nội dung quan trọng trong Đề án tái cơ cấu hệ thống tổ chức tín dụng giai đoạn 2011 - 2015. Hiện nay, tại Việt Nam vẫn chƣa thiết lập đƣợc khuôn khổ pháp lý chính thức cho hoạt động RRHĐ, NHNN vẫn đang nghiên cứu để thiết lập lộ trình áp dụng Basel II cho các ngân hàng. Văn bản áp dụng gồm Thông tƣ số 36/2014/TT-NHNN ngày 20/11/2014 và Thông tƣ số 06/2016/TT-NHNN ngày 27/5/2016 quy định các giới hạn, tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động của tổ chức tín dụng trên cơ sở xem xét áp dụng Basel II, các NHTM vẫn đang chờ NHNN sớm ban hành những quy định để hƣớng dẫn triển khai hoạt động quản lý RRHĐ tại tất cả các chính sách, quy 5 định, quy trình và phƣơng pháp đo lƣờng, yêu cầu vốn tối thiểu với RRHĐ và cơ chế trích lập dự phòng RRHĐ. Trong một vài năm gần đây, tại Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu về quản trị rủi ro, quản lý RRHĐ tại các NHTM và ứng dụng Basel II trong quản lý rủi ro nói chung và quản lý RRHĐ nói riêng. Điển hình là một số công trình sau: - Chu Thị Hƣơng Giang (2009): Ứng dụng Hiệp ước Basel II vào hệ thống quản trị rủi ro tại các NHTM Việt Nam, luận văn thạc sỹ, Trƣờng Kinh tế - Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn nghiên cứu các chuẩn mực và quy định trong Hiệp ƣớc Basel đặc biệt là nghiên cứu kỹ Basel II, kinh nghiệm ứng dụng Basel II của các quốc gia trên thế giới. Sau khi tìm hiểu và giới thiệu ngắn gọn về hiệp ƣớc Basel II, đề tài tập trung thực hiện việc đánh giá quy mô, hiệu quả hoạt động của hệ thống NHTM Việt Nam trong thời gian qua, những vấn đề cần lƣu ý trong công tác quản trị rủi ro của các ngân hàng, để từ đó phân tích những khó khăn, nguyên nhân mà hệ thống NHTM Việt Nam đã, đang và có thể sẽ gặp phải khi ứng dụng Basel II. Tác giả đã cố gắng xây dựng lộ trình ứng dụng Basel II và hệ thống quản trị rủi ro của các NHTM tại Việt Nam và đồng thời đề xuất những giải pháp nâng cao khả năng ứng dụng Basel II trong việc xây dựng hệ thống quản trị rủi ro, tính toán nhu cầu vốn tối thiểu cần thiết đối với những loại rủi ro cơ bản của hệ thống NHTM Việt Nam. - Nguyễn Thủy Hằng (2015): Quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam, luận văn thạc sỹ Kinh doanh và quản lý, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội. Trong công trình nghiên cứu của tác giả đề cập đến thực trạng quản lý rủi ro tác nghiệp của Techcombank giai đoạn 2011-2013, trong đó chỉ ra nguyên nhân dẫn đến rủi ro gồm con ngƣời, hệ thống công nghệ thông tin, tác động bên ngoài. 6 Đồng thời, tác giả tập trung nghiên cứu về nhận thức của các cấp quản lý đối với vấn đề rủi ro, trong đó đối tƣợng nghiên cứu chủ yếu là Giám đốc các chi nhánh, là ngƣời có kinh nghiệm, nắm vững các nghiệp vụ, quy trình trong hệ thống. Từ đó, nhằm phát hiện những loại rủi ro thƣờng xuyên xảy ra để đề xuất biện pháp giảm thiểu rủi ro nhằm đảm bảo hệ thống hoạt động tốt hơn và an toàn trong tƣơng lai. - Nguyễn Minh Ngọc (2015): Quản trị RRHĐ tại Ngân hàng Thƣơng mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng, luận văn thạc sỹ Kinh doanh và quản lý, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội. Nghiên cứu của tác giả phân tích nguyên nhân, thực trạng quản trị RRHĐ tại các NHTM nói chung và nghiên cứu chi tiết việc ứng dụng mô hình định lƣợng để đo lƣờng nhân tố tác động đến quản trị RRHĐ tại Ngân hàng Thƣơng mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vƣợng. - Nguyễn Anh Tuấn (2012): Quản trị rủi ro trong kinh doanh của NHTM Việt Nam theo Hiệp ước Basel, luận án tiến sỹ kinh tế, Trƣờng Đại học Ngoại thƣơng. Nghiên cứu của tác giả phân tích khả năng áp dụng các chuẩn mực của Hiệp ƣớc Basel và chứng minh sự cần thiết phải áp dụng các chuẩn mực quản trị rủi ro theo Basel vào hệ thống NHTM Việt Nam. Dựa trên sự phân tích, tác giả nghiên cứu thực trạng quản trị rủi ro của các NHTM Việt Nam theo các trụ cột của Hiệp ƣớc Basel. Đồng thời, đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực quản trị rủi ro cho các NHTM Việt Nam dựa trên các nội dung của Hiệp ƣớc Basel trong bối cảnh nền kinh tế nói chung và ngành tài chính - ngân hàng Việt Nam nói riêng đang hội nhập ngày càng sâu, rộng vào nền kinh tế thế giới. Tác giả đƣa ra các giải pháp tổng thể để hệ thống NHTM Việt Nam tiếp cận và áp dụng hệ thống chuẩn mực của Basel trong công tác quản trị rủi ro. - Nghiên cứu “Xây dựng mô hình 3 lớp bảo vệ trong cấu trúc quản trị rủi ro của các NHTM Việt Nam” (2014) của Võ Thị Hoàng Nhi trên Tạp ngân hàng, 7 số 16, tháng 8/2014. Trong công trình nghiên cứu của tác giả nhấn mạnh vai trò của quản trị rủi ro trong doanh nghiệp và đi sâu phân tích mô hình 3 lớp phòng vệ trong ngân hàng để quản trị rủi ro với vai trò của từng bộ phận trong mỗi lớp phòng vệ đó. Mô hình phòng vệ này có ƣu điểm là tất cả các bộ phận đều tham gia vào quy trình quản trị rủi ro nên mọi rủi ro trong mỗi nghiệp vụ của ngân hàng đều đƣợc nhận diện, kiểm soát nhằm giảm thiểu ở mức thấp nhất. Tác giả nêu lên thực trạng ứng dụng mô hình này ở Việt Nam với những điểm chính nhƣ ngộ nhận chức năng của các tuyến phòng vệ, hạn chế trong vận hành các tuyến phòng vệ. Trên cơ sở đó, tác giả nêu giải pháp hoàn thiện mô hình phòng vệ 3 lớp trong ngân hàng, chuẩn hóa khung năng lực của CBNV, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về quản trị rủi ro trong ngân hàng, hoàn thiện bộ máy quản trị rủi ro từ đó nâng cao năng lực quản trị rủi ro. - Nghiên cứu “Thực trạng và giải pháp về cơ cấu tổ chức quản lý RRHĐ theo Basel II tại các NHTM Việt Nam” (2015) của Phan Thị Thu Hà và Lê Thị Vân Khanh trên Tạp chí Thị trường tài chính tiền tệ, số 22, tháng 11/2015. Trong công trình nghiên cứu nêu thực trạng quản lý RRHĐ tại các NHTM hiện nay và khuyến nghị các NHTM thực hiện quản lý RRHĐ theo yêu cầu của Basel II trên cơ sở thiết lập cơ cấu tổ chức quản lý RRHĐ với đầy đủ các chức năng, nhiệm vụ từ cấp HĐQT, BĐH, các đơn vị và đến cán bộ trực tiếp tác nghiệp và đề xuất một số giải pháp trong công tác quản lý RRHĐ tại các NHTM. - Nghiên cứu “Xây dựng khuôn khổ quản trị RRHĐ hiệu quả tại các NHTM Việt Nam” (2014) của Trần Thị Minh Trang trên Tạp chí Ngân hàng, số 5, tháng 3/2014. Nhận thấy nhiều vụ gian lận nội bộ trong ngân hàng có quy mô lớn do chính những cán bộ ngân hàng thực hiện nhƣ làm giả giấy tờ, con dấu, chữ ký để rút tiền gửi khách hàng, thực hiện các giao dịch lừa đảo, làm giả thẻ tín dụng … gây những tổn thất lớn cho ngân hàng. Trên cơ sở đó, tác giả đã phân 8 tích và cung cấp cái nhìn tổng quan về quản trị RRHĐ trong ngân hàng, cách tính chi phí vốn cho RRHĐ theo Basel II và cách thiết kế hệ thống quản trị RRHĐ trong NHTM theo thông lệ quốc tế tốt nhất để ngân hàng có cái nhìn tổng quan về những công việc cần làm trong thời gian tới và phục vụ cho mục đích nghiên cứu, ban hành văn bản về RRHĐ trong cơ quan quản lý. - Nghiên cứu “Thách thức đối với ngân hàng Việt Nam khi triển khai Basel II” (2014) của Nguyễn Văn Thọ và Nguyễn Ngọc Linh trên Tạp chí Ngân hàng, số 18, tháng 9/2015. Nghiên cứu nêu tổng quan về Basel II và thực trạng triển khai tại Việt Nam qua đó chỉ ra các thách thức mà ngân hàng Việt Nam phải đối mặt khi áp dụng Basel II đồng thời đƣa ra một số kiến nghị yêu cầu đối với NHNN và các NHTM cần xây dựng, triển khai theo hƣớng dẫn của Basel II. Có thể thấy rằng các nghiên cứu về quản lý RRHĐ tại các NHTM khá nhiều, đƣa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện việc quản lý RRHĐ hiệu quả theo thông lệ quốc tế một cách tốt nhất. Tuy nhiên, chƣa có công trình nghiên cứu, đánh giá tổng thể về quản lý RRHĐ hƣớng đến đạt chuẩn Basel II tại Techcombank. Do vậy, tác giả xin mạnh dạn đƣa ra một số giải pháp mong rằng có thể áp dụng đƣợc phần nào vào thực tiễn hoạt động, nâng cao hiệu quả quản lý RRHĐ hƣớng đến đạt chuẩn Basel II tại Techcombank. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý rủi ro hoạt động tại ngân hàng thƣơng mại theo Basel II 1.2.1. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng Có rất nhiều định nghĩa về rủi ro khác nhau. Những trƣờng phái khác nhau, tác giả khác nhau đƣa ra những định nghĩa rủi ro khác nhau. Những định nghĩa này rất phong phú và đa dạng nhƣng có thể chia làm hai trƣờng phái. Theo trƣờng phái truyền thống, rủi ro đƣợc xem là sự không may mắn, sự tổn thất mất mát, nguy hiểm. Nó đƣợc xem là điều không lành, điều không tốt, 9 bất ngờ xảy đến. Đó là sự tổn thất về tài sản hay sự giảm sút lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận dự kiến. Rủi ro còn đƣợc hiểu là những bất trắc ngoài ý muốn xảy ra trong quá trình kinh doanh của ngân hàng. Tóm lại, theo quan điểm này thì rủi ro là những thiệt hại, mất mát, nguy hiểm hoặc các yếu tố liên quan đến nguy hiểm, khó khăn hoặc điều không chắc chắn có thể xảy ra cho con ngƣời. Theo trƣờng phái hiện đại, rủi ro là sự bất trắc không thể đo lƣờng đƣợc, vừa mang tính tích cực, vừa mang tính tiêu cực. Rủi ro có thể mang đến những tổn thất mất mát cho con ngƣời nhƣng cũng có thể mang lại những lợi ích, những cơ hội. Nếu tích cực nghiên cứu rủi ro, ngƣời ta có thể tìm ra những biện pháp phòng ngừa, hạn chế những rủi ro tiêu cực đón nhận những cơ hội mang lại kết quả tốt đẹp cho tƣơng lai. Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng đƣợc hiểu là những sự kiện không mong đợi mà khi xảy ra sẽ dẫn đến sự tổn thất về tài sản của ngân hàng, giảm sút thu nhập thực tế so với dự kiến hoặc phải bỏ ra thêm một khoản chi phí để có thể hoàn thành đƣợc một nghiệp vụ tài chính nhất định. Rủi ro là yếu tố khách quan, nên ngƣời ta không thể nào loại trừ đƣợc hẳn mà chỉ có thể hạn chế sự xuất hiện và những tác hại của chúng gây ra. Rủi ro là những rủi ro mà hậu quả của nó chỉ liên quan đến sự xuất hiện tổn thất, chứ không có khả năng sinh lời và không chịu sự ảnh hƣởng của những thay đổi trong nền kinh tế. Những rủi ro này chỉ liên quan đến các đối tƣợng nhƣ: tài sản, con ngƣời, trách nhiệm nhân sự. Rủi ro là những rủi ro liên quan đến sự luôn thay đổi, đặc biệt là những thay đổi trong nền kinh tế. Đó là những thay đổi mà hậu quả của nó có thể có lợi nhƣng cũng có thể sẽ mang đến sự tổn thất. Ví dụ nhƣ sự thay đổi trong thị hiếu khách hàng có thể phù hợp với sản phẩm dịch vụ mà ngân hàng đang cung cấp hay không, sự thay đổi về công nghệ kỹ thuật có phù hợp với khả năng tài chính của ngân hàng hay không?… 10